Acheiropoietos Ikona oblicza Chrystusa odbita w cudowny sposób przez Niego samego na chuście
Akwedukt kanał wodociągowy, rurociąg nadziemny lub podziemny doprowadzający wode z odległych źródeł na ogół do miast przy wykorzystaniu siły ciążenia ziemskiego. Może być umieszczony na arkadach przechodzących nad rzekami lub nierównościami terenu. Akwedukt to też most kanału wodnego.
Amfiprostylos mała świątynia grecka z kolumnadą złożoną zazwyczaj z 4 kolumn na elewacji frontowej i tylnej
Arkada szereg łuków opartych na slupach lub filarach stosowana głównie w akweduktach, krużgankach, loggiach.
Arma Christi narzędzia męki Pańskiej, motywy związane z męka Jezusa stanowiące element tła lub atrybut postaci mesjasza.
Bastion podstawowy element umocnień wznoszony na załamaniach obwałowania twierdzy (na wysuniętych narożnikach).
Biforium arkadowe okno lub przezrocze podzielone zazwyczaj małą kolumienką na dwie części
Boniowanie dekoracyjne opracowanie krawędzi oraz lica ciosu kamieni aby podkreślić ich układ.
Kariatyda podstawa architektoniczna w formie postaci, najczęściej kobiecej spełniająca funkcję kolumny podtrzymującej gzyms, balkon czy boniowanie.
Kontrapost ustawienie postaci tak, że cały jej ciężar opiera się na jednej nodze druga jest odciążona i lekko wsparta na podłożu.
Kora najstarszy typ greckiego posągu kobiecego, wyobrażający stojącą dziewczynę w długich szatach, często z owocem, kwiatem lub ptakiem w ręku. Żeński odpowiednik kurosa.
Kuros typ posągu w sztuce starożytnej Grecji, przedstawiający stojącego, nagiego młodego mężczyznę z falistymi włosami i zagadkowym uśmiechem, z rękoma zawsze opuszczonymi wzdłuż ciała i lewą nogą lekko wysuniętą do przodu.
Kwiaton detal architektoniczny w kształcie kwiatu o rozłożonych pączkach w otoczeniu zazwyczaj 4 liści na kilku poziomach często uzupełniany żabkami.
Latarnia cylinder umieszczony na górnym pierścieniu kopuły z otworami doświetlającymi pomieszczenie przykryte kopułą.
Loggia to wnęka w zewnętrznej płaszczyźnie budynku, otwarta na zewnątrz, oddzielona drzwiami i oknem od pomieszczeń wewnętrznych. Mogą być jedno lub wielokondygnacyjne, otwarte lub zamknięte (przeszklone).
Luneta element sklepienia w postaci poprzecznej kolebki przenikającej się z kolebką sklepienia głównego w celu umożliwienia wykonania okna lub drzwi w ścianie powyżej wezgłowia sklepienia.
Mandorla owalna aureola wokół głowy Chrystusa czasem także Maryi. Symbolizuje i podkreśla boską naturę postaci.
Maschoforos typ przedstawienia w starożytnej rzeźbie greckiej wypracowany w okresie archaicznym. To mężczyzna niosący młodego byczka na ramionach.
Mastaba rodzaj grobowca spotykanego w starożytnym Egipcie. Składa się z murowanej części nadziemnej oraz podziemnej komory grobowej, połączonych pionowym szybem. Część nadziemna ma prostokątną podstawę, nachylone ściany i płaski wierzchołek.
Maswerk geometryczny wzór architektoniczny odkuty z kamienia lub zrobiony z cegły, używany do wypełnienia górnej części okna, przeźrocza, rozety.
Mihrab nisza zwykle na planie półokrągłym lub wielobocznym (niekiedy tylko ozdobna płyta) w Sali modlitw w meczecie znajdująca się pośrodku ściany kibli. Wskazuje kierunek mekki, w którym powinni się modlić wierni. Zwykle bogato zdobiony.
Minaret wysoka, zwykle smukłą wieża stawiana przy meczecie z nadwieszonym balkonem lub galeryjką skąd muezin mógł nawoływać wiernych na modlitwę.
Minbar kazalnica, która jest standardowym wyposażeniem meczetu, ustawiona na prawo od mihrabu. Z reguły budowany z drewna, ma zwykle kształt wysokiego krzesła o schodkowej podstawie.
Nimb termin w sztuce określający świetlistą poświatę, aurę wokół głów świętych blisko związanych z Chrystusem. Z czasem nimb stawał się coraz bardziej symboliczny, a aura przerodziła się w aureolę. Może mieć kształt koła, krzyża wpisanego w okrąg, trójkąta lub promieni rozchodzących się wokół głowy świętego.
Pendentyw element narożny w postaci sklepienia w kształcie trójkąta sferycznego. Umożliwia przejście z planu kwadratu do koła, na którym opiera się kopuła.
Perizonium drapowana opaska na biodrach ukrzyżowanego Chrystusa.
Perspektywa powietrzna technika malarska, która służy zwiększeniu iluzji głębi. Wraz ze zwiększaniem się odległości tony i barwy bledną i stają się jaśniejsze, bardziej niebieskawe, a kształty przedmiotów stają się mniej wyraźne, jakby zamglone.
Perypteros świątynia grecka otoczona kolumnadą złożoną z 1 rzędu kolumn.
Pinakiel pionowy element dekoracyjny w postaci smukłej wieżyczki zakończonej od góry ostrosłupem, którego krawędzie często dekorowane są żabkami, zazwyczaj zwieńczona kwiatonem. Obok swojej funkcji dekoracyjnej pełni też rolę dociążającą przyporę
Portal ozdobne obramowanie drzwi wejściowych do kościoła, ratusza, pałacu czy bogatszej kamienicy, czasem także drzwi wewnętrznych.
Porządek dorycki 1 z 3 najbardziej znanych porządków architektonicznych czasów starożytnych. Charakteryzował się ciężkimi proporcjami, surowością i monumentalizmem. Kolumna nie miała bazy wsparta bezpośrednio na stylobacie, trzon pokryty 16- 20 kanelurami. Belkowanie składa się z nie zdobionego architrawu, fryzu tryglifowi- metopowego oraz gzymsu.
Porządek joński 1 z 3 porządków arch. w star. Grecji. Charakteryzowały go lekkie i smukłe proporcje oraz bogate zdobienia. Kolumna na bazie, trzon kolumny z 20 kanelurami. Głowica zbudowana z woluty. Belkowanie składa się z potrójnego architrawu, fryzu ciągłego z reliefem ze scenami mitolog. Histor. Świątynie w stylu jońskim kryte były dwuspadowym dachem wykończonym tympanonem.
Porządek Koryncki- charakteryzował się lekkością i smukłością, bogatymi zdobieniami, kolumna na bazie, trzon z 24 kanelurami, głowica w kształcie kosza uformowanego z dwóch rzędów liści akantu. Belkowanie: potrójny architraw, fryz ciągły i wąski gzyms.
Propyleje monumentalna budowla, budynek bramy na planie prostokąta z kolumnami, przez którą prowadzi droga do świętego miejsca.
Przyczółek najwyższa część (frontowa lub tylna) budowli greckiej (przede wszystkim świątyń). Przyczółek wspierał się na belkowaniu i składał się przede wszystkim z tympanonu; bywał też ozdabiany.
Pylony budowle w kształcie wysmukłej piramidy o ściętym wierzchołku, ujmujące główne wejście do świątyni(portal). To wieża o prostokątnej podstawie, wznoszona parami i zwężająca się ku górze. W star. Egipcie ściany ich były zdobione reliefami i inskrypcjami chwalącymi czyny faraonów i bogów egipskich.
Rustyka sposób dekoracyjnego obrobienia kamieni tak aby miały bardziej surowy wygląd
Ryzalit występ z lica w elewacji budynku w jego środkowej, bocznej lub narożnej części, prowadzony od fundamentów po dach. W rzucie poziomym może mieć kształt prostokąta lub półkola.
Rzygacz ozdobne, wystające poza lico muru zakończenie rynny dachowej umożliwiające swobodny odpływ wody deszczowej
Sala hypostylowa pomieszczenie, w którym strop oparty jest na kolumnach rozmieszczonych w sposób równomierny na całej powierzchni pomieszczenia np. Świątynia Amona w Karnaku w Egipcie, Świątynia Ramzesa II w Luksorze.
Serliana/ motyw palladiański okno lub arkada z 3 otworami, z których środkowy jest najszerszy i zamknięty łukiem.
Sfumato w malarstwie olejnym łagodne przechodzenie z partii ciemnych do jasnych dające mgliste, „miękkie” efekty kolorystyczne.
Symbole ewangelistów: św.Mateusz- anioł, św. Marek- lew, św.Łukasz- byk, św. Jan- orzeł
Templum In antis najstarsza najprostsza forma świątyni greckiej wywodząca się z megaronu, później częsty typ skarbców. Naos poprzedzony przedsionkiem powstałym w wyniku przedłużenia ścian bocznych zakończonych pilastrami, które tworzą anty, miedzy którymi umieszczono 2 kolumny.
Triforium arkadowe okno lub przezrocze podzielone na trzy części
Tympanon w architekturze klasycznej wewnętrzne trójkątne pole przyczółka, często wypełnione rzeźbą. W arch. romańskiej i gotyckiej półkoliste lub ostrołukowe pole wypełniające przestrzeń między nadprożem a łukiem portalu, wypełnione najczęściej płaskorzeźbą o tematyce Sądu Ostatecznego.
Układ bazylikowy układ wielonawowy na planie prostokąta gdzie nawa główna jest wyższa od naw bocznych i oświetlona oknami w górnej jej części ponad dachami naw bocznych.
Wimperga dekoracyjne ażurowe wykończenie w kształcie wysokiego trójkąta wieńczące szczyt portalu albo ostrołuk okna. Gotyk. Wykonane z kamienia lub cegły. Zwieńczony kwiatonem albo krzyżem.
Wykusz wystający z lica elewacji element poszerzający przylegające wnętrze. Zazwyczaj wsparty na wspornikach, z oknami lub otworami strzelniczymi, nakryty osobnym daszkiem.
CARAVAGGIO
1. Bachus
2. Chłopiec z koszem owoców
3. Chory Bachus
4. Dawid i Goliat
5. Dawid z głową Goliata
6. głowa św. Jana
7.grający w karty
8. inspiracja św. Mateusza
9.Judyta odcinająca głowę Holofernesowi
10. kosz z owocami
11. Maria Magd. Pokutująca
12. Narcyz
13. Nawrócenie św. Pawła
14. Ofiarowanie Izaaka
15. Powołanie św. Mateusza
16. ścięcie św. Jana Chrzciciela
17. śmierć Marii
18. św. Katarzyna
19. św Mateusz i anioł
20. ukrzyżowanie św. Piotra
21. wątpiący Tomasz
22. wieczerza w Emaus
23. wróżenie z ręki
24. złożenie do grobu
BOSH
1. 7 grzechów głównych
2. tysiącletnie królestwo
3. syn marnotrawny
4.Christoforos
5. niesienie krzyża
6. leczenie głupoty
CAMPIN
1. portret otyłego mężczyzny
2. Maria lactacia
3. scena Bożego Narodzenia
4. św. Barbara
5. św. Jan Chrzciciel i fundator
6. fundatorzy, zwiastowanie Maryi, św. Józef
DURER
Akwarele: sowa, zając, kępa trawy, irysy, krab, głowa jelenia, widok miasta…
Drzeworyty: życie Marii, Apokalipsa, Pasja
Miedzioryty: Melancholia, Adam i Ewa, Matka boska z małpka, rycerz, śmierć i diabeł; syn marnotrawny, św. Hieronim, św.H. w pracowni, trzy gracje
Rysunki: matka, łaźnia, autoportret, św. Hier. Baltazar, ręce
1. Adam i Ewa
2. adoracja krzyża św.
3. Autoportret
4. Autoportret z mikołajkiem
5. Autoportret jako Chrystus
6. Chrystus nauczający w świątyni
7. Czterej apostołowie
8. Pokłon trzech króli
9.Voregut
10. św. Jerzy/adoracja dzieciątka/św. Eustachy
EYCK
Portrety: autoportret, Madonna kanclerza Rollin, Madonna kanonika van der Paele, portret małżonków Arnolfinich, Tymoteusz
1. archanioł Michał i fundator, Katarzyna Aleksandryjska
2. ołtarz gandawski: Adam i Ewa, Adoracja baranka, Kain i Abel, Maria panna młoda niebieska oblubienica,
3. św. Hieronim
4. ukrzyżowanie/ sąd ostateczny
5. zwiastowanie
Grunewald
1. ołtarz z Isenheim
2. krucyfiks
3. Madonna z dzieciątkiem4. naigrywanie
5. ukrzyżowanie z Bazylei
6. założenie kościoła SM maggiore
Memling
Sąd ostateczny- M.Nar. w Gdańsku
Van der Weyden
1. portret kobiety z wysokim czołem
2. fundator/zwiastowanie/nawiedz.sw.Elżbiety
3.Jan Chrzciciel/ Maria, Chrystus pantokrator, św. Jan Ewangelista/ Maria Magdalena
4. Maria Magda./ukrzyżowanie/ Weronika
5. narodziny/śmierć/zmartwychwstanie
6. pokłon trzech króli/ ofiarowanie Chrystusa w świątyni
7. sąd ostateczny
8. służąca przynosi Zahariaszowi Jana CHrzciciela- Chrzest CHrystusa w Jordanie- głowa Jana Chrzciciela na złotej tacy dla Salome
9. zdjęcie z krzyża
Boticelli
1. Judyta
2. Atena w towarzystwie centaura
3. Giuliane de Medici
4. mistyczne narodziny adoracja dzieciątka
5. modlitwa w Ogrójcu
6. narodziny Wenus
7. opłakiwanie
8. primavera, Ares i 3 gracje,Simonetta Vespucci z Zefirem
9. św. Sebastian w kontrapoście
GIORGIONE
1. burza
2. Concerto pastorale
3. śpiaca Wenus
4. Trzej filozofowie
GIOTTO
1. kazanie do ptaków
2. opłakiwanie po zdjęciu Jezusa z krzyża
3. pocałunek Judasza
4. Sen Innocentego
5. spotkanie przy Złotej Bramie
6. stygmatyzacja św. Franciszka
7. św. Franciszek oddaje szaty
8. wjazd Chrystusa do Jerozolimy
9. zesłanie Ducha św.
LEONARDO
1. Madonna wśród skał
2. człowiek witruwiański
3. ostatnia wieczerza
4. zwiastowanie
MASACCIO I MASSOLINO
1. freski z kaplicy Brancaccich
2. krucyfiks
3. grosz czynszowy
4. Maria z dzieciątkiem i 4 aniołami
5. św. Hieronim i św. Jan Chrzciciel
6. święta trójca
7. wygnanie z raju
MICHAŁ ANIOŁ
1. Madonna z Brugii
2. Mojżesz
3. nagrobek papieża Juliusza
4. pieta watykańska
5.biblioteka Laurenziana
6. bazylika św. Piotra w Rzymie
7. plac na wzgórzu Kapitol
RAFAEL
1. św. Rodzina z owieczką
2. Ezechiel
3. przemienienie
4. zaślubiny Marii
5. złożenie do grobu
6. Madonna Sykstyńska
7. Matka Boska z dzieciątkiem
8. MB Cardellino
9. Madonna z dzieciątkiem i św. Janem
10. Madonna del Prato
11. Madonna z dzieciątkiem
12. Madonna di Granduca
13. trzy gracje
14. portret cardinal Tomasso
15. Juliusz II
16. portret kobiety
17. szkoła ateńska
18. dysputa o najśw. Sakramencie
19. krajobraz
20. uwolnienie Piotra
21. Bitwa przy moście mulwijskim
22. chrzest
Święci: Cecylia, Michał, Jerzy, Katarzyna , Jan Chrzciciel
TYCJAN
1. Flora
2. Zycie
3. miłość niebiańska i miłość ziemska
4. Bachanalia
5. Święto Wenus
6. Wenus z Urbino
7. Wenus z Amorem i organistą
8. toaleta Wenus
9. Danae
10. Marsyas
11. Bachus i Ariadna
Portrety: autoportret, Paweł III, Paweł III z nepotami, Federico Gonzaga, Alessandro Farnese, Ranucio Farnese.
12. św. Hieronim
13. Noli me
14. Maria Magda.
15. Madonna rodziny Pessaro
16. Judyta
17. Sebastian
18. pieta
19. crowning
20. annuncia
REMBRANDT
1. autoportrety
2. lekcja anatomii doktora Tulpa
3. powrót syna marnotrawnego
4. wymarsz strzelców
RUBENS
1. Helena
2. Prometeusz
3. Bachus
4. św. Jerzy walczący ze smokiem
5. zdjęcie z krzyża
Velazquez
1. Ezop
2. Chrystus w domu Marty i Maryi
3. panny dworskie
4. pareja
5. Wenus przed lustrem
6.Hilanderas
7. Apollo w kuźni Wulkana
Vermeer
1. uliczka
2. alegoria malarstwa
3. astronom
4. dama i dwóch panów,
5. dziewczyna czytająca list
6. dziewczyna pisząca list
7. dziewczyna z perłą
8. geograf
9. kielich wina
10. kobieta w błękitnej sukni
11. kobieta z dzbanem
12. koronczarka
13. lekcja muzyki
14. mleczarka
15. pijana dziewcz śpiąca przy stole
16. u stręczycielki
17. wiążąca perły
18. żołnierz i śmiejąca się dziewczyna