Socjologiczna koncepcja osobowości.

1.Pojęcie osobowości w socjologii.

Osobowość to element człowieka zależny od celu zbiorowości, w której funkcjonuje, ale jednocześnie podmiot działania i zmian społecznych.

2. Budowa osobowości.

Elementy składowe osobowości mogą być:

- biogenne

- socjogenne

- psychogenne

Za biogenne elementy uważa się takie części osobowości jak kod biologiczny, który zawiera informacje o anatomii , działaniu hormonów lub gruczołów, właściwościach fizjologicznych itd. Socjolodzy uważają, że elementy biogenne są niezbędne w kształtowaniu osobowości, ale też niewystarczające

Elementy socjogenne według socjologów stanowią najważniejszą część osobowości ludzkiej i zalicz się do nich:

- kulturowy ideał osobowości, który to narzuca jednostce poprzez zbiorowość socjalizację, a szczególnie wychowanie

- jaźń subiektywną, która jest wyobrażeniem o sobie

- jaźń odzwierciedloną, która jest wyobrażeniem własnej osoby, którą stworzyły opinie ludzi, z którymi ma się najczęstszą styczność

- role społeczne jakie występują w grupach społecznych, mające za zadanie wykonanie zorganizowanych przez te grupy czynności

Do psychogennych elementów należą wola, uczucia, pamięć, wyobraźnia, inteligencja, temperament, spostrzegawczość.

3. Typy osobowości i kryteria ich wyróżniania.

Typologia Hipokratesa (ze względu na temperament):

• sangwinik - człowiek żywy
  i o zmiennym usposobieniu;

• melancholik - mało
  uczuciowy i mało aktywny;

• choleryk - pobudliwy i
  mało wytrwały w działaniu;

• flegmatyk - mało
  pobudliwy, ale wytrwały i konsekwentny w działaniu.

Typologia Junga (kierunek i zakres aktywności społecznej):

• introwertyk - hermetyczna
  postawa życiowa;

• ekstrowertyk -
  przeciwieństwo introwertyka.

Typologia Polaków wg Szczepańskiego (styl życia i podstawowy kierunek aktywności):

• twórcy - wnoszą nowe idee
  i pomysły;

• ludzie przeciętni -
  solidnie pracują i realizują swoje zadania, ale niczego nie modernizują;

• ludzie aktywni negatywnie
  - margines społeczny jednostki zdane na pomoc i opiekę innych.

4. Czynniki wpływające na kształtowanie się osobowości człowieka.

• Aktywność własna

Aktywność jednostki wywodzi się z jej wrodzonej zdolności do czynnego zaspokajania potrzeb. Już od wczesnego dzieciństwa człowiek reaguje aktywnie na bodźce płynące ze środowiska. Aktywność człowieka wyznaczona jest zarówno przez biologiczne właściwości organizmu, jak również przez uwarunkowania społeczne.

Dorastający człowiek, także w oparciu o własną aktywność, zdobywa coraz nowe doświadczenia, wchodzi w coraz bardziej różnorodne interakcje z różnymi ludźmi, podejmuje złożone zadania, pełni coraz bardziej skomplikowane role społeczne, a tym samym zasadniczo wpływa na kształtowanie własnej osobowości.

• Środowisko biologiczne i społeczne

Człowiek żyje w określonym środowisku biologicznym, zróżnicowanym geograficznie, a zatem i klimatycznie. Przystosowuje się do życia w różnym klimacie i w różnej szerokości geograficznej

Człowiek przyswaja sobie reguły postępowania w oparciu o różnorodne doświadczenia społeczne. Przyswojone reguły postępowania powstają jako wynik wymagań grupy społecznej w stosunku do jednostki. W zależności od tego, kim jest dany człowiek, podporządkowuje się on określonym wymaganiom.

• Role społeczne

Każdy człowiek pełni w społeczeństwie różnorodne role społeczne. Rola społeczna to sposób zachowania, którego oczekuje się od jednostki ze względu na miejsce, jakie zajmuje ona w grupie społecznej. Z podjęciem danej roli wiąże się przyjęcie systemu reguł postępowania. Określona kultura wymaga specyficznego sposobu pełnienia roli. Na przykład zupełnie inne reguły postępowania obowiązywały młodą dziewczynę sto lat temu, inne obowiązują dziś.

• Osoby znaczące

Na wybór i sposób pełnienia ról społecznych, a jednocześnie na kształtowanie się osobowości, wywierają duży wpływ tzw. osoby znaczące. Osobami tymi są zazwyczaj ludzie, z którymi przebywamy przez dłuższy czas, którzy są dla nas szczególnie ważni i często decydują o naszym postępowaniu.

• Przejmowanie wzorów

Proces przyswajania sobie reguł, które jednostka ma pełnić, konstruowania obrazu samego siebie, uświadamiania sobie potrzeb i sposobów ich zaspokajania (postaw) jest długotrwały. We wczesnych stadiach życia człowieka przejmowanie wzorów odbywa się na drodze empatii, naśladowania, modelowania i identyfikacji.

• Rola oddziaływań wychowawczych

Całokształt oddziaływań środowiskowych wpływa na rozwój jednostki. Niektóre z tych oddziaływań są oddziaływaniami niekontrolowanymi, przebiegającymi spontanicznie, inne stanowią wyraźnie sformułowane programy.

Oddziaływanie środowiska przypadkowe i spontaniczne można określić jako wychowanie niezamierzone; oddziaływania zaplanowane i celowe nazywamy zachowaniem zamierzonym. Zmierzają one do uzyskania określonych efektów wychowawczych.

Wychowanie niezamierzone polega na przyswajaniu sobie niejako okazjonalnie różnych zasad zachowania i postępowania.

Wychowanie zamierzone to proces celowych i zaplanowanych oddziaływań, ukierunkowanych na efekt wychowawczy. Rodzice i nauczyciele świadomie dążą do tego, aby wychowanek kierował się w życiu określonymi zasadami i w sposób przemyślany dostarczają mu tych wzorów.

5. Osobowość zintegrowana oraz przyczyny jej dezintegracji.

OSOBOWOŚĆ ZINTEGROWANA to osobowość, w której nie występują (lub nie są
zbyt silne) konflikty pomiędzy elementami bio-, psycho-, i socjogennymi.

OSOBOWOŚĆ ZDEZINTEGROWANA to osobowość nie mogąca rozwiązać rodzących się
konfliktów.

Przyczyny dezintegracji:

1. uczestniczenie w kilku grupach społecznych narzucających różne role i rozbieżne systemy wartości;

2. uczestniczenie w grupie zdezorganizowanej (brak w niej wyraźnych kryteriów ocen, pozytywnego
   ideału osobowości, będącej w silnym antagonizmie z innymi grupami);

3. rozbieżność pomiędzy elementami bio-, i psychogennymi a wymaganiami roli społecznej;

4. rozpad jaźni subiektywnej pod wpływem zawodów i systematycznej negatywnej oceny (brak wiary we własną wartość).