Temat: Etyka zawodowa policjanta w służbie prewencyjnej.

Etyka to dział filozofii, zajmujący się badaniem moralności i tworzeniem systemów
myślowych, z których można wyprowadzać zasady moralne. Bywa też niekiedy nazywana
filozofią moralną, a z greckiego słowo to oznacza zwyczaj. Pojęcie etyki, jako tzw. filozofii
praktycznej zostało po raz pierwszy użyte przez Arystotelesa. Jedną z pierwszych definicji był
opis dokonany przez Diogenesa Laertiosa w III wieku naszej ery - pisał, że etyka traktuje o
tym, jak należy żyć i co jest ważne dla człowieka. Jej celem jest dochodzenie do źródeł
powstawania moralności, badanie efektów jakie moralność lub jej brak wywiera na ludzi oraz
szukanie podstawowych przesłanek filozoficznych, na podstawie których dałoby się w
racjonalny sposób tworzyć zbiory nakazów moralnych. Poglądy etyczne przybierają zwykle
formę teorii, na którą składa się zespół pojęć i wynikających z nich twierdzeń, na podstawie
których można formułować zbiory nakazów moralnych. Teorie etyczne mogą być zarówno
próbą udowadniania słuszności funkcjonujących powszechnie nakazów moralnych, jak i
mogą stać w ostrej opozycji do powszechnej moralności, kwestionując zasadność części bądź
nawet wszystkich aktualnie obowiązujących w danym społeczeństwie nakazów. Etyka dzieli
się na aksjologię (teorię wartości) i deontologię (naukę o powinnościach). Z jej głównego
konaru wywodzi się kilka gałęzi, m.in. etyka zawodowa.

Etyka zawodowa odpowiada na

pytanie: Jak z punktu widzenia moralności powinni, a jak nie powinni zachowywać się
przedstawiciele danego zawodu? Do takich zawodów niewątpliwie zaliczany jest zawód
policjanta. Etyka zawodowa w

ystępuje w postaci norm zinstytucjonalizowanych (kodeksy,

przysięgi, ślubowania) oraz norm formułowanych, jako indywidualne propozycje lub
stanowiące zespół postulatów. Odnosi się ona przede wszystkim do norm postępowania danej
grupy zawodowej (np. policjantów). Jest przede wszystkim etyką normatywną - jej zadaniem
jest ukazywanie norm właściwego działania dla poszczególnych grup zawodowych. Każda z
nich ma jeden i ten sam cel: stworzenie idealnego wzoru postępowania, sformułowanie celów
działalności i pracy, sposobów etycznego rozwiązywania konfliktów zawodowych w obrębie
każdej z tych grup. Wszystkie powyższe czynniki idealnie charakteryzują pracę policjanta.
Służba prewencyjna jest przeznaczona głównie do działań zespołowych. Do jej
głównych zadań należą m.in. ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego w czasie
trwania legalnych zgromadzeń i imprez masowych, przywracanie porządku publicznego w
przypadku zbiorowego naruszenia prawa, ochrona porządku publicznego w przypadku
konstytucyjnie określonych stanów nadzwyczajnych oraz katastrof i klęsk żywiołowych czy
prowadzenie pościgów za niebezpiecznymi przestępcami. Funkcjonariusze pełnią również
zwykłą służbę patrolową. Zawód ten choć jest formacją państwową, służy społeczeństwu,
wszystkim ludziom, a nie tylko władzy. I to właśnie dane społeczeństwo oczekuje od
funkcjonariuszy prawa nie tylko skuteczności, ale i głębokiego profesjonalizmu. Na dany
profesjonalizm składa się nie tylko fachowość czy rzetelność, ale i etyka zawodowa. Od

policji, której społeczeństwo powierza ochronę najcenniejszych dóbr tym bardziej należy tego
oczekiwać.
Policjant codziennie styka się z wieloma decyzjami czy wyborami. Żyje i pracuje na
skraju dwóch światów: tego dobrego, który sam powinien reprezentować i tego złego, którego
praca nakazuje mu zwalczać. Czasami jednak staje przed sytuacją, kiedy przepis prawny stoi
w sprzeczności z normą, poczuciem sprawiedliwości lub sumieniem; wtedy kiedy musi
wybrać jedno z niezbyt atrakcyjnych rozwiązań problemu. Wybór czasami jest trudny i
przejawia się w zewnętrznym jak i wewnętrznym zachowaniu policjanta. Tutaj ważne jest
przede wszystkim postępowanie zgodnie z zasadami etyki zawodowej, która jest wsparciem
dla policjanta, wyznacznikiem tych najważniejszych zasad, którymi funkcjonariusz powinien
się kierować. To właśnie w zasadach etyki zawodowej powinien policjant w pierwszej
kolejności szukać odpowiedzi na pytania czy kwestie moralne, rozwiązanie swego problemu.
Jeśli w niej nie odnajdzie odpowiedzi, wtedy powinien postąpić z normami powszechnie
panującymi w społeczeństwie, ale cały czas powinien mieć on na uwadze dobre imię służby
czy praworządność. Z art. 132 ustawy o Policji: „Policjant odpowiada dyscyplinarnie za
popełnienie przewinienia dyscyplinarnego polegającego na naruszeniu dyscypliny służbowej
lub nieprzestrzeganiu zasad etyki zawodowej.”

1

Zasady etyki są zatem również sankcjami

dyscyplinarnymi, a nie tylko sankcjami typowymi dla moralności – każdy policjant
odpowiada dyscyplinarnie za naruszenie zasad etyki zawodowej. Rozszerza to w olbrzymi
sposób grupę zachowań, powinności, którym winien podporządkować się funkcjonariusz.
Przestrzeganie prawa w pracy policjanta jest zatem czynnikiem niewystarczającym –
dopełnieniem tego jest przestrzeganie zasad etyki zawodowej by móc funkcjonować, być
osobą godną zaufania. W paragrafie 1 punkcie 1: „Zasady etyki zawodowej policjanta
wynikają z ogólnych wartości i norm moralnych uwzględniających specyfikę zawodu
policjanta.”

2

– dany punkt może być fundamentem określającym etykę zawodową policjanta

nie jako odrębne normy od ogólnie przyjętych, tylko jako zbiór zasad opartych na normach
obowiązujących w społeczeństwie z pewnymi modyfikacjami związanymi z zawodem
policjanta. Specyfika pracy policjanta jest dużo bardziej uprawniona aniżeli inna, np. może
ingerować w życie innych ludzi, zdobywać wiedzę niedostępną dla innych i to wszystko
zgodnie z prawem. Posiadając taką władzę i daleko „idące” uprawnienia zgodnie z
paragrafem 1 punktem 2: „Obowiązkiem policjanta jest przestrzeganie zasad etyki
zawodowej.”

2

Ważne by funkcjonariusz nie wykorzystywał swojej władzy dla swojego celu,

by był lojalny wobec społeczeństwa i zasad powszechnie panujących – działanie,
postępowanie policjanta powinno być bez zarzutu – wzorem dla innych. Winien on także,
zgodnie z treścią paragrafu 8: „Wykonując zadania służbowe, policjant powinien
dostosowywać swoje zachowanie do sytuacji i cech osób uczestniczących w zdarzeniu, w
szczególności wieku, płci, narodowości i wyznania, a także uwzględniać uzasadnione
potrzeby tych osób.”

2

Funkcjonariusz powinien mieć zawsze na względzie dobro innych osób

i ich potrzeby w zależności od zaistniałej sytuacji czy problemu, np. powinien być
tolerancyjny w stosunku do osoby, która wychowywała się w zupełnie odmiennej kulturze czy
religii aniżeli on; być cierpliwym wobec osób starszych czy niepełnosprawnych. Według
paragrafu 2: „W sytuacjach nieuregulowanych przepisami prawa lub nieujętych w niniejszych
zasadach etyki zawodowej policjant powinien kierować się zasadami współżycia społecznego
i postępować tak, aby jego działania mogły być przykładem praworządności i prowadziły do
pogłębiania społecznego zaufania do Policji.”

2

- każdy kto zostanie policjantem musi

pamiętać o tym, że już zawsze będzie tak postrzegany, czy to w sferze zawodowej czy
prywatnej. Zachowanie na służbie, a także poza nią będzie stale oceniane, dlatego
funkcjonariusz powinien być przygotowany na każdą sytuację, ewentualność. W życiu nie
wszystkie sytuacje są opisane normami, wtedy należy posłużyć się wiedzą i doświadczeniem
tak by przynieść chwałę Policji. Zgodnie z paragrafem 4: „Policjant we wszystkich swoich

działaniach ma obowiązek poszanowania godności ludzkiej oraz przestrzegania i ochrony
praw człowieka, w szczególności wyrażający się w:
1) respektowania prawa każdego człowieka do życia;
2) zakazie inicjowania, stosowania i tolerowania tortur bądź nieludzkiego lub poniżającego
traktowania albo karania.”

2

– mówi on o nienaruszalności godności człowieka wynikającej z

samego tylko faktu człowieczeństwa, jednocześnie zaznaczając, że jest ona źródłem wolności
i praw człowieka. Nikt nie może nikogo tego pozbawić, zawiesić czy zrzec się. Istotny w tym
paragrafie jest obowiązek skierowany do funkcjonariusza. Policjant będąc funkcjonariuszem
państwa ma obowiązek poszanowania i ochrony godności osobistej człowieka. Jest to bardzo
istotne, ponieważ policjant w swej pracy ingeruje w sfery prawa i wolności. Zatrzymanie
osoby jest ingerencją w prawo do wolności osobistej, kontrola korespondencji jest ingerencją
w prawo do prywatności, a użycie broni ingerencją w fundamentalne prawo do życia każdego
człowieka. Poszanowanie i ochrona godności ludzkiej są obowiązkiem każdego policjanta i
obowiązują nie tylko według zasad etyki zawodowej, ale i przez wszystkie akty prawne z
Konstytucją RP włącznie. Zadaniem policjanta jest również ingerowanie w zachowanie czy
tolerowanie tortur zadawanych przez innych funkcjonariuszy. Mówi o tym dokładniej
paragraf 24: „Policjant nie powinien akceptować, tolerować ani lekceważyć zachowań
policjantów naruszających prawo lub zasady etyki zawodowej.” Jest to jeden z ważniejszych
paragrafów; stanowi nie tylko o tym, co powinien czynić policjant w stosunku do
karygodnego zachowania swych kolegów z pracy, ale i także o tym iż ukarane mogą zostać
nie tylko te osoby, które złamały prawo, ale również te które na dane przewinienie nie
reagowały.
Podobnym zadaniowo paragrafem do ustępu 4 jest paragraf 11: „Policjant jako
funkcjonariusz publiczny powinien wystrzegać się korupcji w każdej postaci oraz zwalczać
wszelkie jej przejawy.”

2

Według artykułu 1 ustępu 3: „Korupcją, w rozumieniu ustawy, jest

obiecywanie, proponowanie, wręczanie, żądanie, przyjmowanie przez jakąkolwiek osobę,
bezpośrednio lub pośrednio, jakiejkolwiek nienależnej korzyści majątkowej, osobistej lub
innej, dla niej samej lub jakiejkolwiek innej osoby, lub przyjmowanie propozycji lub
obietnicy takich korzyści w zamian za działanie lub zaniechanie działania w wykonywaniu
funkcji publicznej lub w toku działalności gospodarczej.”

3

– wyżej wymienione zachowania i

czynności są przestępstwem, a policjant powinien się tego wystrzegać przede wszystkim. Jako
funkcjonariusz w służbie prawa w sytuacjach powiązanych korupcyjnie winien postępować
zgodnie z przepisami i dewizami pracy policjanta. Niedopuszczalne jest by stróż prawa łamał
jedną z zasad nie tylko etyki zawodowej, ale i swojej służby. Treściowo podobnym
paragrafem jest paragraf 12 stanowiący o wykroczeniach jakich może dopuścić się
funkcjonariusz w celu osiągnięcia własnej korzyści: „Policjant nie może wykorzystywać
swojego zawodu do celów prywatnych, a w szczególności nie może wykorzystywać
informacji uzyskanych w związku z wykonywaniem obowiązków służbowych ani uzyskiwać
informacji do tych celów przy użyciu służbowych metod.”

2

Do obowiązków policjanta należy

również równe traktowanie każdego człowieka bez względu na jego stan majątkowy, kolor
skóry, miejsce urodzenia czy status społeczny. Musi pamiętać o tym, iż wszyscy mają takie
same prawa bez względu na płeć, wiek itd., świadczy o tym chociażby paragraf 6:
„Postępowanie policjanta w kontaktach z ludźmi powinna cechować życzliwość oraz
bezstronność wykluczająca uprzedzenia rasowe, narodowościowe, wyznaniowe, polityczne,
światopoglądowe lub wynikające z innych przyczyn.”

2

Wspomniana w paragrafie

bezstronność jest jedną z wytycznych sprawiedliwości, w myśl której każda decyzja podjęta
przez funkcjonariusza powinna być odpowiednio przemyślana i podejmowana na podstawie
obiektywnych podstaw, a nie osobistych przekonań, uprzedzeń lub w wyniku wpływu innych
osób. Według paragrafu 7: „Policjant powinien przestrzegać zasad poprawnego zachowania,
kultury osobistej i dbać o schludny wygląd.”

2

– paragraf ten jest najłatwiej zrozumieć. Każdy

funkcjonariusz reprezentując Policję powinien dawać wyraz swego stosownego ubioru i
nienagannego zachowania. Winien dawać innym przykład, tym bardziej młodym ludziom i
początkującym policjantom, dlatego też jego sposób wysławiania się, komunikowania ma być
bez zarzutu. To właśnie on jest funkcjonariuszem państwowym, a praca na służbie w celu
przestrzegania prawa, do kultury osobistej i poprawnego zachowania zobowiązuje.
Praca policjanta, według zasad etyki, nie opiera się tylko na przestrzeganiu prawa,
służeniu społeczeństwu i państwu, ale i także na wzajemnej pomocy innym policjantom na
stopie nie tylko zawodowej, ale i prywatnej; świadczy o tym paragraf 15: „Policjant powinien
w miarę możliwości udzielać pomocy innym policjantom w realizacji zadań służbowych oraz
wspierać w rozwiązywaniu ich problemów osobistych.”

2

Pomiędzy policjantami nie powinna

pojawiać się rywalizacja czy chęć dominowania, ale pomoc w trudnych sytuacjach i
integracja grupowa. Każdy funkcjonariusz pracuje w imię prawa, w imię „świata” dobrego i
prawda czy dobro powinno być najważniejsze w trakcie służby. Pomoc pozasłużbowa jest
również bardzo istotna. Praca policjanta może pochłaniać większość czasu, co może
negatywnie odbić się na jego rodzinie i związkach. Nie rozwiązane problemy rodzinne mogą
wpłynąć negatywnie na pracę funkcjonariusza, jego myślenie i koncentracje, dlatego ważne
jest by pomiędzy policjantami pojawiało się zrozumienie w stosunku do problemów
prywatnych, a niekiedy nawet wzajemne wsparcie. Owe wsparcie może niekiedy uzyskać nie
tylko od innego policjanta, ale i od swego przełożonego, o czym mówi paragraf 20:
„Przełożony powinien wysłuchać podwładnego w sprawach zawodowych i osobistych oraz
udzielić mu wsparcia bądź pomocy, z zachowaniem dyskrecji.”

2

Taka sytuacja zaowocuje nie

tylko szacunkiem i poważaniem ze strony policjanta do swego przełożonego, ale i także
wiedzą na temat swych podwładnych. Każda rozmowa czy pomoc, pomoże lepiej zrozumieć
naturę policjanta. Pozwoli także na efektywne rozwiązanie prywatnych problemów
funkcjonariusza, co wpłynie pozytywnie na jego pracę zawodową. W tym wszystkim ważna
jest również dyskrecja, tak by podwładny miał zaufanie do swego szefa. „Policjant powinien
rzetelnie wykonywać polecenia przełożonego oraz odnosić się do niego z szacunkiem.”

2

–

polecenia służbowe są podstawowym i warunkującym czynnikiem funkcjonowania i działania
policjanta. Każdy funkcjonariusz powinien, z góry zlecone mu zadanie, wykonywać rzetelnie,
tak jak potrafi najlepiej, z odpowiednim zaangażowaniem i sumiennością. Winien także
odnosić się wobec swojego przełożonego z należytym szacunkiem – odpowiednim
zachowaniem, postawą, a nawet sposobem wypowiedzi.
Zawód policjanta stawia niekiedy bardzo wysokie wymagania – musi być on niekiedy
psychologiem, sędzią, negocjatorem, ochroniarzem w jednej osobie, dlatego też musi się on
stale doskonalić, rozwijać, podnosić kwalifikacje zawodowe, utrzymywać sprawność
fizyczną. Wszystkie te czynniki są bardzo istotne w jego pracy – musi wiedzieć, co dzieje się
w jego otoczeniu, jakie normy i zasady panują w społeczeństwie, jak podejść w odpowiedni
sposób do konkretnej osoby i jak z nią rozmawiać. Przede wszystkim powinien być świadomy
tego, że jego praca wymaga stałego poszerzania horyzontów z jednoczesnym
zachowywaniem zasad etyki i prawa, stanowi o tym paragraf 22: „Policjant powinien stale
doskonalić i uzupełniać swoją wiedzę oraz umiejętności zawodowe, a także dbać o sprawność
fizyczną.”

2

Według paragrafu 18: „Kierując działaniami podległych policjantów, przełożony
powinien wydawać jasne i zrozumiałe polecenia oraz inspirować i motywować ich do
działania.”

2

Aby zadanie było poprawnie wykonane, policjant musi nie tylko wiedzieć jak je

wykonać, ale i także musi zrozumieć sens i cel zadania. Do tego przede wszystkim
„potrzebny” jest przełożony wyposażony w odpowiednie umiejętności – kierowania
zespołem, precyzyjności i komunikatywności. W trakcie wydawania poleceń swoim
podwładnym, winien znać danego funkcjonariusza, jego umiejętności i predyspozycje i
dopasować je do określonego charakteru zadania. Do tego także powinien odpowiednio

zmotywować takiego policjanta do efektywniejszego działania, zainspirować go i
zainteresować daną sprawą. Po wykonaniu zadania, zgodnie z paragrafem 19: „Przełożony,
oceniając podległych policjantów, jest zobowiązany kierować się jasno określonymi i
znanymi im kryteriami oraz sprawiedliwością i obiektywizmem.”

2

Istotne jest by obie strony

znały kryteria i zasady w systemie oceniania. Przełożony winien uzasadnić każdą swoją ocenę
czy opinię na temat danego funkcjonariusza – charakteryzuje się on wtedy sprawiedliwością i
bezstronnością w swej ocenie. Wie dokładnie, co dany policjant zrobił źle, a w czym się
wyróżnił. Dodatkowo taka sprawiedliwa ocena jest dla policjanta czynnikiem motywacyjnym
i sprawdzającym: wie już na przyszłość jak poprawić zaniedbane sprawy.
Kiedy zatem policjant narusza zasady etyki zawodowej? Odpowiedzialność
dyscyplinarna policjanta za naruszenie zasad etyki zawodowej jest odmienna od zasad etyki
innych zawodów, co oznacza iż z odpowiedzialnością dyscyplinarną za nieprzestrzeganie
zasad etyki zawodowej mamy do czynienia wówczas, gdy istnieje funkcjonalny związek
popełnienia czynu z działaniem funkcjonariusza w służbie, a nie jako osoby prywatnej. Dane
twierdzenie można argumentować paragrafem 1 zarządzenia nr 805 Komendy Głównej Policji
z dnia 31 grudnia 2003 r.: „Mając na uwadze znaczenie problematyki moralnej w
wykonywaniu zawodu policjanta i jego służebną wobec społeczeństwa rolę, a także
konieczność wzmocnienia oraz uzupełnienia obowiązków i praw policjanta wynikających z
demokratycznie stanowionego prawa, wprowadza się "Zasady etyki zawodowej policjanta"
stanowiące załącznik do zarządzenia.”

5

Od roku 1999 do 2003, zasady etyki zawodowej niewiele się zmieniły, świadczy o tym
paragraf 1: „Policjant – służąc ludziom powinien kierować się następującymi zasadami:
1) poszanowania godności i praw każdego człowieka;
2) lojalności wobec Rzeczypospolitej Polskiej i jej Konstytucyjnych Organów;
3) szacunku dla społeczeństwa – jego symboli, języka, zwyczajów i tradycji;
4) sumiennego i rzetelnego wypełniania obowiązków nałożonych przez prawo, a szczególnie
bezwzględnego zwalczania przestępczości;
5) bezstronności, a zwłaszcza postępowania bez jakichkolwiek uprzedzeń rasowych,
narodowościowych, wyznaniowych, politycznych bądź światopoglądowych;
6) stosowania siły i innych środków przymusu bezpośredniego ściśle w granicach
wyznaczonych prawem i zgodnie z zasadami humanitaryzmu;
7) uczciwości, szczególnie zaś bezwzględnego wystrzegania się korupcji;
8) wykonywania wydanych przez przełożonych rozkazów i poleceń służbowych z wyjątkiem
tych, które są sprzeczne z prawem;
9) utrzymania relacji służbowych w duchu wzajemnego poszanowania;
10) zachowania w dyskrecji informacji mogących zaszkodzić dobru służby lub dobremu
imieniu innych osób;
11) życzliwej pomocy wszystkim tym, którzy jej potrzebują z racji przyrodzonej godności i
przysługujących im praw.”

4

– nadal bardzo ważne było zaznaczanie tego, iż przestrzeganie

owych zasad jest sprawą honoru dla każdego policjanta, a jego praca wymaga rzetelności,
nieprzeciętnych kwalifikacji zawodowych, kultury osobistej. Te i wiele innych paragrafów z
zasad etyki zawodowej policjanta są jakby wyznacznikiem jego działania i funkcjonowania
nie tylko w sferze zawodowej, ale i prywatnej. Ukazują one każdemu funkcjonariuszowi jak
powinien postępować, zachowywać się w określonej sytuacji. Wskazuje, jest drogowskazem
w służbie i poza nią – wtedy kiedy policjant staje przed dylematem moralnym, etycznym.
Definiuje ona normy i zasady, które przecież każdy funkcjonariusz mógł inaczej postrzegać.
Każdy policjant w swej służbie, nie tylko początkujący, powinien pamiętać, jak ważny jest
drugi człowiek, jego godność, prawo do życia, wolności. Powinien pamiętać, iż wstąpił do
służby po to by pomagać drugiemu człowiekowi, by służyć nie tylko państwu i
społeczeństwu, ale i sobie. By w gonitwie za złem nie zapomnieć o tym, co w pracy policjanta

jest najważniejsze i być powinno, a zasady etyki zawodowej powinny być dobrego
postępowania funkcjonariusza prawa drogowskazem.

Źródła:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Etyka_zawodowa

http://pl.wikipedia.org/wiki/Etyka
http://pu.wsptwp.eu/
http://pl.wikipedia.org/wiki/Oddzia%C5%82y_Prewencji_Policji
http://pl.wikipedia.org/wiki/Bezstronno%C5%9B%C4%87

http://www.nszzp-ksp.pl/?page=Structure&id=2&nid=110

Literatura:
P. Vardy, P. Grosch: Etyka, Poznań 1995, s. 11
J. Alderson: Policjant w państwie prawa, Legionowo 1994, s. 17
C. Purowski: Dylematy moralno-etyczne w pracy policjanta, Słupsk 1998, s. 8
I. Lazari-Pawłowska: Etyka. Pisma wybrane, Wrocław 1992, s.84

Przypisy:

1

Ustawa o Policji, art. 132, ustęp 1

2

Zasady etyki zawodowej policjanta [załącznik do zarządzenia nr 805 Komendanta Głównego

Policji z dnia 31 grudnia 2003 r.]: § 1, 2, 4, 6, 7, 8, 11, 12, 15, 18, 19, 20, 21, 22, 24

3

Ustawa z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, art.1, ustęp 3

4

Zasada etyki zawodowej policjanta [Decyzja nr 121/99 Komendanta Głównego Policji z dnia

z 14 lipca 1999]

5

Zarządzenie nr 805 Komendanta Głównego Policji z dnia 31 grudnia 2003 r., paragraf 1