Janicki L., Partie polityczne w systemie prawnym Republiki Federalnej Niemiec, Poznań 1975.

ROZDZIAf, II

GENEZA INSTYTUCJONALIZACJI PARTII I JEJ WYRAZ

W USTAWIE ZASADNICZEJ ORAZ W KONSTYTUCJACH

KRAJOWYCH RFN

1. ZALĄŻKI INSTYTUCJONALIZACJI PARTII POLITYCZNYCH W OKRESIE OKUPACYJNYM 1945 - 1949

Całkowita klęska militarna Rzeszy Niemieckiej i jej bezwa­runkowa kapitulacja w maju 1945 r. nie pociągnęła za sobą likwi­dacji Niemiec jako państwa, nie doprowadziła do jego aneksji przez mocarstwa zwycięskiej koalicji antyhitlerowskiej. Państwo to istniało nadal, aczkolwiek nie pod nazwą (nie w formie) „Rzeszy Niemieckiej" zniesionej w 1945 r. i odtąd przez cztery mocarstwa nieuznawanej. Zostało ono poddane specyficznej okupacji czte­rech mocarstw, tj, ZSRR, USA, Wielkiej Brytanii i Francji i po­dzielone na cztery strefy okupacyjne. Mocarstwa te przejęły też władzę najwyższą w Niemczech, którą sprawowała Sojusznicza Rada Kontroli. Jej jurysdykcji podlegał cały nowy etniczno-polityczny obszar Niemiec, określony w Umowie Poczdamskiej z 2 sierpnia 1945 r. i — dodajmy — sięgający na wschodzie do grani­cy polskiej na Odrze i Nysie Łużyckiej.

Na powstałym w ten sposób obszarze miała się kształtować i kształtowała stopniowo, poczynając od najniższych szczebli tery­torialnych, nowa struktura organizacyjna niemieckiego aparatu władzy, oczywiście pod władzą najwyższą, sprawowaną przez or­gan międzynarodowy, tj, przez wspomnianą Sojuszniczą Radę Kontroli, Niemcom pozostawiono też możliwości koncepcyjne w zakresie przyszłych form polityczno-ustrojowych ich państwowe­go bytu, rzecz jasna w ramach zakreślonych w Umowie Poczdam-

47

j i w innych aktach mocarstw zwycięskiej koalicji antyhit­lerowskiej ^l.

Jeśli chodzi o zagadnienie partii politycznych sytuacja po II wojnie światowej różniła się diametralnie od tej, jaka zaistniała w Niemczech po r. 1918, kiedy to można było mówić w zasadzie o ciągłości systemu partyjnego. W maju 1945 r. na terytorium niemieckim okupowanym, przez wojska czterech mocarstw nie istniały żadne partie polityczne. Zostały one bowiem zlikwidowa­ne po dojściu Hitlera do władzy, a jedyna w okresie III Rzeszy partia faszystowska (NSDAP) przestała z kolei istnieć wraz z upadkiem reżimu hitlerowskiego w wyniku przegranej przez Rzeszę wojny. Została zresztą wraz z wszystkimi związanymi z nią (afiliowanymi) organizacjami definitywnie zlikwidowana i za­broniona w Umowie Poczdamskiej, która zarazem stwierdziła, że jakakolwiek instytucja nazistowska nie może odżyć w żadnej postaci. Zakazywała ona również wszelkiej narodowo-socjalistycznej i militarystycznej działalności lub propagandy.

Umowa ta, określając ramy i formy bytu politycznego pokona­nych Niemiec i przewidując stopniowo odbudowę form państwo­wości niemieckiej na zasadach demokratycznych, antymilitarystycznych i pokojowych stwarzała także możliwość organizowania przez Niemców ich życia politycznego w drodze demokratycz­nych wyborów oraz przy pomocy demokratycznych partii poli­tycznych. Stwierdzała mianowicie, że wszystkie demokratyczne partie polityczne będą dozwolone i popierane wraz z prawem do urządzania zgromadzeń i publicznych dyskusji².

Opierając się na tych ustaleniach, Sojusznicza Rada Kontroli ustawą nr l z 20 września 1945 r. uchyliła — niejako dla po­rządku — wszystkie przepisy z okresu Trzeciej Rzeszy, wymie­rzone przeciwko swobodzie związków i stowarzyszeń ³.

48

Zgodnie z duchem i założeniami Umowy Poczdamskiej miały w Niemczech działać wyłącznie partie demokratyczne. Umowa wykluczała — jak wspomniano — nie tylko istnienie i działal­ność partii hitlerowskiej, lecz także innych partii antydemokra­tycznych o zabarwieniu rasistowskim, nacjonalistyczno-konserwa-tywnym oraz odwetowo-militarystycznyrn. Wykluczono więc w rzeczy samej także partie w rodzaju tych, które w okresie Re­publiki Weimarskiej stawiały sobie za cel likwidację demokra­tycznych elementów ustrojowych lub dążyły mniej lub bardziej otwarcie do unicestwienia samej republiki, bądź też — co szło z reguły w parze — podsycały w społeczeństwie niemieckim du­cha odwetu i ekspansjonizmu, spychając zarazem na siły lewicy odpowiedzialność za przegraną przez Niemcy I wojnę światową. Torowały tym samym drogę dyktatorskim koncepcjom Hitlera oraz polityce zbrojnej agresji realizowanej później przez Trzecią Rzeszę.

Umowa Poczdamska nie wprowadzała wyraźnie zasady swo­bodnego tworzenia partii politycznych, a jedynie stwarzała ogólną podstawę do zezwalania na ich powstawanie. Szczegółowiej miały to zagadnienie regulować i regulowały władze okupacyjne poszczególnych stref, tj. ich gubernatorzy wojskowi.

Najwcześniej zezwolono na tworzenie partii politycznych w strefie radzieckiej i to rozkazem nr 2 Naczelnego Szefa Radziec­kiej Administracji Wojskowej z dnia 10 czerwca 1945 r., wyda­nym — inawiasem mówiąc — jeszcze przed konferencją w Pocz­damie. Stosownie do niego mogły powstać i działać tylko partie (a także związki zawodowe i inne demokratyczne organizacje) mające na celu ostateczne wytępienie resztek faszyzmu, umocnie­nie podstaw demokracji i swobód obywatelskich. Rozkaz ten na­kładał też na partie polityczne obowiązek rozwijania inicjatywy i aktywności szerokich mas ludowych wokół realizacji tych ce­lów⁴. Partie otrzymały przeto istotne zadanie współdziałania w procesie nieodzownej reedukacji społeczeństwa niemieckiego, przewidzianej potem w Umowie Poczdamskiej. Miały, innymi

49

słowy, stać się instrumentem przyswojenia temu społeczeństwu podstawowych zasad demokratycznych, a także usuwania uprze­dzeń, jakie szerokie kręgi Niemców żywiły tradycyjnie w sto­sunku do partii politycznych i opartego na nich systemu demo­kracji przedstawicielskiej.

Rozkaz z 10 czerwca 1945 r. wprowadzał zasadę rejestracji nowo tworzonych partii. Były one mianowicie zobowiązane przed­kładać swe przepisy statutowe i programy działania, a także wy­kazy osobowe członków ich kierowniczych organów właściwym lokalnym organom samorządowym, tj. nowym terenowym wła­dzom niemieckim oraz wojskowym władzom radzieckim. Byt partii politycznych był zatem uzależniony od decyzji organów rejestrujących. Radziecka administracja wojskowa określała też poprzez wytyczne (instrukcje) ramy działalności partii politycz­nych i działalność te kontrolowała. Rozkaz uchylił moc obowiązu­jącą wszystkich hitlerowskich aktów normatywnych i innych przepisów, wymierzonych przeciw antyfaszystowskim partiom po­litycznym i godzących w demokratyczne prawa i swobody obywa­telskie oraz w interesy narodu niemieckiego. W tym względzie rozkaz antycypował niejako późniejsze ustalenia Umowy Pocz­damskiej. Na tej podstawie już 11 czerwca 1945 r. reaktywowała swą działalność Komunistyczna Partia Niemiec (KPD), a 14 czerw­ca 1945 r. także Socjaldemokratyczna Partia Niemiec (SPD).

Oprócz tego powstały w tymże samym czasie dwie partie mieszczańskie, a mianowicie 23 czerwca 1945 r. Unia Chrześci-jańsko-Demokratyczna (Christlich Demokratische Union Deutsch-lands — CDU) oraz w kilka dni później Liberalno-Demokratyczna Partia Niemiec (Liberal-Demokratische Partei Deutschlands — LDPD). Były to w odróżnieniu od KPD i SPD partie nowe, które mogły jedynie w pewnej mierze'nawiązać bądź to (CDU) do daw­nej partii Centrum, bądź też (LDPD) do różnych ugrupowań li­beralnych sprzed 1933 r.

Wszystkie te partie utworzyły w dniu 14 lipca 1945 r. Jedno­lity Front Partii Antyfaszystowsko-Demokratycznych (Einheits-front der antifaschistisch-demokratischen Parteien). Miały one swe centrale w Berlinie oraz uzyskiwały stopniowo możliwość organi­zowania się na całym obszarze okupowanych Niemiec i to m. in. przez nawiązywanie kontaktów (łączenie się) z pokrewnymi orga-

50

nizacjami, jakie powstawały w zachodnich strefach okupacyj­nych.

W strefach tych wszakże przepisy dotyczące tworzenia partii politycznych pojawiły się nieco później. Stosunkowo bardzo szcze­gółowo uregulowało ten problem rozporządzenie nr 12 zarządu wojskowego w brytyjskiej strefie okupacyjnej z 15 września 1945 r.⁵ Uzależniało ono tworzenie partii politycznych od pisemnej zgody brytyjskiego zarządu wojskowego i wymagało przedsta­wienia temu zarządowi przez każdą partię jej statutu i programu oraz danych dotyczących obsady personalnej stanowisk kierowni­czych, źródeł finansowania, a nawet wysokości składek członkow­skich. Co więcej, wszelkie zmiany w tym zakresie wymagały uprzedniej zgody zarządu wojskowego, któremu partie musiały składać ponadto półroczne sprawozdania z działalności ogólnej oraz z wpływów i wydatków finansowych. Rozporządzenie prze­widywało sankcje karne za aktywna przynależność do partii nie-zalegalizowanych, a także wprowadzało surowe kary (do kary śmierci włącznie) za wszelką indywidualną działalność partyjno--polityczną, godzącą w powagę zarządu wojskowego, jak i zmie­rzającą do poróżnienia mocarstw sprzymierzonych między sobą, przywrócenia reżimu hitlerowskiego lub ustanowienia innego podobnego ustroju oraz mającą na celu przygotowywanie wojny lub lansowanie haseł militarystycznych i dyskryminacji społecz­nej ze względów światopoglądowych lub rasowych. Rozporządze­nie brytyjskie przyjmowało jako zasadę tworzenie partii politycz­nych na szczeblu powiatowym, uzależniając powstawanie orga­nizacji o szerszym zasięgu od spełnienia dodatkowych warunków. Również jeszcze późniejsze w czasie rozporządzenie głównego dowódcy francuskiego w Niemczech nr 23 z 12 grudnia 1945 r., znacznie zwięźlejsze od rozporządzenia brytyjskiego, zezwalało na podjęcie działalności przez partie wyłącznie demokratyczne i antynazistowskie za zgodą francuskiego zarządu wojskowego, nakładając zarazem sankcje karne za działalność kierowniczą w partiach niezalegalizowanych. Rozporządzenie przewidywało po-

51

nadto wymóg zgody zarządu wojskowego na urządzanie zgroma­dzeń publicznych. Zresztą rozporządzenie brytyjskie również uzależniało odbywanie takich zgromadzeń oraz pochodów od uprzedniej zgody okupacyjnych władz wojskowych⁷.

W strefie amerykańskiej obowiązywały wytyczne Głównej Kwatery Sił Zbrojnych USA w Niemczech z 27 sierpnia i 23 lis­topada 1945 r., a więc — podobnie jak brytyjskie i francuskie — wydane po podpisaniu Umowy Poczdamskiej. Stosownie do nich utworzenie partii politycznych wymagało zgody amerykańskich władz wojskowych, w ramach której to zgody partie mogły wer­bować członków, gromadzić środki finansowe oraz prowadzić dzia­łalność propagandowa przy pomocy pism, ulotek i plakatów. Były jednak obowiązane składać dwa razy w miesiącu solenne spra­wozdania (eidesstattliche Berichte), w których musiały informo­wać także o ewentualnych zmianach .statutów i innych wewnętrz­nych przepisów. Organizowanie zebrań (zgromadzeń) i dyskusji publicznych wymagało natomiast osobnej licencji, uzależnionej od swobodnego uznania lokalnych władz wojskowych USA ⁸. Pierw­szą partią, która uzyskała licencję w Bawarii, była Komunistycz­na Partia Niemiec zalegalizowana tam l listopada 1945 r.⁹

Partie polityczne mogły zatem działać w poszczególnych stre­fach okupacyjnych jedynie na podstawie licencji władz wojsko­wych zwycięskich mocarstw i oczywiście pod ich kontrolą ¹⁰. Po­czątkowo też ich działalność ograniczała się w zasadzie do rarn terytorialnych poszczególnych stref okupacyjnych, co nie znaczy, by tworzeniu ugrupowań politycznych na szczeblu lokalnym względnie w ramach stref nie towarzyszyło dążenie do łączenia się ich w skali międzystrefowej. Z reguły akceptowano pierwot-

52

nic jedynie ugrupowania odpowiadające z grubsza układowi po­litycznemu, jaki ukształtował się w Berlinie na kanwie przepi­sów radzieckich z 10 czerwca 1945 r. Chodziło o komunistów, so­cjaldemokratów, chrześcijańskich demokratów i liberałów ⁿ.

Była to swego rodzaju restryktywna instytucjonalizacja partii w okupacyjnym systemie prawnym lat 1945 - 1949. Dopuszczała istnienie jedynie demokratycznych partii nienazistowskich, acz­kolwiek pojęciu temu zaczęto nadawać stopniowo różne zna­czenie.

Wywarły na to istotny wpływ stosunki międzynarodowe, a zwłaszcza relacje między czterema mocarstwami koalicyjnymi. Mocarstwa zachodnie z jednej strony i Związek Radziecki z dru­giej opierają się — jak wiadomo — na odrębnych i przeciwstaw­nych systemach społeczno-ekonomicznych i politycznych, co rzu­towało na rozwój stosunków społeczno-politycznych w poszcze­gólnych strefach okupacyjnych w miarę, jak stosunki miedzy mocarstwami — począwszy od połowy 1946 r. — zaczęły ulegać pogorszeniu. Towarzyszył temu ogólny wzrost napięcia między­narodowego, prowadzący do 'podziału świata na dwa główne prze­ciwstawne obozy ideologiczno-polityczne. Konsekwencja tego stanu rzeczy i zarazem źródłem dalszych komplikacji były naras­tające różnice poglądów na rozwiązanie tzw. problemu Niemiec. Różnice te były też wykorzystywane skrzętnie przez niemieckie siły i ugrupowania burżuazyjne, pragnące utrzymać i ugrunto­wać w Niemczech lub przynajmniej w ich większej części sys­tem kapitalistyczny, i to nawet kosztem ewentualnego podziału politycznego Niemiec ¹². Sekundowały im w tym koła nacjonalis­tyczne, upatrujące w rosnących sprzecznościach między mocar­stwami byłej koalicji antyhitlerowskiej szansę unicestwienia w całości lub w części terytorialnych i politycznych rezultatów¹ II wojny światowej.

53

Problem ten wykracza poza ramy niniejszej pracy ¹³. Rzutował on wszakże na kształtowanie siq systemu partyjnego w okresie popoczdamskim. Radzieckie władze okupacyjne ze zrozumiałych względów udzielały szczególnego poparcia usposobionym przyjaź­nie do ZSRR siłom lewicy niemieckiej, skupionym przede wszyst­kim w KPD, a potem w Niemieckiej Socjalistycznej Partii Jed­ności (Sozialistische Einheitspartci Deutschlands -- SED), która powstała 21 kwietnia 1946 r. z połączenia się KPD i SPD strefy radzieckiej. Były to bowiem siły, które najwcześniej zrozumiały lekcje, historii i postanowiły oprzeć przyszłe państwo niemieckie

— zgodnie z zasadami Umowy Poczdamskiej — na podstawach anty f aszystowsko-demokratycznych, wychodząc zarazem z zało­żenia, że Niemcy, gdyby miały pozostać .państwem imperialis-tycznyrn, nie miałyby przed sobą przyszłości. Były to — dodajmy

— siły nie skompromitowane współpracą z hitleryzmem, które mogły liczyć tym samym na zaufanie ze strony wszystkich mo­carstw zwycięskiej koalicji i tym zaufaniem też się cieszyły¹⁴.

Opierając się na tych siłach i obu partiach mieszczańskich CDU i LDPD zaczęto tworzyć w radzieckiej strefie okupacyjnej nie­mieckie demokratyczne organa samorządowo-administracyjne szczebla lokalnego i krajowego oraz niemieckie resortowe zarządy centralne. Mimo że odipowiadało to założeniom Umowy Poczdam­skiej, mocarstwa zachodnie patrzały na ten proces niechętnym okiem obawiając się, że utworzone w ten sposób w Berlinie orga­na niemieckie staną się 'zalążkiem centralnej administracji przy­szłego państwa niemieckiego, poddanej wpływom radzieckim¹⁵. Odnosiło się to także do partii politycznych mających swe cen­trale w Berlinie i wiązało coraz wyraźniej z rodzącą się wówczas na Zachodzie strategią „powstrzymywania", a następnie „wypie­rania" wpływów radzieckich.

54

Stąd też mocarstwa zachodnie stawiały zdecydowanie na nie­mieckie koła burżuazyjne, odnosząc się stopniowo z coraz większą rezerwą do sił (partii) antyfaszystowsko-demokratycznych z Berli­na, a zwłaszcza do KPD, której działalność zaczęła napotykać róż­ne trudności i była coraz częściej przedmiotem organizowanej przeciwko niej kampanii prasowej ^1B. Utworzona w 1946 r. Nie­miecka Socjalistyczna Partia Jedności nie otrzymała w strefach zachodnich z kolei w ogóle zezwolenia (licencji) ^1T, w wyniku cze­go komuniści zdecydowali się tam po pewnym czasie prowadzić swą działalność nadal w ramach Komunistycznej Partii Niemiec, która zorganizowała się formalnie ponownie dnia 3 stycznia 1949 r. ^ls Wcześniej, bo w maju 1946 r. doszlo w strefach zachod­nich do powołania Socjaldemokratycznej Partii Niemiec. Utworzy­ły J3 rywalizujące już poprzednio z berlińską centralą SPD za­chodnie organizacje tej partii, kierowane przez. tzw. Biuro Dr. Schumachera w Hanowerze, odrzucające ideę połączenia się SPD z KPD i dezaprobujące decyzję centrali berlińskiej w tej sprawie, zrealizowaną ipso facto jedynie przez socjaldemokratów strefy radzieckiej ¹⁹.

Tendencje separatystyczne nasilały się poza SPD także w po­zostałych głównych ugrupowaniach politycznych Niemiec popocz-damskich. I tak pod koniec 1947 r. powstała w .strefach zachod­nich osobna organizacja Unii Chrześcijańsko-Demokratycznej, a w rok później — w grudniu 1948 r. — liberałowie utworzyli tam odrębną Wolną Partię Demokratyczną (Freie Demokratische Par-tei — FDP),

Zjawiska te były elementem ogólniejszych przedsięwzięć se­paratystycznych, podejmowanych w strefach zachodnich z myślą o utworzeniu na części terytorium Niemiec państwa burżuazyjne-go. Przykładowo można tu wskazać na negatywny a priori stosu­nek do opracowywanego w strefie radzieckiej od 1946 r. z inicja­tywy SED projektu antyfaszystowsko-demokratycznej konstytucji dla całych Niemiec, czyli Niemieckiej Republiki Demokratycznej, jak w myśl tego projektu państwo to miało się ostatecznie nazy­wać. Wyrazem tego stosunku było przystąpienie w dniu 1 wrześ-

55

nią 1948 r. przez zachodnioniemiecką konstytuantę, czyli Radę Parlamentarną w Bonn, do opracowania alternatywnego projektu konstytucji, czyli tzw. Ustawy Zasadniczej dla Republiki Fede­ralnej Niemiec, a wiec dla państwa, które w myśl wyraźnych za­łożeń tego projektu miało objąć pierwotnie tylko zachodnią cześć nowego popoczdamskiego niemieckiego terytorium etniczno-poli-tycznego²⁰. Utworzenie tego państwa we wrześniu 1949 r. na ob­szarze trzech zachodnich stref okupacyjnych doprowadziło — jak wiadomo — do podziału politycznego Niemiec i ukształtowania .się na ziemi niemieckiej w miarę dalszego rozwoju politycznego dwóch państw o całkowicie odmiennych i przeciwstawnych syste­mach politycznych i społeczno-ekonomicznych.

W parze z nasilającym się procesem podziału politycznego Nie­miec szło różnicowanie się systemów partyjnych w obu państwach. W strefie radzieckiej, a następnie w utworzonej na jej obszarze w dniu 7 października 1949 r. Niemieckiej Republice Demokra­tycznej ukształtował się socjalistyczny jednolitofrontowy partyj­ny system hegemoniczno-koalicyjny, tj. system przewodniej roli marksistowsko-leninowskiej Niemieckiej Socjalistycznej Partii Jedności, sprawowanej w sojuszu z uznającymi to przewodnictwo partiami niemarksistowskimi oraz głównymi organizacjami maso­wymi, które w systemie tym posiadają również charakter i atry­buty sił politycznych ²¹.

W strefach zachodnich kształtował się natomiast system wielopartyjny, w którym pierwszoplanową rolę zaczęła odgrywać Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna, która utworzyła w 1947 r. wspólnotę pracy (Arbeitsgemeinschajt) z jej bawarskim, odpo-.wiednikiem, tj. Unią Chrześcijańsko-Społeczną. Partie te stanęły ^na gruncie burżuazyjno-kapitalistycznego porządku społecznego

56

i orientacji prozachodniej --. Podobne stanowisko zajmowały po­zostałe partie burżuazyjne, a wiec FDP i tworzone w strefach za­chodnich coraz liczniej różne mniejsze ugrupowania, jak przede wszystkim reakcyjna Partia Niemiecka (Deutsche Partei - DP] lub w Bawarii Partia Bawarska (Bayernpartei — BP), a w stre­fie brytyjskiej osobna Partia Centrum (Zentrumspartei) nawiązu­jąca do swej dawnej poprzedniczki ^3:t.

Orientację prozachodnią wykazywała w gruncie rzeczy także Socjaldemokratyczna Partia Niemiec ²*. Wysuwała ona wprawdzie jeszcze wówczas hasła socjalistyczne²⁵, jednakże formułowała je w duchu reformistycznym, a poza tym zajęła z gruntu negatywne stanowisko wobec KPD, mimo że w jej szeregach przejawiało się w pierwszym okresie powojennym silne dążenie do połączenia się z komunistami i przezwyciężenia w ten sposób rozbicia politycz­nego niemieckiej klasy robotniczej, tak bardzo brzemiennego w skutki w międzywojennej przeszłości²⁶.

Na podstawie tych doświadczeń historycznych powrócono wprawdzie w Niemczech Zachodnich w szerokim zakresie do haseł republikańsko-demokratycznych, a więc do założeń, które po I wojnie światowej były w Republice Weimarskiej synonimem klęski, kapitulacji i poniżenia. Większa część niemieckiej opinii publicznej odwracała się też po r. 1945 od totalistycznego systemu hitlerowskiego, czego zresztą wymagał również wzgląd na opinię zewnętrzną, międzynarodową. Z tym po części pragmatycznym antyfaszyzmem łączyły się jednak coraz wyraźniej tendencje i hasła antykomunistyczne. Wyrastały one z założenia obrony za­grożonych jakoby tradycyjnych swobód demokratycznych (scil, burżuazyjno-demokratycznych), przy czym zapoznawano równo­cześnie, że w ten sam sposób właśnie nie kto inny, jak Hitler us­prawiedliwiał nie tak dawno jeszcze bezwzględne łamanie tych swobód. Hasła te musiały wszakże trafiać i trafiały na podatny

57

grunt w społeczeństwie, poddawanym od szeregu lat tego rodzaju

indoktrynacji²⁷.

Antykomunizm zaczął też z wolna przesłaniać hitlerowską przeszłość, stawał się ważniejszy, aniżeli zbyt radykalna reedu­kacja społeczeństwa niemieckiego, która w miarę narastania roz­bieżności ze Związkiem Radzieckim przestała leżeć w interesie mocarstw zachodnich ²⁸.

Propaganda antykomunistyczna oraz poddawanie KPD różnym poważnym ograniczeniom sprawiały, że partia ta, która odgrywała początkowo poważną rolę w życiu politycznym Niemiec Zachod­nich i była reprezentowana w większości parlamentów krajowych (z wyjątkiem Bawarii i Szlezwika-Holsztynu) oraz w kilku rzą­dach krajowych, później (począwszy od 1947 r.) w wyborach no­towała spadek oddawanych na nią głosów ²⁹. W konsekwencji też jej udział w 65-osobowej Radzie Parlamentarnej wyłonionej w 1948 r. przez parlamenty krajowe stref zachodnich był stosunko­wo nikły. Obrazuje to poniższe zestawienie ³⁰:

CDU/CSU 27 SPD 27

FDP 5 KPD 2

Centrum 2 DP 2

Podobnie też niski był udział KPD w Radzie Gospodarczej •(Wirtsch-aftsrat) utworzonej 25 czerwca 1947 r., która (według ustawy z 9 sierpnia tegoż roku) była swego rodzaju parlamentem tzw. Zjednoczonego Obszaru Gospodarczego, czyli Bizonii (po­wstałej — jak wiadomo — ze stref amerykańskiej i brytyjskiej)³¹. Na 52 członków Rady, również wyłanianych przez parlamenty krajowe obu stref, tylko 3 reprezentowało KPD ³⁹.

58

Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że restryktywna instytucjonalizacja partii politycznych w systemie prawa okupa­cyjnego stref zachodnich lat 1945 - 1949 oznaczała w praktyce po­litycznej z jednej strony faworyzowanie ugrupowań, stojących na gruncie utrzymania i umocnienia systemu kapitalistycznego, a z drugiej — stopniowo wypieranie sił przeciwnych takiemu roz­wiązaniu ustrojowemu.

Nic też dziwnego, że wspierane przez mocarstwa zachodnie siły (klasy) panujące w strefach zachodnich tak właśnie chciały z kolei prawnie ukształtować byt partii politycznych w Usta­wie Zasadniczej dla RFN. Tym problemem też najpierw się zaj­miemy.

59

---