___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Marian Nowotnik
Leszek Jaszczyk

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
833[02].O1.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Edwin Dorobkiewicz
mgr inż. Leszek Sikora


Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Teresa Jaszczyk

Konsultacja:
mgr inż. Marian Nowotnik











Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 833[02].O1.01
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska, zawartego w programie nauczania dla zawodu operator maszyn leśnych.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

4

3.

Cele kształcenia

5

4.

Materiał nauczania

6

4.1.

Przestrzeganie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy

6

4.1.1. Materiał nauczania

6

4.1.2. Pytania sprawdzające

10

4.1.3. Ćwiczenia

10

4.1.4. Sprawdzian postępów

11

4.2

Ochrona przeciwpożarowa

12

4.2.1. Materiał nauczania

12

4.2.2. Pytania sprawdzające

15

4.2.3. Ćwiczenia

16

4.2.4. Sprawdzian postępów

16

4.3. Zasady kształtowania bezpiecznych warunków prac leśnych

17

4.3.1. Materiał nauczania

17

4.3.2. Pytania sprawdzające

22

4.3.3. Ćwiczenia

22

4.3.4. Sprawdzian postępów

24

4.4. Przestrzeganie wymagań ochrony środowiska

25

4.4.1. Materiał nauczania

25

4.4.2. Pytania sprawdzające

27

4.4.3. Ćwiczenia

27

4.4.4. Sprawdzian postępów

28

4.5. Zasady udzielania pierwszej pomocy

29

4.5.1. Materiał nauczania

29

4.5.2. Pytania sprawdzające

36

4.5.3. Ćwiczenia

36

4.5.4. Sprawdzian postępów

38

5. Sprawdzian osiągnięć

39

6. Literatura

44

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1.

WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o przestrzeganiu przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.

W poradniku znajdziesz:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

ć

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.

Schemat układu jednostek modułowych w module

833[02].O1

Podstawy zawodu

833[02].O1.01

Przestrzeganie przepisów

bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpo

ż

arowej oraz

ochrony

ś

rodowiska

833[02].O1.02

Stosowanie przepisów

prawa w działalno

ś

ci

gospodarczej

833[02].O1.04

Rozpoznawanie ro

ś

lin

i zwierz

ą

t le

ś

nych

833[02].O1.03

Charakteryzowanie

ś

rodowiska le

ś

nego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

korzystać z aktów prawnych,

−

współpracować w grupie,

−

korzystać z literatury i innych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

określić prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy dotyczące bezpieczeństwa
i

higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej,

−

określić skutki nieprzestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy podczas
obsługi maszyn i urządzeń,

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

−

podjąć działania w sytuacji zagrożenia pożarowego, zgodnie z instrukcją
przeciwpożarową,

−

zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze, zgodnie z zasadami ochrony
przeciwpożarowej,

−

zastosować zasady bezpiecznej pracy podczas użytkowania maszyn i obsługi urządzeń
technicznych,

−

dobrać i zastosować odzież ochronną oraz środki ochrony indywidualnej,

−

zidentyfikować zagrożenia życia i zdrowia związane z wykonywaną pracą oraz
zastosować sposoby zapobiegania,

−

udzielić pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,

−

zastosować przepisy ochrony środowiska,

−

określić wpływ hałasu, odpadów, zanieczyszczeń przemysłowych na środowisko
naturalne,

−

określić sposoby ograniczania zanieczyszczenia środowiska,

−

przewidzieć konsekwencje prawne i materialne z tytułu naruszenia przepisów ochrony
ś

rodowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

4.

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Przestrzeganie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy

4.1.1. Materiał nauczania

Podstawowe uregulowania prawne w zakresie bhp określa „Kodeks pracy”,

a w szczególności jego dział X „Bezpieczeństwo i higiena pracy”.

Oprócz norm w zakresie bhp zawartych w kodeksie pracy istnieją również normy bhp

specyficzne dla poszczególnych branż, które zostały wydane przez właściwych ministrów.

Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy (Art. 18 Kodeksu pracy)

−

Nadzór i kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy.

−

Nadzór i kontrolę przestrzegania zasad, przepisów, higieny pracy i warunków środowiska
pracy sprawuje Państwowa Inspekcja Sanitarna.

−

Społeczną kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, sprawuje Społeczna Inspekcja Pracy.

Odpowiedzialność porządkowa pracowników

(Art. 108 Kodeksu pracy)

Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonego porządku, regulaminu pracy

przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, opuszczanie pracy
bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie
alkoholu w czasie pracy – pracodawca może stosować: karę upomnienia, nagany i karę
pieniężną.

Pracodawca za naruszenie praw pracowników wynikających z przepisów lub zasad

bezpieczeństwa i higieny pracy może zostać pociągnięty do odpowiedzialność karnej lub
wykroczeniowej.

Podstawowe obowiązki pracodawców (Art. 207 Kodeksu pracy)

Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie

pracy i jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie
bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

W szczególności pracodawca jest obowiązany:

−

organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

−

zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować
ich wykonanie,

−

zapewniać wykonanie zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami
pracy,

−

zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.
Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami obowiązani są znać, w zakresie

niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy,
w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

Prawa i obowiązki pracownika (Art. 210 Kodeksu pracy)

Pracownik ma prawo:

−

powstrzymać się od wykonywania pracy, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom
bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem
innym osobom,

−

oddalić się z miejsca zagrożenia, jeżeli powstrzymywanie się od wykonywania pracy
nie usuwa zagrożenia,

−

do wynagrodzenia za czas powstrzymywania się od wykonywania pracy lub oddalania się
z miejsca zagrożenia.
Pracownik ma obowiązek niezwłocznie powiadomić przełożonego o powstrzymaniu się

od wykonania pracy lub oddaleniu się z miejsca pracy.

Obowiązki pracowników (Art. 211 Kodeksu pracy)

Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym

obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:

−

znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu
i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

−

wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek
przełożonych,

−

dbać o należyty stan maszyn, urządzeń i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy,

−

stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony
indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

−

poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

−

niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo
zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne
osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,

−

współdziałać z pracodawcą i przełożonym w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.

Obowiązki pracodawców (Art. 212 Kodeksu pracy)

Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:

−

organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy,

−

dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem,

−

organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie
pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami
związanymi z warunkami środowiska pracy,

−

dbać o bezpieczeństwo i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia
technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem,

−

egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy,

−

zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad
pracownikami.

Profilaktyczna ochrona zdrowia (Art. 226 i 227 Kodeksu pracy)

Pracodawca jest obowiązany:

−

informować pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą
oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami,

−

stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym i innym chorobom związanym
z wykonywaną pracą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Jednym z elementów działalności profilaktycznej dotyczącej ochrony zdrowia

pracownika są profilaktyczne badania lekarskie (Art. 229 Kodeksu pracy).

−

Profilaktyczne badania lekarskie wstępne obowiązani są wykonać: osoby przyjmowane
do pracy, pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska, pracownicy
przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia
lub uciążliwe warunki pracy.

−

Profilaktyczne badania lekarskie kontrolne dotyczą pracowników, których niezdolność
do pracy z powodu choroby trwała ponad 30 dni.

−

Profilaktyczne badania lekarskie okresowe wykonywane są przez każdego pracownika
niezależnie od rodzaju wykonywanej pracy (częstotliwość jest uzależniona od rodzaju
czynnika szkodliwego lub uciążliwego).

Szkolenia pracowników (Art. 237 Kodeksu pracy):

−

pracownika nie wolno dopuścić do pracy, do której wykonywania nie ma wymaganych
kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów
oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy;

−

pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie
okresowych szkoleń w tym zakresie.
Szkolenia odbywają się w czasie pracy oraz na koszt pracodawcy i powinny zapewnić

uczestnikom:

−

zaznajomienie się z zagrożeniami wypadkowymi i chorobowymi zawodowymi
związanymi z wykonywaną pracą,

−

poznanie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym
do wykonywania pracy na określonym stanowisku oraz związanych z tym stanowiskiem
obowiązków i odpowiedzialności w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

nabycie umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób
oraz postępowania w sytuacjach awaryjnych, a także umiejętności udzielania pomocy
osobom, które uległy wypadkom.
Szkolenie z bezpieczeństwa i higieny pracy jest prowadzone jako:

−

szkolenie wstępne ogólne, zwane instruktażem ogólnym, prowadzone przez
pracowników służby bhp lub pracodawcę albo osobę wyznaczoną i dotyczący
zaznajomienia z przepisami – dla wszystkich nowo zatrudnionych pracowników oraz
studentów odbywających praktyki i uczniów szkół zawodowych – w wymiarze 3 godzin,

−

szkolenie wstępne na stanowisku pracy, zwane instruktażem stanowiskowym,
prowadzone przez osobę kierującą pracownikami, wyznaczoną przez pracodawcę,
posiadającą odpowiednie kwalifikacje oraz przeszkolenie w zakresie metod prowadzenia
instruktażu i dotyczące zagrożeń na konkretnych stanowiskach pracy oraz sposobów
ochrony przed zagrożeniami i metodami bezpieczeństwa na tym stanowisku dla
pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych, pracowników przenoszonych
na te stanowiska, uczniów odbywających praktyczną naukę zawodu i studentów
odbywających praktyki – w wymiarze minimum 8 godzin,

−

szkolenie podstawowe odbywające się w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy
od rozpoczęcia pracy na stanowisku: pracodawcy, osoby kierującej pracownikami
(brygadziści, mistrzowie, kierownicy), projektantów i konstruktorów, pracowników
służby bhp, robotników oraz innych osób, których praca wiąże się z narażeniem na
czynniki szkodliwe dla zdrowia – w wymiarze minimum 30 godzin,

−

szkolenie okresowe (doskonalenie) obejmujące aktualizację i ugruntowanie wiadomości
i umiejętności w dziedzinie bhp, dla osób objętych szkoleniem podstawowym bhp,
zatrudnionych na stanowiskach robotniczych nie rzadziej niż raz na 3 lata (przy pracach
niebezpiecznych – co 1 rok) oraz dla pozostałych osób – nie rzadziej niż raz na 6 lat.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Szkolenia te mogą być prowadzone w formie: instruktażu, seminarium, kursu lub

samokształcenia kierowanego. Szkolenie wstępne przeprowadza się według programów
opracowanych dla poszczególnych stanowisk (zawodów).

Szczegółowe wymagania higieniczno-sanitarne jakie powinien zapewnić pracodawca

przedstawia Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r.
w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 1997 nr 129 poz. 844
z późniejszymi zmianami) oraz Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego
2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych
(Dz.U. 2003 nr 47 poz. 401).

Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządzenia

higieniczno-sanitarne, których rodzaj, ilość i wielkość powinny być dostosowane do liczby
zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków
w jakich ta praca jest wykonywana.

Przez

pomieszczenia

higieniczno-sanitarne

rozumie

się

szatnie,

umywalnie,

pomieszczenia z natryskami, ustępy, palarnie, jadalnie z wyjątkiem stołówek, pomieszczenia
do wypoczynku, pomieszczenia do ogrzewania się pracowników oraz pomieszczenia
do prania, odkażania, suszenia i odpylania odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony
indywidualnej.

Pomieszczenia higieniczno-sanitarne powinny znajdować się w budynku, w którym

odbywa się praca, albo w budynku połączonym z nim obudowanym przejściem, które
w przypadku przechodzenia z ogrzewanych pomieszczeń pracy powinno być również
ogrzewane. Ponadto powinny być oświetlane i wentylowane zgodnie z przepisami
techniczno-budowlanymi i Polskimi Normami. Wysokość pomieszczeń nie powinna być
mniejsza niż 2,5 m. Dopuszcza się zmniejszenie wysokości do 2,2 m, w przypadku
usytuowania ich w suterenie, piwnicy lub na poddaszu. Podłoga oraz ściany pomieszczeń
higieniczno-sanitarnych powinny być tak wykonane, aby możliwe było łatwe utrzymanie
czystości w tych pomieszczeniach. Ściany pomieszczenia higieniczno-sanitarnego powinny
być do wysokości co najmniej 2 m pokryte materiałami gładkimi, nienasiąkliwymi
i odpornymi na działanie wilgoci. W pomieszczeniach umywalni i natrysków na podłogach
wykonanych z materiałów o dużym przewodnictwie ciepła należy ułożyć w miejscach mycia
podkładki izolujące (podesty). Szatnie, umywalnie, pomieszczenia z natryskami i ustępy
powinny być urządzone oddzielnie dla kobiet i mężczyzn (nie dotyczy to zakładu pracy,
w którym zatrudnionych jest do dziesięciu pracowników – pod warunkiem zapewnienia
możliwości osobnego korzystania przez kobiety i mężczyzn z tych pomieszczeń).

Pracodawca zatrudniający do dwudziestu pracowników powinien zapewnić co najmniej

ustępy i umywalki, a także warunki do higienicznego przechowywania odzieży własnej,
roboczej i ochronnej oraz do higienicznego spożywania posiłków.

Rys. 1. Podstawowe znaki bezpieczeństwa

Odpowiednie barwy i znaki bezpieczeństwa stosowane
są w celu uniknięcia niebezpieczeństwa oraz
zapobiegania

wypadkom

lub

utraty

zdrowia.

Podstawowe oznakowania – znaki bezpieczeństwa:
zakazujące

(kształt

koła

i

dominujący

kolor

czerwony), ostrzegające (kształt trójkąta i dominujący
kolor żółty), nakazujące (kształt koła i dominujący
kolor niebieski), informujące (kształt prostokąta
i

dominujący

kolor

niebieski),

informujące

o miejscach bezpiecznych (kształt kwadratu lub
prostokąta i dominujący kolor zielony).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

W jakich aktach prawnych znajdują się przepisy w zakresie bezpieczeństwa i higieny
pracy?

2.

Kto ponosi odpowiedzialność za stan bhp w zakładzie pracy i ma chronić zdrowie
oraz życie pracowników?

3.

Jakie obowiązki i prawa ma pracownik według ustaleń Kodeksu pracy?

4.

Jakie są rodzaje profilaktycznych badań lekarskich?

5.

Kto zapewnia przeszkolenie pracownika w zakresie bhp?

6.

Jakiego rodzaju mogą być szkolenia bhp?

7.

Jakie są podstawowe wymagania dla pomieszczeń sanitarno-higienicznych?

8.

Jak dzielą się znaki bezpieczeństwa?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ podstawowe prawa i obowiązki pracownika w zakresie bhp na podstawie Kodeksu

pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wyszukać w Kodeksie pracy informacje o prawach i obowiązkach pracownika w zakresie

bhp,

2)

zanotować numery artykułów z Kodeksu pracy,

3)

krótko scharakteryzować poszczególne artykuły z Kodeksu pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

Dzienniki Ustaw i Kodeks pracy z komentarzem,

−−−−

Poradnik dla ucznia,

−−−−

zeszyt,

−−−−

długopis.

Ćwiczenie 2

Określ wymagania bhp dotyczących pomieszczeń pracy i pomieszczeń higieniczno-

-sanitarnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wyszukać w Kodeksie pracy i literaturze informacje o wymaganiach bhp dotyczących

pomieszczeń pracy i pomieszczeń higieniczno-sanitarnych,

2)

zanotować najważniejsze wymagania,

3)

krótko scharakteryzować określone pomieszczenie pracy i jego niezbędne wyposażenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

Kodeks pracy z komentarzem,

−−−−

zeszyt,

−−−−

długopis,

−−−−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia..

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

określić akty prawne, w których znajdują się przepisy w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy?

2)

wyjaśnić kto ponosi odpowiedzialność za stan bhp w zakładzie pracy
i ma chronić zdrowie oraz życie pracowników?

3)

określić obowiązki i prawa pracownika według ustaleń Kodeksu
pracy?

4)

określić rodzaje profilaktycznych badań lekarskich?

5)

wyjaśnić kto odpowiada za szkolenie pracownika w zakresie bhp?

6)

scharakteryzować szkolenia bhp?

7)

określić wymagania dla pomieszczeń sanitarno-higienicznych?

8)

rozpoznać znaki bezpieczeństwa?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

4.2. Ochrona przeciwpożarowa

4.2.1

. Materiał nauczania

Ochrona zdrowia i życia ludzkiego oraz dóbr materialnych przed pożarami jest

obowiązkiem każdego obywatela. Zapewnienie ochrony przeciwpożarowej w zakładach pracy
należy do obowiązków kierowników tych zakładów, a w szczególności:

−

zapewnienie warunków ochrony przeciwpożarowej w zakresie bezpieczeństwa osób
i ochrony mienia,

−

zapewnienie przestrzegania przeciwpożarowych wymagań budowlanych, instalacyjnych
i technologicznych oraz zapobieganie wszelkim zagrożeniom w tym zakresie,

−

ustalenie wymagań przeciwpożarowych w dokumentacji technicznej, technologicznej
i remontowej, w szczególności przez określenie charakterystyki zagrożenia pożarowego
występującego w procesach technologicznych, instalacjach i urządzeniach w czasie
ruchu, obsługi i remontów, sposobów usuwania zagrożenia pożarowego oraz
postępowania w razie pożaru,

−

zaopatrzenie zakładów w urządzenia przeciwpożarowe,

−

poinformowanie pracowników o przepisach przeciwpożarowych oraz zapewnienie
nadzoru nad ich przestrzeganiem.
Zagrożeniem pożarowym nazywa się wszystkie czynniki i okoliczności, które stwarzają

sprzyjające warunki do powstania pożaru i jego rozprzestrzenienia się, a także tworzenia się
gazów i dymów trujących, zagrażających życiu ludzi i zwierząt.

Przyczyny powstawania pożarów

Pożary stanowią jedną z najgroźniejszych klęsk żywiołowych. Do najczęściej

występujących przyczyn pożarów zaliczamy:
1)

wady, uszkodzenia i niewłaściwe użytkowanie instalacji elektrycznych,

2)

wadliwe działanie maszyn i urządzeń,

3)

brak porządku i czystości,

4)

nieostrożność osób,

5)

samozapalenie,

6)

wyładowania atmosferyczne podczas burz,

7)

podpalenie umyślne.

Zapobieganie pożarom

Ochrona przeciwpożarowa polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę

ż

ycia, zdrowia i mienia lub środowiska przed pożarem. Znane są dwa sposoby walki

z pożarami:
1)

obrona bierna (profilaktyka), czyli zapobieganie powstawaniu pożarów. Obrona bierna to
przede wszystkim:

−

przestrzeganie

zakazu

używania

otwartego

ognia

i

palenia

tytoniu

w pomieszczeniach zagrożonych,

−

utrzymywanie instalacji i urządzeń elektrycznych w należytym stanie,

−

przechowywanie materiałów łatwopalnych i wybuchowych w odpowiednich
warunkach,

−

zapewnienie ochrony odgromowej,

−

przeszkolenia pracowników,

−

opracowanie instrukcji ochrony przeciwpożarowej i zapoznanie z nimi
zainteresowanych osób,

−

wyposażenie obiektów w sprzęt gaśniczy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

2)

obrona czynna, stosowana wówczas, gdy walczymy już z powstałym pożarem. Polega na:

−

wykorzystywaniu urządzeń i środków gaśniczych,

−

skutecznym alarmowaniu ludzi i zapewnieniu dostępu do instalacji alarmowych
i telefonu,

−

ewakuacji ludzi,

−

dojazdu wozów strażackich i dostępu do hydrantów.

Zasady postępowania w przypadku pożaru:

−

należy zachować spokój,

−

zawiadomić straż pożarną, podając dokładne dane o miejscu i rozmiarach pożaru,

−

ostrzec innych pracowników przed pożarem,

−

wyłączyć urządzenia wentylacyjne, transportowe i grzewcze, odciąć dopływ przewodów
rurowych, zamknąć główny dopływ gazu, w razie potrzeby wyłączyć spod napięcia
urządzenia elektryczne,

−

natychmiast opuścić obszary zagrożone zgodnie z planem ewakuacji,

−

nie używać wind,

−

należy poruszać się w pozycji jak najbliżej podłogi,

−

działać zgodnie z instrukcją przeciwpożarową,

−

nie narażając własnego bezpieczeństwa, uczestniczyć w działaniach ratowniczo-
-gaśniczych aż do czasu przybycia straży pożarnej.

Zasady postępowania w czasie gaszenia pożaru:

−

odłączyć urządzenia odbiorcze elektryczności, zamknąć zawory gazowe, zamknąć okna
i drzwi, wyłączyć instalacje wentylacyjne i klimatyzacyjne,

−

zachować ostrożność przy otwieraniu zamkniętych drzwi,

−

gaśnicę uruchamiać dopiero przy źródle pożaru,

−

ustawić się tyłem do kierunku wiatru,

−

gaśnicę trzymać pionowo i gasić strumień skierowany od dołu do góry i od przodu do
tyłu,

−

nie rozpraszać płonących nieruchomych cieczy silnym strumieniem, lecz pokrywać
ognisko pożaru gaszącym obłokiem (rozpylonym środkiem gaśniczym),

−

gasić ogień wyłącznie za pomocą przeznaczonego do tego celu podręcznego sprzętu
gaśniczego, uwzględniając przydatność środków gaśniczych i warunki ich zastosowania.

Zagrożenia powstające podczas pożaru:

−

brak tlenu,

−

wysoka temperatura,

−

gęsty dym utrudniający widoczność,

−

ż

rące, drażniące i trujące gazy lub pary (dwutlenek węgla, tlenek węgla, amoniak,

wodorotlenek, żrące lub powodujące korozję pary kwasów, powstające w czasie spalania
tworzyw sztucznych).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Tabela 1. Symbole ewakuacyjne [3, s. 1085]

Znak

Opis

Znak

Opis

Znak stosowany nad drzwiami
skrzydłowymi, które są wyjściami
ewakuacyjnymi (drzwi lewe).

Znak stosowany nad drzwiami
skrzydłowymi, które są wyjściami
ewakuacyjnymi (drzwi prawe).

Znak wskazuje kierunek drogi
ewakuacyjnej do wyjścia; może
kierować w lewo lub w prawo.

Znak wskazuje kierunek drogi
ewakuacyjnej do wyjścia; może
kierować w dół lub w górę.

Strzałka długa do samodzielnego
stosowania.

Znak stosowany do oznakowania wyjść
używanych w przypadku zagrożenia.

Znak wskazuje kierunek drogi
ewakuacyjnej do wyjścia; może
kierować w lewo lub w prawo.

Znak wskazuje kierunek drogi
ewakuacyjnej do wyjścia; może
kierować w lewo lub w prawo.

Znak wskazuje kierunek drogi
ewakuacyjnej do wyjścia schodami
w górę (na prawo).

Znak wskazuje kierunek drogi
ewakuacyjnej do wyjścia schodami
w dół (na lewo).

Sprzęt oraz środki gaśnicze

Podręcznym sprzętem gaśniczym nazywa się przenośny sprzęt gaśniczy uruchamiany

ręcznie, służący do zwalczania pożaru w zarodku. Najprostszym sprzętem jest wiadro i łopata,
a najprostszymi środkami – woda i piasek. Sprzęt ten nie zawsze jednak wystarcza i dlatego
w pogotowiu powinien być lepszy, bardziej skuteczny sprzęt gaśniczy: hydranty, hydronetki
i gaśnice.

Hydranty służą do poboru wody wyłącznie do celów gaśniczych. Instaluje się je

w miejscach łatwo dostępnych: na korytarzach, klatkach schodowych, przy wyjściu
z budynku. Hydranty najczęściej są zasilane wodą o wysokim ciśnieniu, takim, aby pożar
można gasić bezpośrednio po podłączeniu węża do hydrantu.

Hydronetki dzieli się na wodne i pianowe. Wodne służą do gaszenia takich materiałów

jak: drewno, papier, słoma, tkaniny, natomiast pianowe stosuje się najczęściej do gaszenia
cieczy palnych. Użycie hydronetki wodnej nie wymaga specjalnych umiejętności: strumień
wody należy skierować w miejsce ognia, gasząc od góry do dołu od strony zewnętrznej ku
ś

rodkowi. Użycie hydronetki pianowej wymaga wlania do zbiornika jednego słoika środka

pianotwórczego i wymieszania roztworu. Strumień kieruje się w miejsce ognia, pokrywając
paląca się płaszczyznę od strony zewnętrznej w kierunku do środka. Przy gaszeniu cieczy
palnych w zbiornikach strumień piany kieruje się na wewnętrzną ścianę zbiornika, tak, aby
piana spływała po ścianie na powierzchnię cieczy.

Tabela 2. Oznaczenie i możliwości wykorzystania gaśnic [opracowanie własne]

Oznaczenie

Rodzaje gaśnicy

Wykorzystanie do gaszenia

Zastrzeżenia

A

gaśnice pianowe
gaśnice płynowe
gaśnice proszkowe ABC

ciał stałych pochodzenia
organicznego (drewno, papier,
węgiel)

wyłącznie

do

urządzeń

nie

znajdujących się pod napięciem

B

gaśnice proszkowe ABC
gaśnice proszkowe BC
gaśnice śniegowe

cieczy palnych i substancji
topiących się pod wpływem ciepła
(benzyna, oleje, smoła)

C

gaśnice proszkowe ABC
gaśnice proszkowe BC

gazów (acetylen, metan, wodór,
propan)

D

gaśnice proszkowe z
proszkiem gaszącym metal

metali lekkich (aluminium, sód,
potas, magnez)

E

gaśnice śniegowe
gaśnice proszkowe

pożarów grupy ABC
i pojazdów samochodowych

w obrębie urządzeń elektrycznych
pod napięciem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Tabela 3. Symbole przeciwpożarowe [3, s. 1084]

Znak

Opis

Znak

Opis

Znak ten jest stosowany na drzwiach
szafki hydrantowej.

Znak ten jest stosowany
do uniknięcia podawania zestawów
indywidualnych znaków
określających sprzęt pożarniczy.

Znak wskazujący na usytuowanie
gaśnicy.

Stosowany do wskazania przycisku
pożarowego lub ręcznego sterowania
urządzeń gaśniczych (stałego
urządzenia gaśniczego).

Znak wskazujący usytuowanie
dostępnego telefonu przeznaczonego
dla ostrzeżenia w przypadku pożaru.

Może być stosowany samodzielnie
lub łącznie ze znakiem „uruchamianie
ręczne”, jeśli przycisk pożarowy
uruchamia alarm dźwiękowy
odbierany bezpośrednio przez osoby
znajdujące się w obszarze zagrożenia.

Do stosowania wyłącznie
ze znakami wskazującymi sprzęt
pożarniczy lub urządzenia
sygnalizacji pożarowej dla
wskazania kierunków do miejsca
rozmieszenia sprzętu pożarniczego
lub urządzenia ostrzegającego.

Za nieprzestrzeganie zasad i przepisów bezpieczeństwa przeciwpożarowego, każdy

pracownik jest odpowiedzialny osobiście. Sankcje karne są przewidziane zarówno ustawą
o ochronie przeciwpożarowej, Kodeksem wykroczeń oraz Kodeksem karnym.

Odpowiedzialność karna przewidziana Kodeksem wykroczeń i Kodeksem karnym

przewiduje kary aresztu lub grzywny między innymi za:

−

nieostrożne obchodzenie się z ogniem,

−

eksploatowanie w sposób niewłaściwy urządzeń energetycznych lub pozostawianie ich
w stanie mogącym spowodować wybuch lub pożar.
Odpowiedzialność służbowa wynika z ogólnych postanowień prawa pracy, według

których zakład w razie naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków
pracowniczych może rozwiązać bez wypowiedzenia umowę o pracę z winy pracownika.

Odpowiedzialność cywilna przewiduje naprawienie szkody. Dochodzenie roszczeń

odszkodowawczych odbywa się w postępowaniu sądowym. Zastosowanie sankcji karnych
może nastąpić nie tylko w wyniku zaistniałej szkody lub pożaru, lecz również w wyniku
stwierdzonego dopuszczenia do stanu, jaki sprzyja lub umożliwia powstanie pożaru, na
przykład pozostawienie urządzenia grzewczego w miejscu i warunkach sprzyjających
zapaleniu się obiektu.

Zasady ochrony przeciwpożarowej obszarów leśnych poznasz w jednostce modułowej

833[02].Z4.02 - .

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie można wskazać najczęściej spotykane przyczyny powstawania pożarów?

2.

Jakie są sposoby zapobiegania pożarom?

3.

Jakie są zasady postępowania w przypadku pożaru?

4.

Jakie czynność należy wykonywać w czasie walki z pożarem?

5.

Co zaliczamy do podręcznego sprzętu gaśniczego?

6.

Jakie są rodzaje gaśnic?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

4.2.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ zagrożenia pożarowe w szkole oraz zaplanuj i przeprowadź ewakuację uczniów

z pracowni, w której się znajdujesz.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

określić zagrożenia pożarowe występujące w szkole

2)

przeanalizować szkolną instrukcję przeciwpożarową,

3)

przeanalizować drogę ewakuacyjną z pracowni do wyjścia ewakuacyjnego w szkole,

4)

wykonać szkic drogi ewakuacyjnej,

5)

przeprowadzić ewakuację,

6)

dokonać analizy przeprowadzonej akcji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

przepisy dotyczące ochrony przeciwpożarowej,

−−−−

przybory do pisania,

−−−−

plansze ze znakami informacyjnymi,

−−−−

plany ewakuacyjne,

−−−−

literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Dobierz sprzęt i środki gaśnicze w zależności od rodzaju pożaru:

–

zapaliła się butla gazowa,

–

zapaliła się sucha trawa,

–

zapalił się kosz ze śmieciami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować wykorzystanie środków gaśniczych,

2)

dobrać sprzęt gaśniczy,

3)

uzasadnić wybór sprzętu gaśniczego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

plansze przedstawiające sprzęt gaśniczy,

−−−−

ogólne przepisy ochrony przeciwpożarowej,

−−−−

literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1)

wymienić najczęstsze przyczyny powstawania pożarów?

2)

wyjaśnić sposoby zapobiegania pożarom?

3)

wyjaśnić zasady postępowania w przypadku pożaru?

4)

określić zastosowanie poszczególnych rodzajów gaśnic?

5)

zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze zgodnie z zasadami
ochrony przeciwpożarowej?

6)

wymienić rodzaje gaśnic?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

4.3. Zasady kształtowania bezpiecznych warunków prac leśnych

4.3.1. Materiał nauczania

Bezpieczeństwo i higiena pracy dotyczą procesów technologicznych i podejmowanych

usług, jak też środków i urządzeń technicznych, warunków sanitarnych, socjalnych,
ekonomicznych i organizacyjnych, które drogą eliminacji lub ograniczenia czynników
szkodliwych dla zdrowia mogą zapewnić właściwe warunki pracy i odpowiednie środowisko,
chroniące życie i zdrowie pracowników.

Najważniejsze zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy to:

−

przystosowanie technicznych i organizacyjnych uwarunkowań pracy oraz natężenia
czynników materialnych środowiska pracy i ryzyka zawodowego do biologicznych
właściwości człowieka,

−

wszechstronne przygotowanie pracownika do wykonywania określonej pracy,
uwzględniające stan zdrowia, predyspozycje i zdolności,

−

przystosowanie do potrzeb człowieka różnorodnych czynników warunkujących
psychospołeczne środowisko pracy (takich jak kultura stosunków międzyludzkich,
motywacje pracy).

Zagrożenia wypadkowe na stanowiskach roboczych, mogą występować w trzech

obszarach:

−

zagrożenia wypadkowe wynikające z niewłaściwej technologii, czynników materialno-
-technicznych i energetycznych (typ T),

−

zagrożenia wypadkowe mające przyczyny w organizacji pracy na stanowisku i w bliskim
otoczeniu (typ O),

−

zagrożenia wypadkowe mające przyczyny w niewłaściwym postępowaniu pracowników,
osób sprawujących nadzór, jak też przypadkowych uczestników procesu pracy (typ L).

Działania profilaktyczne zapobiegające wypadkom obejmują:

−

wprowadzanie rozwiązań technologicznych i konstrukcyjnych, które eliminują źródła
zagrożeń urazowych (przez wdrażanie bezpiecznej techniki lub stosowanie różnorodnych
ś

rodków techniki bezpieczeństwa pracy),

−

stosowanie organizacji pracy, która powoduje usunięcie zatrudnionych ze strefy
bezpośrednich zagrożeń,

−

stosowanie bezpiecznych metod pracy i stwarzanie warunków do bezpiecznej pracy,

−

dobieranie pracowników do wymagań danej pracy pod względem kwalifikacji
zawodowych, sprawności psychoruchowych i zdrowotnych,

−

stwarzanie pozytywnych motywacji bezpiecznego zachowania i działania.

Ergonomia to dyscyplina nauki zajmująca się zasadami i metodami dostosowania urządzeń
technicznych i narzędzi pracy do cech fizycznych i psychicznych człowieka, zgodnie
z wymaganiami fizjologii i psychologii pracy.

Zgodnie z Kodeksem pracy maszyny i inne urządzenia techniczne oraz narzędzia pracy

powinny być tak konstruowane i budowane, aby uwzględniały zasady ergonomii. Ergonomia
zajmuje się także pozostałymi elementami występującymi w układzie pracownik – środki
pracy – środowisko pracy.

W zależności od zakresu stosowanych działań możemy mówić o:

–

ergonomii koncepcyjnej – stosowanej na etapie projektowania,

–

ergonomii korekcyjnej – realizowanej w miejscu pracy i mającej na celu ocenę
warunków panujących na stanowiskach pracy pod kątem ich zgodności z cechami
człowieka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Podstawowym zadaniem ergonomii w zakresie projektowania stanowiska pracy jest

stworzenie stanowiska, które nie powodowałoby nadmiernego obciążenia i zmęczenia
pracownika. Wymaga to rozważenia następujących elementów:
–

pozycji przy pracy,

–

obciążenia dynamicznego (wartości sił) w czasie wykonywania prac ręcznych, prac
transportowych, prac z dużym obciążeniem zewnętrznym,

–

obciążenia statycznego (konieczność utrzymywania wymuszonej pozycji, monotypia
działań),

–

wydatku energetycznego wykonywanych działań,

–

organizacji pracy.
Na prawidłowo zorganizowanym stanowisku maszynowym uwzględniona jest:

−

dogodna pozycja w czasie pracy,

−

znajomość ruchów pracownika podczas pracy,

−

bezpieczna obsługa maszyn i urządzeń.

Zasady bezpiecznego wykonywania prac leśnych zapisane są w „Instrukcji

bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych prac z zakresu
gospodarki leśnej” oraz w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2006 r.
w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu niektórych prac z zakresu
gospodarki leśnej. Rozporządzenie określa wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy
podczas wykonywania prac z zakresu zagospodarowania lasu, pozyskiwania drewna,
transportu drewna oraz eksploatacji urządzeń technicznych używanych przy wykonywaniu
prac.

Przepisy bhp dotyczące prac leśnych

Przepisy ogólne: [6]

–

Do prac leśnych zatrudnić można osoby posiadające aktualne zaświadczenie lekarskie
o braku przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku,

–

Do pracy nie wolno dopuszczać osób nie posiadających:
–

wymaganych kwalifikacji zawodowych oraz

–

nie przeszkolonych w zakresie bhp,

–

nie posiadających środków ochrony osobistej przewidzianego na danym stanowisku

–

Pracę należy wykonywać zgodnie z zasadami bhp, postanowieniami obowiązujących
instrukcji technologicznych oraz poleceniami i wskazówkami przełożonych.

–

Pracownicy wykonujący wszelkie operacje w tym samym czasie na danym terenie muszą
znać strefy niebezpieczne oraz strefy zagrożenia.

Środki techniczne [6]
–

Każde urządzenie techniczne musi być sprawne i używane zgodnie z przeznaczeniem oraz
posiadać certyfikat bezpieczeństwa jeżeli taki obowiązuje.

–

Wyposażenie i ruch pojazdów oraz maszyn samojezdnych muszą być zgodne z prawem
o ruchu drogowym i ogólnie obowiązującymi przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy.

–

Niedopuszczalne jest przewożenie w kabinie pojazdu większej ilości osób niż ta, dla
której kabina jest przystosowana.

–

Na stanowiskach pracy powinny znajdować się szczegółowe instrukcje obsługi
uwzględniające bhp.

–

Operator (kierowca) odpowiedzialny jest za stosowanie prawidłowych metod pracy
i przestrzeganie bhp również przez współpracowników wchodzących w skład obsługi
stanowiska pracy (pojazdu).

–

Operator (kierowca) nie może opuścić miejsca pracy bez zabezpieczenia urządzeń przed
uruchomieniem ich przez osoby niepowołane.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

–

Do obowiązków operatora należy: systematyczne wykonywanie codziennych
i okresowych czynności obsługowo-naprawczych oraz przeglądowych określonych
instrukcją obsługi urządzenia.

–

Ciągniki i maszyny samojezdne, eksploatowane na powierzchniach leśnych, powinny być
wyposażone w bezpieczne kabiny lub ramy ochronne oraz zabezpieczenie przed skutkami
zerwania liny.

–

Zabrania się:
–

przebywania ludzi na urządzeniach technicznych w czasie transportu,

–

wykonywania czynności związanych z przeglądem, regulacją i konserwacją urządzeń
technicznych w czasie ich pracy i w czasie pracy silnika, z wyjątkiem czynności
wyszczególnionych w instrukcjach obsługi,

–

wchodzenia pod uniesione, a nie zabezpieczone elementy robocze maszyny, również
podczas czynności obsługowo-naprawczych,

–

pracy maszynami pod liniami energetycznymi i telefonicznymi w sytuacjach
zagrażających zetknięciem się elementów maszyny lub unoszonego drewna
z przewodami tych linii.

Pielęgnacja upraw i plantacji [6]
Przy wycinaniu krzewów, drzewek, chwastów, traw itp. urządzeniami mechanicznymi na
wysięgniku z napędem silnikowym (wykaszarek spalinowych), obowiązują następujące
podstawowe zasady:
–

urządzenia te przeznaczone są do jednoosobowej obsługi, promień strefy zagrożenia
wynosi co najmniej 10m,

–

podczas pracy długość pasów uprzęży musi być odpowiednio wyregulowana, a awaryjny
zaczep bezpieczeństwa, umożliwiający natychmiastowe pozbycie się urządzenia, należy
sprawdzić przed przystąpieniem do pracy.

–

prace z zastosowaniem urządzeń na wysięgnikach z napędem silnikowym mogą
wykonywać jedynie specjalnie przeszkoleni operatorzy, wyposażeni w środki ochrony
indywidualnej (hełmy, rękawice, ochronne, okulary).

Ochrona i nawożenie lasu [6]

−

Zabiegi ochronne z zastosowaniem pestycydów i nawożenie lasu musza być
wykonywane przez co najmniej 2 robotników znajdujących się pod stałym nadzorem.

−

Przed przystąpieniem do zabiegów ochronnych lub nawożenia lasu obsługa powinna
sprawdzić stan techniczny sprzętu, zwłaszcza szczelność zbiorników, przewodów i złączy
oraz drożność przewodów i dysz.

−

Zabronione jest przedmuchiwanie ustami przewodów lub dysz opryskiwaczy
i zamgławiaczy.

−

Zabiegi należy zawsze rozpoczynać od strony zawietrznej, aby każda następna trasa
przejazdu agregatu przechodziła przez obszar nieskażony.

−

W przypadku prowadzenia na wyznaczonej powierzchni zabiegów kilkoma urządzeniami
należy tak zaprojektować trasę przejazdu, aby pył lub mgła nie przemieszczały się na
sąsiednie stanowiska pracy.

−

Przy pracy zespołowej uruchamianie i zatrzymywanie urządzeń powinno być
poprzedzane umownym sygnałem. Do podawania sygnału upoważniony jest nadzorujący
pracę zespołu lub wyznaczony pracownik.

−

Robotnicy zatrudnieni przy nakładaniu preparatów musza stosować środki ochrony
indywidualnej zgodnie ze wskazaniami producenta.

−

Przy

nakładaniu

preparatów

należy

ś

ciśle

przestrzegać

zaleceń

podanych

w obowiązujących instrukcjach ich stosowania i na etykietach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Pozyskiwanie drewna [8]
–

Do pracy z użyciem pilarki dopuścić można wyłącznie pracowników, którzy ukończyli
z wynikiem pozytywnym szkolenie.

–

Rozpoczęta ścinka powinna być zakończona obalaniem drzewa, a w przypadku jego
zawieszenia – ściągnięciem przed przystąpieniem do jakichkolwiek prac w strefie
niebezpiecznej.

–

Jeżeli ściągnięcie drzewa zawieszonego okazało się niemożliwe przy użyciu
dozwolonych sposobów i środków, którymi dysponuje operator pilarki, powinien on
przerwać pracę i zawiadomić o tym osobę kierującą lub koordynatora, który powinien
zapewnić możliwość bezpiecznego ściągnięcia zawieszonego drzewa.

–

Na obszarze, na którym wykonywane są prace związane ze ścinką , zrywką
i załadunkiem drewna, powinni przebywać co najmniej dwaj pracownicy pozostający ze
sobą przez cały czas w kontakcie wzrokowym lub głosowym.

–

Strefa niebezpieczna przy ścince drzew obejmuje przestrzeń wokół miejsca dokonywanej
ś

cinki w promieniu dwóch wysokości ścinanego drzewa.

–

Prace z użyciem maszyn wielooperacyjnych wykonujących więcej niż jedną operację
technologiczną lub co najmniej po jednej operacji technologicznej i transportowej,
w szczególności maszyn ścinkowo-układających, ścinkowo-zrywkowych, okrzesująco-
przerzynających (harwesterów), samojezdnych rębarek z pojemnikami na zrębki, mogą
być wykonywane przez jedną osobę na danej powierzchni, pod warunkiem wyposażenia
stanowiska pracy w skuteczny środek łączności. Prace na tych maszynach mogą być
wykonywane po zmroku i w warunkach nocnych tylko przy oświetleniu sztucznym
zapewniającym dobrą widoczność.

Szczegółowe bhp dotyczące pracy pilarką poznasz w jednostce modułowej 833[02]Z1.05
– Użytkowanie pilarki spalinowej i wykonywanie czynności kontrolno-obsługowych.

Transport drewna [8]
–

Strefa niebezpieczna dla pojazdów przeznaczonych do zrywki i wywozu drewna,
wyposażonych w urządzenia linowe, obejmuje:
–

w przypadku załadunku drewna – przestrzeń wyznaczoną przez obrys pojazdu
powiększony o 10 m, obrys stosu pojazdu powiększony o 10 m, obrys stosu drewna
długiego, zwanego dalej „mygłą”, powiększony o 1m oraz przestrzeń pomiędzy mygłą
a pojazdem, jednak nie mniej niż 10 m od napiętych lin;

–

w przypadku rozładunku drewna – przestrzeń wyznaczoną przez obrys pojazdu
z drewnem powiększony o 10 m od strony wyładowczej i o 5 m od strony przeciwnej
pojazdu, jednak nie mniej niż 10 m od napiętych lin.

–

Strefa niebezpieczna przy załadunku i rozładunku pojazdów przeznaczonych do zrywki
i wywozu wyposażonych w żurawie obejmuje przestrzeń objętą obrysem pojazdu i mgły
wraz z przestrzenią między pojazdem i mygłą oraz przestrzenią sięgającą dookoła poza
maksymalny wysięg żurawia i długość przemieszczanego drewna.

–

Zrywka i wywóz drewna mogą być wykonywane jednoosobowo lub wieloosobowo
odpowiednio do wymaganej liczby osób do obsługi pojazdu przeznaczonego do zrywki
i wywozu drewna.

–

Niedopuszczalne jest składowanie drewna:
–

bezpośrednio przy drogach publicznych,

–

w miejscach uniemożliwiających bezpieczny załadunek drewna, w szczególności pod
liniami energetycznymi.

–

Podczas zrywki i wywozu drewna niedopuszczalne jest:
–

dotykanie lin, łańcuchów i drewna będących w ruchu,

–

przebywanie na transportowanym ładunku,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

–

przechodzenie przez liny i drewno w czasie ich ruchu,

–

przebywanie w zasięgu zrywanego drewna,

–

odpinanie ładunku przed zatrzymaniem się pojazdu i zupełnym zwolnieniem lin,

–

przebywanie w zasięgu lin lub żurawia,

–

łączenie lin za pomocą węzłów,

–

przerzynka drewna znajdującego się na pojeździe lub nieodczepionego od środka
zrywkowego.

Środki ochrony indywidualnej

Ś

rodki ochrony indywidualnej to urządzenia lub wyposażenie przeznaczone do noszenia

przez pracownika w celu ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń, które mogą
mieć wpływ na jego zdrowie lub bezpieczeństwo pracy.

Pracodawca obowiązany jest dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony

indywidualnej, zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia
czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach
posługiwania się tymi środkami.

Ś

rodki ochrony indywidualnej muszą posiadać certyfikat znaku bezpieczeństwa.

Producent, importer, dystrybutor lub inny dostawca środków ochrony indywidualnej jest
obowiązany wydać deklarację zgodności tych wyrobów z wprowadzonymi normami oraz
wymaganiami określonymi właściwymi przepisami. Środki ochrony indywidualnej stanowią
własność pracodawcy.

Klasyfikacja środków ochrony indywidualnej

Według Polskiej Normy PN–Z–08053:1988 środki ochrony indywidualnej dzieli się, pod

względem ich ogólnego przeznaczenia na dziewięć grup oznaczonych odpowiednimi
symbolami:
U – odzież ochronną (płaszcze, kurtki, fartuchy, kamizelki, bluzy, czapki, berety, chustki),
N – ochrony kończyn dolnych (buty, trzewiki, getry),
R – ochrony kończyn górnych (rękawice, ochraniacze palców, ochraniacze dłoni),
G – ochrony głowy (hełmy ochronne),
T – ochrony oczu i twarzy (okulary, gogle, tarcze ochronne, osłony twarzy),
S – ochrony słuchu (wkładki i nauszniki przeciwhałasowe, hełmy),
D – ochrony układu oddechowego (półmaski, maski),
W – sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości (szelki bezpieczeństwa, linki,
amortyzatory),
C lub I – sprzęt izolujący cały organizm.

Poza środkami ochrony indywidualnej pracodawca dostarcza, na własny koszt, również

odzież i obuwie robocze, które muszą spełniać wymagania Polskich Norm.

W zależności od rodzaju czynnika szkodliwego stosuje się różne grupy środków ochrony

indywidualnej.

Odzież ochronna – odzież, która okrywa lub zastępuje odzież osobistą i chroni

pracownika przed jednym lub wieloma zagrożeniami.

Ś

rodki ochrony kończyn dolnych – obuwie ochronne – produkowane jest w szerokim

asortymencie i jest przeznaczone zwykle do ochrony przed kilkoma rodzajami zagrożeń
jednocześnie.

Sprzęt ochrony głowy – przemysłowy hełm ochronny stanowi podstawowe

zabezpieczenie głowy pracownika przed uderzeniem na stanowisku pracy. Głównym
zadaniem hełmów jest ochrona przed uderzeniami spadających przedmiotów oraz
uderzeniami głową o wystające elementy konstrukcji stanowiska pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Sprzęt ochrony twarzy i oczu – dowolna postać środka ochrony indywidualnej

osłaniającego oczy wraz z ich najbliższym otoczeniem oraz twarz lub jego część. Ze względu
na konstrukcję można wyróżnić:

−

okulary ochronne,

−

gogle ochronne,

−

osłony twarzy,

−

przyłbice spawalnicze,

−

tarcze spawalnicze.
Sprzęt ochrony układu oddechowego – sprzęt zapewniający dopływ czystego powietrza

do strefy oddychania. Należy wyróżnić dwie podstawowe grupy zagrożeń dla układu
oddechowego:

−

zanieczyszczone powietrze (występowanie szkodliwych substancji w postaci: cząstek,
gazów, par),

−

niedobór tlenu (zawartość poniżej 17%).
Sprzęt ochrony układu oddechowego można podzielić na dwie grupy:

−

sprzęt oczyszczający (działający przez oczyszczenie powietrza): maski, półmaski, hełmy
powietrzne,

−

sprzęt izolujący (działający przez doprowadzenie powietrza lub tlenu ze źródła wolnego
od zanieczyszczeń).
Sprzęt ochrony słuchu – ochraniacze słuchu są najprostszym i najszybszym sposobem

ochrony narządu słuchu przed skutkami oddziaływania hałasu.

Sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości – pracownicy pracujący na stanowiskach

zagrożonych upadkiem z wysokości, na których nie mogą być stosowane ochrony grupowe,
powinni być wyposażeni w indywidualne systemy chroniące przed upadkiem z wysokości.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Na czym polega kształtowanie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy?

2.

W jakich obszarach mogą występować zagrożenia wypadkowe?

3.

Co oznacza pojęcie ergonomia?

4.

W jakich przepisach zapisane są zasady bezpiecznego wykonywania prac leśnych?

5.

Co to są środki ochrony indywidualnej?

6.

Jakie wymagania powinny spełniać środki ochrony indywidualnej?

7.

Na jakie grupy dzieli się środki ochrony indywidualnej?

8.

Co to są środki ochrony kończyn dolnych?

9.

Jakie zadania spełnia sprzęt ochrony głowy?

10.

Co zalicza się do sprzętu ochrony twarzy i oczu?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz środki ochrony indywidualnej do prac związanych z chemicznym zwalczaniem

szkodników.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wyszukać w Instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych
prac z zakresu gospodarki leśnej informacje dotyczące chemicznego zwalczania
szkodników,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

2)

przeanalizować klasyfikację środków ochrony indywidualnej,

3)

dobrać odpowiednie środki ochrony,

4)

uzasadnić wybór środków ochrony indywidualnej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych prac
z zakresu gospodarki leśnej

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

zeszyt,

−−−−

długopis,

−−−−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Dobierz środki ochrony indywidualnej podczas wykonywania leśnych zabiegów

pielęgnacyjnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wyszukać w Instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych
prac z zakresu gospodarki leśnej informacje dotyczące leśnych zabiegów
pielęgnacyjnych,

2)

przeanalizować klasyfikację środków ochrony indywidualnej,

3)

dobrać odpowiednie środki ochrony,

4)

uzasadnić wybór środków ochrony indywidualnej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych prac

z zakresu gospodarki leśnej

−−−−

zeszyt,

−−−−

długopis,

−−−−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Określ zagrożenia wynikające z niewłaściwej obsługi maszyn i urządzeń leśnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wyszukać w Instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych
prac z zakresu gospodarki leśnej informacje dotyczące obsługi maszyn i urządzeń,

2)

określ i scharakteryzuj zagrożenia na stanowiskach obsługi maszyn i urządzeń leśnych,

3)

uzasadnić wybór zagrożeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych prac

z zakresu gospodarki leśnej

−−−−

zeszyt,

−−−−

długopis,

−−−−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1)

określić bezpieczne i higieniczne warunki pracy?

2)

wyjaśnić w jakich obszarach mogą występować zagrożenia wypadkowe?

3)

zdefiniować pojęcie ergonomia?

4)

wymienić przepisy w których zapisane są zasady bezpiecznego
wykonywania prac leśnych?

5)

określić środki ochrony indywidualnej?

6)

określić wymagania powinny spełniać środki ochrony indywidualnej?

7)

określić na jakie grupy dzieli się środki ochrony indywidualnej?

8)

wskazać środki ochrony kończyn dolnych?

9)

określić jakie zadania spełnia sprzęt ochrony głowy?

10)

wskazać sprzęt ochrony twarzy i oczu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

4.4. Przestrzeganie wymagań ochrona środowiska

4.4.1.

Materiał nauczania

Postęp techniczny prowadzi nieustannie do rosnącej konsumpcji surowców.

Konsekwencjami takiego postępowania jest zanieczyszczenie terenów, wód gruntowych
i powierzchniowych, wyczerpywanie się zasobów środowiska, zmniejszenie warstwy
ozonowej. Każdy codziennie doświadcza skutków postępującej degradacji środowiska,
dlatego liczba zwolenników jego ochrony stale rośnie.

Ochronę środowiska rozumie się jako podjęcie działań, umożliwiających zachowanie lub

przywracanie równowagi przyrodniczej. Ochrona ta polega w szczególności na:
1)

racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie
z zasadą zrównoważonego rozwoju,

2)

przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom,

3)

przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego.
Degradacja środowiska to niekorzystne zmiany równowagi ekologicznej i struktury

przestrzennej spowodowane nierolniczą i nieleśną działalnością gospodarczą.

Ustawa o ochronie przyrody określa cele, zasady i formy ochrony przyrody żywej

i nieożywionej oraz krajobrazu. Ustawa ta określa i reguluje przepisy dotyczące:

−

form ochrony przyrody,

−

ogrodów botanicznych, ogrodów zoologicznych oraz ośrodków rehabilitacji zwierząt,

−

ochrony terenów zieleni i zadrzewień,

−

organów ochrony przyrody,

−

służb ochrony przyrody,

−

zwalczania przestępstw i wykroczeń na obszarach chronionych,

−

gospodarowania zasobami i składnikami przyrody,

−

skutków prawnych objęcia ochroną,

−

przepisów karnych.

Szczególne zasady ochrony lasów określają przepisy ustawy o lasach.
W lasach zabrania się (Art. 30 ustawy o lasach):

1.

zanieczyszczenia gleby i wód;

2.

zaśmiecania;

3.

rozkopywania gruntu;

4.

niszczenia grzybów oraz grzybni;

5.

niszczenia lub uszkadzania drzew, krzewów lub innych roślin;

6.

niszczenia urządzeń i obiektów gospodarczych, turystycznych i technicznych oraz znaków
i tablic;

7.

zbierania płodów runa leśnego w oznakowanych miejscach zabronionych;

8.

rozgarniania i zbierania ściółki;

9.

wypasy zwierząt gospodarskich;

10.

biwakowania poza miejscami wyznaczonymi przez właściciela lasu lub nadleśniczego;

11.

wybierania jaj piskląt, niszczenia lęgowisk i gniazd ptasich, a także niszczenia legowisk
nor i mrowisk;

12.

płoszenia, ścigania, chwytania i zabijania dziko żyjących zwierząt;

13.

puszczania psów luzem;

14.

hałasowania oraz używania sygnałów dźwiękowych, z wyjątkiem przypadków
wymagających wszczęcia alarmu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Hałas – jest to dźwięk o dowolnym charakterze akustycznym, niepożądany w danych
warunkach i przez daną osobę

W zależności od częstotliwości drgań akustycznych rozróżniamy hałas:

−−−−

słyszalny – 20 Hz –20 000 Hz,

−−−−

niesłyszalny do 20 Hz hałas infradźwiękowy, ponad 20 000 Hz hałas ultradźwiękowy
niesłyszalny.
Ź

ródła hałasu:

−−−−

mechaniczne – wywołany przez maszyny i urządzenia o napędzie mechanicznym
elektrycznym, pneumatycznym,

−−−−

aerodynamiczne i hydrodynamiczne wywołany przez ruch gazów i cieczy
w rurociągach, wentylatorach,

−−−−

technologiczne – wywołany zmianą spójności materiału, jak: kruszenie, łamanie itp.
Szkodliwe lub uciążliwe skutki hałasu zależą od:

−−−−

natężenia hałasu,

−−−−

poziomu ekspozycji,

−−−−

rodzaju źródeł hałasu,

−−−−

relacji między człowiekiem a źródłem hałasu.
Walka z hałasem polega przede wszystkim na:

−−−−

eliminowaniu lub ograniczaniu jego źródeł,

−−−−

ograniczaniu jego rozprzestrzeniania się,

−−−−

stosowaniu osobistej ochrony słuchu,

−−−−

skracaniu czasu przebywania w jego bezpośrednim zasięgu.

Zasady postępowania z odpadami, a w szczególności zasady zapobiegania powstawaniu
odpadów lub minimalizacja ich ilości, usuwania odpadów z miejsc powstawania, a także
wykorzystywania lub unieszkodliwiania odpadów w sposób zapewniający ochronę życia
i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska, określa ustawa o odpadach.

Odpady przemysłowe to uboczne produkty działalności człowieka, powstające na terenie

zakładu przemysłowego i innych miejscach ich powstawania. Są szkodliwe lub uciążliwe dla
ś

rodowiska. Zalicza się do nich oleje, opakowania, żużel i popiół, odpady mineralne, odpady

metaliczne.

Gospodarowanie odpadami to: zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów,

jak również nadzór nad wyżej wymienionymi działaniami oraz miejscami unieszkodliwiania
odpadów.

Utylizacja – jest to przetworzenie materiałów lub odpadów, które straciły wartość

użytkową.

Unieszkodliwianie – likwidacja lub ograniczenie uciążliwości odpadów dla środowiska

przez poddanie ich obróbce powodującej zmianę ich cech fizycznych, chemicznych lub
biologicznych.

System prawidłowego gospodarowania odpadami składa się z trzech głównych

elementów:
–

gromadzenie (w miejscu powstawania),

–

usuwanie,

–

unieszkodliwiane.

Recykling jest to systemem wielokrotnego wykorzystywania tych samych materiałów
w kolejnych dobrach materialnych i użytkowych czyli powtórne zagospodarowanie raz
wyprodukowanych i użytych wyrobów na przykład makulatury, opakowań szklanych lub
plastikowych. Chronione są w ten sposób nieodnawialne lub trudno odnawialne źródła
surowców, a jednocześnie ograniczana jest produkcja odpadów, które musiałyby być gdzieś
składowane lub utylizowane. Pośrednio środowisko naturalne jest chronione również poprzez

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

zmniejszenie zużycia surowców energetycznych, które musiałyby być użyte w procesach
pozyskania surowców z natury i późniejszego zagospodarowania ich odpadów.

Prawo ochrony środowiska stanowi kodeks ekologicznych zasad postępowania

w większości problemów związanych z ochroną środowiska i racjonalnym kształtowaniem jej
zasobów.

System zakazów i nakazów jest w prawie ochrony środowiska mocno rozbudowany.

Zakazana jest miedzy innymi budowa lub rozbudowa uciążliwych obiektów na obszarach
wymagających szczególnej ochrony ze względów przyrodniczych oraz na terenach miast
i wsi. Nie wolno wypalać traw na łąkach, torfowiskach i mokradłach itp. Ostrzejsze zakazy
dotyczą obszarów szczególnie chronionych.

Wśród kar za nieprzestrzeganie przepisów ochrony środowiska wymienić należy

administracyjną karę pieniężną, karę grzywny, ograniczenia, a nawet pozbawienia wolności.
Istnieje również możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności pracowniczej osób
naruszających przepisy o ochronie środowiska podczas pracy.

Podstawowymi aktami prawnymi określającymi zasady ochrony środowiska są:

1)

Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z 2001 r.),

2)

Ustawa o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880 z 2002 r.).

3)

Ustawa o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628 z 2001 r.),

4)

Ustawa o odpadach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. Nr 63, poz. 638 z 2001 r.),

5)

Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi
odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. Nr 63, poz. 639
z 2001 r.),

6)

Ustawa o organizmach genetycznie zmodyfikowanych (Dz. U. Nr 76, poz. 811 z 2001 r.),

4.4.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jak rozumiesz pojęcie ochrona środowiska?

2.

Na czym polega degradacja środowiska?

3.

Jakich problemów dotyczy Ustawa o ochronie przyrody?

4.

Czego zabrania się w lasach?

5.

Co to jest hałas?

6.

Jakie znasz zasady postępowania z odpadami?

7.

Co to jest recykling?

8.

Jakie są podstawowe akty prawne dotyczące ochrony środowiska?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ czynniki wpływające na dewastację środowiska leśnego oraz sposoby ich

ograniczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

w literaturze odszukać informacje na temat dewastacji środowiska leśnego,

2)

określ czynniki wpływające na dewastację środowiska leśnego,

3)

określ sposoby ograniczania dewastacji środowiska leśnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

Internet,

−−−−

zeszyt,

−−−−

długopis,

−−−−

literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1)

wyjaśnić pojęcie ochrona środowiska?

2)

określić na czym polega degradacja środowiska?

3)

określić jakich problemów dotyczy Ustawa o ochronie przyrody?

4)

wymienić czego zabrania się w lasach wg Ustawy o lasach?

5)

zdefiniować hałas?

6)

określić zasady postępowania z odpadami?

7)

wyjaśnić pojęcie recykling?

8)

wymienić podstawowe akty prawne dotyczące ochrony środowiska?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

4.5. Zasady udzielania pierwszej pomocy

4.5.1.

Materiał nauczania

Organizacja bezpiecznej pracy to podejmowanie takich działań, które mają na celu

zapewnienie odpowiednich standardów pracy oraz osiągnięcie pożądanego stanu
bezpieczeństwa polegającego na wyeliminowaniu czynników prowadzących do powstania
wypadków przy pracy.

W sytuacji, gdy zdarzy się wypadek, udzielenie pomocy przedmedycznej jest

obowiązkiem każdej osoby znajdującej się na miejscu wydarzenia.

Niosąc pomoc poszkodowanym, należy zawsze przestrzegać następujących zasad:

−

ocenić sytuację, ilość i stan poszkodowanych oraz ewentualne usunięcie ich z miejsca
wypadku (jeżeli niebezpieczeństwo zagraża im w dalszym ciągu) lub przerwanie
szkodliwego działania czynnika (jeżeli takie postępowanie jest możliwe),

−

dokonać oceny stanu poszkodowanych i skontrolować czynności życiowe: oddech,
krwawienia i stan przytomności. Gdy poszkodowany jest nieprzytomny to należy
zapewnić: A – drożność dróg oddechowych, B – oddychanie, C – krążenie,

−

wezwać pomoc: 999 – Pogotowie Ratunkowe lub 112 – Ratownictwo,

−

udzielić pomoc w zależności od objawów do czasu przybycia pomocy kwalifikowanej,

−

zabezpieczyć miejsce wypadku.

Materiały i środki pomocy przedmedycznej

Udzielając pierwszej pomocy przedmedycznej na miejscu wypadku, najlepiej korzystać

z materiałów opatrunkowych znajdujących w apteczce pierwszej pomocy. Prawidłowo
wyposażone apteczki powinny być w każdym domu, miejscu pracy, samochodzie, a także
stanowić niezbędny bagaż podczas wycieczek klasowych lub innych.
Apteczkę zawsze umieszczamy w dobrze oznakowanym i łatwo dostępnym miejscu.
W skład prawidłowego, podstawowego wyposażenia apteczki pierwszej pomocy powinny
wchodzić następujące środki i materiały opatrunkowe:

−

rękawiczki jednorazowe (typu chirurgicznego) – co najmniej jedna para,

−

maseczka do sztucznego oddychania metodą „usta – usta” – jednorazowa, trwała, łatwa
w użyciu – 1sztuka,

−

nożyczki – 1 para,

−

koc termoizolacyjny – „folia życia” – 1 sztuka,

−

chusta trójkątna płócienna – 2 sztuki,

−

chusta trójkątna flizelinowa – 2 sztuki,

−

opaska podtrzymująca dziana (bandaż zwykły) o szerokości 15 cm – 2 sztuki,

−

opaska podtrzymująca dziana (bandaż zwykły) o szerokości 10 cm – 2 sztuki,

−

opaska elastyczna o szerokości 10 cm – 1 sztuka,

−

gaza opatrunkowa jałowa 1x 1 – 1 opakowanie,

−

gaziki opatrunkowe jałowe 9 x 9 – 4 opakowania,

−

gaziki opatrunkowe jałowe 5 x 5 – 4 opakowania,

−

opatrunki przylepowe (plastry) – 10 sztuk różnych rozmiarów.

Przedstawione powyżej ilości materiałów opatrunkowych to niezbędne minimum.

Apteczki pierwszej pomocy w zależności od przeznaczenia mogą posiadać większe ilości
gazików i bandaży.

Techniki reanimacyjne

Sukces reanimacji zależy od szybkości i poprawności wykonania zabiegów. Laik nie ma

możliwości posługiwania się sprzętem reanimacyjnym i dlatego powinien opanować i co
pewien czas ćwiczyć na specjalnym fantomie bezprzyrządowe metody reanimacji:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

–

udrażnianie dróg oddechowych,

–

sztuczne oddychanie,

–

pośredni masaż serca.

Poniższy schemat pokazuje hierarchię zabiegów reanimacyjnych:

1.

samo udrożnienie dróg oddechowych może przywrócić poszkodowanemu oddech, jeśli
tylko istniała czynność ośrodka oddechowego;

2.

skuteczność sztucznego oddychania warunkowana jest prawidłowym udrożnieniem dróg
oddechowych;

3.

sztuczne krążenie (masaż serca) przynosi rezultaty tylko w połączeniu ze sztucznym
oddychaniem przy drożności dróg oddechowych.

1)

2)

3)

udrożnienie

udrożnienie

udrożnienie

dróg oddechowych dróg oddechowych dróg oddechowych

+

+

sztuczne

sztuczne

oddychanie

oddychanie

+

masaż

serca

Podczas zatrzymania oddychania procesy wymiany gazowej (wdychania tlenu

i wydychania dwutlenku węgla) zostają zahamowane. Serce jeszcze przez pewien czas
pompuje krew, ale na skutek braku tlenu ulega zatrzymaniu. Bardzo wrażliwy na niedostatek
tlenu jest mózg. U człowieka dorosłego już po upływie 3-5 minut zachodzą nieodwracalne
zmiany w mózgu. Jeżeli wystąpi zatrzymanie oddychania, to poszkodowany traci
przytomność.

Wstrząs pourazowy

Groźnym zjawiskiem występującym u osób poszkodowanych w wypadkach, jest

pojawienie się objawów wstrząsu. Mogą one wystąpić z przyczyn masowego krwotoku
(wstrząs krwotoczny), zmiażdżeń, złamań, stłuczeń (wstrząs urazowy), oparzeń (wstrząs
oparzeniowy).

Podstawowymi objawami każdego wstrząsu są:

−

szybko słabnące, a nawet niewyczuwalne tętno,

−

bladość skóry i jej ochłodzenie,

−

zimny, zlewny pot na powierzchni ciała,

−

rozszerzenie źrenic,

−

płytki, przyspieszony oddech, niepokój poszkodowanego,

−

apatia i senność.

Przy wystąpieniu początkowych objawów wstrząsu, poszkodowany najczęściej jest

przytomny. Objawy wstrząsu pogłębiają strach, ból, zimno.
Ponieważ wstrząs jest niebezpiecznym zjawiskiem, zagrażającym bezpośrednio życiu
poszkodowanego, postępowanie przeciwwstrząsowe należy wdrożyć na miejscu wypadku.
Polega ono na:

−

zapewnieniu poszkodowanemu spokoju,

−

osłonięciu przed zimnem, deszczem, wiatrem,

−

zapewnieniu poszkodowanemu prawidłowego oddechu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

−

opanowaniu krwotoku,

−

założeniu opatrunku lub unieruchomieniu złamania,

−

ułożeniu poszkodowanego na wznak, z kończynami dolnymi uniesionymi ku górze,

−

uspokojeniu psychicznym,

−

ewentualnym podaniu do picia ciepłych płynów – jeśli poszkodowany jest przytomny,

−

szybkim wezwaniu kwalifikowanej pomocy medycznej.

Rys. 2. metody badania tętna [9]

Rys. 3. Sztuczne oddychanie [9]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

Rys. 4. Masaż serca [9]

Rys. 5. Układanie w pozycji bocznej [9]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Złamaniem nazywamy przerwanie ciągłości tkanki kostnej w wyniku urazu mechanicznego
(złamanie mechaniczne) lub toczącego się procesu chorobotwórczego (złamanie
patologiczne).

Złamania dzielą się również na otwarte i zamknięte. O złamaniu zamkniętym mówi się

wtedy, gdy skóra ponad złamana kością nie jest uszkodzona. Niebezpieczeństwo zakażenia
jest wtedy znikome.

Jeśli doszło do złamania otwartego, to ciągłość skóry ponad miejscem złamania jest

przerwana, a z rany mogą wystawać fragmenty kości i tkanek. Niebezpieczeństwo zakażenia
jest wtedy bardzo duże.
Złamania kości kończyn górnych

Rys. 6. Unieruchomienie złamanego ramienia [9]

Złamaną kość trzeba unieruchomić razem z dwoma sąsiadującymi z nią stawami.

Unieruchomienie uszkodzonego stawu polega na unieruchomieniu dwóch sąsiadujących
z nim kości.

Złamania kości kończyn górnych z reguły unieruchamia się, stosując m.in. środki

podręczne. Można wykorzystać np. temblak z chusty trójkątnej lub ubiór poszkodowanego,
podwijając bluzkę, sweter lub połę marynarki do góry na zgiętą w stawie łokciowym
i ułożoną w poprzek klatki piersiowej kończynę.

Złamania kości kończyn dolnych – rzadko kiedy złamana noga układa się w wyproście.

Często bywa wykręcona, podwinięta itp., a przemieszczanie jej może się przyczynić do
dalszych uszkodzeń i wpłynąć na pogorszenie stanu poszkodowanego. Dlatego niezbędne jest
zastosowanie unieruchomienia obłożeniowego. W tym celu uszkodzone kończyny dolne
obkłada się przedmiotami, które mogą je stabilizować. Jeśli konieczny jest transport
poszkodowanego, to jego kończyny dolne należy unieruchomić.
Można do tego wykorzystać deseczki, narty, pliki gazet itp., pamiętając, aby obłożyć je
miękkimi przedmiotami (np. ręcznikiem, szalem, swetrem), zwłaszcza w okolicy stawów.
Jeżeli nie ma sztywnych przedmiotów, to uszkodzoną nogę należy obłożyć zrolowanym
kocem i w kilku miejscach przymocować do niej zdrową.

Skręcenie to krótkotrwałe przemieszczenie powierzchni stawowych kości wewnątrz

stawu.

Do skręceń dochodzi najczęściej podczas gwałtownych, nieprawidłowych ruchów

w stawach. Jeżeli działanie urazu jest krótkotrwałe, to dzięki elastyczności torebki stawowej
staw odzyskuje sprawność.

Zwichnięcie jest to trwałe przemieszczenie powierzchni stawowych kości wewnątrz

stawu. Zwichnięciu często towarzyszy uszkodzenie torebki stawowej, przerwanie lub
naciągnięcie więzadeł torebki stawowej, czasem nawet odłamanie części kostnych w pobliżu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

stawu, tzw. złamanie śródstawowe. Przyczyną są urazy mechaniczne lub gwałtowne,
nieprawidłowe ruchy, przekraczające wytrzymałość więzadeł.

Zwichnięciom i skręceniom towarzyszą: silny ból, obrzęk stawu, często krwawy wylew

(zasinienie) i ograniczona lub zniesiona ruchomość w stawie.

Po urazie stawu poszkodowany odruchowo układa kończynę w pozycji sprawiającej

najmniej bólu i w takiej pozycji należy ją unieruchomić. Nie wolno zmieniać jej położenia,
ponieważ można doprowadzić do dodatkowych urazów.

W razie zwichnięcia (skręcenia) stawu skokowego należy zdjąć but i przystąpić do

unieruchomienia. Do tego celu można wykorzystać rozłożoną, grubą gazetę, którą podsuwa
się pod stopę oraz podudzie. Papier zawija się wokół stopy, kostek i podudzia, aby
unieruchomić staw skokowy, starając się utrzymać stopę w ułożeniu zastanym. Usztywnienie
mocuje się przylepcem lub bandażem.

Krwotok jest to wylew krwi w pełnym jej składzie poza światło naczynia krwionośnego

lub poza serce wskutek przerwania ciągłości ich ścian.

Krwotok tętniczy charakteryzuje się pulsującym w rytm skurczów serca wypływaniem

krwi jasnoczerwonej.

W krwotoku żylnym z powierzchni rany krew wypływa ciągłą strużką, ma zabarwienie

ciemnoczerwone.

Tamowanie krwotoków
W razie wystąpienia krwotoku należy zawsze starać się zatamować go możliwie

najprostszym
i najszybszym sposobem.

Tamowanie krwawienia na kończynach polega na:

–

ucisku tętnicy doprowadzającej krew,

–

uniesieniu kończyny lub maksymalnym zgięciu kończyny w stawie.
Stosując opatrunek uciskowy, należy: ranę przykryć czystą tkaniną, najlepiej gazą, na

którą można położyć watę lub ligninę, docisnąć opatrunek twardym przedmiotem (drewniany
klocek, mocno zwinięty bandaż, etui od kluczy, kamień), ściśle przybandażować.

Mogą się zdarzyć inne wypadki, w których założenie opatrunku uciskowego będzie

utrudnione lub niemożliwe. Należą do nich: otwarte złamanie z silnym krwawieniem, duże
ciało obce w ranie, krwotok z rozległej powierzchni rany lub rozerwanie tkanek kończyny.
Krwawienia takie tamuje się przez uciśnięcie opatrunkiem tętnicy doprowadzającej krew.
Jednocześnie nakłada się opatrunek osłaniający.

Gdy nie udaje się zatamować krwotoku z kończyn, wówczas można użyć opaski

uciskowej. Należy jednak pamiętać, że przepływ krwi zostaje całkowicie zamknięty, a już po
około 10 minutach stosowania opaski niedotlenione tkanki zaczynają obumierać. Opaskę
należy założyć jak najbliżej miejsca amputacji lub zmiażdżenia.

Krwawienia z tętnic szyjnych można zatamować wyłącznie uciskając miejsce krwotoku

przez trzymany w dłoni materiał opatrunkowy.

Zatrucia gazami

Gazy i pary mogą być wchłaniane przez drogi oddechowe, przewód pokarmowy i skórę.

Jeżeli zatrucie nastąpiło wskutek wchłonięcia szkodliwych gazów i par przez drogi
oddechowe, należy wynieść poszkodowanego na świeże powietrze, rozluźnić ubranie
i przykryć kocem, zapewniając spokój i bezruch.

Przy zatruciach przez przewód pokarmowy (przez wypicie trucizny, jedzenie brudnymi

rękami), podstawowym zabiegiem jest wywołanie wymiotów i podawanie odtrutek ogólnych:
letniej wody, węgla aktywnego lub mleka. Mleka nie należy podawać przy zatruciach
ś

rodkami rozpuszczalnymi w tłuszczach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

W przypadku wchłonięcia trucizny przez skórę należy:

−

zdjąć z poszkodowanego skażoną odzież (ostrożnie, najlepiej przez rozcięcie),

−

skażoną powierzchnię obmyć bieżącą wodą bez mydła (bez używania ręczników, gąbek,
szmatek),

−

skażone części ciała przykryć jałową gazą.

Oparzenia

Postępowanie przy udzielaniu pierwszej pomocy w przypadku oparzeń zależy od stopnia

oparzenia:

−

oparzenie pierwszego stopnia (silne przekrwienie skóry) wymaga polewania strumieniem
czystej wody i zabezpieczenia wyjałowionym opatrunkiem,

−

oparzenie drugiego stopnia (pojawiają się pęcherze) wymaga wyłącznie nałożenia
wyjałowionego opatrunku i skierowania do lekarza,

−

oparzenie trzeciego stopnia (martwica skóry i ciemne zwęglone strupy) wymaga
natychmiastowej interwencji lekarza.

Oparzeń nie wolno dotykać rękami ani smarować maściami. Nie wolno również rozcinać

pęcherzy, usuwać z ran ciał obcych, zdzierać części ubrania przylegających do ran ani
polewać spirytusem.

Przy oparzeniach związkami chemicznymi (kwasami, ługami, niegaszonym wapnem)

miejsca oparzone trzeba natychmiast przemywać strumieniem bieżącej wody prze około
15 minut. W przypadku oparzenia oka ługiem elektrycznym należy nałożyć zimny okład
z kwasu bornego i skierować poszkodowanego do lekarza.

Omdlenia

Omdlenie jest nagłą i krótkotrwałą utratą przytomności spowodowaną strachem,

gwałtownymi zmianami ciśnienia. Pierwsza pomoc przy omdleniach polega na wygodnym
ułożeniu zemdlonego (z głową nisko), rozluźnieniu części ubrania, skropieniu twarzy zimną
wodą i zapewnieniu dopływu świeżego powietrza. Zemdlonemu nie należy podawać płynów
do picia.

Udar cieplny i słoneczny

Podczas udaru cieplnego poszkodowanego należy wynieść z pomieszczenia, rozebrać, na

głowę położyć zimny kompres, całe ciało obmywać chłodną wodą. Analogicznie należy
postępować w przypadku udaru słonecznego, podając dodatkowo do picia chłodne napoje.

Porażenie prądem elektrycznym.

Uwolnienia porażonego spod działania prądu elektrycznego należy dokonać poprzez:

−

wyłączenie napięcia właściwego obwodu elektrycznego,

−

odciągnięcie porażonego od urządzeń będących pod napięciem,

−

odizolowanie porażonego, uniemożliwiające przepływ prądu przez jego ciało.
Bezpośrednio po uwolnieniu porażonego spod napięcia należy udzielić mu pomocy

przedlekarskiej. Nie wolno odstępować osoby poszkodowanej oraz przerywać akcji
ratowniczej do chwili przybycia personelu lekarskiego. Każdy porażony prądem
elektrycznym winien być zbadany przez lekarza, chociażby oględziny zewnętrzne nie
wskazywały na taką potrzebę.

Sposoby eliminowania zagrożeń:

−

wszystkie przenośne narzędzia elektryczne przed użyciem należy skontrolować
i w szczególności ich elastyczne przewody i wtyczki oraz informować pracodawcę
o usterkach,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

−

należy sprawdzić, czy wyjścia gniazdek zostały zabezpieczone urządzeniem
ograniczającym natężenie prądu,

−

należy sprawdzić, czy podczas używania urządzeń elektrycznych kabel jest całkowicie
wyciągnięty z bębna przedłużacza lub rozwijarki – w przeciwnym razie grozi
przegrzaniem i pożarem,

−

nie należy zbliżać części maszyny, np. zraszacza, drabiny lub rur nawadniających na
odległość 15 m od wiszących kabli,

−

nie należy pozostawiać maszyn w pobliżu słupów wysokiego napięcia i drutów pod
napięciem,

−

nie należy używać mechanicznych koparek, jeżeli pod ziemią mogą znajdować się kable,

−

należy zapewnić kontrolowanie i oznaczanie ich lokalizacji przez pracodawcę,

−

nie należy używać zewnętrznych gniazdek, jeżeli jest wilgotno, chyba, że są one
odpowiednio fabrycznie zabezpieczone przed deszczem, ochlapaniem i zraszaniem, nie
należy używać gniazdek, wtyczek lub włączników przeznaczonych do użytku
domowego,

−

nie należy dotykać lub zbliżać się do przewodów, które upadły.

4.5.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie są najważniejsze zasady kształtowania bezpiecznych warunków pracy?

2.

Jakie działania profilaktyczne zapobiegają wypadkom?

3.

Jakie są podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy ofiarom wypadku?

4.

Jaki jest numer telefonu pogotowia ratunkowego i ratownictwa?

5.

Jakie są czynności uwalniania porażonego spod działania prądu elektrycznego?

6.

Jak postępujemy przy zatruciu gazami i oparami?

7.

Na czym polega pierwsza pomoc przy złamaniu kończyn dolnych?

8.

Jakie są rodzaje zagrożeń porażenia prądem podczas wykonywania prac ogrodniczych?

9.

Jakie są sposoby eliminowania zagrożeń porażenia prądem?

4.5.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przedstaw inscenizację udzielania pierwszej pomocy osobie porażonej prądem

elektrycznym, zgodnie z przepisami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przygotować scenariusz inscenizacji,

2)

zaprezentować inscenizację.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

zasady udzielania pierwszej pomocy osobie porażonej prądem,

−

wskazówki wykonywania sztucznego oddychania,

−

fantom,

−

ś

rodki ochrony osobistej,

−−−−

literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

Ćwiczenie 2

Wyobraź sobie, że udzielasz pierwszej pomocy koledze, który doznał złamania kości

przedramienia kończyny górnej. Wykonaj konieczne czynności.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przyjąć rolę ratownika, poszkodowanego lub obserwatora,

2)

wykonać zadanie jako ratownik zgodnie z poznanym algorytmem,

3)

zwrócić uwagę jako obserwator na poprawność i kolejność wykonywania czynności,

4)

ocenić pracę koleżanki/kolegi podkreślając, co zostało wykonane dobrze, a jakie zostały
popełnione błędy,

5)

zamienić się rolami z koleżankami/kolegami.

6)

ć

wiczenie powtarzać aż do nabycia biegłości w wykonywaniu zadania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

podręczny sprzęt dostępny w domu, który można wykorzystać do unieruchomienia
kończyny, deseczka,

−

standardowo

wyposażona apteczka, a w szczególności: bandaże elastyczne, trójkątna

chusta.

Ćwiczenie 3

Wyobraź sobie, że Twój kolega uległ wypadkowi. Ułóż go w pozycji bocznej ustalonej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przyjąć rolę chorego, ratownika lub obserwatora,

2)

wykonać zadanie jako ratownik zgodnie z poznanym algorytmem,

3)

zwrócić uwagę jako obserwator na poprawność i kolejność wykonywania czynności,

4)

ocenić pracę koleżanki/kolegi podkreślając, co zostało wykonane dobrze, a jakie zostały
popełnione błędy,

5)

zamienić się rolami z koleżankami/kolegami,

6)

ć

wiczenie powtarzać aż do nabycia biegłości w wykonywaniu zadania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

koc lub materac.

Ćwiczenie 4

Wykonaj sztuczne oddychanie na fantomie metodą Usta-Usta, zgodnie z obowiązującymi

zasadami oraz z użyciem środków ochrony osobistej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować zasady wykonywania sztucznego oddychania,

2)

dobrać środki ochrony osobistej,

3)

wykonać pokaz sztucznego oddychania na fantomie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wytyczne wykonywania sztucznego oddychania,

−

fantom,

−

ś

rodki ochrony osobistej.

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca zasad kształtowania bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy oraz udzielania pierwszej pomocy.

Ćwiczenie 5

Wykonaj opatrunek skaleczonej dłoni.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zebrać potrzebne materiały i przybory do ćwiczenia,

2)

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy,

3)

zebrać informacje na temat bandażowania ran dłoni,

4)

zaplanuj kolejność opatrywania rany,

5)

uzgodnić z nauczycielem poprawność zaplanowanych czynności,

6)

wykonać zadanie opatrywania ręki,

7)

przeanalizować ćwiczenie, co zostało prawidłowo wykonane, a co należy zmienić.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcje opatrywania ran,

−

apteczka z pełnym wyposażeniem.

4.5.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1)

określić najważniejsze zasady tworzenia bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy?

2)

wskazać ogólne zasady udzielania pierwszej pomocy w warunkach
zagrożenia życia i zdrowia?

3)

wymienić działania profilaktyczne zapobiegające wypadkom?

4)

wyjaśnić podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy ofiarom
wypadku?

5)

wymienić numer telefonu pogotowia ratunkowego i ratownictwa?

6)

wymienić czynności uwalniania porażonego spod działania prądu
elektrycznego?

7)

wyjaśnić sposób postępowania przy zatruciu gazami i oparami?

8)

określić zagrożenia porażeniem prądem podczas wykonywania prac
ogrodniczych?

9)

określić sposoby eliminowania zagrożeń porażenia prądem?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 22 zadania. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Zadania wymagają stosunkowo prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed
wskazaniem poprawnego wyniku.

7.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

8.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9.

Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy ponosi
a)

pracownik.

b)

pracodawca.

c)

osoby kierujące pracownikami.

d)

Państwowa Inspekcja Pracy.

2.

Pracodawca jest obowiązany informować pracowników, w związku z zagrożeniami
występującymi na stanowisku pracy o
a)

ryzyku zawodowym oraz zasadach ochrony przed zagrożeniami.

b)

trudnościach występujących w związku z pracą.

c)

potrzebie zapoznania się z chorobami związanymi z wykonywana pracą.

d)

ochronie przeciwpożarowej w zakładzie pracy.

3.

Szkolenia pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy odbywają się na koszt
a)

pracownika.

b)

pracodawcy.

c)

są bezpłatne.

d)

Państwowa Inspekcja Pracy.

4.

Podstawowe uregulowania prawne w zakresie bhp określa
a)

Kodeks karny.

b)

Kodeks pracy.

c)

Kodeks cywilny.

d)

Kodeks postępowania administracyjnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

5.

Ochrona przeciwpożarowa ma na celu

a)

ułatwienie gaszenia pożaru przez strażaków.

b)

ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem.

c)

informowanie pracowników o zagrożeniach powstania pożaru.

d)

zabezpieczenie zakładu pracy przed pożarem.

6.

Hydranty służą do
a)

poboru wody w celach gaśniczych.

b)

dostarczania wody dla pracowników zatrudnionych w zakładzie pracy.

c)

utrzymywania czystości.

d)

magazynowania wody potrzebnej w zakładzie pracy.

7.

Jednym ze sposobów walki z pożarami jest zapobieganie powstawania pożaru nazywane
inaczej

a)

obroną przed pożarami.

b)

obroną czynną.

c)

obroną bierną

d)

obroną pożarową.

8.

Do gaszenia pożaru wywołanego zwarciem instalacji elektrycznej należy użyć gaśnicy
a)

pianowej.

b)

wodnej.

c)

proszkowej.

d)

dowolnej.

9.

Do pracy na stanowisku wymagającym stosowania środków ochrony indywidualnej bez
zaopatrzenia w odpowiednie środki ochrony pracodawca może
a)

nie dopuścić pracownika.

b)

dopuścić pracownika.

c)

dopuścić wyjątkowo, na krótki czas.

d)

dopuścić po uzgodnieniu z pracownikiem.

10.

Odzież ochronną stosuje się w celu
a)

ochrony przed brudnymi robotami.

b)

zabezpieczenia pracownika przed niekorzystnymi wpływami środowiska.

c)

osłonięcia własnego ubrania.

d)

ujednolicenia wyglądu pracowników w zakładzie pracy.

11.

Dyscyplina nauki zajmująca się zasadami i metodami dostosowania urządzeń
technicznych i narzędzi pracy do cech fizycznych i psychicznych człowieka, zgodnie z
wymaganiami fizjologii i psychologii pracy nazywa się
a)

ergonomią.

b)

etnologią.

c)

etnografią.

d)

etiologią.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

12.

Zasady bezpiecznego wykonywania prac leśnych zapisane są w
a)

Instrukcji stanowiskowej.

b)

Instrukcji bhp.

c)

Kodeksie pracy..

d)

Instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych prac z
zakresu gospodarki leśnej.

13.

Przy porażeniu prądem elektrycznym pierwszą czynnością przed przybyciem lekarza jest
a)

sprawdzenie tętna i oddechu poszkodowanego.

b)

zmierzenie temperatury poszkodowanemu.

c)

zmierzenie ciśnienia krwi poszkodowanemu.

d)

uwolnienie poszkodowanego spod napięcia.

14.

Obowiązek udzielania pierwszej pomocy ofiarom wypadku ma
a)

każdy, gdyż nawet w przypadku obecności zagrożeń można wykonać część działań
ratunkowych.

b)

nie każdy, gdyż za ewentualne popełnione błędy zawsze grozi odpowiedzialność
karna.

c)

nie każdy, gdyż pomocy mogą udzielać tylko osoby z wykształceniem medycznym.

d)

nie mamy obowiązku udzielania pierwszej pomocy poszkodowanemu.

15.

Udzielający pierwszej pomocy ma za zadanie
a)

przenieść poszkodowanego w bezpieczne miejsce i czekać na przyjazd pogotowia.

b)

utrzymać przy życiu poszkodowanego.

c)

szukać pomocy wśród ludzi zebranych wokół poszkodowanego i dopiero jej udzielić.

d)

wezwać pogotowie.

16.

Tamowanie krwotoków i opatrywanie ran wykonuje się
a)

w rękawiczkach.

b)

pod bieżącą wodą.

c)

przy użyciu opaski z kabla.

d)

z zastosowaniem waty i ligniny.

17.

Ś

rodki ochrony indywidualnej muszą posiadać

a)

wywieszkę z adresem producenta.

b)

tabliczkę z wymiarami.

c)

certyfikat ze znakiem bezpieczeństwa.

d)

numer inwentarzowy.

18.

Recykling to
a)

ograniczenie uciążliwości odpadów.

b)

wielokrotne wykorzystywanie tych samych materiałów.

c)

przetwarzanie materiałów, które straciły ważność użytkową.

d)

gromadzenie nieprzydatnych materiałów w miejscach specjalnie wyznaczonych.

19.

Ochronę przyrody reguluje ustawa
a)

prawo ochrony środowiska.

b)

ustawa o ochronie przyrody.

c)

prawo wodne.

d)

prawo Natura 2000.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

20.

Zasady prawidłowego gospodarowania odpadami to
a)

zapobieganie i składowanie odpadów.

b)

zapobieganie i gromadzenie odpadów.

c)

usuwanie nagromadzonych odpadów i ich unieszkodliwianie.

d)

zapobieganie ,składowanie i gromadzenie odpadów a potem ich częste usuwanie
i unieszkodliwianie

21.

Pod pojęciem gromadzenia odpadów rozumiemy
a)

składowanie odpadów.

b)

usuwanie odpadów.

c)

usuwanie nagromadzonych odpadów i ich unieszkodliwianie.

d)

umieszczanie odpadów w specjalnie do tego celu przystosowanych pojemnikach.

22.

Nadmierny hałas stanowi zagrożenie dla zdrowia, ponieważ
a)

powoduje natychmiastowe uszkodzenie słuchu.

b)

przyspiesza normalną utratę słuchu, występującą wraz z wiekiem.

c)

powoduje stres.

d)

noszenie ochrony uszu przez dłuższy czas może być niewygodne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ..........................................................................................................................

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

21

a

b

c

d

22

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

6. LITERATURA

1.

Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998

2.

Rączkowski B.: Bhp w praktyce. ODDK, Gdańsk 2002

3.

Stępczak K.: Ochrona i kształtowanie środowiska. WSiP, Warszawa 2001

4.

Uprawa roli i nawożenie roślin ogrodniczych. PWRiL, Warszawa 1984

5.

Warno O.: Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach zagrażających życiu. PCK, Warszawa
2000

6.

Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych prac
z zakresu gospodarki leśnej

7.

Kodeks pracy

8.

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2006r. w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy przy wykonywaniu niektórych prac z zakresu gospodarki leśnej

9.

Folia szkoleniowa dla specjalisty bhp ALFA-WEKA Sp. z o.o. Warszawa 2002 r.