Podstawy ZarzÄ…dzania
mgr Marcin Darecki
TiMO (Zakład Teorii i Metod Organizacji)
Wydział Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego
[e-mail]
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Cykl życia organizacji
żðJest to ciÄ…g zmian którym podlega organizacja od
jej narodzin, aż do śmierci.
żðW przenoÅ›ni można wiÄ™c powiedzieć o:
 Rodzeniu siÄ™
 Wzroście/Rośnięciu
D
 Dojrzałości
S
W
 Starzeniu siÄ™
 Umieraniu
U
R
 Niekiedy - Odrodzeniu
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Funkcje Struktury
żð Stanowi ramy dziaÅ‚ania organizacji (wykonawcze i
zarzÄ…dcze).
żð Reguluje dziaÅ‚ania poszczególnych pracowników i zespołów.
żð Wskazuje rozmieszczenie uprawnieÅ„ i okreÅ›la zasady
podległości.
żð Koordynuje realizacje zadaÅ„ przez pracowników.
żð Umożliwia osiÄ…gniÄ™cie okreÅ›lonego poziomu realizacji
potrzeb pracowników.
żð Pozwala na odpowiedni podziaÅ‚ zasobów pomiÄ™dzy części
organizacji.
żð Umożliwia realizacjÄ™ strategii firmy.
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Planowanie
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Czym jest planowanie?
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Planowanie to& .
żð& definiowanie celów organizacji, okreÅ›lenie
ogólnej strategii ich osiągania oraz opracowanie
zwartej hierarchii planów służących do integracji i
koordynacji działań.
Robbins S.P, DeCenzo,D.A. 2002:131
żð& proces podejmowania decyzji, obejmujÄ…cych
wyznaczenie celów organizacji w konkretnej
perspektywie czasu, i określania sposobów ich
osiągnięcia oraz niezbędnych do tego zasobów.
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Dlaczego planujemy?
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Powody planowania
żð Niepewność otoczenia  gdyby nie byÅ‚o zmian, planowanie byÅ‚oby niepotrzebne
Ze względu na zmiany w otoczeniu
Ustanowienia
standardów Wytyczenia
ułatwiających kierunków działania
kontrolÄ™
Managerowie
planujÄ… w celu
Minimalizowania
Ograniczenia wpływu
marnotrawstwa i
zmian
dublowania czynności
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Cechy planu
wg J. Gościńskiego:
żðCelowość
żðPrymat planowania  planowanie jako
podstawa wszystkich innych funkcji
zarzÄ…dzania
żðKompletność  wszÄ™dzie, zawsze
żðSkuteczność we wdrożeniu  odpowiednio
dostosowane
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Wymiary procesu planowania
Przedmiot
Układ
organizacy- Elementy
jny
Planowanie
Charaktery-
Czas
styki
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Typy/Rodzaje planów
Kryterium Rodzaj planu
Podmiotowe Jednostki organizacyjnej, Zakładu, Przedsiębiorstwa,
itd..
Przedmiotowe Branżowe, Sektorowe, Ogólnogospodarcze
Pole planu Wycinkowe, Problemowe, Kompleksowe
Charakter planu Operacyjne, Taktyczne, Strategiczne
Formy planu Deklaratywne, Proceduralne
Horyzont czasu planowania Krótkookresowe, Średniookresowe, Długookresowe
y
ródło: Gościński J., 1982:191
Ponadto można wyróżnić plany:
Szczegółowe i Kierunkowe
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Plany i ich znaczenie
dla organizacji
Swoboda decyzji
i szczebel zarzÄ…dzania
Plan strategiczny
Plan taktyczny
Plan operacyjny
Liczba alternatyw
i zakres problemowy
Horyzont czasowy
i stopień niepewności
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Cechy planów strategicznych,
operacyjnych, taktycznych
Plan
Cechy
Strategiczny Taktyczny Operacyjny
Jeden główny aspekt Pojedyncze działanie
Zakres Duża liczba pól
rozwoju lub zadania
Bardzo dużo
Złożoność Wiele zmiennych Mała liczba zmiennych
zmiennych
Doprowadzenie do
pożądanych
Cel planowania Misja organizacji Wykonanie zadania
rezultatów w krótkim
okresie
Odtwórczy,
Charakter czynności Bilansujący i
Twórczy postępowanie wg
planistycznych alokacyjny
wytycznych
Agregacja informacji Wysoka Niska Niska
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Czym jest MBO?
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
MBO  Management by Objectives
żðMBO - technika zarzÄ…dzania
przedsiębiorstwem służąca efektywnej
realizacji strategicznych i operacyjnych celów
firmy, oparta na kaskadowym definiowaniu
priorytetowych zadań, ich monitorowaniu,
ocenie stopnia realizacji oraz powiÄ…zaniu
uzyskiwanych wyników z systemem
motywacyjnym (premiowym).
y
ródło: House of Skills
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
MBO  Kaskada celów
W MBO kaskadowane sÄ… cele, czyli
części składowe strategii, a nie zdania.
Ogólne cele firmy/zarządu stają się
celami każdego pracownika.
Cele zarzÄ…du
Cele pionów
Cele działów
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
MBO
żð To technika skutecznego zarzÄ…dzania, której istotnÄ…
funkcjÄ… jest informowanie organizacji o priorytetach,
czyli o tym, co powinno być zrobione w pierwszej
kolejności, a co jest mniej lub zupełnie nieistotne. MBO
wskazuje przede wszystkim na cele, a znacznie rzadziej
na sposób ich osiągania.
żð Sam system motywacyjny oparty o cele, nie oznacza, że
w firmie stosuje siÄ™ MBO!
żð W formuÅ‚owaniu celów uczestniczÄ… także i pracownicy.
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Strategia organizacji
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Strategia
żðTo pewien plan dziaÅ‚ania organizacji, zwiÄ…zany
z jej pozycją w otoczeniu (obecną i przyszłą),
oraz pewien względnie trwały koherentny
sposób działania. Przyjęta wspólna koncepcja,
której wdrożenie ma zapewnić osiągnięcie
fundamentalnych celów długookresowych
wybranej domeny działania.
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Model strategii
Domena
działania
Funkcjonalne
Strategiczna
programy
przewaga
działania
Strategiczne
cele
y
ródło: Obłój, K. 1993
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Czym strategia nie jest?
żð Nie jest programem dziaÅ‚aÅ„ dostosowawczych, reakcjÄ…
na krótkookresowe fluktuacje i zaburzenia powstające
w otoczeniu lub samej organizacji
żð Nie jest typowym planem, który liczbowo i terminowo
ujmuje zadania na najbliższe dwa  trzy lata, a jest
jakościową koncepcją przyszłości firmy
żð Nie jest zbiorem intencji i pobożnych życzeÅ„, musi mieć
walor wykonalności
żð Nie jest zbiorem idei i koncepcji tworzonych wyÅ‚Ä…cznie
w wÄ…skim gronie kierownictwa firmy
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Planowanie strategiczne
żð DziaÅ‚anie wymagajÄ…ce wiedzy zarówno o organizacji,
jak i jej otoczeniu.
żð Aby powstaÅ‚ plan strategiczny potrzebna jest analiza
między innymi: sił i słabości, potrzeb nabywców,
otoczenia, konkurencji.
Analiza
organizacji
Ustalenie celów
Wyznaczenie
Określenie celów w zakresie
Ustalenie wizji i misji sposobu
organizacji rynków i
osiągania celów
produktów
Analiza
otoczenia
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Co jest ważne
przy definiowaniu strategii?
żð Wizja  pożądany obraz organizacji, jej roli i aspiracji.
żð Misja  zwerbalizowana dÅ‚ugofalowa wizja
organizacji.
 Odnosi się do tego, czym ma być organizacja w przyszłości.
 Misja nie powinna być skierowana wyłącznie do jednej
grupy interesariuszy.
 Musi wyznaczać kierunek działania dla wszystkich
uczestników organizacji.
 Powinna się raczej odnosić do potrzeb nabywców , niż
konkretnego produktu czy usługi.
 Ambitna, ale jednocześnie możliwa do realizacji.
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Wizja i misja
żðWizja > misja
żðWizja  umożliwia organizacji pójÅ›cie naprzód
w jasny sposób, łączy cele biznesowe oraz
wartości wyznawane przez firmę, którymi
firma kieruje się w swoim działaniu; koncepcja
przyszłości firmy
żðMisja  wyjaÅ›nia cel funkcjonowania
organizacji, sens jej istnienia
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Wizja i misja organizacji
MisjÄ… Coca-Cola HBC Polska jest:
Przynosić orzez
wienie konsumentom naszych produktów
Współpracować z naszymi klientami na zasadach partnerstwa
Wypracowywać zysk dla naszych udziałowców
...Aktywnie uczestniczyć w życiu lokalnych społeczności.
Nasza wizja: Do 2012 r. zostaniemy uznani za najbardziej dynamicznÄ…
firmę na rynku napojów, z najsilniejszym portfelem marek i najlepiej
wykwalifikowanym zespołem.
Misja
Naszą misją jest dzielenie się tym, co mamy najlepsze  jedzeniem. Pieczołowicie przygotowywane dania, desery i mrożonki dostarczamy prosto do klienta. Docieramy
na pokłady samolotów, do sieci kawiarni, barów i restauracji, a także do domów klientów. Ponadto, świadczymy usługi cateringowe dla firm i odbiorców indywidualnych.
Dbamy, aby nasze potrawy zaspokajały oczekiwania klientów. Zwracamy szczególną uwagę na jakość i bezpieczeństwo surowców. Dzięki połączeniu tradycyjnych receptur
z nowoczesnymi metodami produkcji, oferujemy niespotykany smak i atrakcyjny wyglÄ…d naszych potraw.
Gotowanie jest naszą pasją, którą realizujemy z myślą o naszych klientach.
Wizja
Chcemy być rozpoznawalni na rynku jako producent gotowych posiłków, dań mrożonych oraz pakowanych w technologii MAP, a także ciast i tortów.
Naszą ambicją jest zdobycie pozycji lidera, zarówno w segmencie usług cateringowych, jak również wśród producentów ekskluzywnych wyrobów cukierniczych.
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Strategie
żð Strategia wzrostu  dążenie do zwiÄ™kszenia skali
operacji
żð Strategia stabilizacji  brak istotnych zmian,
utrzymywanie udziału w rynku
żð Strategia redukcji  zmniejszenie rozmiaru lub
zaprzestanie produkcji mniej opłacalnego asortymentu
żð Kombinacja strategii  zastosowanie dwóch lub trzech
powyższych strategii jednocześnie
żð Strategia konkurencji  usytuowanie jednostek tak, by
uzyskać względną przewagę nad rywalami
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Strategie wg M. Portera
żðKierownictwo musi wybrać strategiÄ™
konkurencji, która zapewni jednostce wyraz
nÄ…
przewagÄ™
żðStrategie konkurencji:
 Czołowa pozycja kosztowa  produkcja po niskim
koszcie
 Zróżnicowanie  wyjątkowość na szerokim rynku
 Koncentracja  wyjątkowość na wąskim rynku
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Strategia i produkty
Macierz Ansoffa
PRODUKTY
DOTYCHCZASOWY NOWY
STRATEGIA PENETRACJI RYNKU STRATEGIA ROZWOJU PRODUKTU
STRATEGIA ROZWOJU RYNKU STRATEGIA DYWERSYFIKACJI
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
DOTYCHCZASOWY
RYNEK
NOWY
Otoczenie organizacji
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Otoczenie
żðOtoczenie  to, co znajduje siÄ™ na zewnÄ…trz
organizacji, poza jej granicami i oddziałuje na nią.
żðOtoczenie dalsze  zespół czynników, od których
organizacja jest uzależniona, a na który sama nie
ma wpływu.
żðOtoczenie bliższe  czynniki, od których
organizacja jest uzależniona i na która ma także
pewien wpływ.
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Otoczenie
żðWpÅ‚ywa na:
 RealizowanÄ… strategiÄ™ organizacji
 Na struktury i procesy wewnętrzne organizacji
żðOtoczenie może być:
 Stabilne
 Burzliwe
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Metody analizy otoczenia
żðAnaliza interesariuszy
żðAnaliza PEST
żðModel piÄ™ciu siÅ‚ Portera
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Analiza interesariuszy
żð Pozwala zidentyfikować podmioty, które sÄ… zaangażowane
w działalność organizacji
żð Interesariusze majÄ… swoje potrzeby i oczekiwania zwiÄ…zane
z organizacją, mogą zatem wspierać lub blokować jej
inicjatywy
żð Interesariusze to osoby i organizacje, których dotyczÄ…
decyzje organizacji i stosowane przez niÄ… zasady
postępowania
żð Interesariusze to np. instytucje paÅ„stwowe, zwiÄ…zki
zawodowe, konkurencyjne organizacje, pracownicy,
dostawcy, odbiorcy, klienci, przywódcy miejscowej
społeczności i grupy dbające o interes publiczny
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Analiza PEST
Otoczenie
bliższe
(P) Otoczenie
(T) Otoczenie
Polityczno-
Organizacja
technologiczne
prawne
(S) Otoczenie
(E) Otoczenie
Społeczno-
Ekonomiczne
kulturowe
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Model pięciu sił Portera
Groz
ba
nowych wejść
Siła Intensywność Siła
przetargowa rywalizacji w przetargowa
dostawców sektorze nabywców
Zagrożenie ze
strony
substytutów
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Planowanie, strategia i otoczenie
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Organizacje
żðOrganizacje nie dziaÅ‚ajÄ…
w próżni!
żðOtoczenie organizacji to Å›rodowisko wielu
różnych interesów
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Co jeszcze
przy określaniu strategii?
żðAnaliza SWOT
żð7S
żðMacierz BCG
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Analiza SWOT
żðS trengths  mocne strony
żðW eaknesses  sÅ‚abe strony
żðO pportunities  szanse
żðT hreats  zagrożenia
żðMożliwa interpretacji:
 Czynniki wewnętrze i zewnętrzne
 Czynniki zależne i niezależne
 Czynniki z teraz
niejszości i z przyszłości
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Model 7S McKinseya
żð7S  siedem wewnÄ™trznych aspektów
organizacji, które muszą być ze sobą zgodne by
organizacja prawidłowo funkcjonowała
żðStosowany jest kiedy chcemy: poprawić
efektywność organizacji, przeanalizować
efekty planowanej zmiany w organizacji,
określić jak najlepiej wdrożyć proponowaną
strategiÄ™&
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Koncepcja 7S
żðStrategia (Strategy)
żðStruktura (Structure)
żðProcedury (Systems)
żðUmiejÄ™tnoÅ›ci (Skills)
żðStyle (Styles)
żðPersonel (Staff)
żðUznawane wartoÅ›ci (Shared values)
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Jak określić sytuację,
w której organizacja się znajduje?
żð Strategia: jaka jest strategia organizacji, w jaki sposób chcemy
osiągnąć nasze cele, jak dobrze radzimy sobie z konkurencją?
żð Struktura: jak jest organizacja podzielona, jaka jest hierarchia,
jak praca poszczególnych departamentów organizacji jest
koordynowana, czy mamy do czynienia z
decentralizacją/centralizacją, jaki jest przepływ informacji?
żð Procedury: jakie sÄ… główne procedury w organizacji, gdzie
ustanowione sÄ… punkty kontrolne, jak sprawowana jest
kontrola, jakie są wewnętrzne zasady i procedury, dzięki
którym organizacja funkcjonuje
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Jak określić sytuację,
w której organizacja się znajduje?  cd.
żð Uznawane wartoÅ›ci: jakie sÄ… wartoÅ›ci organizacji, jak silna jest
wiara w nie, jaka jest kultura organizacji, na podstawie jakich
wartości została zbudowana organizacja?
żð Styl: kto zaangażowany jest w zarzÄ…dzanie, jak efektywne jest
zarzÄ…dzanie, czy pracownicy stanowiÄ… dla siebie konkurencjÄ™ czy
chętnie współpracują z sobą?
żð Personel: jakie stanowiska zajmowane sÄ… w organizacji, jakie
stanowiska muszą być obsadzone, czy są jakieś braki kompetencji?
żð UmiejÄ™tnoÅ›ci: jakie umiejÄ™tnoÅ›ci sÄ… silnie reprezentowane w
organizacji, czy są jakieś braki umiejętności, z czego organizacja
słynie, że dobrze wykonuje, czy obecni pracownicy mają potencjał
by wykonywać zlecone pracy, jak oceniane są umiejętności?
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Macierz BCG
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Macierz BCG
Rynkowa Przepływy
Niezbędne
pozycja Orientacja rynkowa Zyskowność finansowe netto
inwestycje
produktu (CF)
Utrzymuj lub zwiększaj Duża Znaczące Zerowe lub
udział w rynku ujemne
Gwiazdy
Utrzymuj udział w rynku Duża Niewielkie Zdecydowanie
Dojne krowy
dodatnie
Zwiększaj udział w rynku Zerowa lub Znaczące Zdecydowanie
ujemna ujemne
Znaki zapytania
Wyciągnij korzyści i Niska lub Niewielkie Dodatnie
wycofaj siÄ™ z rynku ujemna lub zerowe
Wyciągnij korzyści i Niewielka Niewielkie Dodatnie
wycofaj siÄ™ z rynku lub zerowe
Psy
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW
Zadanie
© Marcin Darecki WydziaÅ‚ ZarzÄ…dzania UW