C Cowan, M Kinder Mądre kobiety, głupie postępowanie

Connell Cowan

Melvyn Kinder

Przełożył Marek Cegieia

Mądre kobiety

głupie postępowanie

czyli jak znaleźć właściwych mężczyzn

i unikać nieodpowiednich

Iskry

PODZIĘKOWANIA

Pragniemy wyrazić najserdeczniejsze podziękowania Joan Stewart, która prowadziła

nasze sprawy wydawnicze, za ogromne wsparcie duchowe, niespożytą energię i zaraźliwy
entuzjazm, z jakim traktowała tę książkę. Podziękowania kierujemy również do Carol Lacy
i Laury Daltry za mądre uwagi i pomoc w jej redagowaniu. Na koniec składamy wyrazy
wdzięczności naszej redaktorce, Carolyn Hart Gavtn, za inicjowanie ożywionych i konkret
nych dyskusji, które ostatecznie posłużyły temu, by książka możliwie najbardziej od
powiadała potrzebom czytelniczek.

Dr KINDER; Chcę podziękować swoim dzieciom, Edkowi i Alexandrze, za ciekawość,

młodzieńczy entuzjazm i cierpliwość okazywaną wówczas, gdy ich ojciec całymi godzinami

ślęczał nad pracą. Również Sarze, mojej ukochanej żonie i najlepszemu przyjacielowi,

pragnę wyrazić wdzięczność za to, że zawsze była do mojej dyspozycji i chętnie mi służyła,

czy to jako nieustępliwy i uważny krytyk, czy też, co częściej się zdarzało, jako źródło

zdumiewającej intuicji w sprawach tajemnic kobiet i mężczyzn.

Dr COWAN; Casey — od której tak wiele dowiedziałem się o kobietach i której

graniczące z oburzeniem miny, uniesione brwi i spojrzenia w rodzaju „ty naprawdę tego

nie rozumiesz" były dla mnie stałym barometrem, pozwalającym unikać męskiego zaśle
pienia składam podziękowania za pomoc, szczerą wrażliwość na te sprawy i mądrość
przejawiającą się w tym, że zostawiała mnie w spokoju, kiedy borykałem się z pisaniem.

WSTĘP

Pewnie zastanawiacie się, kim jesteśmy i dlaczego uważamy, że

możemy mieć coś do powiedzenia mądrym kobietom o ich związkach

z mężczyznami.

Otóż jesteśmy psychologami w poradni, gdzie niezależnie od siebie

prowadzimy zajęcia psychoterapeutyczne obok naszej wspólnej pracy,

która zaczęła się szesnaście lat temu, kiedy to obaj kończyliśmy podyp

lomową praktykę doktorancką w Centrum Medycznym Cedars Sinai

w Los Angeles. Choć nauczono nas tradycyjnych metod i teorii psycho

analitycznych, uważamy jednak, że trzeba szukać nowych dróg, zarówno

jeśli idzie o podejście do odwiecznych ludzkich dylematów i problemów

życiowych, jak i o interwencję w tych sprawach. Właśnie w tym celu

wspólnie założyliśmy poradnię w Beverly Hills w Kalifornii, gdzie

zajęliśmy się problemami rodzinnymi, jakie powstają przy rozwodzie, we

współżyciu płciowym i w związkach między kobietą a mężczyzną.

Co prawda jest to nasza pierwsza książka, ale od dawna interesuje

nas popularyzacja wiedzy psychologicznej. Jedną z największych wewnęt

rznych satysfakcji dla lekarza prowadzącego indywidualną psychoterapię

jest bogactwo bliskiego kontaktu, jaki nawiązuje z pacjentem, z drugiej

strony jednak frustruje fakt, że w ciągu całego życia można mieć

stosunkowo niewielu pacjentów. I właśnie ta książka umożliwia nam

podzielenie się ze znacznie większą liczbą osób tym, co wiemy o zmaga

niach i sukcesach kobiet, które w swych związkach z mężczyznami

napotykają poważne kłopoty.

W ciągu naszej długoletniej praktyki mieliśmy do czynienia z wie

loma kobietami i mężczyznami, którzy stwierdzali, szczególnie w latach

siedemdziesiątych, że ich postawy i oczekiwania wobec własnych zwią

zków ulegają dramatycznym zmianom, często przybierając charakter

ambiwalentny i niejasny. Podobne niepewności ujawniano podczas

prowadzonych przez nas prelekcji i warsztatów dla kobiet i mężczyzn.

Chociaż tyle napisano o związkach uczuciowych i rozwoju osobowości,

zwłaszcza dla kobiet, stale zadawano nam te same pytania na temat

nałogów w miłości, nieodpowiednich mężczyzn i braku zainteresowania

tak zwanymi porządnymi facetami.

W ciągu ostatnich dziesięciu lat większość książek dla kobiet pisały

kobiety. Jednakże pracując z pacjentkami zorientowaliśmy się, że chciały

one poznać nasze poglądy i nasz punkt widzenia nie dlatego, że jesteśmy

psychologami, lecz mężczyznami. Kobiety te pragnęły przeanalizować

swój stosunek do związku z mężczyzną i dowiedzieć się, jak ten związek

wygląda z męskiej perspektywy.

Pisaliśmy więc tę książkę z pozycji nie tylko psychologów, ale

również mężczyzn: synów, mężów i ojców, a zatem z naszego punktu

widzenia — męskiego. Pragnąc, żeby była możliwie najbardziej przydatna,

staraliśmy się wszystko w niej przedstawić jak najszczerzej. Dotyczy ona

spraw między kobietą a mężczyzną — nie prezentuje ich tak, jak powinny

wyglądać, lecz jak faktycznie wyglądają.

Nasza książka w całości zajmuje się tym, co należy robić, by związki

między kobietami a mężczyznami opierały się na zrozumieniu i realizmie,

a tym samym stały się szczęśliwsze. W pełni zdajemy sobie sprawę

z istniejących między płciami napięć, które w ostatnich latach wszyscy na

sobie odczuliśmy. Napięcia te zrodziły się z poważnych problemów

i z kolei same stały się źródłem nowych problemów, odczuć i nowej

świadomości. Obecnie, w okresie przejściowym, wszyscy usiłujemy znaleźć

sposoby tworzenia i podtrzymywania związków uczuciowych, które

obojgu partnerom dają spełnienie. Książkę tę napisaliśmy właśnie w duchu

zmagań o takie spełnienie w jego najbardziej pozytywnej formie.

Kim jest owa „mądra kobieta", do której adresujemy niniejszą

książkę? Jest nastawiona na zrobienie kariery i dba o własny rozwój.

Usilnie walczy o swoją tożsamość jako kobieta i człowiek. Wzięła na

siebie odpowiedzialność za kierowanie własnym życiem. Jest pewna siebie

i się ceni. Interesuje się zmienną naturą związków z mężczyznami,

w które jest zaangażowana. Prawdopodobnie jednak czuje, że jej kolejne

związki uczuciowe z mężczyznami dają jedynie rozczarowanie i frustrację,

a poza tym, że bardzo trudno się w nich połapać. Dochodzi do wniosku,

że za każdym razem dokonała złego wyboru.

My jednak jesteśmy optymistami. Uważamy, że istnieje mnóstwo

dobrych mężczyzn, którzy są oddani, opiekuńczy i głęboko pragną

trwałego związku. Jako mężczyźni uważamy, że wiemy, co inni mężczyźni

myślą, odczuwają i w jaki sposób reagują. Opowiemy wam o skutecznej

taktyce w postępowaniu z mężczyznami. Wierzymy, że skoro z pierwszej

ręki przekażemy wam to, co wiemy jako osoby dobrze poinformowane,

wówczas będziecie mogły pokonać trudności i frustracje wynikające

z waszych związków, a tym samym znaleźć w tych związkach więcej

satysfakcji.

Chociaż początkowo mieliśmy wątpliwości co do użycia słowa

„głupie" w tytule książki w obawie przed zrażeniem sobie czytelniczek,

to jednak uznaliśmy, że słowo to odpowiada temu, co nasze pacjentki

odczuwały i o czym opowiadały nam z takim smutkiem i bezradnością.

Naszym zdaniem kobiety, zwłaszcza mądre, zdradzają obecnie paradok

salną skłonność do popełniania jeszcze większych błędów w postępowaniu

z płcią przeciwną niż dawniej, i nie bez powodu. Dzisiaj bowiem,

a dotyczy to większości kobiet, istnieje ogromna przepaść między

motywacjami podświadomymi — uwarunkowanymi i zaprogramowanymi

według dawnych wzorców — a nowymi świadomymi aspiracjami,

poglądami i oczekiwaniami. W rezultacie często powstaje sprzeczność

między tym, co świadome i co uległo gwałtownej zmianie pod wpływem

zachodzących ostatnio przeobrażeń społecznych, a tym, co nieświadome

i co w dalszym ciągu może być podsycane przez nauki wyniesione

z wczesnego dzieciństwa. Właśnie z powodu owej sprzeczności mądre

kobiety zachowują się czasami w głupi sposób.

Uważamy ponadto, że dla matek naszych czytelniczek mąż, domowe

ognisko i wychowywanie dzieci były najważniejszymi sprawami, lecz dla

większości kobiet, które dojrzewały w dobie feminizmu, w centrum

zainteresowania jest ich własna tożsamość, samodzielność i dochodzenie

swoich praw. Obecnie kobiety przeważnie stają przed wyzwaniem, jakim

jest ponowne włączenie związku z mężczyzną i domowego ogniska do ich

często bardzo niezależnego i nastawionego na robienie kariery stylu życia.

Jako psychologowie sądzimy, że jesteśmy w stanie wam pomóc,

wyjaśniając ukryte siły, które skłaniają was do nierozsądnego wyboru

partnera. Postaramy się pomóc wam zrozumieć proces powstawania

i rozpadu związków z mężczyznami.

Jesteśmy pewni, że po przeczytaniu tej książki więcej mężczyzn,

więcej odpowiednich dla was mężczyzn, zacznie was pociągać. Będziecie

również dysponowały nową taktyką, służącą przekształcaniu zachowań

niszczących miłość, w takie, które ją podtrzymują.

Prosimy tylko, żebyście w czasie lektury tej książki były otwarte na

to, że można inaczej spojrzeć na związki z mężczyznami oraz na

tworzenie i podtrzymywanie tych związków. Są sposoby, które możecie

zastosować, by wzbudzić emocje tam, gdzie wydają się całkowicie

niemożliwe, są metody pozwalające zajrzeć pod maskę mężczyzny, by

odkryć odpowiedniego dla siebie partnera.

W części pierwszej, „Głupie zachowania", omawiamy przyczyny

niepowodzeń w miłości. W części drugiej, „Jak zmądrzeć", analizujemy

zachowania i przedstawiamy strategie, które mamy nadzieję, przekonają

was, że to, co teraz może się wydawać rezerwą w kontaktach między

płciami, jest dla was okazją do starań o wspaniałe przeżycia z mężczyzną,

które dają spełnienie.

GŁUPIE

ZACHOWANIA

Rozdział pierwszy

CZEKANIE NA KSIĘCIA

Dwudziestoośmioletnia Diana jest wziętą, ambitną pisarką. Nie

wyszła za mąż, choć większość mężczyzn uważa ją za kobietę atrakcyjną.

Zawsze kogoś ma. Wydaje się jednak, że mężczyźni, których pociąga, są

niezależni, egocentryczni, uczuciowo zamknięci i nie chcą wiązać się z nią

na stałe.

Diana pragnie partnera bardziej otwartego, wrażliwszego, okazują

cego więcej czułości. Myślała, że znalazła go w Neilu. Ten trzydziestoletni

architekt był w takim samym stopniu otwarty i oddany, w jakim jej

poprzedni partnerzy zamknięci i niezaangażowani. Kiedy ich związek stał

się bardziej zażyły, Neil podzielił się z nią swoimi wątpliwościami na

temat własnej kariery. Często powtarzał Dianie, że mu na niej zależy i że

potrzebuje poczucia jej bliskości.

Zamiast cieszyć się jego otwartością, Diana zaczęła się wycofywać

z tego związku. Uzasadniając swoje postępowanie wykrzyknęła: „Chyba

po prostu mnie to znudziło". Już nie spotyka się z Neilem. To smutne,

ale ma nowego partnera tym razem prawnika, który nie widzi świata

poza pracą lecz związek ten nie zapewni Dianie spełnienia.

Carla ma czterdzieści dwa lata. zajmuje się handlem nieruchomoś

ciami i założyła spółkę, która obecnie zatrudnia trzydzieści osób. Od

czasu, gdy jako dwudziestotrzyletnia kobieta świętowała pomyślną

transakcję, która pozwoliła jej zarobić pierwszy milion dolarów, Carla

świadomie i z entuzjazmem przedkłada swoją karierę zawodową nad

małżeństwo i rodzinę. W tym czasie związał się z kilkoma mężczyznami,

ale nigdy nie miało to trwałego charakteru. Obecnie Carla w wolnych

chwilach odczuwa dziwną melancholię. Kiedy rozmyśla o swych prze

szłych związkach, przypomina sobie bardzo niewiele radosnych momen

tów. Teraz jej partnerem jest pewien reżyser filmowy z Europy, o którym

wie, że potajemnie żyje z inną kobietą.

Samantha ma dwadzieścia siedem lat i jest adwokatką w firmie

prawniczej. Erica, jednego ze współwłaścicieli tej firmy, od razu ujęła

inteligencja, ambicja i samodzielność Samanthy. Kiedy zaczęli się

spotykać, Samantha przeszła jednak metamorfozę, czym całkowicie

zaskoczyła Erica — stawała się coraz mniej samodzielna, coraz bardziej

zaborcza i ciągle domagała się zapewnień o jego miłości i zaangażowaniu.

Chociaż zachowanie Samanthy martwiło Erica, w dalszym ciągu regular

nie się spotykali, a ich związek się rozwijał.

Pewnego wieczoru, po paru miesiącach, kiedy w jej mieszkaniu kończyli

romantyczną kolację, którą sama przygotowała, spędziwszy kilka godzin na

przyrządzaniu jego ulubionych potraw, Samantha oświadczyła Ericowi, że

chce za niego wyjść, przerwać pracę i urodzić mu dziecko. Zaszokowany jej

nagłym oświadczeniem, Erie zaczął się stopniowo wycofywać z tego związku,

aż wreszcie odszedł, pozostawiając zdruzgotaną Samanthę.

Przedstawione wyżej kobiety bardzo się od siebie różnią, ale

przynajmniej jedno je łączy: wszystkie podjęły głupie decyzje w swoim

życiu uczuciowym. Decyzje te dotyczą nie tylko wyboru partnerów, lecz

także sposobu postępowania z nimi.

Ile razy słyszałyście następujące uwagi, a może od czasu do czasu

same je wygłaszacie?

„Wydaje się, że zawsze kończę na nieodpowiednich mężczyznach".

„Jeżeli w pokoju pełnym sympatycznych mężczyzn jest choćby jeden

drań, to ja zawsze na niego trafiam".

„Mężczyźni, jakich poznaję, to albo nudziarze, albo podrywacze.

Kiedy mam szczęście i spotykam takiego, który jest interesujący, serdeczny

i szarmancki, to prędzej czy później okazuje się żonaty".

„Wiem, że to do niczego nie prowadzi i że on nie ma zamiaru

zostawić swojej żony, ale on tak na mnie działa. Stale się koło mnie kręci, a

ja mu po prostu pozwalam".

„Każda moja miłość zaczyna się wspaniałe, ale potem coś sprawia,

że on odchodzi".

Jako psychologowie uwagi tego rodzaju słyszymy codziennie. Fakt

ten nas zaintrygował, zdajemy sobie bowiem sprawę, że te odczucia

i dylematy odzwierciedlają niemal epidemiczną postawę przygnębiającej

rezygnacji i pesymizmu.

Jednakże kobietom, ot tak po prostu, nie „trafiają" się mężczyźni,

którzy są dla nich nieodpowiedni. Związki początkowo obiecujące nie

psują się pod wpływem jakichś niejasnych sił, których nie można

zrozumieć czy opanować. To raczej kobiety, które na to się skarżą,

wybierają głupie postępowanie.

Często stwierdzamy, że im k o b i e t a j e s t i n t e l i g e n t n i e j

s z a i b a r d z i e j wyrafinowana, t y m głupsze i b a r d z i e j

d l a n i e j samej s z k o d l i w e decyzje podejmuje przy

w y b o r z e m ę ż c z y z n y i w p o s t ę p o w a n i u z p a r t n e r e m

w miłości. Uważamy, że do tych decyzji częściowo przyczyniają się

destrukcyjne w skutkach mity o mężczyznach, w które kobiety głęboko

wierzą, w przekonaniu, że mogą mieć wszystko. Ponadto przesadzają ze

swymi oczekiwaniami wobec partnerów. Nasze obserwacje wskazują, że

mądre kobiety wciąż mają nadzieję znaleźć idealnego mężczyznę i szukają

po prostu księcia.

SZUKANIE IDEALNEGO MĘŻCZYZNY

Jakiego mężczyzny szukam? Powinien mieć ciało Richarda Gere,

uśmiech Dustina Hoffmana, głowę do interesów jak Lee lacocca, urok

Roberta Redforda i oddanie rodzinie Pata Boone'a. No i oczywiście —

co najważniejsze — w ciągu godziny od chwili poznania musi mi

powiedzieć, że jestem kobietą, o jakiej marzył przez całe życie.

Czy to przypadek ekstremalny? Nic podobnego! Spotykamy wiele

mądrych kobiet, które szukają idealnego mężczyzny w rodzaju super-

księcia. Oczywiście na zdrowy rozum wiedzą, że taki mężczyzna nie

istnieje. Często jednak pod tym zdroworozsądkowym rozumieniem sprawy

kryje się nie wypowiadane, lecz natrętne przekonanie, że gdzieś w jakiś

sposób uda im się go znaleźć.

Niektóre kobiety uporczywie twierdzą, że nie ustaną w poszukiwa

niach, dopóki nie znajdą idealnego mężczyzny i nie zdobędą jego serca.

Częściej jednak owo pragnienie zdobycia ideału skrywane jest pod jedną

z kilku masek.

Na przykład Andrea nosi maskę bierności. W wieku trzydziestu

sześciu lat wciąż czeka, aż nadejdzie „ten" mężczyzna. Potrafi go opisać

z najdrobniejszymi szczegółami — jego zalety, siłę, łagodny i niewyma-

gający charakter. Czekając Andrea jest „przejściowo" związana z czło

wiekiem żonatym, zresztą jednym z całej długiej serii takich partnerów.

Nie kocha go, ale ten związek jest dla niej wygodny, choć w rzeczywistości

pozwala jej nie patrzeć prawdzie w oczy. Andrea nie chce się przed sobą

przyznać, że gdyby nawet postarała się znaleźć wolnego mężczyznę, to

i tak spotka ją rozczarowanie — przecież jej książę nie jest człowiekiem

z krwi i kości.

Innym sposobem maskowania przez kobiety chęci zdobycia ideału

mężczyzny jest postawa przesadnie krytyczna. Elizabeth, w wieku

dwudziestu ośmiu lat prowadząca własne biuro projektów graficznych,

uważa, że ma emocjonalną i intelektualną przewagą nad większością

mężczyzn, z którymi się spotyka. To właśnie ona zawsze pierwsza zrywa

i zawsze bardzo logicznie to uzasadnia. Każdy mężczyzna, choćby

najbardziej inteligentny, interesujący czy delikatny, jest przez nią ostatecz

nie odrzucany. Każdy z nich prędzej czy później odkrywa przed nią jakiś

słaby punkt, a ona to wykorzystuje. Ted, prawnik, był zbyt pochłonięty

pracą. Paul, dziennikarz i poeta amator, „zbyt uczuciowy". Początkowo

jego wrażliwość i delikatność pociągała Elizabeth, która wkrótce stwier

dziła jednak, że Paul jest słaby i brak mu pewności siebie. Wszyscy

sądzili, że przedsiębiorca budowlany Will wreszcie zdobędzie jej serce.

Głęboko go szanowała, była do niego mocno przywiązana i mówiła

przyjaciółkom: „Przy Willu śmieję się tak, jak jeszcze nigdy nie śmiałam

się przy żadnym mężczyźnie". Minęło zaledwie kilka miesięcy i Elizabeth

zaczęła powoli odsuwać się od niego narzekając, że w łóżku brak mu

wyobraźni.

Chociaż nigdy by się do tego nie przyznała, Elizabeth chce ideału —

mężczyzny bez skazy. Nie uważa się za osobę przesadnie krytyczną, lecz

po prostu za kobietę, która wie, czego chce.

Hipokrytka często nieświadomie sabotuje obiecujący związek, lecz

nąjzmyślniej ukrywa swoją chęć znalezienia idealnego mężczyzny kobieta,

która zakłada maskę cynizmu. Cyniczka gwałtownie by zaprzeczyła,

gdyby ktoś zarzucił jej, że nie chce się angażować uczuciowo, dopóki nie

znajdzie ideału. Relacjonując swój ostatni nieudany związek, cyniczka

stwierdza: „A niby czego można spodziewać się po mężczyznach?"

Joyce, trzydziestodwuletnia pielęgniarka, jest rozwiedziona i ma

pięcioletnią córkę, Swoje lata dwudzieste przeżyła w małżeństwie, które

dla niej skończyło się boleśnie i upokarzająco. Jej mąż nieustannie

miewał romanse, co załamało Joyce, a wreszcie zostawił ją dla innej. Jak

gdyby w obronie własnej, Joyce szuka w mężczyznach najgorszego

i oczywiście znajduje. Rzecz jasna z całą świadomością gwałtownie

zaprzecza, że w ogóle szuka czegoś w mężczyźnie, lecz kryje się za tym

historia mężczyzn, którzy nigdy nie odpowiadali jej ideałowi. Pragnienie

jego znalezienia jest w niej tak silne, a obawa przed rozczarowaniem tak

głęboka, że Joyce ukrywa swoją chęć szukania idealnego mężczyzny pod

grubą warstwą cynizmu, która nie daje się przebić.

KOBIETY A ROMANTYCZNE MARZENIA

Kobiety mają skłonność do idealizowania mężczyzn. Od Clarka

Gable'a do Jamesa Deana, od Franka Sinatry do Elvisa Presleya, od

Toma Sellecka do Burta Reynoldsa, popularni mężczyźni zawsze byli

obiektem kobiecych marzeń. Oczywiście również mężczyźni marzą

o pięknych czy pełnych seksu kobietach, ale z pewną różnicą. Otóż

marzenia mężczyzn mają przeważnie charakter seksualny, kobiety zaś

marzą o trwałym związku. Dlaczego?

Większość obecnie dorosłych mężczyzn od najmłodszych lat przygoto

wywano do działania, panowania i niezależności w życiu, kobiety

natomiast uczono, że dla nich najważniejsze jest wychowanie dzieci

i miłość. W rezultacie mężczyźni są skłonni do przyjmowania postaw

czynnych, kobiety zaś biernych. I oni, i one snują w związku z tym

stosowne marzenia. W wypadku kobiet owe marzenia o przyszłości

koncentrują się najczęściej na mężczyźnie, romantycznych przeżyciach

i miłości.

Prowadząc zajęcia z kobietami, czasami prosimy uczestniczki, by

opisały na kartce papieru swoje marzenia związane z mężczyznami.

Wszystkie opisy niezmiennie zawierają typowe zaloty, sytuacje i postacie,

znane telewidzom oglądającym melodramaty lub czytelniczkom romansów.

Są tam cudowne przypadkowe spotkania w obcych krajach, w eleganckich

restauracjach, na zalanych słońcem plażach, a także spacery w mgliste

poranki. Właśnie w takiej scenerii pojawia się tajemniczy nieznajomy.

Zwykle jest fascynujący i emanuje magnetyczną siłą. Kobieta natychmiast

ulega jego czarowi. Zaczynają prowadzić błyskotliwą rozmowę, pełną

przekomarzania się i uwodzicielskich słówek. Oboje wzajemnie pożerają się

wzrokiem. Czasami kobieta jest kusicielką, lecz zazwyczaj wszystkim po

mistrzowsku kieruje mężczyzna, doprowadzając do zbliżenia w sposób

zdecydowany, jednakże delikatny. Czy odbywa się to w wonnej kąpieli, czy

też przy ognisku, którego płomienie buchają coraz wyżej w miarę

przypływu namiętności kochanków, miłosny akt zaczyna się od subtelnych

pieszczot, a pożądane i spełnienie osiągają szczyty przedtem nieznane.

Takie marzenia powstają w sercach i umysłach nawet najbardziej

inteligentnych i najmądrzejszych kobiet. Nam jednak nie chodzi o wyka

zanie, że mądre kobiety spędzają czas na marzeniach o porwaniu przez

tajemniczego nieznajomego albo że są stale otumaniane reklamami

perfum. Idzie nam raczej o to, że podświadome pragnienia wcale

niekoniecznie się zmieniają w zależności od świadomych poglądów

i postaw. To właśnie rozdźwięk między nimi może prowadzić do głupich

decyzji.

Kobiety stają się ofiarami zgodnych wysiłków, które na różne

sposoby kształtują ich poglądy na temat mężczyzn i zachowania wobec

nich. Bez względu na źródło wiadomości, czy będą nim rodzice, literatura,

telewizja, kino, czy też reklamy, ich oddziaływanie jest wszechobecne.

Kobiety nieustannie utwierdza się w przekonaniu, że gdzieś rzeczywiście

istnieje jakiś czarujący książę.

W przełomowej książce "In a Different Voice" („Innym głosem" —

przyp. tłum.), jej autorka, psycholog Carol Gilligan, podkreśla, że

kobieta kształtuje swoją osobowość, przede wszystkim jej pierwiastek

żeński, poprzez bliski kontakt z matką. Rozwój osobowości mężczyzny

jest zupełnie inny. Mężczyzna, aby mógł się zacząć proces identyfikacji

z ojcem, musi oddzielić się od matki, z którą był przecież tak blisko.

Z tego powodu rozwój dziewczynek we wczesnym dzieciństwie polega na

bliskim kontakcie i zależności, rozwój chłopców zaś na oddzielaniu się

i dążeniu do autonomii.

Gilligan stwierdza: „Zdaniem kobiet iluzoryczne i niebezpieczne jest

dążenie raczej do niezależności niż do wiązania się". W istocie Gilligan

sugeruje, że pomimo ogromnych zmian w świadomych postawach

i zachowaniach, większość kobiet wciąż uważa, że niezależność jest

niewygodna i rodzi niepokój. W naszym przekonaniu najzdrowszą drogą

dla kobiet nie jest odrzucanie potrzeby wiązania się, lecz jej zrozumienie,

ustawienie we właściwej perspektywie, gdyż dopiero wówczas są w stanie

podejmować mądre decyzje w poszukiwaniu związku z mężczyzną.

Różnice we wczesnym kształtowaniu roli płci dają później uderzająco

odmienne oczekiwania wobec związków między kobietami a mężczyznami.

Wszyscy, zarówno kobiety, jak i mężczyźni, odczuwamy potrzebę

przeżycia czegoś nowego, podejmowania ryzyka. O ile jednak mężczyźni

wydają się zaspokajać tę potrzebę w pracy czy na boisku sportowym

(albo zastępczo poprzez oglądanie sportu w telewizji), o tyle wiele kobiet

ma skłonność do szukania takich podniet i dreszczyku emocji w związkach

z mężczyznami. To wyjaśnia, przynajmniej częściowo, dlaczego tyle

kobiet konstatuje, że odczuwa nieodparty pociąg do mężczyzn, którzy

dają im możliwość sprawdzenia się i przeżycia czegoś intrygującego. Jako

psychologowie zajmujący się także mężczyznami nie stwierdziliśmy, by

oni w takim samym stopniu jak kobiety szukali w swych związkach

z nimi tajemniczych i intrygujących doznań. Z całą pewnością nie szukają

tam niebezpieczeństw, w rzeczywistości bowiem z zasady na ogół obawiają

się ryzyka w kontekście związków z kobietami. W każdym razie mężczyzn

pociągają kobiety opiekuńcze, okazujące czułość w sposób, który daje się

przewidzieć, i wobec nich lojalne.

WPŁYW TRADYCJI NA KOBIETY

Chcąc zrozumieć niektóre z sił działających na współczesne kobiety,

trzeba przeanalizować ogromne zmiany, jakie w ostatnich latach zaszły

w stosunkach między płciami.

Początek lat osiemdziesiątych zasygnalizował odwilż w zimnej wojnie

między płciami, odrodzenie uznawanych wartości i znaczenia doznań,

jakie niesie zażyła, pełna oddania miłość. Zmiany te przydały nowego

znaczenia związkowi między płciami i rodzinie. Mężczyźni i kobiety

wracają do tradycyjnych wartości i wnoszą nowe. Oto kilka uwag, jakie

usłyszeliśmy od naszych pacjentek i znajomych:

„Chciałabym się zakochać, wyjść za mąż i mieć dzieci... a wszystko

to jeszcze parę lat temu wydawało mi się takie przyziemne i prowinc

jonalne".

„Jestem w rozterce. Pięć lat poświęciłam na zdobycie magisterium

i chciałabym kontynuować karierę. Teraz jednak mam trzydzieści cztery

lata i uświadomiłam sobie, że od sześciu lat nie miałam przyzwoitego

związku z mężczyzną. W tym czasie moja firma czterokrotnie przenosiła

się do różnych miast. Nie powiem, że nie lubię swojej pracy, ale muszę

mieć coś poza nią".

„Czuję wewnętrzne rozdarcie. Małżeństwo bardzo mnie pociąga, ale

również zdaję sobie sprawę, że wiążą się z nim liczne obowiązki.

Niewątpliwie chciałabym mieć dziecko. Dokładnie trudno mi powiedzieć

dlaczego; po prostu coś mnie chwyta za serce, kiedy widzę matkę

z dzieckiem. Czuję, że muszę mieć własne, ale nie chcę stać się jedną

z tych kobiet, dla których dzieci to jedyny cel w życiu. W pracy również

czuję się rozdarta. Mój zawód prawnika daje mi satysfakcję, lecz zabiera

mnóstwo czasu, jeśli ma być dobrze wykonywany. Po prostu nie mogę

robić wszystkiego, co bym chciała. Aha, jeszcze jedno. Ogarnia mnie

złość na myśl, że mężczyźni mogą mieć to wszystko: małżeństwo, rodzinę

i karierę. Ale mają to dzięki żonie, która siedzi w domu. To jest myśl!

Czy przypadkiem nie wie pan, gdzie mogłabym znaleźć dla siebie czułą,

sprawną i oddaną żonę?"

Owe rozterki i rozdarcia to coś nowego u kobiet. Dzisiejsze mądre

kobiety chcą powrócić do wielu istotnych tradycyjnych wartości bez

wyrzekania się wszystkiego tego, co zyskały w ostatnich latach. Zadają

sobie trudne pytania na temat własnej sytuacji i stosunków z mężczyznami.

Obecnie pragną mieć mężczyznę w swoim życiu, lecz bez szwanku dla

równości, cenią sobie bowiem swoją kobiecość i chcą dobrze się z nią czuć.

Minęło dwadzieścia lat od opublikowania książki Betty Friedan

„The Feminine Mystiąue" („Kobieca tajemniczość" — przyp. tłum.),

która ponownie uaktywniła ospały od dłuższego czasu ruch kobiecy

w USA, Głównym celem feminizmu było uwolnienie kobiet od tyranii

seksu w wychowaniu, postawach i obyczajach. Zmierzał do istotnego

zreformowania nie tylko rynku, lecz także małżeństwa i rodziny, a co jest

chyba najważniejsze, również samych kobiet.

W czasie ewolucji tego ruchu zaszły jednak ważne zmiany, głównie

związane z przewartościowaniem tradycyjnych instytucji małżeństwa

i rodziny. Niefortunną konsekwencją feminizmu było naszym zdaniem

powstanie mitu wśród kobiet, że szczyty samorealizacji można osiągnąć

jedynie poprzez samodzielność, niezależność i karierę zawodową. Znale

zienie towarzysza życia i posiadanie rodziny uważano za cele drugorzędne.

Ostatnimi laty wiele kobiet, z paroma wyjątkami, odkryło jednak, że

praca jest ciężka, przynosi stresy i na dłuższą metę nie daje całkowitego

spełnienia.

Już w okresie pisania tej książki kobiety zaczęły podchodzić do

mężczyzn z mniejszą ostrożnością niż w ciągu ostatniego dziesięciolecia.

Wciąż jednak obawiają się, że będą od nich zbyt zależne albo że zajmą

oni zbyt ważne miejsce w ich życiu. Warto dodać, że nie są to obawy

bezpodstawne.

Anna, trzydziestotrzyletnia adwokatka cywilistka, nigdy nie wyszła

za mąż i tylko raz przez dwa lata mieszkała z mężczyzną, pozostając

z nim w nieformalnym związku, który ostatecznie rozpadł się przed

trzema laty. Oto, co o sobie mówi: „Mam już dość chodzenia z mężczyz-

nami. Obecnie jestem gotowa kogoś znaleźć, wyjść za niego, kupić dom

i mieć dziecko — właśnie w takiej kolejności, i to jak najszybciej.

W moim podejściu do mężczyzn zauważyłam jednak coś dziwnego.

Poznałam kilku fantastycznych facetów, a choć bardzo ich polubiłam,

niemniej zdaję sobie sprawę, że wyczekuję, aż oni w jakiś sposób coś

popsują. To tak, jak gdybym nie chciała, żeby zajęli ważne miejsce

w moim życiu".

Uważamy, że zarówno dla kobiet, jak i dla mężczyzn, zaczyna się

nowa era. Owa niezależność, tak ceniona przez osoby w stanie wolnym

i rozwiedzione, nazbyt często kończy się samotnością, gorszą sytuacją

ekonomiczną i żalem. Małżeństwo może i niesie ze sobą dodatkowe

obowiązki, ale także obiecuje nowe formy swobody i samorealizacji.

Dzieci potrafią być niewiarygodnie uciążliwe i wyczerpujące, lecz mają

w sobie jakiś magiczny czar, rekompensują to w sposób, który pogłębia

i dopełnia życie rodziców.

Ruch feministyczny dał kobietom poczucie wyboru i pozwolił im

wyraźniej widzieć ich własną wartość i ich własne możliwości. Uświadomił

im, że ich potrzeby też są ważne, że mogą i powinny same decydować

o swoim losie. Poza tym jednak dziś kobiety pragną również uczuciowych

związków z mężczyznami. Pozbywają się resztek pretensji i nieufności do

mężczyzn i układają z nimi stosunki na bardziej świadomych i jasno

określonych zasadach, opartych na równości. Bardziej akceptują swoją

rolę w miłości i w rodzinie, a także biologiczną i emocjonalną potrzebę

posiadania dzieci.

Naszym zdaniem coraz więcej mądrych kobiet odkrywa, że pełni

życia nie można osiągnąć wyłącznie dzięki karierze i niezależności, ani też

wyłącznie poprzez miłość. Pełnia życia jest wynikiem połączenia miłości

z możliwością decydowania o własnym losie.

Rozdział drugi

CÓRECZKA TATUSIA

Występujące u kobiet pragnienie zdobycia idealnego mężczyzny

korzeniami sięga przeżyć z wczesnego dzieciństwa, a szczególnie sto

sunków między ojcem i córką. Na szczęście ruch feministyczny ujawnił

mechanizmy i szkodliwe skutki wychowania dzieci w zależności od

płci, niemniej jednak większość niezamężnych kobiet, które obecnie

liczą sobie od dwudziestu pięciu do czterdziestu pięciu lat, praw

dopodobnie wyrastała w rodzinach o tradycyjnych poglądach i tra

dycyjnie nastawionych do roli płci.

Zazwyczaj między dziewczynkami a ich ojcami występuje naturalna

i zdrowa skłonność do wzajemnego przyciągania się. U wielu kobiet

związek z ojcem w dzieciństwie opierał się na przesadnej trosce i zbytniej

zależności, co stworzyło między nimi trudną do zerwania więź. Kochały

swoich tatusiów, zabiegały o ich względy, a przede wszystkim pragnęły

odwzajemnienia miłości. Choć na ich braci wywierano presję, by stop

niowo stawali się coraz bardziej samodzielni, na nie jednak nie. Ich

ojcowie uwielbiali troskliwość, z jaką traktowali swoje córki. Uwielbiali

im pomagać, a może nawet czuli się odrzuceni i niepotrzebni, gdy one

odtrącały oferowaną przez nich pomoc czy „ratunek". Ci sami mężczyźni,

którzy świadomie uczyli swoich synów pokonywania trudności, jedno

cześnie przestrzegali swoje córki, by takich sytuacji unikały. Najczęściej

ojcowie nagradzali córkę za to, że jest słodka, posłuszna i bierna,

natomiast syna za to, że jest silny, śmiały i aktywny.

Matki ze swej strony utrwalały stosunek córek do samodzielności

poprzez przykład, jaki same dawały w kontaktach z ojcem. Niektóre

kobiety miały szczęście, że ich matki przekazały im poczucie niezależności,

pewności siebie i równości, okazywane w pożyciu z małżonkiem. Inne,

których to szczęście ominęło, za wzór miały kobiety matki, przekazujące

uczucie lęku i niepokoju połączone z zależnością i tendencją do przesadnej

uległości wobec męża. Matkom tym trudno było zachęcać córki do tego,

co same bały się zrobić, a zatem model lęku i zależności utrwalił się

w następnym pokoleniu. W istocie nieświadomie nauczyły swoje córki

szukać mężczyzny, który by je chronił, czuwał nad nimi i podejmował

wszelkie ryzyko.

Paula, kobieta w wieku około dwudziestu pięciu lat, opowiada:

„Moja matka zawsze ulegała ojcu. O wszystkim decydował on. Matka

musiała prosić go o pieniądze i pozwolenie na zakup nawet najmniejszych

drobiazgów. We wszystkim oglądała się na ojca". Paula stała się młodszym

odpowiednikiem swojej matki i szukała mężczyzny, który by owo

„wszystko" zapewnił. Gdyby matka Pauli miała więcej pewności siebie

i większe poczucie własnych praw, w tym prawa do zaspokajania swoich

potrzeb, zapewne nie pozwoliłaby ojcu Pauli być jedyną władzą w rodzinie.

Z kolei Paula miałaby wówczas bardziej zrównoważony wzorzec, który

by jej przekazał poczucie wiary we własne siły i kobiecej godności.

Sydney, trzydziestoczteroletnia graficzka, tak oto opisuje swoje

dzieciństwo: „Wcześnie nauczyłam się radzić sobie ze wszystkim sama

i lubić to. Jak daleko sięgnę pamięcią, moja matka zawsze pracowała,

a choć żadne z rodziców nie miało najlepszej pracy, to jednak oboje

cieszyli się sobą i wspólnie zajmowali domem. Mama miała swoje własne

zainteresowania i zajęcia, a tata nie tylko to szanował, ale nawet ją do

tego zachęcał — chyba dzięki temu czuł się lepiej, wykonując to, co sam

lubił robić. Kiedy dorosłam, nie wyobrażałam sobie, że mogłabym nie

być samodzielna; w naszej rodzinie po prostu wszyscy byli samodzielni

i sprawiało im to przyjemność. Pamiętam, że jako dziecko przymilaniem

się próbowałam nakłonić rodziców, by robili za mnie to, co nastręczało

mi trudności. Czasem mi pomagali, ale tylko wówczas, gdy coś rzeczywiś

cie było dla mnie zbyt trudne, lecz w innych wypadkach zachęcali, bym

radziła sobie sama. Wówczas tego nie cierpiałam, ale teraz, patrząc na to

z obecnej perspektywy, wiem, że dzięki temu stałam się silniejsza, a lubię

czuć się silna". Dla Sydney szczęśliwie się złożyło, że w kochających

i samodzielnych rodzicach miała w domu wzorce, które pomagają

kobiecie stworzyć styl życia oparty na niezależności i pewności siebie.

Leigh, trzydziestodwuletnia architektka, była najmłodszym dzieckiem

w rodzinie i miała czterech starszych braci. Wychowywała się w układzie

tradycyjnym: na utrzymanie zarabiał odpowiedzialny i troskliwy ojciec,

a ośrodkiem zainteresowań i zajęć matki było zaspokajanie potrzeb jej

licznej i aktywnej rodziny. Dzięki wsparciu i miłości rodziny Leigh mogła

wykształcić pewność siebie i poczucie własnej wartości, tak potrzebne

przy pokonywaniu przeszkód, jakie napotykała. Odczuwała jednak obawę,

lecz nie tyle przed tymi przeszkodami, ile przed zależnością i powolną

utratą własnej osobowości, co jej się kojarzyło z tradycyjną rodziną.

Leigh wspomina: „Pamiętam, kiedy miałam piętnaście czy szesnaście

lat, a mama nieco ponad czterdzieści, wszyscy moi bracia wychodzili

z domu do pracy albo do szkoły, a ja zajmowałam się swoimi przyjaciół

kami i żadne z nas już nie miało dla mamy czasu. Przypominam sobie,

że była bardzo przygnębiona i samotna — przedtem całkowicie się nam

poświęcała, a teraz, kiedy już jej nie potrzebowaliśmy, życie straciło dla

niej wszelki sens. Z tego powodu czułam się okropnie i postanowiłam, że

zrobię wszystko, by mnie nigdy to nie spotkało".

Leigh ukończyła szkołę z wyróżnieniem, potem studiowała architek

turę i obecnie prowadzi własną, dobrze prosperującą firmę. Mówi:

„Oczywiście stałam się niezależna do tego stopnia, że nie potrzebowałam

mężczyzny — a dokładniej małżeństwa — by zapewnić sobie pieniądze,

bezpieczne życie i seks. Naprawdę cieszyłam się z tego, co osiągnęłam,

lecz ostatnio odczuwam coraz większą potrzebę założenia własnej rodziny.

Chciałabym wyjść za mąż, trochę odpocząć od pracy zawodowej i mieć

dzieci. Boję się jednak, że jeśli dopuszczę do sytuacji, w której ja będę

kogoś potrzebowała albo ktoś będzie potrzebował mnie, to wówczas

stracę władzę i niezależność". Matka Leigh nie była matką złą czy

nieodpowiednią; robiła wszystko, co uważała za najlepsze dla swoich

dzieci. Po prostu sprawa polega na tym, że świat się zmienił i to, co Leigh

odziedziczyła po matce, jest anachroniczne, a zatem prowadzi do rozterki.

UCZENIE SIĘ SPRYTU

Wszystkie dzieci marudzą i płaczą, kiedy czują się samotne, gdy jest

im mokro albo są głodne. W okresie bardzo wczesnego niemowlęctwa

płacz nie jest reakcją świadomą, lecz dzieci szybko się uczą, jak świadomie

go wykorzystywać do manipulowania otoczeniem. Prędko zaczynają się

orientować, że jeśli płaczą dostatecznie długo i głośno, to zazwyczaj

wywołują pożądaną reakcję rodziców. Płacz to potężny instrument, ale

z natury negatywny — nie jest zbyt przyjemny ani dla dziecka, ani dla

rodziców.

Spryt natomiast jest pierwszym pozytywnym źródłem władzy i wpły-

wów. Bardzo się podoba zarówno rodzicom, jak i dziecku. Sprytne dzieci

zwracają na siebie uwagę i zaskarbiają sobie miłość. Spryt jest czarującą

słabością. Spryciarz zdobywa uśmiech i aprobatę, spryciarza się przytula.

Krótko mówiąc, spryciarz osiąga swój cel, ale w sposób pośredni, oparty

na manipulowaniu uczuciami i postępowaniem innych.

Początkowo spryt jest czarujący zarówno u dziewczynek, jak

i u chłopców. Kiedy jednak dzieci wychowywane w tradycyjnych

rodzinach o stereotypowym stosunku do płci osiągają wiek od czterech do

pięciu lat, chłopców zaczyna się traktować całkiem inaczej niż dziewczynki.

Delikatnie, a czasem mniej delikatnie, zniechęca się ich do okazywania

sprytu, dziewczynki natomiast zachęca. Wielu ojców najwyraźniej upaja

to, że ich córki posługują się wobec nich nieśmiałością i bezradnością.

Dziewczynki uwielbiają korzystać ze swoich możliwości rozczulania ojców

i szybko uczą się naciskać odpowiednie guziki. Potrafią sprawić, że ojcowie

czują się potężni i oddani. Tym samym potęgują ich poczucie męskości

związane z ojcostwem. Z upływem czasu uczą się postępować w ten sposób

z każdym mężczyzną, a często taki wzorzec zachowania jest nieświadomie

przekazywany córce przez matkę. Wiele kobiet opowiadało nam, że

podczas rozmów z przyjaciółkami zauważają zmianę w ich zachowaniu,

kiedy do pokoju wchodzi mężczyzna. Nie idzie tu wyłącznie o zmianę

tematu rozmowy, ale o całe mnóstwo zachowań związanych ze sposobem

poruszania się i wyrażania. Zachowania takie często mają charakter

seksualnego wabienia — są reakcją na obecność mężczyzny i są nastawio

ne na przyciągnięcie jego uwagi i zdobycie jego uznania.

UCZENIE SIĘ KRĘTACTWA

Laura jest jedynaczką i przyszła na świat wówczas, gdy jej rodzice,

oboje wykonujący wolny zawód, zbliżali się do czterdziestki. Jako mała

dziewczynka nauczyła się, że z ojcem nigdy nie można postępować

wprost. Choć kochała go i był jej potrzebny, to jednak zawsze odczuwała

nieokreślony, lecz stale utrzymujący się lęk w bezpośrednich z nim

kontaktach. Jej ojciec był człowiekiem wybuchowym i władczym w stosun

ku do żony i córki. W rzeczywistości jego władza ograniczała się niemal

wyłącznie do Laury, trzymał więc ją krótko. Ona z kolei nauczyła się,

w jaki sposób można go udobruchać i jak nim manipulować. Potrafiła

uzyskać od niego prawie wszystko, czego chciała, bez konieczności

mówienia wprost, o co chodzi. Z upływem lat przestała lubić swego ojca

i straciła do niego zaufanie za to, że w kontaktach z ludźmi nie umiał

być bezpośredni i szczery.

Niestety te odczucia i zachowania wywarły ujemny wpływ na osobiste

sprawy Laury, gdy dorosła. Zauważyła, że nie ufa mężczyznom i w kon

taktach z nimi nie jest bezpośrednia. To smutny fakt, ale Laura nie jest

wyjątkiem, jeśli idzie o brak wiary w to, że otwartość jest bezpieczna

i skuteczna w stosunkach z mężczyznami. Wiele dziewcząt nauczyło się

postępować według podobnych wzorców przy załatwianiu spraw związa

nych ze swoimi potrzebami — nie z wyboru czy chęci, lecz dlatego, że

taki model porozumiewania się zaobserwowały u swoich rodziców albo

że tylko w ten sposób mogły zdobyć to, co było im potrzebne. Skąd się

te wzorce biorą? Niektóre przekazują dziewczętom ich matki.

Mówiąc o swojej matce, Sandy opisuje ją jako osobę, która „zawsze

potrafiła wyciągnąć od taty to, co chciała". Wspomina: „Myślę, że

prawdopodobnie osiągnęłaby to samo, gdyby go zwyczajnie poprosiła

albo wprost powiedziała mu, czego chce. Nigdy jednak tak nie zrobiła.

Chyba traktowała to jako grę. Myślę, że znajdowała prawdziwą przyjem

ność w podpuszczaniu go, by robił różne rzeczy niby z własnej woli, nie

wiedząc, że to ona go ustawia. Dochodzę do wniosku, że on musiał być

niezbyt mądry, skoro tego nie dostrzegał".

Karen zauważyła, że jej matka udaje słabą w obecności ojca. „Przy

tacie mama przybierała pozę bezradności. Zawsze tak było. W ten sposób

sprawiała, że robił to, czego jej się nie chciało. Nazywała go »tatuśkiem«,

szczególnie wówczas, gdy miała przed nim odegrać jeden z tych swoich

numerów. To było nawet zabawne, ale podczas nieobecności ojca mama

stawała się zaradna — potrafiła zrobić wszystko".

Karen mówi: „W ogóle tego nie rozumiałam, dopóki nie podrosłam,

ale mama była bardzo sprytna, jeśli chodzi o ojca. Albo okazywała mu

udawaną czułość, albo była zimna i ostra. Obiecywała lub groziła

w zależności od tego, co w danej chwili uznawała za skuteczniejsze".

Na szczęście wiele kobiet miało matki, które porozumiewały się

z mężami bardziej otwarcie i bezpośrednio, a tym samym stanowiły dla

córek modele nie skażone przykrym i poniżającym krętactwem. Z kolei

córki te w życiu dorosłym postępują według tych samych wzorców

porozumiewania się z drugą płcią. Matki wielu innych kobiet uważały

jednak, że powinny stosować odmienne sposoby wyrażania swoich

pragnień i potrzeb, mimowolnie udzielając swoim córkom lekcji krętactwa.

Dzieci nie umieją ocenić, czy zachowania rodziców są normalne

i uzasadnione, czy też wypaczone i niewłaściwe. One po prostu obserwują

i się uczą. Chłopiec uczy się od ojca, jak być mężczyzną, a dziewczynka

uczy się od matki, jak być kobietą. Proces ten, zwany identyfikacją,

przebiega całkowicie automatycznie. Mała dziewczynka nie zadaje sobie

pytania „Czy wszystkie kobiety zachowują się tak jak moja matka?" albo

„Czy wszystkie kobiety w ten sposób uzyskują od mężczyzn to, czego

pragną?". Później oczywiście takie pytania się pojawiają, ale często

dopiero wówczas, gdy proces identyfikacji właściwie już się zakończył.

Wiele szczęścia mają kobiety, których matki zwracały się do swych

mężów w sposób jasny i bezpośredni.

Trzydziestoletnia Carla, lekarz pediatra, wychowała się w niewielkim

mieście w Arizonie. Jako najstarsza z pięciorga dzieci wcześnie nauczyła

się odpowiedzialności, pomagała bowiem w opiece nad rodzeństwem.

Ojciec jej był kontrolerem paszportów, a matka nie tylko zajmowała się

domem, ale również pracowała jako księgowa w kilku miejscowych

przedsiębiorstwach, co zabierało jej dużo czasu. Oficjalnie żadne z rodzi

ców nie miało szczególnego wykształcenia, ale ustawiczne dokształcanie

się było wysoko cenioną i ważną częścią codziennego życia rodziny Carli.

Mieli niewiele pieniędzy na przedmioty luksusowe, ale jak wspomina

Carla, „Moja matka wprost pożerała książki — od tandetnych powieścideł

po filozofię. Książki były w naszym domu skarbem i nie przypominam

sobie, żebym jakiejś nie dostała, jeśli tylko chciałam ją mieć. Wszyscy

wymienialiśmy się książkami. Nawet ojciec, choć sam nie czytał zbyt

wiele, przyłączał się do naszych gorących dyskusji i zawsze wydawał się

mieć określone zdanie. Patrząc wstecz widzę, że mama była o wiele

bardziej oczytana od niego, znacznie bardziej rozwinięta intelektualnie,

ale szanowała i kochała tatę niezmiennie przez całe moje dzieciństwo.

A on... cóż, tata ją wprost uwielbiał. Choć umarł, kiedy miałam szesnaście

lat, to chyba właśnie fakt, że widziałam ich razem, pozwala mi lubić

mężczyzn i ufać im. Chodzi mi o to, że mama nie tylko gorąco go

kochała, ale ona go również lubiła — uważała, że jest ciekawy; lubiła

nawet tę jego męską twardość, zmienność usposobienia, co tak kontra

stowało z jej łagodnością i konsekwencją. Z tatą mama była zawsze

szczera — nawet w sprawach drażliwych albo wówczas, gdy on nie chciał

usłyszeć tego, co ona miała mu do powiedzenia. Czasem się złościł, lecz

wiem, że szanował i doceniał jej szczerość, i lubił jej śmiałość w po

stępowaniu z nim".

Obecnie Carla naprawdę lubi mężczyzn. Nie onieśmielają jej —

w razie potrzeby potrafi być wobec nich stanowcza albo czuła, jeśli ma

na to ochotę.

Nie tylko matka kształtuje u córki podejście do mężczyzn. Stosunku

opartego na manipulacji uczą i utrwalają go również ojcowie, choć

rzadko czynią to celowo czy świadomie. Wielu mężczyzn toleruje

manipulacje ze strony córki, a niektórzy w skrytości ducha nawet to

lubią. Bezradność córki im pochlebia, wówczas bowiem czują się

opiekuńczy, silni i potrzebni, a są to najpotężniejsze uczucia w owym

tajemniczym związku między ojcem a córką, W wielu wypadkach ojcowie

robią za córkę to, co synowi w podobnej sytuacji kazaliby zrobić

samemu. Model ojca, który zawsze jest pod ręką i zawsze jest gotów

udzielić pomocy, sprawia, że wiele dziewcząt później oczekuje tego

samego od swych partnerów.

Lynn wychowała się w rodzinie drobnomieszczańskiej. Była jedynacz

ką, najważniejszą osobą w rodzinie i oczkiem w głowie ojca. Rodzice

skoncentrowali całą swoją uwagę i uwielbienie na Lynn, która miała ich

zdaniem osiągnąć w życiu więcej niż oni sami. Szczególnie zaślepiony był

ojciec — obsypywał ją wszystkim, co uważał za odpowiednie dla jego

„małej księżniczki". Pokój Lynn umeblowano i wystrojono znacznie

ponad stan, czym jaskrawo kontrastował z resztą mieszkania. Ojciec dbał

o to, by kupowała sobie ubranie tylko w najlepszych sklepach. Co

niedziela woził ją przez całe miasto, żeby mogła pójść do kościoła

w bogatszej dzielnicy. Im więcej dawał, tym więcej córka chciała i tym

więcej dostawała. Nic dziwnego więc, że „mała Lynnie" wyrosła na

osobę nienasyconą.

Początkowo serdeczna i miła wobec mężczyzn, Lynn szybko stawała

się wymagająca i krytykowała wszystko, co nie dorównywało rzeczom

zdobywanym przez ojca dzięki jego herkulesowym wysiłkom, Była

absolutnie zdecydowana znaleźć mężczyznę, który by myślał tak samo

jak on, że „nic nie jest za dobre dla mojej małej".

Lynn nie tyle m i a ł a nadzieję, że mężczyźni coś jej dadzą albo

zrobią dla niej, ile po prostu bez żadnych zahamowań tego od nich

oczekiwała, nie uwzględniając ich możliwości.

Kiedy wreszcie Walt, człowiek o bardzo tradycyjnych poglądach,

oświadczył się jej z zachowaniem stosownych ceremonii, wręczając

pierścionek ze sporym diamentem, Lynn uznała, że mężczyzna ten

spełnia stawiane przez nią warunki, i powiedziała „tak". Wyszła za

niego, lecz on nigdy nie robił wokół niej takiego szumu i nie darzył jej

takim uwielbieniem, do jakiego była przyzwyczajona. W miarę jej coraz

większych żądań rosła tylko niechęć męża. Nierealistyczne oczekiwania

Lynn skończyły się dla niej chronicznym rozczarowaniem, a dla Walta

gnębiącym go poczuciem niemożności.

Jest rzeczą oczywistą, że normalny, troskliwy ojciec dba o to, by jego

córka miała właściwy stosunek do mężczyzn. Nie dopuszcza do tego,

żeby jego własna chęć ulegania córce czy uwielbiania jej wywierała

ujemny wpływ na jego postępowanie z nią. Pragnie, by córka wyrosła na

osobę silną, zdolną do normalnych kontaktów. Wraz ze wzrostem

świadomości coraz częściej obserwujemy przykłady takiego pozytywnego

związku między ojcem a córką.

SILNY OJCIEC

Innym skutkiem bliskiego związku między ojcem a córką jest

przesadne idealizowanie ojca. Czasami zdarza się, że naprawdę trudno

komukolwiek mu dorównać. Weźmy na przykład ojca Alice — ten

przystojny i dystyngowany mężczyzna, który jest wziętym lekarzem,

stanowi nie lada konkurencję. Bez względu na to, jak bardzo Alice

starała się tego wystrzegać, w końcu zawsze jednak porównywała swoich

chłopców z ojcem i tak się jakoś składało, że nigdy mu nie dorównywali.

Jej ojciec jest jednostką wybitną, a tym bardziej dla Alice, ona bowiem

widzi go oczami pełnej uwielbienia córki.

Matka Sary umarła wkrótce po jej urodzeniu. Sarę wychowywał

ojciec — dynamiczny, pełen temperamentu i często tyranizujący otoczenie

producent filmowy. Sara traktowała go z nabożnym szacunkiem. Teraz,

będąc już kobietą dorosłą, ignoruje mężczyzn, którzy nie mają tak silnej

osobowości jak jej ojciec, co niestety ogromnie zawęża krąg mężczyzn

uważanych przez nią za potencjalnych kandydatów na męża.

Często się zdarza, że kobietom trudno oderwać się od ojca o silnej

osobowości. Kobieta nie może skończyć z tą zależnością, po prostu

wyprowadzając się od niego. Przeniesienie się do internatu czy do

wynajętego mieszkania i podjęcie pracy niekoniecznie musi uwolnić ją od

pragnienia opieki, obiektem tego pragnienia bowiem staje się inny

mężczyzna w jej życiu.

Zerwanie tej więzi wymaga pokonania strachu przed niezależnością,

lęku nieustannie towarzyszącego procesowi usamodzielniania się. Wymaga

to również bardziej realistycznej akceptacji mężczyzn takimi, jacy są, bez

kierowania się wyobrażeniami wyniesionymi z dzieciństwa.

BRAK OJCA

Kobiety, których więź z ojcem była niepełna lub w ogóle nie

istniała, pozbawione są normalnych przeżyć i oczekiwań. Przeżycia te są

niezbędne, by można było oddzielić reakcje na ojca od reakcji na

mężczyzn w ogóle. W jaki sposób brak przeżyć związanych z miłością

ojca wpływa na sposób patrzenia kobiet na mężczyzn w życiu

dorosłym?

Pojęcia ojca i matki są całkowicie pierwotne i odgrywają ważną rolę

w życiu dziecka. Kiedy dziewczynce brakuje ojca, wówczas go sobie

wymyśla. Wzory czerpie z telewizji, kina, lektury książek i obserwacji

ojców innych dzieci. Kawałek po kawałku powstaje ojciec-zlepek.

Wyobrażenie to łączy w sobie tylko najlepsze cechy. Wymyślony

i upragniony ojciec jest niezmiennie silny i opiekuńczy.

Takie marzenia są o tyle normalne, że dziewczynka w pewnym sensie

żyje myślą o tym, jak powinien wyglądać dobry ojciec. Często jednak

dochodzi do wypaczeń, rzadko bowiem w tych wyobrażeniach pojawiają

się jakieś wady.

Silne pragnienie ojca i jego miłości niejednokrotnie sprawia, że

kobieta w dalszym ciągu szuka go w życiu dorosłym. Anita, która

w wieku trzydziestu czterech lat jeszcze nie potrafi utrzymać szczęśliwego

związku z mężczyzną przez dłuższy czas, co jest bardzo smutne, wyznała:

„Mój ojciec umarł, kiedy miałam dwa lata, ale zawsze dokładnie

pamiętam, jaki był. Gdy podrosłam, ciągle marzyłam, że przyjdzie

i pomoże mi albo uchroni przed jakimś złem. Wiedziałam, że gdyby przy

mnie był, to czułabym się bezpieczna".

Marzenia Anity o ojcu spowodowały zakłócenia w jej kontaktach

z mężczyznami. Jeszcze nie znalazła nikogo, z kim czułaby się bezpieczna,

komu mogłaby wierzyć, że jej nie opuści jak ojciec. Poza tym jej

dotychczasowi partnerzy nie dorównywali obrazowi mężczyzny, jaki

dawno temu zbudowała sobie w marzeniach.

OBOJĘTNY OJCIEC

Lonnie opisuje swojego ojca jako mglisty cień. „Istniał, ale nigdy

naprawdę ze mną nie rozmawiał, nie interesował się mną ani tym, co

robiłam. Chyba mogłabym powiedzieć, że nic nas ze sobą nie łączyło.

W rzeczywistości nic złego się nie stało, ale właśnie najgorsze jest to, że

między nami w ogóle nic się nie wydarzyło".

Lonnie pociągają mężczyźni błyskotliwi i nieprzeciętni. Sama mówi:

„Nieustannie oczekuję od mężczyzn jakiegoś dramatyzmu, żeby byli

pełni życia. No i mam za swoje. Tacy faceci są początkowo błyskotliwi

i pasjonujący, ale poza tym niewiele są warci. Wiem, że nie tacy są mi

potrzebni, ale ciągle takich wybieram. Chyba boję się związać z mężczyzną

podobnym do mojego ojca".

Nancy, trzydziestoczteroletnia sekretarka, kochała swojego

ojca i rozpaczliwie pragnęła wzajemności. On był człowiekiem bardzo

zajętym, zamkniętym w sobie i nieczułym. Nancy wspomina, że po raz

ostatni próbowała przytulić się do ojca, kiedy miała jedenaście lat.

„Tego dnia były jego urodziny. Matka pozwoliła mi zaczekać na

niego do późnego wieczoru — właśnie wracał z jakiejś podróży służbowej.

Kiedy stanął w drzwiach, podbiegłam i uściskałam go, a on po prostu

mnie odepchnął. Chyba zawsze krępowało go okazywanie uczuć. Kiedy

byłam starsza, mama powiedziała mi, że mieli kiepskie życie płciowe".

Jako mała dziewczynka Nancy nigdy nie mogła zrozumieć, dlaczego

ojciec nie odwzajemniał jej miłości. „Ciągle się zastanawiałam nad tym,

że chyba coś jest ze mną nie w porządku, i nieustannie próbowałam się

poprawić, żeby zdobyć jego uczucie". Ona wciąż próbuje być „lepszą

dziewczynką" i obecnie pragnie przypodobać się mężczyznom, z którymi

się spotyka, by zdobyć ich miłość. Niestety wskutek jej przesadnej chęci

przypodobania się i nie skrywanego głodu uczucia mężczyźni od niej

uciekają.

Ojciec Lindy był alkoholikiem, który zaniedbywał nie tylko ją, ale

również całą rodzinę. „Nigdy nie mogłam na niego liczyć", mówi Linda.

„Po trzeźwemu był wspaniały, ale bardzo podły, kiedy się upił. Nawet

w dobrych okresach nie czułam się bezpieczna. On naprawdę nigdy nie

był zdolny do opiekowania się nami", Obecnie Linda ma trzydzieści

dziewięć lat i jest właścicielką sklepu. Nie potrafi darzyć mężczyzn

zaufaniem. Wszystkich uważa za niestałych samolubów, podobnych do

jej ojca. Tak rozpaczliwie pragnie opieki i poczucia bezpieczeństwa, tak

bardzo jest głodna tego, czego brakowało jej w dzieciństwie, że odpycha

mężczyzn, jeszcze zanim nadarzy im się okazja, by ją porzucić czy

rozczarować w jakiś inny sposób.

Szukanie utraconej miłości ojca jest sprawą z góry skazaną na

niepowodzenie. Żaden mężczyzna, choćby nawet pełen najlepszych chęci,

nie potrafi dać kobiecie tego, czego nie zaznała w dzieciństwie. Miłość

tego rodzaju może dać dziecku wyłącznie ojciec. Takie tęsknoty rzadko

są uświadomione. Kobiety angażujące się w poszukiwania ojcowskiej

miłości wiedzą tylko, że zawsze kończy się to rozczarowaniem — nie

dlatego jednak, że mężczyźni, których wybierają, są nieodpowiedni.

Powodem jest fakt, że oczekiwania tych kobiet są wypaczone.

UKRYTA POTRZEBA RATUNKU

Wiele kobiet, nawet najsilniejszych i najbardziej samodzielnych,

odczuwa ukrytą potrzebę ratunku. Jak już wcześniej stwierdziliśmy,

w tradycyjnym wychowaniu małych dziewczynek nie zachęca się ich do

samodzielności. Uczy się je, by raczej korzystały z cudzej pomocy, niż

radziły sobie same. Lavonna wspomina: „Zawsze liczyłam na mężczyzn,

kiedy powstawały jakieś trudności. Nigdy nie zdawałam sobie sprawy, że

wskutek tego mogłam wydawać się bezradna i chyba taka byłam".

Lavonna nauczyła się ignorować własne możliwości rozwiązywania

problemów, polegając na umiejętnym manewrowaniu mężczyzną, by ten

jej pomagał. Podczas gdy mężczyźni uczyli się radzić sobie z przeciwnoś

ciami w sposób bezpośredni, Lavonna uczyła się, jak doprowadzić ich do

tego, by oni ją „ratowali". Mężczyźni zdobywali doświadczenie, radząc

sobie z problemami, ona zaś uczyła się „radzić" sobie z nimi.

Nadopiekuńczy ojciec może się uważać po prostu za ojca troskliwego,

ale tak naprawdę uczy swoją córkę, żeby potrzebowała jego ochrony.

Taka córka, kiedy stanie się kobietą dorosłą, będzie prawdopodobnie

szukała mężczyzn, którzy zapewnią jej podobne poczucie bezpieczeństwa

i podobną ochronę jak ojciec.

Chyba największe niebezpieczeństwo, jakie niosą ze sobą marzenia

o ratunku, leży w tym, że zazwyczaj są one nie uświadomione. Na

zdrowy rozum kobiety wiedzą, że nie można ich „uratować" i uchronić

przed ryzykiem i niepewnościami związanymi z życiem. Niemniej jednak

takie kuszące marzenia są zjawiskiem zdumiewająco powszechnym.

Działają też jako rodzaj radaru nakierowanego na określony typ

mężczyzny, preferowany przez kobiety oddające się tym marzeniom —

na „ratowników". Podczas seansów psychoterapeutycznych bardzo często

słyszymy od kobiet, nawet mądrych i na wysokim poziomie, że pragną,

by ktoś się nimi zaopiekował i uwolnił je od obowiązków.

Oto cały problem: wszyscy chcemy, żeby ktoś się nami opiekował,

utrzymywał nas i kochał, musimy jednak częściowo liczyć na siebie.

Niestety, nazbyt często kobiety uczy się zaspokajać te potrzeby poprzez

dobór stosownego partnera. Partner zaś powinien być czymś więcej niż

tylko środkiem rozwiązywania problemów.

Jedynie pełne zrozumienie wczesnych przeżyć związanych z ojcem

pozwoli kobietom uwolnić się od podświadomych oczekiwań, które

mogą być przyczyną kłopotów w stosunkach z mężczyznami w życiu

dorosłym. Niepowodzenie w wyzwalaniu się spod wpływu ojca może

spowodować głębokie konflikty i podkopać nawet najbardziej obiecujący

związek.

Rozdział trzeci

JAK MĘŻCZYŹNI REAGUJĄ NA

„CÓRECZKĘ TATUSIA"

W rzeczywistości mężczyźni wolą kobiety słabsze i mniej inteligentne

od nich — zgadza się? Nic podobnego! Wiele kobiet jednak wierzy w ten

rozpowszechniony mit. Przyjmuje się niemal za pewnik, że mężczyźni

ulegają czarowi przymilnych, słodkich i dziecinnych kobiet. W niniejszym

rozdziale przedstawimy wam, jak mężczyźni reagują na takie zachowania

i co się dzieje ze związkami, w których kobiety nie zrezygnowały z roli

„córeczki tatusia".

BEZRADNOŚĆ

Mówiliśmy już, skąd dziewczynki czerpią niefortunne wzorce

zachowań polegających na posługiwaniu się udawaną bezradnością

i na wyrażaniu swoich potrzeb w sposób pośredni, a także, jak

zachowania te są odbierane i utrwalane przez ojców. To całkiem

naturalne, że niektóre dziewczynki, gdy staną się kobietami, w dalszym

ciągu postępują według tych samych wzorców, by zapewnić sobie

serdeczność mężczyzn. Początkowo mogą oni uznać okazywaną im

przez kobiety bezradność za rzecz zabawną, pochlebiającą im i at

rakcyjną. W pierwszej fazie związku stanowi ona swego rodzaju

amortyzator, gdyż pozwala mężczyźnie odnosić wrażenie, że jest

panem sytuacji.

Ben, trzydziestokilkuletni architekt, od roku jest rozwiedziony. Jego

małżeństwo trwało osiem lat. Oto, jak mężczyzna ten opisuje swoje

reakcje na Cindy, z którą spotyka się od dwóch miesięcy:

„Na początku było wprost fantastycznie. Może z powodu kontrastu

z moją byłą żoną. Podobała mi się miękkość i kobiecość Cindy. Przy niej

czułem się silny i opiekuńczy, co było wspaniałe po tym, jak moja żona

wsiadała na mnie za to, że według niej byłem jakoby egocentryczną

i nieczułą świnią.

Muszę jednak panu powiedzieć, że zaczyna mnie to trochę nużyć.

Wiem, że poza tym jest w niej coś więcej, ale nie umiem do tego dotrzeć.

Choć pod wieloma względami ją lubię, to obecnie, kiedy rozmawiam

z nią przez telefon, zaczynam jednak odnosić wrażenie, jakbym miał do

czynienia z dzieckiem".

Cindy bardzo zależy na Benie i w rzeczywistości jest znacznie

silniejsza, niż się wydaje. Przez ojca była nieustannie traktowana jak

dziecko, szczególnie wówczas, gdy zdawała się potrzebować jego siły

i opieki, i teraz nieświadomie powtarza owe wcześniej wyuczone za

chowania, ukrywając fakt, że w istocie jest silna i samodzielna, a w rezul

tacie odstręcza mężczyzn.

Ben uznał, że potrzebuje kobiety bardziej dorosłej i mniej bezradnej.

To, co początkowo dawało mu poczucie bezpieczeństwa i własnej wartości,

teraz go irytuje i razi.

Mężczyzn nie razi bezradność u dziecka, jest bowiem na miejscu.

Odstręczają ich jednak bezradne kobiety. Po pierwsze, bezradność pociąga

za sobą nadmierne wymagania, co wkrótce wyjaśnimy, a po drugie,

mężczyźni mogą zazdrościć kobietom większej swobody w okazywaniu

bezradności, która u mężczyzn jest źle widziana.

Barry, nauczyciel przedmiotów ścisłych w młodszych klasach szkoły

średniej, mówi w imieniu wielu mężczyzn, gdy stwierdza: „Nie chcę

kobiety, która poklepuje mnie po ramieniu, a później siada i czeka, aż ja

wszystko zrobię. Potrzebuję prawdziwej partnerki, a nie małej dziew

czynki, którą mam się opiekować. A ja to co? Kto mnie pocieszy, kiedy

ja będę miał kłopoty?"

Większość mężczyzn nie szuka zastępczej córki czy kobiety po

trzebującej potwierdzenia własnego ,ja". Obecnie bardziej niż kiedykol

wiek szukają partnerki. Ogromnie ważną rzeczą jest uznanie faktu, że

również mężczyźni mają silną potrzebę zależności. Kiedy kobieta wygląda

na bezradną, wówczas mężczyzna nie widzi w niej osoby, która może

zapewnić mu oparcie.

Dla kobiet, których główna strategia w postępowaniu z mężczyznami

Polega na dziecinnych zachowaniach, idealnym partnerem jest zwykle

jakiś wariant ojca-wielbiciela. Bez względu na to, czy partnerzy są

rzeczywiście ojcowscy i pełni uwielbienia, czy też nie, kobiety tego

rodzaju zawsze ich za takich biorą.

GRA

W rozdziale drugim opisaliśmy, w jaki sposób dziecko uczy się

uzyskiwać od rodziców to, czego potrzebuje. Nieważne, kto tego nauczył —

ojciec czy matka — manipulacja w życiu dorosłym może mieć zdecydowa

nie katastrofalne skutki dla stosunków między mężczyzną a kobietą.

Bardzo niedobrze, gdy dziecko rośnie w poczuciu, że musi uciekać

się do manipulacji, by uzyskać to, czego pragnie, później bowiem, już

jako osoba dorosła, może się uwikłać w skomplikowany układ póz

bezradności i narazić na związane z tym niebezpieczeństwa. Najsmutniej

sze jest to, że kiedy osiągamy coś w wyniku manipulacji, wówczas

wewnętrznie czujemy się źle — takie zwycięstwa są puste i nie przydają

nam szacunku dla siebie samych ani wiary we własne siły.

Dla kobiet jeszcze jednym skutkiem tej gry jest to, że wpływa ona

na ich stosunek do mężczyzn, kształtując postawę pełną obaw i zasadniczej

nieufności. Kobiety nie mogą w pełni dobrze się czuć z mężczyznami,

skoro próbują nimi manipulować, unikając szczerych rozmów oraz nie

wyrażając swoich potrzeb i pragnień otwarcie i wprost.

„Nie sądzę, żeby kiedykolwiek udało mi się przekonać ją o swojej

miłości" — mówi trzydziestoletni Lorenzo, zastępca prokuratora okrę

gowego, od roku żyjący z Christiną, dwudziestosiedmioletnią dziennikar

ką, która pisze sprawozdania sądowe. „Zawsze poddaje mnie tym swoim

drobnym próbom. Prosi mnie na przykład, żebym wcześniej wyszedł

z pracy i zaprowadził jej psa do weterynarza akurat wówczas, gdy

przygotowuję się do ważnego procesu. Nieustannie muszę się jej ze

wszystkiego spowiadać, co robię i kiedy. Wiem, że tak naprawdę to o nic

mnie nie podejrzewa — robi to po prostu z potrzeby sprawdzania mnie.

Pod wieloma względami jest cudowna, ale jej niepewność siebie zaczyna

mi doskwierać. Odetchnąłem, kiedy na tydzień wyjechała z odwiedzinami

do rodziców. Wiem, że chce za mnie wyjść, ale trudno mi sobie wyobrazić

tę nieustanną grę i to, że do końca życia będę musiał dawać jej dowody

swojej miłości".

Pewne kobiety w stosunkach z mężczyznami całkiem świadomie

udają nieśmiałość, używają sprytu i prowadzą grę w przekonaniu, że jest

to absolutnie konieczne jako jedyna droga, by osiągnąć to, czego pragną.

Ze smutkiem trzeba jednak stwierdzić, że większość kobiet, które stosują

manipulację i sposoby pośrednie, w rzeczywistości nie zdaje sobie z tego

sprawy.

Wzorce porozumiewania się, których dzieci się uczą w początkowym

okresie życia, są cudownym instrumentem, jeśli pasują do aktualnych

sytuacji życiowych. Kiedy jednak starych rozwiązań używa się do nowych

sytuacji, wówczas zwykle powstają kłopoty. To, co było właściwe

w stosunku do ojca, może okazać się zgubne w kontaktach z ukochanym.

Niezwykle ważne jest uświadomienie sobie, że zachowania polegające

na grze wynikają z obawy przed nieuzyskaniem tego, co jest komuś

potrzebne. Każdy ma potrzeby, które powinny być zaspokojone. Tu

jednak idzie nie tyle o same potrzeby, ile o sposób, w jaki dąży się do ich

zaspokojenia. Nierozsądny jest pogląd, że można osiągnąć ten cel grą.

Nie można. Gra po prostu zraża mężczyzn i działa na nich odstręczająco.

UTAJONA POTRZEBA ZALEŻNOŚCI

Royce, zdolna i ambitna plastyczka zajmująca się reklamą, mieszkała

i pracowała na poddaszu w śródmieściu Los Angeles. W swoim życiu

miała wielu mężczyzn, lecz żaden z tych związków nie okazał się trwały.

Z tego, co sama mówi, wynika, że potrzebowała niezależności, by zrobić

karierę, i chyba nie była zainteresowana ściślejszym związkiem z męż

czyzną, przynajmniej dopóki nie poznała Gary'ego, pośrednika w handlu

nieruchomościami, który wydawał się partią dla niej najmniej odpowied

nią, W przeciwieństwie do artystów i pisarzy, z którymi się przedtem

wiązała, Gary był człowiekiem silnym i godnym zaufania. Royce go

zafascynowała. Wprowadziła do świata twórców i artystów, którego

dotychczas nie znał. Po sześciu miesiącach znajomości z Garym zrezyg

nowała z poddasza w śródmieściu i przeniosła się do jego luksusowego

rancza za miastem.

Od chwili gdy przed dziesięciu laty uzyskała dyplom w Vassar, Mary

nieprzerwanie pracuje w IBM. O jej silnym dążeniu do niezależności

może zaświadczyć fakt, że w wieku dwudziestu pięciu lat postanowiła nie

brać ślubu z człowiekiem, z którym żyła i z którym zaszła w ciążę. Jako

oddana matka sama wychowywała obecnie siedmioletnią Liii. Kiedy

awansowała na kierownicze stanowisko, poznała Toma. Często się

spotykali i szybko zbliżyli się do siebie. Mary była zachwycona — Tom

nie tylko o nią dbał, ale również wspaniale zgadzał się z jej córką. Po

czterech miesiącach znajomości Mary i Tom byli małżeństwem.

Sheryl kończyła obowiązkową praktykę z chirurgii ortopedycznej

w San Francisco. Była zadowolona, chociaż profesorowie zdecydowanie

odradzali jej wybór tej dziedziny, wskazując na związane z nią trudy.

Mimo ciężkich chwil i obowiązków, jakie na nią nakładano, Sheryl

zdobyła sobie uznanie kolegów praktykantów i personelu medycznego.

Zaczęła spotykać się z Davidem, internistą z tego samego szpitala.

Przedtem starannie unikała romansów z lekarzami. „Kiedy kończę pracę,

to ostatnią rzeczą, o jakiej chcę rozmawiać, są sprawy związane ze

szpitalem". Jej więź z Davidem pogłębiała się mimo tej zadawnionej

awersji. Sheryl przeprowadziła się do niego w tydzień po zakończeniu

praktyki.

Co te trzy kobiety mają ze sobą wspólnego? Wszystkie wydają się

niezależne i samodzielne. Każda z nich połączyła się z mężczyzną,

którego te cechy pociągały przynajmniej częściowo, A teraz prześledźmy

ewolucję tych związków.

Wkrótce po tym, jak Royce — plastyczka — przeprowadziła się do

Gary'ego, poczuła ogromne odprężenie. Zaczęła sobie uświadamiać, jak

bardzo była przedtem spięta i z jakim trudem walczyła o finansowe

utrzymanie się na powierzchni jako przedstawicielka wolnego zawodu.

Po raz pierwszy od opuszczenia rodzinnego domu miała kogoś, z kim

wspólnie się utrzymywała. Również po raz pierwszy miała dach nad

głową bez względu na dopływ zarobionych przez siebie pieniędzy. Royce

zauważyła, że coraz mniej czasu spędza w pracowni, a coraz więcej

poświęca domowi i przygotowywaniu wykwintnych kolacji dla Gary'ego.

Zwolniła tempo życia i skończyła z pośpiechem, który tak długo należał

do jej stylu. Spędzała leniwe popołudnia na czytaniu, a nawet posadziła

warzywa w ogródku za domem. Marzyła o powrocie na uczelnię

artystyczną i o poświęceniu się poważnemu malarstwu. Ale w miarę jak

Royce stawała się domatorką, Gary zaczął się od niej oddalać. To już nie

była ta wolna i ambitna kobieta, jakiej pragnął. Nie widział się w roli

jelenia czy fundatora jej kariery artystycznej. Krótko mówiąc, poczuł się

oszukany przez Royce.

Mary — kobieta na kierowniczym stanowisku — jeszcze nigdy nie

była tak szczęśliwa. Dotychczas cieszyła się, że ma córkę i powodzenie

w pracy zawodowej, zawsze jednak pragnęła ojca dla Liii, a dla siebie

partnera. Tom był idealny — cudowny ojciec i miły, kochający mąż.

Mary coraz częściej marzyła o porzuceniu pracy i zajęciu się wy

chowywaniem córki. Przed ślubem pracowała zawodowo nie z wyboru,

lecz z konieczności. Obecnie jednak poczuła się na tyle zabezpieczona

przez Toma, że jej marzenia o porzuceniu pracy stały się realne i nie

miała już dostatecznej motywacji do robienia dalszej kariery. Mary

odkryła, że męczą ją obowiązki zawodowe i przymus codziennego

chodzenia do biura. Pewnej nocy, po szczególnie upojnym seansie

miłosnym, podzieliła się z Tomem swoimi marzeniami o przerwaniu

pracy na jakiś czas. Tom wpadł w furię. Nie chciał być jedynym

żywicielem rodziny. Pragnął, by Mary w dalszym ciągu pracowała

Sheryl — lekarka — miała wrażenie, że dotychczas przez całe życie

się uczyła, i rzeczywiście tak było. W środowisku akademickim czuła się

dobrze, ale obawiała się podjęcia własnej praktyki. Skontaktowała się

z kilkoma zespołami ortopedów i otrzymała parę atrakcyjnych ofert, lecz

za każdym razem wydawały się jej nieodpowiednie przynajmniej z jednego

ważnego powodu. Coraz częściej zadawała sobie pytanie, czy naprawdę

interesuje się ortopedią, którą teraz uznała za dziedzinę zbyt precyzyjną,

za bardzo techniczną. Z drugiej strony życie z Davidem było łatwe. Mąż

mówił Sheryl, żeby się nie śpieszyła z szukaniem odpowiadającego jej

zespołu. Rozumiał presję związaną z jej sytuacją i rozczarowanie, jakie

się odczuwa po wielu latach dążenia do celu. Przecież sam również tego

doświadczył. Mijały tygodnie. Sheryl zaczęła myśleć o dzieciach: albo

własnych, albo cudzych poprzez zmianę specjalizacji na pediatrię, a jeszcze

lepiej na ortopedię dziecięcą. Przerażały ją wymagania związane z prywat

ną praktyką i towarzysząca jej niepewność, a przy rym tęskniła za bliskim

jej środowiskiem akademickim. Coraz bardziej traciła orientację i czuła

się jak sparaliżowana. Zarobki Davida pozwalały obojgu żyć więcej niż

dostatnio. Sheryl była pewna, że David poprze jej plan, by przez jakiś

czas nic nie robiła, póki się nie odnajdzie. David jednak tego nie

zaaprobował. Niezależność Sheryl i jej godne podziwu umiejętności

zawodowe stanowiły część tego, co mu się w niej podobało. Czuł się

rozczarowany i urażony tym, że straciła orientację i ambicję, a w dodatku

chciała, by ją utrzymywał.

Jak reagują ci mężczyźni, kiedy kochane przez nich kobiety tak

radykalnie się zmieniają? Są urażeni. Zastanówmy się teraz nad niektórymi

Przyczynami.

Przede wszystkim mężczyźni ci zakładali, że owe kobiety w rzeczywis-

ścLną zawsze pozostaną takie, jakimi były na początku znajomości.

Kiedy one się zmieniły, wówczas poczuli się oszukani. Kobiety te

doświadczyły wyczerpania i stresów towarzyszących niezależności, a gdy

znalazły oparcie w mężczyźnie, uznały, że mogą odpocząć. Zrezygnowały