Szkolnictwo w państwie Karola Wielkiego
Karol Wielki (742-814) panował 46 lat, od 768 r.
Powstające pod jego panowaniem państwo frankońskie, o ustroju wczesno-feudalnym, stale powiększało swoje granice. Karol W. sam brał udział w ponad 50 wyprawach podbijając dziesiątki różnych plemion i narodowości. Na olbrzymim terytorium państwa sięgającym od rzeki Ebro na półwyspie pirenejskim aż po Dunaj i Łabę - starał się prowadzić rzady centralistyczne.Czynnikiem jednoczącym państwo w jeden organizm było chrześcijaństwo. Niestety na skutek niskiego poziomu moralnego i umysłowego miejscowego duchowieństwa nie mogło ono odegrać oczekiwanej roli. Król miał jak najgorsze mniemanie nawet o papieżu Leonie III, z rąk którego w 800 r. odbierał koronę cesarską.Wyższe duchowieństwo, dysponujące wielkimi dobrami i zaangażowane w sprawy polityczne kraju, prowadziło życie nie różniące się prawie niczym od życia ludzi świeckich, od rycerstwa, z którym często brało udział w wyprawach wojennych i nie unikało miecza. Tymczasem Karol Wielki przystępując do jednoczenia swojej monarchii chciał oprzeć swoje rządy na ludziach biegłych w sztuce czytania i pisania, którzy na wzór rzymskich urzędników zdolni byliby przygotowywać królewskie dekrety i w formie kapitularzy rozsyłać po kraju umacniając pozycję władcy. Wykorzystanie do tych zadań kleru okazało się trudne, bo ich umiejętności w tym zakresie okazały się mizerne. Zmusiło to Karola Wielkiego do starannego dobierania biskupów i innych dostojników kościelnych pragnąc, by dzięki nim katedry i klasztory przekształciły się w ośrodki nauki i oświaty.W ostrych zarządzeniach zabraniał klerowi zajmowania się polowaniami, brania udziału w bitwach, uczestniczenia w pijatykach i nieprzystojnych zabawach. Próbował realizować zasadę, by nikt, kto nie umie czytać i pisać nie będzie miał prawa do zajmowania jakiegokolwiek kościelnego urzędu. Wszystkim klasztorom polecił organizowanie życia zakonników wg reguły benedyktynów (5 godzin pracy fizycznej i 2 godziny studiowania Pisma Św.), ograniczenie ilości spożywanego wiana, jak i wprowadzenie prostych potraw.Biskupom polecił zakładać przy swoich kościołach (katedrach) szkół dla kleru i prowadzenie w nich nauki w zakresie 7 sztuk wyzwolonych.Sam król żywo interesował się różnymi dziedzinami wiedzy - zwłaszcza astronomią, fizyką, prawem i polityką. W czasie wypraw do Lombardii zetknął się z dawnymi szkołami rzymskimi; często prowadził dyskusje z tamtejszymi uczonymi. Pod ich wpływem zaczął werbować na swój dwór w Akwizgranie uczonych, gromadzić rękopisy łacińskich i greckich dzieł klasycznych, a najcenniejsze z nich polecił przepisywać w wielu egzemplarzach. Przy klasztorach powstają całe zespoły kopistów.
Karol Wielki znał zapewne dobrze język łaciński, a ze względu na stosunki dyplomatyczne z Konstantynopolem, nie obcy był mu także język grecki.
W 782 r. sprowadził z Włoch do swej rezydencji dwóch gramatystów: Piotra z Pizy i Paulina z Akwilei oraz dwóch wybitnych benedyktynów irlandzkich Pawła i Alkwina (miał wtedy 50 lat). Przy ich pomocy zorganizował tzw. szkołę pałacową, którą kierował Alkwin. Obok króla, który z żoną i dziećmi byli pilnymi uczniami, uczęszczali do niej krewni i przyjaciele oraz synowie najwyższych urzędników państwowych.
Program nauczania obejmował 7 sztuk wyzwolonych, a ponadto: umiejętności redagowania pism państwowych i królewskich zarządzeń (kapitularzy), architekturę obejmującą m.in. budowę warowni oraz medycynę.Na studia medyczne (kapitularz z 805 r.) mogli być przyjmowani chłopcy mieszczańscy.
Z biegiem czasu szkoła pałacowa stała się centrum dyskusji i wymiany myśli naukowej. Jej wychowankowie utworzyli rodzaj towarzystwa naukowego nazwanego akademią. Na zebraniach - przybierając imiona osób ze świata antycznego lub biblijnego - czytali własne utwory poetyckie, wygłaszali referaty z zakresu prawa, filozofii, a czasem śpiewali pieśni staro frankońskie.
Szkołą pałacową i rozpowszechnianiem w całym państwie oświaty kierował Alkwin. Troszczył się nie tylko o rozwijanie nauk świeckich, ale i o religię. W 788 r. wydał zarządzenie polecające biskupom, aby podległemu sobie duchowieństwu zapewnili przynajmniej minimum wiedzy; we wszystkich klasztorach polecił otworzyć szkoły dla uczenia chętnych czytania, pisania i śpiewu. W rok później (w 789 r.) uchwałą soboru w Akwizgranie zaprowadzono w kościołach organy i śpiew.Alkwin troszczył się o kształcenie nauczycieli, układał podręczniki szkolne, pismami literackimi propagował potrzebę oświaty i nauki.W 796 r. Alkwin niespodziewanie (w 64 r. życia) odszedł z dworu do klasztoru św. Marcina w Tours, gdzie został opatem. Tam kierował pracą mnichów nad minuskułą karolińską , pismem, z którego wywodzi się pismo współczesne. Zmarł w 804 r.Następcą Alkwina został bp. Orleanu Teodulf, który zaraz, po objęciu urzędu (w 797 r.) wydał klerowi polecenie, aby przy każdym kościele, tak w mieście, jak i na wsi, utrzymywano szkoły dla kształcenia wszystkich chętnych chłopców. Nauka dla nich miała być bezpłatna.W 801 r., ponawiając to polecenie, Teodulf podkreślał, że do szkół winni być przyjmowani wszyscy chłopcy bez względu na to, czy zamierzają poświęcić się powołaniu duchownemu, czy nie.Wyraźny regres w dążeniu do upowszechniania oświaty nastąpił po śmierci Karola Wielkiego. Jego następca Ludwik I Pobożny, pod naporem kleru, w 817 r. wydał polecenie zamykające dostęp do oświaty osobom świeckim