Max Weber (ur. 21 kwietnia 1864 w Erfurcie - zm. 14 czerwca 1920 r. w Monachium) był niemieckim socjologiem, historykiem, ekonomistą, prawnikiem, religioznawcą i teoretykiem polityki.

Jedną z podstawowych zasług Webera jest umocowanie metodologii nauk społecznych. Weber odrzucał pozytywistyczną koncepcję nauk społecznych jako nauk przyrodniczych (której przedstawicielem był np. Auguste Comte). Weber postulował aby nadać naukom społecznym ścisły i obiektywny charakter, poprzez opracowywanie specyficznej dlań metodologii i filozofii nauki (np. koncepcja typów idealnych), opisywanie ich jak najbardziej precyzyjnym językiem (wprowadził wiele do dziś użytecznych pojęć) oraz prowadzenie zakrojonych na szeroką skalę badań historyczno-porównawczych.

Swoją teorię socjologiczną Weber buduje na pojęciu działania społecznego. Od innych zachowań ludzkich odróżnia je to, że działający podmiot wiąże z nim subiektywny sens. Operacja rozumienia (Verstehen) jest możliwa, ponieważ większość działań ludzkich to działania racjonalne. Wystarczy wtedy odtworzyć subiektywną kalkulację środków i celów, kosztów i zysków, jaka leży u podłoża działań. W odniesieniu do działań afektywnych, opierających się na stanach uczuciowych, pomocna jest empatia, do tradycjonalnych zaś - pamięć historyczna.

Pojęcie działania racjonalnego jest kluczem do zrozumienia procesu racjonalizacji zachodzącego w świecie zachodnim. Nastawienie na racjonalność jest tym, co wyróżnia etykę protestacką rozwijaną przez kalwinizm. Weber stawia tezę, że kierunkiem rozwoju społeczeństw jest odchodzenie od tradycji i rozszerzenie obszarów, w których dominuje myślenie i działanie o charakterze racjonalnym. Proces ten Weber określał jako odczarowywanie świata - niszczenie świata opartego na magii. Wyrazem tych przekonań są zwłaszcza analizy Webera dotyczące biurokracji.

---