Janicki L.: Republika Federalna Niemiec wobec terytorialno - politycznych następstw upadku Rzeszy. Zagadnienia prawne. Poznań 1986.

8. UKŁAD RFN — CSRS ^!Z LI GRUDIN1IA 197)3 R.

Teza c dalszym istnieniu Rzeszy według stanu z 31 grudnia 1937 r. nie kolidowała z integralnością terytorialną Czechosłowa­cji, jeśli pominąć polityczno-propagandowy element wspomma-

295

nogo już wyżej „prawa do stron rodzinnych", czyli prawa powro­tu do tych stron, lansowany przez ziomkowskie koła Niemców tzw. sudeckich, wysiedlonych z Czechosłowacji na mocy Umowy Poczdamskiej ¹⁹⁸.

Siad też istotą układu o wzajemnych stosunkach między RFN i CSRS, podpisanego po długotrwałych rokowaniach w dniu 11 grudnia 1973 r._t było obustronne uznanie układu tzw. monachij­skiego z 29 września 1938 r. za nieważny i niebyły (w tekście niem. „ntchtig"), ponieważ zoatał on narzucony Republice Czecho­słowackiej przez reżim narodowosocjalutyczny pod groźbą siły ¹⁹⁹, Nie powiedziano w układzie expressis verbis, że chodzi .tu o nie­ważność ex lunc, tj. od samego początku. Jak wszakże trafnie w naszej literaturze, zaznaczono, w związku z preambułą układu należy przyjąć, że intencją obu jego syginatariuvszy było określe­nie co najmniej negatywnego stosunku do decyzji narzuconych Czechosłowacji pod groźbą siły na samym początku, 4j. we wrze­śniu 1938 r.²⁰⁰ Obie strony poręczyły też wzajemnie nietykalność ich wspólnej granicy teraz i w przyszłości oraz zobowiązały się do nieograniczonego poszanowania ich terytorialnej integralno­ści. Oświadczyły zarazem, że nie mają wobec siebie żadnych roszczeń terytorialnych i nie będą ich wysuwać także w przy­szłości (art. IV). Do tego układu powrócimy jeszcze przy omawia­niu zagadnienia obywatelstwa. Z punktu widzenia problematyki niniejszej pracy najważniejsze są rzecz jasna układy RFN z ZSRR, Polską i NRD.

296

5. FEDERALNY TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY A UKŁAD RFN — CSRS

W kontekście powyższych rozważań trzeba jeszcze w kiliku sło­wach wspomnieć o orzeczeniu (uchwale) Federalnego Trybunału Konstytucyjnego z 25 stycznia 1977 r., wydanego w sprawie usta­wy zatwierdzającej układ RFN—CSRS z 11 grudnia 1973 r.^w Orzeczenie to dotyczyło skarg konstytucyjnych wniesionych przez kil^u obywateli RFN, uważających, że u^ład RFN — CSRS josL sprzeczny z ustawą zasadnicza, ponieważ narusza prawa zasadni­cze, określone w art. 2, 5, 9, 11, 14 (chodziło o swobody osobiste \v sensie .swobody nieskrępowanych wyjazdów do miejsc dawnego 7,amiesakania na obszarach sudeckich, o swobodę wyrażania prze-i-:.onań, zrzeszania się i wyboru miejsca zamieszkania oraz obronę .Jasności mienia pozostawionego na obszarze sudeckim). Trybu­nał uznał skargi te za bezpodstawne i je oddalił. W stosunkowo krótkim uzsadnieniu. któremu — w odróżnieniu od orzeczeń z •-i lipca 197.3 i 7 lipca 1975 r. — nie przyznał ezpressis verbis mocy wiążącej i w którym nie pokusił się o wykładnię postano­wień układu RFN — CSRS, wyszedł z założenia, że układ ten w

329

niczym nie naruszył praw zasadniczych osób skarżących. Stany faktyczne, stanowiące podstawę skarg, mają — jak stwierdza wy­rok — swe źródło w wydarzeniach historycznych i decyzjach po-zaniemieckich, a nie w postanowieniach układu. Za zupełnie bez­sensowne uznał on przy tym powoływanie się na ograniczenia swobody wyrażania przekonań i zrzeszania się. Odnotować należy zarazem stwierdzenie, że tzw. postulat ponownego zjednoczenia, zawarty w preambule ustawy zasadniczej, nie implikuje żadnych praw zasadniczych i nie może stanowić podstawy skarg konsty­tucyjnych.

W orzeczeniu znalazło się również stwierdzenie oczywistego skądinąd faktu, że ziemie sudeckie nie wchodzą w skład „obsza­ru federalnego" w rozumieniu obszaru państwowego RFN i że tym samym nie dotyczy ich art. 11, poręczający swobodę wy­boru miejsca zamieszkania jedynie wewnątrz tego obszaru. Wsze­lako zgodnie ze swym dawnym stanowiskiem (zob. wyżej rozdz. III pkt 4) dodał, że chodzi tu także o prawo swobodnej migracji do tego obszaru. Nie omieszkał też podkreślić, że Republika Fe­deralna Niemiec jest uprawniona do występowania wobec CSRS w interesie skarżących, a więc w ogóle Niemców tzw. sudeckich, ponieważ w rozumieniu prawa RFN są oni „niemieckimi przyna­leżnymi państwowymi". Nie znaczy to jednak — jak dodano w orzeczeniu — by wynikał z tego konstytucyjny obowiązek dochodzenia przez RFN interesów tychże osób, także w trakta­tach o charakterze politycznym czyli w układach normalizacyj­nych. Nie potrzeba zarazem dodawać, że przytoczone wyżej rosz­czenia Niemców „sudeckich", którzy opuścili po II wojnie świa­towej Czechosłowację lub zostali z niej na mocy Umowy Pocz­damskiej wysiedleni, są pozbawione podstawy międzynarodowo-prawnej. Poza tym RFN nie może sobie uzurpować prawa do re­prezentowania wszystkich Niemców „sudeckich" na tej podstawie, że są oni „niemieckimi przynależnymi państwowymi". Jak bę­dzie o tym szerzej mowa w rozdz. IX, chodzić tu może tylko o tych spośród nich, którzy znaleźli stałe miejsce pobytu na ob­szarze Republiki Federalnej i są w konsekwencji obywatelami te­go państwa sensu stricto, a nie fikcyjnymi obywatelami ogókio-niemieckimi.

330

---