Referat „WYNALAZKI” na podstawie książki E. Roztworowskiego „Historia powszechna XVIII w”
W XVII w. znacznie rozwinęły się nauki ścisłe, położono nacisk na dokładne badania, upowszechnianie ich wyników, czerpanie wiedzy z poprzednich odkryć, konstruowanie i doskonalenie aparatury naukowej, którą posługiwali się uczeni w swych analizach. Dzięki temu w XVII powstały wynalazki takie jak: teleskop, mikroskop, pompa powietrzna do wytwarzania próżni, zegar wahadłowy, pierwsze aparaty do wytwarzania prądu elektrycznego, pierwsze barometry i termometry. Wiek XVIII przyniósł dalsze odkrycia. Powstały trzy typy termometrów ze stałą skalą. Ich twórcami byli Niemiec Gabriel Daniel Fahrenheit, Francuz Renę de Reaumur i Szwed Anders Celsius. W latach 1745 -1746 niezależnie od siebie fizyk Pieter van Musschenbroek i niemiecki amator Ewald Jurgen von Kleist wynaleźli aparat pozwalający gromadzić ładunki elektryczne i wywoływać stosunkowo silne wyładowania (tzw. butelka lejdejska). W XVIII w uczeni nie musieli już konstruować aparatury, ale nabywali wysokiej jakości wyroby seryjne. Przemysł laboratoryjny doskonale rozwinął się w Holandii (który następnie przeszedł do Anglii), a Włosi tradycyjnie produkowali szkła optyczne. Holandia była kolebką obserwacji mikroskopowych, mających za przedmiot zarówno świat owadów i drobnoustrojów, jak i badania wnikające w fizjologię człowieka (budowa i reakcja mięśni, skład i krążenie krwi). Matematyka, mechanika i astronomia weszły w XVIII w. jako w pełni już metodycznie ukształtowane nowożytne nauki. Nową epokę w dziejach matematyki otwarło wynalezienie rachunku różniczkowego przez Newtona i Liebniza. Obaj genialni uczeni dokonali swych odkryć niezależnie od siebie, przy czym pierwszeństwo publikacji przypada Leibnizowi (1684), pierwszeństwo zaś pomysłu Newtonowi, który wyniki swe ogłosił jednak w parę łat po Leibnizu (1687).
Z matematycznej szkoły bazylejskiej w Szwajcarii pochodził największy matematyk XVIII w. — Euler. Współczesna matematyka zawdzięcza Eulerowi bardzo wiele twierdzeń, definicji i oznaczeń oraz zapoczątkowanie takich działów, jak teoria równań różniczkowych, funkcje specjalne, szeregi trygonometryczne, analityczna teoria liczb, geometria różniczkowa. Autor 500 prac z zakresu matematyki, największy wpływ na rozwój tej nauki wywarł dzięki znakomitym i niezmiernie jasno napisanym podręcznikom geometrii analitycznej, rachunku różniczkowego i rachunku całkowego . Uczony był również filarem zdobywających międzynarodowy prestiż akademii nauk w Petersburgu i Berlinie. Obok Eulera główną postacią w berlińskiej Akademii Nauk był jej prezes Maupertuis. W historii nauki zapisał się on jednak przede wszystkim jako twórca “zasady Maupertuisa" (zasady najmniejszego działania) sformułowanej w 1747 r. Maupertuis należał obok d'Alemberta do czołowych fizyków francuskich, którzy po przezwyciężeniu długo bronionej w tym kraju mechaniki kartezjańskiej przyjęli i rozwinęli zasady dynamiki Newtona. Epokowym dziełem był Traite de dynamique (1743), w którym d'Alembert sformułował zasadę sprowadzającą zagadnienia dynamiczne do statycznych (tzw. zasada d'Alemberta).
W dziedzinie matematki i fizyki jednym z najgłębszych umysłów był chorwacki jezuita Rudjer Josip Bosković, który był prekursorem teorii względności i twórcą matematycznego modelu materii wydedukowanego z praw mechaniki.
Wybitnym uczonym w dziedzinie astronomii był Edmund Halley, bliski współpracownik Newtona i dyrektor najlepiej wyposażonego obserwatorium w Greenwich. Odkrył on istnienie ruchów własnych gwiazd i obliczył orbity komet. Po Halley'u przejął dyrekcję obserwatorium w Greenwich największy astronom następnego pokolenia, James Bradley, który był odkrywcą aberracji światła i nutacji osi ziemskiej. Wśród kontynentalnych badaczy ruchu ziemi i układu słonecznego obok Eulera i d'Alemberta wyróżnił się zwłaszcza francuski matematyk i astronom Alexis Clairaut, który opracował teorię ruchu księżyca.
W dziedzinie fizyki, poza mechaniką nie było zgodności ani poczucia pewności
Eksperymenty z elektrycznością dawały pole do popisu różnym szarlatanom. Pewnym krokiem ku początkom teorii było odkrycie przez francuskiego botanika Charles Dufaya zjawiska przyciągania i odpychania naelektryzowanych przedmiotów, z czego wyciągnął wniosek o istnieniu dwóch elektryczności, które nazwał “żywiczną" i “szklaną. Dalszy krok uczynił Amerykanin Benjamin Franklin. Około 1750 r. dostrzegł on, iż rzekome dwie elektryczności występują w jednym “fluidzie", którego nadmiar w naelektryzowanych ciałach określił jako zjawisko dodatnie (dawna “elektryczność szklana"), niedomiar jako ujemne (dawna “elektryczność żywiczna"). Franklin ustalił również tożsamość elektryczności wytwarzanej laboratoryjnie przez tarcie i elektryczności atmosferycznej, konstatując, iż piorun jest potężną iskrą elektryczną. Praktycznym następstwem tego odkrycia było skonstruowanie przez Franklina piorunochronu. Pierwszy piorunochron w 1752 r. umieścił Franklin na swym domu w Filadelfii. Uznano to za wielki triumf człowieka nad przyrodą.
Nie mniej efektownym, choć zrazu nie mającym praktycznego zastosowania wtargnięciem człowieka w sferę nadziemską był wynalazek balonu. Zapoznawszy się z pracami Priestleya o gazach lżejszych od powietrza, Annonay, Etienne i Joseph Montgolfier, zbudowali z płótna podlepionego papierem balon o dwunastometrowej średnicy. Dalszy rozwój aeronautyki przeszedł z rąk pomysłowych braci do francuskiej Akademii Nauk. Profesor fizyki, Jacques Alexandre Charles , zbudował balon z nagumowanej tkaniny napełniony wytworzonym laboratoryjnie wodorem.
Gorączka balonowa opanowała całą Europę. Choć aeronautyka w XVIII w. nie wyszła poza zakres ryzykownego sportu, także stała się symbolem opanowania przez człowieka sił przyrody.
Ostatnie dziesięciolecia XVIII w. przyniosły nie spotykaną dotąd ilość wynalazków technicznych. Obok uwieńczonych powodzeniem było także i wiele prób na razie nieudanych,ale świadczących o tym, jak bardzo myśl i pomysłowość ludzka zbliżały się już do wielkiego naukowo-technicznego przewrotu. Można więc wspomnieć o skonstruowanym przez francuskiego inżyniera wojskowego, Nicolasa Cugnota, pierwszym samochodzie parowym, wypróbowanym jako ciągnik artyleryjski. Rozpoczęte w 1782 r. we Francji eksperymenty z telefonicznym porozumiewaniem się za pomocą instalacji skonstruowanej z rur stalowych zostały uznane za zbyt kosztowne. Entuzjasta telegrafu, ksiądz Ciaude Chappe, musiał się więc zadowolić wynalezieniem telegrafu optycznego, który wprowadzono we Francji w 1792 r.
Jeśli chodzi o wynalazki techniczne, na bardzo wysokim poziomie była francuska inżynieria wojskowa. Za panowania Ludwika XVI dokonano wielu wynalazków i usprawnień w dziedzinie artylerii, którą na bardzo wysokim poziomie postawił generalny inspektor Jean Baptiste Gribeauval .
Wynalezienie chronometru morskiego było jednym z nielicznych wynalazków zaplanowanych. Wielkie trudności z określeniem długości geograficznej były przyczyną, iż mimo map morskich i kompasu nawigacja odbywała się jeszcze w znacznej mierze po omacku i okręty często całkowicie myliły kierunek. Zegarmistrz John Harrison osiągnął mistrzostwo w konstruowaniu precyzyjnej aparatury naukowej (czuła waga, chronometr).
W dziedzinie medycyny nastąpił duży postęp, szczególnie widoczny w życiu codziennym ludzi, których stać było na lekarzy i leczenie. Wśród wielu ulepszeń i odkryć trzeba jednak dać pierwszeństwo środkowi, który miał się stać najbardziej masowy i dotyczył jednej z najgroźniejszych chorób.
Historia szczepienia ospy, tak jak wielu wynalazków, zaczęła się na marginesie oficjalnej nauki medycznej. Odwieczną praktyką w Azji i w Afryce było nakłuwanie igłami umoczonymi w ropie chorych na ospę, co powodowało, po przejściu choroby w bardzo lekkiej postaci, odporność na zarażenie. Dowiedziała się o tym żona angielskiego posła w Stambule lady Montagu, która w 1719 r. przewiozła sekret czerkieskich kobiet do Londynu. Poprzez afrykańskich Murzynów ten sposób uodparniania dotarł również do Ameryki. W 1721 r. podczas epidemii ospy w Bostonie purytański kaznodzieja Cotton Mather (1663-1728)
zastosował szczepienie z powodzeniem na szeroką skalę. Podczas gdy praktyka szczepienia ospy czyniła stopniowo postępy w krajach anglosaskich, na kontynencie europejskim napotkała opory ze strony uniwersyteckich środowisk medycznych z konserwatywną Sorboną na czele. Przełamali tę nieufność lekarze szwajcarscy, do czego w dużym stopniu przyczynił się Theodore Tron-chin. Szwajcarzy wydoskonalili metodę, stworzyli teorię i rozwinęli skuteczną propagandę. W latach sześćdziesiątych XVIII w. toczyły się w Europie zacięte spory o szczepienie ospy, które stało się bojowym hasłem “filozofów". W 1764 r. szczepienie zostało dozwolone we Francji, choć bywały i wypadki, że “inokulacja" powodowała śmiertelne zachorowania.
Nowa epoka w dziejach szczepionki wiąże się z nazwiskiem prowincjonalnego angielskiego lekarza, Edwarda Jennera, któremu zlecono szczepienie okolicznej ludności. Zauważył on, że osoby, które zaraziły się niegroźną dla człowieka ospą krowią, są odporne na ospę ludzką. Po wieloletnich obserwacjach i badaniach Jenner zdecydował się w 1796 r. na zaszczepienie chłopcu ospy krowiej, a potem prawdziwej, która się nie przyjęła. Metoda ta okazała się w pełni skuteczna; szybko zastosowana w skali masowej — przetrwała do dziś niemal w nie zmienionej postaci. Ale jest to już historia XIX w. Zanim za sprawą Jennera doszło do niemal zupełnego wygaśnięcia ospy w Europie, bardziej zawodna i ryzykowna metoda czerkiesko-szwajcarska dawała już jednak ludziom drugiej połowy XVIII w. poczucie wielkiego sukcesu w walce z chorobą, budzącą szczególny lęk ze względu na swą wielką zaraźliwość, wysoką śmiertelność i trwałe oszpecające pozostałości u ozdrowieńców.