Historia katechezy

13 marca 2010

Katecheza w czasie średniowiecza cd.

Charakteryzuje się trzema kierunkami działań:

1. Katecheza misyjna – przygotowanie do chrztu. Trwała od 7 do 14 dni, miała na celu przekazywanie najistotniejszych prawd wiary; była to katecheza ustna w formie podającej; teksty pochodziły z Pisma Świętego, liturgii i żywotów świętych. Wówczas działali:

• Święty Wojciech

• Święty Bruno z Kwerfurtu

• Święty Otton z Bambergu

• Święty Bonifacy – apostoł Niemiec

• Święty Cyryl i święty Metody – apostołowie Wielkiego Księstwa Morawskiego.

Cała Europa przyjmuje chrześcijaństwo – ostatnia Litwa na drodze małżeństwa.

2. Katecheza dorosłych po chrzcie – Karol Wielki wydał zarządzenie, by kapłani w każdą niedzielę pouczali w języku ludowym o prawdach wiary. Należało uczyć „Wierzę w Boga” i „Ojcze nasz”. Celem nauki modlitwy te recytowano głośno. W Wielkim Poście pouczano o prawdach zawartych w „Ojcze nasz” i w „Wierzę w Boga”. Przedmiotem nauczania był też Dekalog i przykazanie miłości. Od XIII wieku uczono siedmiu sakramentów. Wyjaśnianie sakramentów był to osobny dział. Katechizowani powinni znać uczynki miłosierdzia względem duszy i ciała, grzechy główne, cnoty główne. Szczególną formą katechezy był sakrament pokuty. Podczas spowiedzi odpytywano katechizowanego z modlitw. Z praktyką pokutną związane były książeczki pokutne, które służyły do przygotowania się do spowiedzi; opracowano także pomoce dla spowiedników  pierwsze formy katechizmu.

W końcowym okresie średniowiecza ukazały się podręczniki, które można podzielić na trzy grupy:

• Encyklopedie i leksykony (elucydaria) w formie dialogowej przedstawione najważniejsze prawdy wiary (SICK ET NON)

• Septenaria – wykłady prawd wiary

• Interrogaria – pomoc do spowiedzi, wykład prawd wiary i zasad moralnych

GERSON – wielki kanclerz unii w Paryżu  „Kompendium nauki chrześcijańskiej”, które służyło do katechezy dorosłych i dzieci.

Cykl obrazów – 25-50 sztuk, które zawierały sceny ze Starego Testamentu, przeznaczona dla osób nieumiejących czytać – BIBLIA PAUPERUM.

Całe życie codzienne było przesiąknięte religijnością. Życie rodzinna było oznaczone datą święta. Taka datacja zachowała się w kronikach.

Król był nazywany NAMASZCZONYM – miał jakby niższe święcenia. Mógł udzielać komunii najbliższej rodzinie. Każdy cech posiadał swego patrona, który miał ufundowane Altonie posiadające własnego kapłana.

3. Katecheza dzieci. Nauczanie i wychowanie dzieci miło miejsce w rodzinie. Kościół zabiegał o nauczanie rodziców. Rodzice byli zobowiązani przyprowadzać dzieci na niedzielną Mszę świętą.

1215 – na soborze Lateraneńskim unormowano praktykę przygotowań dzieci do pokuty i Eucharystii. Pokutę odbywały 7 – letnie dzieci, ale nie przystępowały do Eucharystii. W XII wieku była to pokuta wg. grzechów głównych, w XIII wieku wg. Dekalogu. Wymagano przygotowania rodziny. Wiekiem odpowiednim go Eucharystii był wiek 10 - ciu, 12 - stu lub 14 – stu lat.

Katecheza starszych dzieci była pogłębiona przez specjalne nauki i słuchanie kazań niedzielnych. Duży wkład wniosło szkolnictwo  szkoły katedralne i szkoły klasztorowe, które powstawały w miastach a później przy parafiach.

Od XIII wieku zaczęły powstawać szkoły ludowe, prowadzone przez świeckich. Zwykle byli to klerycy bez świeceń ( nazywani klechami); bez świeceń, ponieważ nie posiadał beneficjum (parafii, utrzymania). Nauczyciel ów był nadzorowany przez proboszcza.

Metodą stosowaną w katechezie była dedukcja – wyjaśnianie prawd wiary zawartych w Piśnie Świętym, wykluczenie metody podającej. Nauczanie na zasadzie memoryzacji (nauka na pamięć) ujęte w formie pytań i odpowiedzi.

Katecheza domowa – kształtowanie przyzwyczajeń bez głębszego kształtowania wiary osobowej. Nie było seminariów duchownych – proboszcz sam wyuczał kandydatów na duchownych.

Po soborze trydenckim dopiero zaczęły powstawać seminaria duchowne.

Katecheza po soborze trydenckim.

Po soborze Kościół zwraca uwagę na katechizowanie dzieci. Zaczęły ukazywać się pierwsze katechizmy:

• Pierwszy – 1529 – katechizm Lutra przekazywał formuły wiary z wyjaśnieniami; omawiał najpierw wszystkie możliwe grzechy. Człowiek sam z siebie nie może się przeciwstawić grzechowi (SOLA GRATIA – TYLKO ŁASKA), nauka o Kościele duchowym – głową Kościoła jest Chrystus; Kościół nie potrzebuje dóbr.

• W odpowiedzi powstały katechizmy katolickie; przodują jezuici; w Niemczech św. Piotr Kanizjusz:

• 1555 – obszerny wykład nauki chrześcijańskiej w pytaniach i odpowiedziach

• 1556 – mały katechizm

• 1558 – katechizm dla dzieci

• 1559 – Catechismus minorum – dla dzieci starszych i młodzieży

Mały katechizm został przełożony w 1560 przez Jakuba Wujka.

• 1556 – Katechizm Rzymski – dla duszpasterzy – prawdy wiary, sakramenty, przykazania, „Ojcze nasz”; zawierał pozytywny wykład nauki katolickiej; w języku polskim w Polsce wydany w 1568r.

• Robert Belarmin – francuz, jezuita; 1597 – opracował katechizm mniejszy dla dzieci; 1598 – ukazał się katechizm większy dla katechetów. Katechizmy te były ukierunkowane na memoryzację. Papież Urban VII zalecił je podczas misji, jako pomoc.

Arcybiskupstwo Nauki Chrześcijańskiej – powstało w 1560 jako stowarzyszenie w Mediolanie. Zobowiązali się do uczestniczenia w katechezie i przekazywanie wiedzy rodzinie. 1571 – zatwierdzeni zostają jako arcybractwo. Powstawały tzw. bractwa literackie.

W XVII wieku zaczyna się zjawisko wprowadzania katechezy do szkół. Niektórzy władcy wydawali rozporządzenia odnośnie powszechnego nauczania dzieci.

W Polsce – 1773  Komisja Edukacji Narodowej wydaje nakaz tworzenia szkół parafialnych.

1791 – rewolucja francuska wprowadza publiczne, bezpłatne nauczanie szkolne. Katecheza znalazła się w ramach szkolnego nauczania na pierwszym miejscu. Poszerzył się krąg dzieci objętych katechezą.

Jednocześnie ma miejsce desakralizacja – katecheza rozumiana wyłącznie rozumowo;

Katecheza w okresie oświecenia.

Nurty humanistyczne miały swój wpływ na katechezę. Podstawą miała być religia naturalna. Wprowadzenie katechezy antropologicznej. Nauka religii – nauka o moralności, pouczenia o obowiązkach religijno – moralnych.

Spowodowało to zanik katechezy dla dorosłych. Wprowadzono nowe metody nauczania  metoda erotematyczna – wprowadzenie uwarunkowane spojrzeniem na psychikę dziecka. Zaczęto posługiwać się metodą sokratyczną  wychodzenie z założenia że uczeń powinien być tak prowadzony, by sam wyprowadził tkwiące w nim pojęcie moralne.

Została wprowadzona katecheza biblijna.

c złowiek człowiek

Bóg Bóg

Przez Boga, który ogarnia Przez człowieka dochodzimy

wszystko dochodzimy do do Boga.

człowieka.

Katecheza w XIX i XX wieku.

W XIX wieku Kościół podejmuje działania obronne, by przeciwdziałać prądom liberalizmu, modernizmu i realizmu.

Wyjaśniano i analizowano pojęcia – egzegetyczny lub wyjaśniający model katechezy.

1847 – wydanie katechizmu, który zastąpił katechizm Kanizjusza.

DEHARB – jego katechizm przetrwał do połowy XX wieku. Przyjęty przez większą część państw. Treść przyjęta do opanowania w formie memorystycznej. W XIX wieku – katecheza apologetyczna.

W XX wieku –były dwa kierunki:

1. Refleksja teoretyków i praktyków

2. Oficjalna refleksja Kościoła w sprawach katechetycznych.

1900 – w Monachium i Wiedniu powstał ruch metody w katechezie. Dużą rolę odegrały zjazdy katechetyczne i konferencje.

1912 w Wiedniu odbył się kongres katechetyczny, który przedstawił dążenia katechezy. Odnowiono metody katechetyczne. Postulowano posługiwanie się indukcyjnym sposobem nauki.

Metoda monachijska – ukierunkowanie wychowawcze w katechezie. Pojawiły się nowe podręczniki. Powstała książeczka eucharystyczna.

1913 – ukazanie się katechizmu dla klas wyższych szkoły podstawowej. W latach 30 –tych XX wieku – Jungmann („Radosna nowina i nasze przepowiadanie wiary) – problem treści poruszonej na katechezie; chrystocentryczny wymiar katechezy.

1935 – papież nakazał aby w każdej diecezji był urząd zajmujący się sprawami katechezy:

• Wykształcenie katechetów

• Sprawdzanie i wydawanie misji

• Organizowanie zjazdów, konferencji.

Sobór Watykański II wniósł pozytywny wkład – zostały wydane dyrektoria katechetyczne.

Jan Paweł II wydaje Catechesi Tradendae.

str. 3 Notowała: Pawlukiewicz Krystyna