Aleksander Puszkin, Eugeniusz Oniegin.
Romans wierszem w przekładach Adama Ważyka i Juliana Tuwima.
„Pysznego świata nie chcąc bawić/ W sądach przyjaciół szukam chluby”. Eugeniusz odebrał dobre wychowanie, najpierw wychowywała go Madame, a gdy nieco podrósł Monsieur. Nie miał głowy do historii, nie interesowała go muzyka, nudził Homer i Teokryt. Brał aktywny udział w życiu towarzyskim Petersburga, był chętnie zapraszany do wielu domów, bywał w teatrze. Sypiał w dzień, w nocy brylował na salonach, ale „wcześnie zwiędło w nim uczucie;/ Zmęczył go widok świetnych strojów,/ Niedługo stracił smak do uciech,/ Do pięknych kobiet i podbojów;/ Szybko znudziła mu się zdrada,/ Zbrzydła mu przyjaźń i kompania,/ Bo któż ma chęć do zapijania/ Krwawych befsztyków przy obiadach”.
„Na pióro myślał frak zamienić” - chciał zacząć pisać, ale „nic z tego pisania,/ Przekonał się, że to nie śmiech,/ Lecz ciężka praca, więc się wzbraniał”.
„Nuda zadręcza go jałowa; książkami półkę obładował”, by zaraz potem „porzucił książki jak kobiety”. Dręczy go spleen lub z rosyjska - chandra. Nuda - choroba wieku XIX.
Narrator: „Oniegin sprzyjał moim planom,/ Chciał ze mną zjeździć kawał świata;/ Niestety, los nam w poprzek stanął - / Rozdzielił nas na długie lata”.
W tym samym czasie zmarł jego ojciec, a że miał on wielu wierzycieli, dłużników etc. Eugeniusz musiał spłacać jego długi. Potem odziedziczył spory majątek po zmarłym wuju, ale tylko „przez dwa dni go bawił” i wkrótce życie na prowincji zaczęło go nudzić tak samo jak w Petersburgu.
[Narrator nosi cechy autobiograficzne; analogie do innych dzieł Puszkina: „Jeniec Kaukazu”, „Fontanna Bakczysaraju”; przemowa narratora:
„Mam już plan akcji, formę wierszy,/ Nawet już imię ma bohater,/ Tymczasem jednak rozdział pierwszy/ Mojej powieści kończę na tem […] Widzę sprzeczności co niemiara,/ Czyścić - kto inny niech się stara”.
Eugeniusz Oniegin przebywa na prowincji (a raczej pustkowiu) w majątku odziedziczonym po wuju i … szczerze się tam nudzi! Stroni od sąsiadów, a gdy oni go odwiedzają, wyjeżdża ukradkiem. Do dworu obok wprowadza się młody Leński - romantyk, poeta, szukający bratniej duszy. Szuka możliwości poznania Oniegina i w końcu otwiera przed nim swe serce. Opowiada o przyjaźni z rodziną, która ma dwie córki - piękną, kobiecą Olgę (przeznaczoną przez ojca Leńskiemu) i Tanię - dziewczynę, która stroni przed wszystkimi i czyta romanse.
Leński namawia Oniegina na wizytę u znajomych. Ten początkowo się wzbrania, kwitując to wszystko swoim tradycyjnym - NUDA! Ale potem udaje się razem z Leńskim. Tam zakochuje się w nim Tania swoją romansową miłością. Spać nie może, wzdycha; w końcu zwiera się niani, za pośrednictwem której wysyła list do Oniegina z wyznaniem. Oniegin nie przychodzi razem z Leńskim na spotkanie do dworu. Tania jest zrozpaczona i… wybiega, ale spotykają się z Onieginem w parku!
Oniegin tłumaczy Tatianie w parku, że list był mu miły i gdyby wybrał życie małżeńskie, Tania i życie z nią byłoby dla niego ideałem, ale on nie do takiego losu jest powołany, szybko się nudzi i nie chce jej skrzywdzić. Leński natomiast szaleje za piękną Oleńką i za dwa tygodnie mają brać ślub. Oniegin znowu zaszywa się sam w domu; wstaje o 7, bierze zimną kąpiel w rzece, wypija kawę, czyta. Leński namawia go do odwiedzin znajomych z okazji imienin Tatiany w sobotę. Eugeniusz nie chce, ale Leński obiecuje, że będą „sami swoi”.
U Łarinów mnóstwo ludzi, prawdziwy bal. Naprzeciwko stołu siedzi Tatiana i wewnątrz przeżywa katusze, widząc Oniegina. Eugeniusz obiecuje się zemścić na Leńskim za „oszustwo” i cały wieczór prosi Olgę do tańca, prawi jej komplementy, sprawia, że się rumieni. Leński jest oburzony na przyjaciela i Olgę. Tymczasem Tatiana ma dziwne sny i bardzo się męczy z miłością do Oniegina.
Włodzimierz Leński zdecydował, że wyzwie Oniegina na pojedynek z broni palnej. Oniegin zaspał, ale w końcu na pojedynek przybył i… zastrzelił Leńskiego!
Oleńka szybko wyszła za mąż za ułana, pocieszając się po stracie ukochanego. Oniegin wyjechał. Została Tania, która markotniała coraz bardziej i odprawiała kolejnych zalotników. Któregoś razu zawędrowała do opuszczonego dworku Eugeniusza. Wypytała klucznicę o wszystko i następnego dnia wróciła, by poczytać jego książki. Nadal była zakochana. W domu matka z przyjaciółmi uradziła, by zabrać ją do Moskwy, bo tam możliwości do wyjścia za mąż będzie wiele. Tatiana z bólem serca opuszczała dom. W Moskwie czuła się nieswojo, zatrzymały się u starej ciotki. Kuzynki zaopiekowały się nią, ale ta nie podzielała ich zwierzeń i plotkarstwa. Nie chciała też opowiadać o swojej miłości.
Oniegin „bez celu, w nudach odpoczynku/ Dożył dwudziestu sześciu lat/ Bez stanowiska, pracy, żony/ Do żadnych zajęć nie wdrożony”. Po śmierci Leńskiego podróżował bez celu; „i oto znudził się po wielu/ Długich wojażach”. Prosto ze statku poszedł na bal do księcia i zobaczył tam Tatianę, która jak się okazuje od dwóch lat jest żoną księcia. Ale to już nie ta sama Tatiana, którą znał Eugeniusz, lecz wspaniała, pewna siebie księżna, którą Oniegin się szalenie zauroczył. „Stało się!/ Bieda z Eugeniuszem./ Jak dzieciak kocha się w Tatianie”. W końcu Eugeniusz pisze do niej list z wyznaniem i drugi, i trzeci, a ona milczy i nie odpowiada; wydaje się być niewzruszona. W końcu Oniegin zakradł się do jej komnaty i ukląkł przed nią, widząc, że płacze, gdy czyta listy od niego. Tatiana wyznaje mu - tak jak niegdyś on jej na ławce w parku - że tak, owszem, kochała go, może nawet nadal go kocha, ale czemu on, tak nagle, znów się nią zainteresował? Czy dlatego, że stała się bogata i poważna? Szczęście było niegdyś na wyciągnięcie ich dłoni, teraz jest już za późno. Ma męża i pozostanie mu wierna. Teraz także marzy i oddałaby życie, które ma w Moskwie za domek z ogródkiem, lasy rodzinnych stron. Ale jest to już niemożliwe i prosi Eugeniusza, by uszanował jej wolę. „Długo czas nam biegł/ Przy niespokojnym podróżniku./ Winszujmy sobie, widać brzeg./ Hura! Od dawna do przystani/ Wzdychałem (i wy też kochani?)”
Aleksander Puszkin:
- urodzony 6 VI 1799 roku w Moskwie
- w 1811 - 1817 oddano syna do liceum w Carskim Siole
- przyjaźnił się z oficerami carskosielskiego pułku huzarów, których hulaszcze życie opiewał w swoich wierszach
- opuścił liceum z rangą „kolegialnego sekretarza” i zamieszkał w Petersburgu, gdzie używał życia
- za rewolucyjną odę Wolność Puszkinowi grozi Sybir
- jego osobistym cenzorem był sam car