Aleksander Puszkin
Eugeniusz Oniegin
We wstępie autor przekazuje czytelnikowi dzieło.
Rozdział pierwszy
Opowieść zaczyna się w momencie gdy stryj Eugeniusza zaniemógł i on wybiera się do niego, by pielęgnować go w chorobie(był jedynym spadkobiercą). O głównym bohaterze dowiadujemy się, że przyszedł na świat nad brzegami Newy, mieszka w Petersburgu. Jego ojciec przepuścił cały majątek. Eugeniusz odebrał gruntowne wykształcenie a gdy dorósł zaczął robić furorę na salonach. Od Homera wolał dzieła Adama Smitha i rozprawianie o ekonomii jednak najbardziej przemawiała do niego sztuka miłowania. Zaczął uwodzić kobiety, bywał na licznych balach i w teatrze (oceniał walory pań, przedstawienie mało go interesowało), prawdziwy galant, często stał przed lustrem. Narrator zaczyna wspominać swoją młodość i nóżki pięknych pań na balach. Wkrótce Eugeniuszowi znudziło się hulaszcze życie, rauty i uwodzenie, odciął się od świata. Narrator twierdzi, że znalazł w nim przyjaciela. Ojciec E. umarł a on był zmuszony oddać resztę majątku wierzycielom. Dowiedział się, że stryj jest umierający i może liczyć na spadek. Stał się właścicielem licznych dóbr na wsi. Narrator przyznaje się, że pisanie powieści jest dla niego ulgą po zawodzie miłosnym.
Rozdział drugi
E. jako dziedzic zmienia poddanym pańszczyznę na czynsz, sąsiedzi uznali go z tego powodu za dziwaka, gdy przyjeżdżali do niego w gościnę on uciekał, uznano go za gbura. W sąsiednim dworze osiadł poeta- Włodzimierz Leński, który odebrał wykształcenie w Niemczech, był idealistą, marzycielem. Leński i Oniegin byli skrajnie różnymi osobami a jednak mimo tego zaprzyjaźnili się, możliwe, że z nudów. Leński zakochał się w Oldze z rodziny Łarinów, wzdychał do księżyca, snuł się w osamotnieniu.
Starszą siostrą Olgi była Tatiana, nie była ona taka piękna jak jej siostra, stroniła od zabaw i ludzi, lubiła przebywać w samotności, patrzeć na wschód słońca. Lubiła romanse Richardsona i Rousseau. Leński wypisał wiersz na grobie ojca Olgi, porównał go do Yoricka.
Rozdział trzeci
Leński zabrał Oniegina do Łarinów by go przedstawić. Sąsiedzi zaczęli plotkować o zaręczynach E. z Tanią, która zresztą zakochała się w Onieginie. Cierpi z miłości do niego, z uczucia zwierza się starej niani, którą pyta czy była kiedyś zakochana. Niania odpowiada, że wyszła za mąż z woli rodziców w wieku lat trzynastu a jej mąż miał wtedy dwanaście. Tania napisała do E. list, który pisany był francuszczyzną, gdyż nie umiała ona wyłożyć po rosyjsku myśli. Wyznaje w nim swoje uczucie i powierza mu swój los. Każe niani by jej wnuczek zaniósł list Onieginowi. Niania Tani- Filipiewna. Tatjana na oknie wypisała E i O- inicjały swoje i ukochanego.
Rozdział czwarty
Gdy E. przyjechał do Łarinów, Tania speszona uciekła do parku. Spotkała tam dziewczyny, które śpiewając zbierały jagody (śpiew był po to by nie znęciły ich jagody, by ich nie zjadły). E. wyznał jej, że poruszył go list ale nie może z nią być, gdyż stałby się tyranem i ona wkrótce by mu się znudziła, powiedział, że kocha ją sercem brata. Eugeniusz zaczął prowadzić pustelnicze, samotne życie. Tatiana miała wyprawić urodziny i Leński z Onieginem zostali zaproszeni. Leński za dwa tyg miał wziąć ślub z Olgą.
Rozdział piąty
Tania wierzyła w zabobony, czary i wróżby z kart. Wróży sobie wychodząc w nocy i kierując lustro do księżyca, leje wosk, wkłada lustro pod poduszkę. Śni jej się, że goni ją niedźwiedź, który zaprowadza ją w końcu do chaty a tam wokół stołu siedzą wiedźmy, poczwary a pośród nich Oniegin. Bestie zaczynają krzyczeć a on ochrania Tanię. Później śni jej się śmierć Leńskiego. Dziewczyna próbuje przetłumaczyć swój sen z sennikiem Marcina Zadeki ale jej się to nie udaje.
Rozpoczyna się przyjęcie. Tatianie na widok E. robi się słabo, omal nie mdleje. Oniegin posadzony naprzeciwko niej czuje niesmak i wini przyjaciela, że namówił go na przyjście do tego domu. Chce się na nim zemścić adorując i zabawiając przez cały wieczór Olgę. Leński czuje się oszukany i zazdrosny, że narzeczona go lekceważy.
Rozdział szósty
Zarecki wręczył O. liścik, że poeta ( Leński) wzywa go na pojedynek. On przyjmuje wyzwanie ale ma wyrzuty sumienia, że sprowokował osiemnastoletniego młodzieńca. Leński przed pojedynkiem czyta Schillera. Oniegin zaspał na pojedynek, który miał się odbyć za młynem. W końcu dotarł na miejsce i w pierwszym strzale zabił przyjaciela.
Rozdział siódmy
Olga niedługo rozpaczała po poecie, wkrótce jej serce zdobył ułan za którego wyszła. Wkrótce wyjechali razem do pułku. Tania dalej myśli o Eugeniuszu, odwiedza jego dom i czyta jego książki. Rodzina Tani martwi się o nią, aby ją wyswatać zabierają ją do Moskwy. Tani bardzo ciężko jest się rozstać ze wsią. W Moskwie mieszkają u starej ciotki, Tania zostaje wprowadzona do towarzystwa. Podczas balu zainteresował się nią generał.
Rozdział ósmy
Oniegin po zabiciu przyjaciela dużo podróżował bez celu. W końcu znalazł się na balu w Moskwie, gdzie spotkał się z zamężną już Tanią (wyszła za księcia). O. nie może jej poznać, zdaje mu się taka niedosiężna, nie może uwierzyć, że ta kiedyś wiejska dziewczyna jest teraz wielką panią. Zakochuje się w niej i pragnie jej towarzystwa, lecz ona traktuje go bardzo oschle. Decyduje się napisać do niej list. Tłumaczy jej przyczyny tego czemu wcześniej ją odrzucił i wyznaje płomienne uczucie. Oddaje swój los w jej ręce. Tania przez długi okres czasu milczy. Oniegin pisze jeszcze dwa listy. Jedzie do Tani i klęka przed nią, wyznaje jej uczucia. Ona wspomina to jak dawniej ją odrzucił i mówi, że jest mu za to wdzięczna. Zarzuca mu, że teraz do niej lgnie, gdyż jest można i bogata. Mówi mu, że ją poniża jego namiętność. Przyznaje się, że salonowe życie jej obrzydło a o małżeństwie pozwoliła zadecydować matce. Eugeniusza dalej kocha ale pozostanie wierna mężowi. Tania odeszła zostawiając go samego i w tej chwili wszedł jej mąż i w tym momencie opowieść się urywa.
Podczas opowiadania narrator wplata liczne dygresje od siebie: o kobietach, wychowaniu panien i pisaniu.
3