Albert Walczak

9. Arystoteles, Poetyka, przeł. H. Podbielski, Wrocław 1983 (BN II 209) - lub następne wyd., stąd: Poetyka: rozdz. V, VI,

Rozdział V

Komedia - naśladowcze przedstawienie ludzi gorszych, ale nie w aspekcie ich wad, a tylko w zakresie brzydoty, której częścią jest śmieszność. Wg Arystotelesa to, co śmieszne, wiąże się z pomyłką lub bezbolesnym i nieszkodliwym oszpeceniem

- Arystoteles zauważa, że mało miejsca poświęca się historii komedii; brak znajomości pierwszych autorów komediowych

- brak wiedzy, w jaki sposób kształtowała się struktura komedii, np. kto powiększył liczbę aktorów, od kiedy pojawiły się maski teatralne itd.

- pomysł tworzenia fabuły komediowej przyszedł z Sycylii

- Krates w Atenach zaczął układać wątki i fabuły o wymowie ogólnej

Epopeja a tragedia

Cecha wspólna: naśladowanie przedmiotów poważnych wierszem

Różnice: epopeja posiada jeden rodzaj wiersza i formę opowiadania. Ponadto występuje różnica w długości czasu akcji dramatycznej

- tragedia powinna trwać jeden dzień (dzień, nie dobę)

- epopeja nie ma ścisłych ograniczeń czasowych

- tragedia jest bogatsza od epopei o element widowiskowy i śpiew

Wszystkie składniki, z których zbudowana jest epopeja występują w tragedii, nie wszystkie natomiast składniki tragedii znajdują się w epopei.

Rozdział VI

Tragedia - naśladowcze przedstawienie akcji poważnej, skończonej i posiadającej odpowiednią wielkość. Występuje język ozdobny, odmienny w różnych częściach dzieła, przedstawienie w formie dramatycznej, a nie narracyjnej, które przez wzbudzenie litości i trwogi doprowadza do oczyszczenia [katharsis] uczuć

Język ozdobny - język, który posiada rytm, harmonię i śpiew (czyli wszelkie środki, którymi posługuje się tragedia)

Składniki tragedii (część z nich):

- widowisko [kosmos opseos]

- śpiew [melopiia]

- wysłowienie [leksis] - kompozycja słowna w formie wiersza (tj. dialogi)

>> za pomocą tych środków odbywa się naśladowanie

Postacie tragedii muszą odznaczać się:

- właściwościami myślenia [dianoia] - - właściwości, które objawiają się w słowach,

- właściwościami charakteru [ethos] - te właściwości postaci, które objawiają się w działaniu

>> są to naturalne źródła działania postaci, od których zależy ich powodzenie i nieszczęście,

- naśladowczym przedstawieniem akcji jest fabuła

Fabuła­ - uporządkowany układ zdarzeń.

Wnioski:

Każda tragedia zawiera sześć składników, które stanowią o jej istocie:

- fabuła, mythos

- charakter, ethe

- wysłowienie¸ leksis

- sposób myślenia, dianoia

- widowisko, opsis

- śpiew, melopoiia

Środkami są: język (mowa) i śpiew (kompozycja muzyczna); sposobem: widowisko (akcja przedstawiona za pomocą widzialnych na scenie postaci); przedmiotem: fabuła, charaktery, myślenie (zawartość myślowa i sposób myślenia postaci)

Najważniejszy składnik: układ zdarzeń (fabuła)

- tragedia naśladuje nie postaci, a działanie i życie

- celem naśladowania jest przedstawienie jakiejś akcji, a nie właściwości postaci

- postacie działają nie po to, aby umożliwić przedstawienie charakterów, lecz ze względu na działania przyjmują odpowiednie właściwości charakteru

- celem tragedii jest fabuła (bieg zdarzeń)

- tragedia nie istnieje bez akcji, ale może istnieć bez charakterów

- najważniejsze elementy, którymi tragedia działa na uczucia są perypetia i rozpoznanie, czyli składniki samej fabuły. Arystoteles cały czas dowodzi, że fabuła jest ważniejsza od przedstawianych charakterów

Wniosek: Fabuła jest więc fundamentem i jakby duszą tragedii, a drugie dopiero miejsce zajmują charaktery.

Myślenie - zdolność wyrażania w mowie tego, co w danej sytuacji jest istotne i w pełni z nią zharmonizowane.

W mowach jest to przejaw sztuki politycznej lub retorycznej. Dawniej zalecano przemawiać zgodnie z zasadami polityki; w czasach Arystotelesa preferuje się zasady retoryki.

- właściwości charakteru są uzasadnieniem dokonanego przez postaci wyboru postępowania w sytuacjach, gdzie taki wybór nie jest rzeczą oczywistą.

Wysłowienie - forma językowa dialogów. Jest to wyrażenie myśli w słowach, przy czym to określenie zachowuję tę samo wartość w poezji i w prozie.

Śpiew - najważniejsza ozdoba tragedii

Widowisko - element najmniej artystyczny i najluźniej związany z samą sztuką poetycką.

- w przygotowaniu widowiska większą rolę odgrywa sztuka scenografa niż poety

Tragedia posiada moc oddziaływania nawet bez wystawienia na scenie i bez udziału aktorów.

---