Gestalt po niemiecku znaczy kształt, forma. Gestaltyzm to kierunek w psychologii, który głosi, że życie psychiczne człowieka jest całością,, której format i właściwości nie dają się sprowadzić do sumy cech jej części składowych. W pedagogice gestalt integruje wiedzę, doświadczenie i dokonania filozofów, psychoterapeutów i pedagogów dla wspierania procesów rozwojowych człowieka w wymiarze humanistycznym.

PRZEDSTAWICIELE PEDAGOGIKI GESTALT TO

Burow; R. Cohn,; F.Perls; L. Moreno; G. Petzold; G. Brown; C. Rogers; A. Maslow; J.H.Pestalozzi; R. Fuhr; V. Frankl;

NACZELNE CELE PEDAGOGIKI GESTALT
Odnalezienie siebie, własnej tożsamości, samorealizacja, odzyskanie własnej osobowości, eliminacja blokad wewnętrznych rozwoju, osobisty rozwój i wzrost jednostki, odpowiedzialność za samego siebie, rozpoznawanie osobistych potrzeb i zainteresowań, ich dalsze rozwijanie, doskonalenie własnej świadomości, koncentrowanie się na „tu i teraz”;

CELE KIERUNKOWE PEDAGOGIKI GESTALT
- Wprowadzanie jednostki do wykształcenia własnych umiejętności i zdolności;

- Poznawanie własnych potrzeb i zainteresowań, ich dalsze rozwijanie;

- Dostrzeganie szans poszerzania potencjału działań i przeżyć;

- Kształcenie stosunków pomiędzy: dyscypliną a spontanicznością, zachowaniami wynikającymi z doraźnych potrzeb i hierarchicznych zachowań, swobodnym decydowaniem a odpowiedzialnością itp.;

- Samostanowienie z jednoczesną świadomością więzi społecznych (jedność indywiduum - środowisko);

- Społeczne zaangażowanie ze świadomością autoodpowiedzialności;

- Przyczynianie się do autonomii osoby;

- Doskonalenie zdolności doznawania i postrzegania;

- Otwartość na „wymagania sytuacji”, czyli zdolność i gotowość rozpoznawania oczekiwań i odpowiadających im zachowań;

POJĘCIE „BYCIE WE DWOJE” W PEDAGOGICE GESTALT
Relacje miedzy pedagogiem a wychowankiem budowane są na intersubiektywności- tzn. na wszystkim tym, co zachodzi pomiędzy spotykającymi się ze sobą dwiema osobowościami; nauczyciel musi postrzegać i akceptować ucznia w całej pełni jako człowieka, jako pełnowartościową istotę ludzką; Nie jest to podejście indywidualistyczne ani grupowe do uczniów, ale swoistego rodzaju „ bycie we dwoje”, wzbogacone tym, co dzieje się „tu i teraz”;

JAK KSZTAŁTOWANE SĄ STOSUNKI INTERSUBIEKTYWNE POMIĘDZY NAUCZYCIELEM - UCZNIEM - RODZICEM W PEDAGOGICE GESTALT
Uczeń musi mieć poczucie bezpieczeństwa, a nauczyciel wspomaga i odkrywa w uczniu jego możliwości rozwojowe i osobowościowe. Towarzyszy temu klimat wzajemnego zaufania, otwartości i prawdy. Nie ma nakazu, ale jest rozumienie wartości procesu kształcenia , tzn. nauczanie nie może przekazywać wiedzy jednostronne , ale musi stwarzać takie sytuacje, żeby uczniowie sami doświadczali siebie (wzajemne interakcje). Należy postrzegać ucznia (dziecko)jako inteligentną wewnętrznie i pełnowartościową istotę ludzką i odpowiednio ją traktować. To wychowanek ustala codzienną „musztrę”, a wychowawca jedynie mu towarzyszy, nie narzucając ani swojego tempa, ani trasy, ale zapewnia bezpieczeństwo. Nauczyciel „zaprasza” do uczenia się;

NA CZYM POLEGA ROZWIJANIE SYTUACJI HORYZONTALNYCH POMIĘDZY NAUCZYCIELEM A UCZNIEM W PEDAGOGICE GESTALT
Dotychczasowe, zwyczajowe interakcje pomiędzy nauczycielem a uczniami podkreślające różnice ze względu na wiek, wiedzę i doświadczenia powinny rozwijać się na zasadzie partnerskiej; Nauczyciel, uczeń są równoprawnymi istotami uczestniczącymi w procesie nauczania, uczenia się, gdyż ludzie zawsze uczą się od siebie, chociaż treść i zakres uczenia się są różne;

NA CZYM POLEGA STOSOWANIE ZASADY PIERWSZEŃSTWA RELACJI UCZEŃ - NAUCZYCIEL
Proces nauczania, uczenia się nie zaczyna się od programu kształcenia, tylko od możliwości i potrzeb uczniów; To co w danym momencie zajmuje uwagę ucznia jest ważne jako punkt wyjścia do różnych refleksji; nauczyciel odwołuje się do świadomości „tu i teraz” w klasie szkolnej i reaguje na twórczość, fantazję i zdolności wczuwania się w różne stany, mówi do uczniów co oni powinni odkrywać, ale stwarza sytuacje, w których uczniowie sami doświadczają ważnych spraw i umożliwia im uświadamianie własnych możliwości i potrzeb;

NA CZYM POLEGA STOSOWANIE ZASADY STWORZENIA HORYZONTALNYCH SYTUACJI NAUCZANIA I UCZENIA SIĘ
Na lekcji nauczyciel i uczniowie traktują się nawzajem poważnie i a szacunkiem; Lekcje odbywają się na dwóch poziomach: społeczno - emocjonalnego i merytorycznego uczenia się; Jeżeli uczniowie muszą być przygotowani, by uczyć się czegoś od nauczyciela, to i on musi być gotów, by uczyć się czegoś od swoich uczniów; obie strony wzajemnie się warunkują i korzystają z obopólnej wymiany; oznacza to, że nauczyciel włącza się aktywnie w te sytuacje, angażując swój stan psychiczny jako instrument procesu nauczania - uczenia się; w tak rozumianej interakcji uczenie się jest uczeniem oby partnerów, tzn. uczeń uczy się czegoś od nauczyciela, a nauczyciel uczy się czegoś od ucznia, co wcale nie oznacza, że we wszystkich sytuacjach uczą się od siebie tego samego lub tyle samo; Wg pedagogiki Gestalt ludzie zawsze uczą się czegoś od siebie niezależnie od zajmowanej pozycji społecznej i różnic cech osobowych;

NA CZYM POLEGA STOSOWANIE ZASADY ZAJMOWANIA SIĘ JEDNOŚCIĄ CIAŁA - PSYCHIKI I DUSZY
Zajęcia przebiegają zgodnie z ideą pedagogiki Gestslt, o ile nauczyciel uwzględnia stan jedności: ciała - psychiki - duszy - zachowania - uczuć - myślenia. Gestalt afirmuje jednorodną perspektywę istoty ludzkiej , która jednoczy w sobie umiar zmysłowy, emocjonalny, intelektualny, społeczny i duchowy oraz która umożliwia całościowe doświadczenie; przywraca zarazem możność wyrażania emocjonalnych i cielesnych odczuć jednostki, które zgodnie z tradycyjnym wychowaniem są surowo oceniane i niepożądane;

NA CZYM POLEGA STOSOWANIE ZASADY UCZYNIENIA PUNKTEM WYJŚCIA DO ZAJĘĆ TEGO, CO W DANYM MOMENCIE ANGAŻUJE UCZNIÓW
Nauczyciel powinien brać pod uwagę w czasie doboru treści zajęć to, co ma aktualne i przyszłościowe znaczenie dla uczniów. Odpowiednio do wieku uczniów powinien określać potrzeby swoich uczniów w relacji do tematu; o doborze treści współdecydują uczniowie, oni również je współkształtują; lekcje polegają na tym, że nauczyciel tworzy sytuacje, w których uczniowie doświadczają istotności i wagi spraw oraz treści ze względu ze względu na nich samych; Mogą aktywnie dojrzewać do ich samodzielnego zrozumienia; ważne jest pobudzanie ich zaciekawień, poruszanie ich określoną treścią; nauczyciel powinien wziąć pod uwagę to, w którym momencie zajęć można będzie wzmocnić własną aktywność uczniów, zorganizować im w bezpośrednim otoczeniu doświadczenie czy też dopuścić do głosu to, co ich szczególnie poruszy;

NA CZYM POLEGA STOSOWANIE ZASADY ZAJMOWANIA SIĘ JEDNOSCIĄ INDYWIDUUM - ŚRODOWISKO
Pedagogika Gestalt budzi u uczniów świadomą odpowiedzialność za więzi społeczne. Uczniowie powinni uczyć się odpowiedzialności działań wobec lubianego i nielubianego otoczenia. Zajęcia dydaktyczne zaś powinny te więzi uświadomić.

NA CZYM POLEGA ZASADA UCZENIA SIĘ PRZEZ PRZEŻYWANIE I DZIAŁANIE
Nauczyciel tworzy sytuacje, w których uczniowie sami doświadczają ważnych dla nich spraw i treści, oraz mogą je samodzielnie zrozumieć w aktywnym działaniu. Wymaga się od pedagoga ogromnej cierpliwości i swoistego rodzaju pokory wobec spodziewanych efektów. Osoby uczące się mają pobudzić w sobie „apetyt” na zdobywanie określonej wiedzy, świadomie wybrać coś, co je bardzo porusza, zaciekawia, aktywnie się nimi zająć, by poszerzyć i odnowić swoje kompetencje; Zdobyta w ten sposób wiedza będzie jedyną w swoim rodzaju i w pełni osobistą, służąc przetrwaniu i samorealizacji jednostki w jej codziennym życiu; Postrzeganie integralności osoby ucznia oznacza ujmowania go jako jedności procesów duchowych i psychicznych, emocjonalnych, wolicjonalnych, traktowanie go zgodnie z jego szkolną rolą, zarazem odwoływanie się w całym procesie edukacyjnym do jego pozostałych ról (dziecka, brata, siostry, sąsiada, kolegi, hobbisty itp.) ;

WYMIEŃ ZASADY PEDAGOGIKI GESTALT
1 . Zasada pierwszeństwa relacji uczeń - nauczyciel ;

2 . Zasada stworzenia horyzontalnych sytuacji nauczania i uczenia się ;

3 . Zasada zajmowania się jednością ciała - psychiki i duszy ;

4 . Zasada uczynieniem punktem wyjścia do zajęć tego, co w danym momencie angażuje uczniów ; 5 . Zasada zajmowania się jednością indywiduum - środowisko ;

6 . Zasada uczenia się przez przeżywanie i działanie;

JAKIE WYMOGI MUSI SPEŁNIĆ KONTAKT POMIĘDZY NAUCZYCIELEM A WYCHOWAWCĄ W PEDAGOGICE GESTALT
Włączanie czyli podążaniem z szacunkiem i empatią do świadomości drugiej osoby; Obecność polega na wyrazistym manifestowaniu swojej obecności jako osoby; Zaangażowanie w dialog nauczyciela z wychowankiem ; Niewykorzystywanie wychowanka dzięki przestrzeganiu etyki, uwzględnianiu w relacji motywacji, skupienia, przygotowania się ; Żywość relacji kontaktowanie się z ciekawością, współdziałaniem, tzn. całym życiem, a nie dialog w formie mówienia, rozmawiania z wychowankiem ;

CZEGO MOŻNA DOŚWIADCZYĆ DZIĘKI PEDAGOGICE GESTALT
1 . Przyszłość niemniej niż przeszłość ma na nas wpływ ;

2 . synteza najczęściej poprzedza analizę ;

3 . powierzchnia objawia tyle co głębia ;

4 . teorie są jedynie tymczasowymi hipotezami ;

5 . agresja jest koniecznym „popędem życia” ;

6 . wzmocnienie symptomów może pomóc w ich uleczaniu ;

7 . przyjemność opłaca się bardziej niż wysiłek ;

8 . adaptacja może zakładać zubożenie ;

WYMIEŃ PODSTAWOWE ZARZUTY WOBEZ PEDAGOGIKI GESTALT
1 . Koncepcja Gestalt jest zbyt radykalna;

2. ułatwia działanie pseudoterapeutom, partaczom, narcystom;
3 . brak jest jasnych definicji zjawisk czy procesów, niedostatecznych określeń i granic jej stosowania ;
4 . koncentracja na „tu i teraz” nie docenia człowieka w wymiarze czasowym, holistycznym, rozwojowym ;
5 . nie docenia się pozytywnej roli kultury i konformizmu w życiu człowieka, nie docenia się tego, że człowiek jest istotą moralną, regulującą swoje zachowania w oparciu o normy i wartości;

6 . Gestalt nie skupia się na tym, jak wśród wychowanków osiągnąć altruizm, miłość, ale ma charakter „samo - izmu” (eksponuje samorozwój, samostanowienie, samoodpowiedzialnośc) ;

7 . eksponuje się konieczność zaspokajania własnych potrzeb i konsekwencje związane z ich deprywacją, natomiast pomija się wpływ czynników społecznych na proces formowania się figury (np. wpływ percepcji czasu upływającego od poprzedniego posiłku na uczucie głodu) ;

8 . za mało uwagi poświęca się codziennemu funkcjonowaniu człowieka (np. politycznemu, kulturowemu);

9 . wątpliwość co do koncepcji rozwoju jako „stawanie się tym, kim się jest” - czy realizacja siebie oznacza urzeczywistnianie „złych” aspektów ludzkiego Ja, kim zatem jest człowiek, i po co ma się rozwijać ;

10 . brak zaplecza w postaci ogólnokrajowych instytucji przygotowujących odpowiednich specjalistów, kompetentnych w zakresie gestaltyzmu ;

PEDAGOGIKA GESTALT

Dr hab. Bogusław Śliwerski w swej książce: Współczesne teorie i nurty

wychowania przybliża najnowsze tendencje występujące w teorii i praktyce

wychowawczej realizowane w różnych krajach.

Omawia 17 odmiennych koncepcji mających istotne znaczenie dla budowania

teoretycznych i metodologicznych podstaw pedagogiki.

Jedną z opisanych koncepcji jest Pedagogika Gestalt , która powstała w latach

siedemdziesiątych naszego stulecia jako jeden z rodzajów pedagogiki alternatywnej.

Wiedzę i doświadczenia pedagogika ta czerpie z kilku nurtów nauk

humanistycznych. Inspiracją poznawczą jest tu psychologia humanistyczna

(F. Perls, P.Goodman, C.R. Rogers, A. Maslow), egzystencjonalizm

i fenomenologia (M. Buber ), pedagogika holistyczna

(J.J Rousseau, J.H.Pestalozzi), psycho- i socjoterapia ( J.L. Moreno, F. Perls).

Pedagogika Gestalt opiera się na trzech autonomicznych fundamentach:

1. ,, Confluent Edukation”, czyli edukacja przez ,,stapianie się” G.J. Browna,

łącząca terapię Gestalt z procesem nauczania w szkole. Jej istotą jest

rozwinięcie programu i metodologii edukacji, która koncentrowałaby się na

emocjonalnej i poznawczej sferze uczenia się, dbając o ich integrację

i współgranie.

2. Zajęcia integracyjne skoncentrowane na temacie -metoda rozwinięta, przez

Ruth Cohn.

Istotą tej metody jest zaangażowanie osobowości uczestników zajęć

edukacyjnych i towarzyszących im trudności w proces przekazywania treści

nauczania. Istotą tych interakcji jest osiągnięcie równowagi pomiędzy:

treściami i tematem zajęć, indywiduum z jego własną biografią, potrzebami

fizycznymi, duchowymi i moralnymi oraz umiejętnościami komunikowania się

z samym sobą i z otoczeniem oraz pomiędzy grupą jako całością. Uzyskanie

równowagi pomiędzy dawaniem i przyjmowaniem, słuchaniem i mówieniem,

aktywnością i biernością. Zajęcia te prowadzą m.in. do uważnego

postrzegania siebie i innych, do poprawienia komunikacji międzyludzkiej

oraz do wzmocnienia samodzielności i autoodpowiedzialności

w kontakcie z innymi.

3. Agogika integracyjna – określana także jako ,,antropologia stosowana”

zgodnie z którą: człowiek jest podmiotem ciała, psychiki i ducha, żyjącym

w nierozerwalnym związku ze środowiskiem społecznym i ekologicznym.

Wchodząc w interakcje z tym środowiskiem zdobywa swoją tożsamość.

Autor podkreśla istotną różnicę pomiędzy pedagogiką Gestalt a innymi kierunkami

pedagogicznymi. Punktem wyjścia w reformowaniu teorii i praktyki edukacyjnej jest tu

jasne określenie sensu, celów życia i systemów wartości przez samych pedagogów.

Twórcy tej pedagogiki przeciwstawiają się dehumanizacji stosunków międzyludzkich,

uprzedmiotowieniu jednostki ludzkiej bez względu na jej wiek i pełnioną rolę

społeczną, oddalaniu się wychowawców i nauczycieli od życia z pominięciem

zasadniczych potrzeb i zainteresowań ich samych, jak i ich wychowanków.

Dlatego też pedagogika ta określana jest mianem ,,pedagogiki wychodzącej

najpierw od pedagoga-nauczyciela, wychowawcy”.

Pedagogika Gestalt posiada swe cele wychowania i wartości. Wśród naczelnych

celów tego nurtu autor podkreśla przede wszystkim: odnalezienie siebie, własnej

tożsamości, samo urzeczywistnianie/samorealizacja, odzyskanej utraconej

i stłumionej części własnej osobowości, eliminacja blokad wewnętrznego rozwoju,

przygotowanie jednostki do rozpoznania i realizacji własnego potencjału

rozwojowego, odpowiedzialność za samego siebie, rozpoznanie osobistych potrzeb

i zainteresowań, doskonalenie własnej świadomości, koncentrowanie się na

,,tu i teraz”.

Pedagogika Gestalt nie negując dziedzictwa biologicznego, ani doświadczeń

wczesnego dzieciństwa czy presji kulturowej środowiska społecznego człowieka,

prowadzi do poszukiwania wewnętrznej spójności jego bycia w świecie, dzięki której

człowiek odnajdzie i rozwinie własny styl życia, z jego specyfiką i oryginalnością.

Ważne jest, by pedagog najpierw uświadomił sobie powyższe cele, a potem dopiero

określił jakimi metodami i poprzez jakie treści mógłby je realizować. Wymaga to od

niego najpierw zmiany własnej osobowości, bazowaniu na stosunkach między nim

a wychowankami, które mają charakter intersubiektywności-warunek skutecznego

i obustronnego zadawalającego przekazu wiedzy. Nie ma tu miejsca na dominację

dyrektywnej intencjonalności celów kształcenia wobec osoby, której mamy pomóc

w rozwoju, w stawaniu się sobą. Ważne jest tu swoistego rodzaju ,,bycie we dwoje”,

zasilane bogactwem tego, co się dzieje ,,tu - i - teraz” między wychowawcą

a wychowankiem.

Intersubiektywność stosunków nauczyciel- uczeń, rodzic- dziecko jest postrzeganiem

ucznia, dziecka jako integralnej wewnętrznie i pełnowartościowej istoty ludzkiej

i traktowanie jej jako takiej.

Zachowanie takie daje wychowankowi- dziecku poczucie bezpieczeństwa,

wspomaga go w odkrywaniu razem z nim, jego możliwości rozwojowych.

Zaistnienie pedagogiki Gestalt w procesie kształcenia wymaga od nauczycieli oraz

ich podopiecznych sięgnięcia do zorientowanych na Gestalt wzorów bezpośredniego

komunikowania się z innymi. Obowiązują komunikaty typu ,,ja” zamiast: ,,ktoś” czy

,,my”, komentując czyjeś zachowanie, komunikat powinien być skierowany

bezpośrednio do zainteresowanej osoby używając komunikatu ,,ty” zamiast: „on”

„jacyś”, czy ,,ktoś”.

Zadania takie wymagają od nauczycieli studiowania literatury przedmiotu oraz

przejścia przez trening Gestalt, by mieli praktyczną możliwość doświadczania

własnych przeżyć i własnego rozwoju.

Pedagogika Gestalt pobudza do samo refleksji, uwarunkowań i możliwości własnego

działania sprzyjając autonomii doskonalących się wychowawców, wspierając

umiejętność rozpoznawania przez nich własnych potrzeb i uświadamiania sobie

własnej odpowiedzialności za decyzje. Mobilizuje moce i siły, które prowadzą do

aktywnego współkształtowania osoby uczącej się.

Nauczyciel chcąc zastosować ją w praktyce szkolnej powinien zastanowić się nad

pytaniami: Jak czuje się w klasie? Czy jest z tej sytuacji zadowolony czy też nie?

Co mu przeszkadza? Co dobrego odnajduje w tej sytuacji, a co chciałby zmienić?

Jaki jest jego kontakt z uczniami?

Odpowiadając na te pytania powinien kierować się następującymi zasadami:

Zasada pierwszeństwa relacji uczeń – nauczyciel

Bazą i celem zajęć zorientowanych na pedagogikę Gestalt są pełne zaufania

stosunki między uczniami i nauczycielem. Zawsze, ilekroć są te stosunki zakłócone,to pierwszeństwo przed tematem lekcji powinny mieć wzajemne relacje na poziomie

JA – MY.

Nauczyciel analizując własne zajęcia dydaktyczne z uczniami powinien zastanowić

się nad tym: Jaki jest społeczny klimat w jego klasie? Co sprzyja temu klimatowi?

Jaka jest jego postawa wobec uczniów? Czy włącza swoje uczucia w lekcje?

Jeśli tak to jak?

Czy komunikuje uczniom coś osobistego? Czy uczniowie komunikują jemu coś

osobistego? Jak reaguje na osobiste pytania uczniów?

Jak reaguje na zakłócenia kontaktów między uczniami?

Proces nauczania – uczenia się w pedagogice Gestalt nie zaczyna się, więc od treści

programowych kształcenia, lecz od możliwości i potrzeb uczniów. Metoda ta wymaga

od nauczyciela odwołania się do świadomości ,,tu i teraz” w klasie szkolnej i do

reagowania na twórczość, fantazję i zdolność wczuwania się w różne stany.

Nie mówi do uczniów, co oni powinni odkrywać, ale stwarza sytuacje, w których

uczniowie sami doświadczają ważnych dla nich spraw oraz uświadamiają sobie

własne możliwości i potrzeby.

Zasada stworzenia horyzontalnych sytuacji nauczania i uczenia się

Zorientowane na pedagogikę Gestalt lekcje wymagają rozwoju sytuacji nauczania

i uczenia się, w których uczestniczące osoby wzajemnie traktują się poważnie

z szacunkiem. Mają one dwa poziomy: społeczno – emocjonalnego uczenia się

i merytorycznego uczenia się.

Zasada zajmowania się jednością ciała – psychiki i duszy

Nauczyciel analizując zajęcia dydaktyczne w świetle powyższej zasady powinien

zadać sobie pytania: Jak często odpowiada na uczucia swoich uczniów?

Jakie możliwości mają uczniowie, aby działać samodzielnie? Jakie możliwości mają

uczniowie, aby w czasie zajęć mogli doświadczać konkretnie swojego ciała i je

wykorzystywać? Jakie możliwości mają uczniowie, by samodzielnie rozwiązywać

w czasie zajęć swoje problemy? Czy widzi możliwości, by poprzez zmianę

prowadzenia zajęć więcej zajmować się różnymi sferami osoby ludzkiej?

Gestalt potwierdza jednorodną perspektywę istoty ludzkiej, która jednoczy

w sobie wymiar zmysłowy, emocjonalny, intelektualny, społeczny i duchowy

umożliwiający całościowe doświadczenie. Podkreśla możność wyrażania

emocjonalnych i cielesnych odczuć jednostki, które zgodnie z tradycyjnym

wychowaniem są surowo oceniane i niepożądane.

Zasada uczynienia punktem wyjścia do zajęć tego, co w danym momencie

angażuje uczniów, co staje się

Nauczyciel w czasie doboru treści zajęć, powinien wziąć pod uwagę to, co ma

aktualne i przyszłościowe znaczenie dla uczniów. Powinien określać potrzeby swoich

uczniów odpowiednio do ich wieku i w relacji do tematu. Uczniowie współdecydują

o doborze treści zajęć.

Pytania do analizy edukacyjnej dotyczą informacji nauczyciela na temat:

Czy zna zainteresowania uczniów w ramach danego przedmiotu? W jaki sposób

może włączyć zainteresowania i stan wiedzy swoich uczniów w program zajęć,

by miały one znaczenie dla uczniów? Co jest ważne dla uczniów w temacie lekcji

w danej sytuacji?

Jak dalece może to być znaczące w ich przyszłości? Komunikowanie ich o tym.Jakie gry, ćwiczenia do sformułowania tematu ,,tu i teraz” uważa możliwe do

zrealizowania w swojej klasie?

Nauczyciel tworzy sytuacje, w trakcie, których uczniowie doświadczają (odczuwają)

istotę i wagę spraw i treści ze względu na nich samych. Ważne jest pobudzenie ich

zaciekawień, poruszenie ich określoną treścią. Nauczyciel powinien wziąć pod

uwagę to, w którym momencie zajęć można będzie wzmocnić własną aktywność

uczniów, co szczególnie ich porusza, o czym chcą poinformować.

Zasada zajmowania się jednością indywiduum – środowisko

Pedagogika Gestalt budzi u uczniów świadomą odpowiedzialność za więzi

społeczne, uczy odpowiedzialności za działania wobec lubianego i nielubianego

otoczenia, uświadamia istnienie tych więzi.

Nauczyciel analizując sytuację pedagogiczną powinien zadać sobie pytanie: Czy zna

strukturę więzi w swojej klasie? Jakie widzi możliwości wpływania na tą strukturę?

Czy zna sytuacje domowe swoich uczniów? Czy wie, czym zajmują się uczniowie

poza szkołą? Czy uczniowie znają uwarunkowania ramowe szkoły? Czy wiedzą,

dlaczego nauczyciel musiał wybrać określony temat?

Czy znają swoje prawa i możliwości współstanowienia?

Czy w czasie prowadzonych zajęć nauczyciel stara się swoim uczniom uświadomić

i doświadczyć tego, jakie znaczenie dla nich samych i dla ich społecznego otoczenia

ma zdobywana wiedza i poglądy?

Zasada uczenia się przez przeżywanie i działanie

Nauczyciel tworzy sytuacje, w których uczniowie sami doświadczają ważnych dla

nich spraw i treści. Przez aktywne działanie mogą je samodzielnie zrozumieć.

Pytania do autoanalizy: Czy potrafię kształtować zajęcia tak, by wzbudzały

ciekawość, wzruszały, były pobudzające? Czy widzę możliwość tworzenia sytuacji,

w których uczniowie realizowaliby temat poprzez aktywne działanie? Czy w miejsce

abstrakcyjnego opisu, mogę zorganizować doświadczenie czy wysłuchać ucznia

poruszonego jakąś sprawą?

Czy wspieram własną aktywność uczniów? Jaką część zajęć uczniowie mogą

przygotować lub poprowadzić sami? Ile działań ( konkretnych operacji, w tym

operacji myślowych) przeprowadza sam nauczyciel a ile uczniowie.

Wątki interesujące

Pedagogika Gestalt pobudza osoby uczące się do zdobywania określonej wiedzy,

do świadomego wyboru czegoś, co je bardzo porusza, pochłania czy budzi ich

zaciekawienie. Aktywnego doświadczania treści zajęć, co pozwala na poszerzenie

i odnowienie swoich kompetencji. Uczniowie w czasie zajęć stają się aktywni,

twórczy, swobodni w wyrażaniu siebie, a dzięki temu autentyczni. Gestalt pobudza

do tego, aby wpierw poznać i zaakceptować siebie.

Poznać własne potrzeby i zainteresowania. Dostrzec szanse poszerzenia potencjału

działań i przeżyć. Gestalt uczy świadomego działania, koncentrowania się na

przeżyciach ,,tu i teraz”.

Zdobyta w ten sposób wiedza staje się jedyną w swoim rodzaju i w pełni osobistą.

Pedagogika Gestalt pobudza do działania również nauczycieli, wychowawców.

Pedagog musi być świadomy nie tylko celów swoich zajęć dydaktycznych

i wychowawczych, ale i celów poznawczych, afektywnych i społecznych uczenia się.

Wymaga to od niego uświadomienia sobie sposobu, w jaki funkcjonuje, jak

przystosowuje się do otoczenia, w jaki sposób integruje bieżące doświadczenia,czego unika i jakie uruchamia mechanizmy obronne, w jakich sytuacjach powstaje

w nim opór.

Ważne podkreślenia w pedagogice Gestalt są wzajemne relacje między pedagogiem

a wychowankiem. Opierają się one na intersubiektywności, czyli postrzeganiu

dziecka jako integralnej wewnętrznie i pełnowartościowej istoty ludzkiej i traktowanie

jej jako takiej.

Takie podejście do wychowanka daje mu poczucie bezpieczeństwa i wspomaga go

w odkrywaniu swoich możliwości.

Integralność ucznia oznacza ujmowanie go jako jedności procesów duchowych

i psychicznych, emocjonalnych i wolicjonalnych, a zarazem traktowanie go zgodnie

z jego szkolną rolą, ale i odwoływanie się w całym procesie edukacyjnym do jego

pozostałych ról jak np. roli dziecka, chłopca czy dziewczynki, brata, sąsiada, kolegi

itp.

Ważna jest również świadomość nauczyciela, że również on sam uczy się czegoś

od ucznia.

W tak rozumianej interakcji uczenie się jest uczeniem się obu partnerów, tzn. uczeń

uczy się czegoś od nauczyciela, a nauczyciel uczy się czegoś od ucznia, co nie

oznacza, że we wszystkich sytuacjach oba podmioty uczą się od siebie tego samego

lub tyle samo. Sprzyja to kontaktom partnerskim, dialogowym, jak między

równoprawnymi ludźmi.

Pedagogika Gestalt budzi u uczniów świadomą odpowiedzialność za własną

aktywność.

Umożliwia wyrażanie emocjonalnych i cielesnych odczuć przez wychowanków,

które zgodnie z tradycyjnym wychowaniem są surowo oceniane i niepożądane.

Inwazja technologii i środków przekazu wynaturza kontakty międzyludzkie, Gestalt

przyczynia się do odrodzenia sztuki życia, wyzwala wolność konstruowania życia,

odnawia jego wartości.

Wątki małoprzekonywujące.

Jak pogodzić relację dwójkową, pozwalanie uczniowi na ustalanie „ codziennej

marszruty” z programem nauczania i dużą ilością uczniów, z których każdy wymaga

relacji dwójkowej, i chciałby mieć swoją marszrutę?.

Jeśli nauczyciel jest w relacji „dwójkowej” z uczniem, reszta klasy staje się tłem.

Co z resztą klasy?.

Sytuacja ta wymaga dużej uważności, samoświadomości, dojrzałości nauczyciela.

Specyfika pedagogiki Gestalt wymaga stosowania jej przez wszystkich pedagogów

pracujących z dzieckiem – czy jest to możliwe?.

Wymagałoby to odbycia treningów i doświadczania własnych przeżyć

w procesie własnego rozwoju, bowiem kluczem do stosowania pedagogiki Gestalt

jest wysoki poziom samoświadomości pedagogów.

Wielu pedagogów broni się przed tym, bo wymaga to ciężkiej, trudnej pracy nad

sobą, spotkania się ze swoimi „ ciemnymi stronami”, których wolą nie widzieć.

Brak jest ogólnokrajowych instytucji, przygotowujących, licencjonowania

i weryfikowania kompetencji specjalistów w zakresie gestaltyzmu i fachowej

literatury.

Pojęcia pedagogiczne

Bogusław Śliwerski w rozdziale poświęconym pedagogice Gestalt posługuje się

następującymi pojęciami pedagogicznymi.Pedagogika, dziedzina (dyscyplina) nauki zajmująca się badaniem szeroko

rozumianych procesów edukacyjnych oraz uwarunkowań dyskursu edukacyjnego.

Wychowanie, oddziaływanie na czyjąś osobowość, jej formowanie, zmienianie

i kształtowanie; wyzwalanie w drugiej osobie bądź grupie społecznej pożądanych

stanów, jak rozwój, samorealizacja czy wzrost samoświadomości.

Edukacja, (łac. educare, wychowywać, kształcić ), ogół oddziaływań

międzygeneracyjnych służących formowaniu całokształtu zdolności życiowych

człowieka (fizycznych, poznawczych, estetycznych, moralnych ) czyniących z niego

istotę dojrzałą, świadomie realizującą się, „ zadomowioną” w danej kulturze.

Treści kształcenia, całokształt podstawowych wiadomości i umiejętności z dziedzin

nauki, techniki, kultury i praktyki społ., przewidziany do opanowania przez uczniów

podczas ich edukacji w szkole.

Cele kształcenia, zamierzony przez nauczyciela stan rozwojowy uczącego się

w sferze poznawczej, emocjonalnej i psychomotorycznej, przedstawiający zakres

nowej wiedzy, umiejętności, zdolności i postaw; wyróżnia się cele ogólne, pośrednie

i szczegółowe.

Kształcenie, ogół czynności i procesów umożliwiających ludziom poznanie przyrody,

społeczeństwa i kultury, a zarazem uczestnictwo w ich przekształcaniu, jak również

możliwie wszechstronny rozwój sprawności fizycznych i umysłowych, zainteresowań

i zdolności, a także wyrobienie odpowiednich postaw i przekonań.

Nauczanie, planowa praca nauczyciela z uczniami, umożliwiająca im zdobywanie

wiadomości, umiejętności, nawyków oraz rozwijanie osobowości.

Kierowanie procesem uczenia się.

Uczenie się, modyfikacja zachowania się jednostki w wyniku jej dotychczasowych

doświadczeń. W zależności od udziału świadomości i myślenia, nastawienia na

określony cel, warunków i form wyróżnia się następujące typy uczenia się:

zamierzone i mimowolne, mechaniczne ( pamięciowe, metodą wielokrotnego

powtarzania) i ze zrozumieniem, przez rozwiązywanie problemów i przez

naśladownictwo.

Kluczowym pojęciem jest:

Gestalt – z jęz. niem. – postać, kształt, forma. Gestaltyzm – jest jednym z kierunków

w psychologii postaci. Jego głównym założeniem jest to, że życie psychiczne

człowieka nie jest zbiorem poszczególnych dyspozycji czy komponentów

osobowościowych, ale zintegrowaną całością ( postacią – Gestalt) o swoistej formie,

której nie można do nich redukować.

Literatura:

1. Współczesne teorie i nurty wychowania - Bogusław Śliwerski

2. Pedagogika - leksykon PWN