MAY GRETHE LERUM

DROGI PRZEZ MORZE

ROZDZIAŁ I

List dotarł do nich niczym posłaniec z zaświatów wieczorem w dniu świętego

Kolbjorna roku pańskiego 1689.

Randar przysiadł akurat na okrągłym kamieniu ponad zagrodą. Patrzył na fiord,

lecz nie dostrzegał piękna krajobrazu.

Nastał czas kwitnienia, od czeremchy rosnącej za jego plecami unosił się aromat

wprawiający go w stan bliski odurzenia. Randar trwał nieruchomo zgięty wpół,

zapadnięty w sobie jak starzec. W czarnych włosach pojawiło się więcej siwych pasm,

kontrast był tak wielki jak w grzywie fiordynga, norweskiego konika.

Oczy lśniły mu jak u dziecka, które lada moment wybuchnie płaczem. Ale dawno

nie widziano, by Randar Meisterplass uronił choćby jedną łzę.

Długi czas upłynął, odkąd odebrano mu Marię.

Wkrótce miną dwa lata.

Dni łatwo dawały się policzyć, nie potrzebował ich zaznaczać, rzezając kreski w

drewnie.

Wystarczyło obserwować, jak rośnie mała córeczka, urodzona zaledwie na kilka

dni przed tym, gdy przyszli po jej matkę.

Mario, Mario...

Jak mogli oderwać cię ode mnie, oskarżyć o straszne czyny? Potworny spisek,

demonstracja siły ze strony tego niezaspokojonego księdza z Lyster.

Pożądał Marii.

Gdy go odrzuciła, wykorzystał wszelkie dostępne mu sposoby i powiązania, by

jak pospolitej ladacznicy odebrać dach nad głową i ziemię. To jednak mu nie

wystarczyło. Jeszcze raz pozbawił ją domu, rzucił do stóp inkwizytorom i sędziom.

Czarownica, wiedźma.

Randar nie bardzo już wiedział, czy winien jest wdzięczność chorowitej

pastorowej, która w końcu odważyła się zaprotestować przeciwko intrygom swego męża

i uratowała Marię od śmierci na stosie. Świętej pamięci Cecilia odnalazła wreszcie

spokój, oddając życie w połogu.

Ale ja widać żyję dalej, myślał Randar ze zdziwieniem, nie odczuwając przy tym

żadnej radości. Coraz częściej nachodziło go pragnienie, by zasnąć raz na zawsze i w

długim śnie spotkać ukochaną.

Nie miał nawet pewności, czy Maria jeszcze chodzi po tej ziemi. Jedyne, czego

się dowiedział po długiej zimie, którą spędziła w bergeńskiej twierdzy, to że zesłano ją na

Północ. Do obozu rybackiego, gdzie więziono dziwki i złodziejki, wyklęte kobiety z

najgorszych dzielnic miasta, i podejrzane o zabójstwo, których winy nie udało się w pełni

udowodnić.

Takie, których chciano się pozbyć na zawsze. Z rybackich obozów pracy żadna

nie wracała do domu. Randar, kiedy jeszcze sprawował funkcję kata, nie raz widział

kobiety wybuchające histerycznym płaczem na wieść, że karę śmierci zamieniono im na

zesłanie do obozu. Po stokroć wolały zamknięcie w domu poprawczym, a nawet w

zimnym lochu twierdzy w Bergen czy w piwnicy zagrody lensmana.

I w takie właśnie miejsce zesłano Marię.

Nie mijał ani jeden wieczór, by Randar nie wpatrywał się w gwiazdy na niebie i

stale zmieniający się księżyc. Czy mogły mu powiedzieć, że i ona w tej właśnie chwili

ogląda to samo? Czy jej oczy jaśniały dawnym żywym błękitem, czy też zgasły jak

Gwiazda Polarna o świcie?

Jedyną pociechą było mu dziecko, lecz córeczka, wystraszona melancholią ojca,

uciekała od smutku. Miała wszak Gjertrud, wierną Gjertrud. Gjertrud, która potrafiła

poświęcić cały dzień na przygotowanie posiłku, byle tylko sprawić Randarowi przy-

jemność. Biedaczka, gotowa się zamęczyć. I tak rzadko mogła w podzięce spodziewać

się uśmiechu. Randar wiedział, jak bardzo jej na tym zależy.

Zależało jej także na czymś więcej, lecz była zbyt delikatna, by umizgać się do

pogrążonego w żałobie mężczyzny. Wciąż pozostawał wszak mężem jej jedynej

przyjaciółki. Gjertrud zawdzięczała Marii życie, miała więc zarzucać sieci na jej

małżonka, podczas gdy Maria cierpiała w niewoli?

Nie, na coś podobnego Gjertrud nigdy by się nie poważyła. Wystarczało jej, że

zastąpiła Marię dziecku, zajmowała się nim z czułością, na jaką tylko może liczyć

niemowlę. Czesała lśniące, czarne włoski, świadczące o udziale Randara w spłodzeniu

tego malutkiego człowieka, odpowiadała na mądre spojrzenie niebieskich oczu, jakie

dorosłemu może posłać tylko noworodek.

Randar nazywał córeczkę po prostu Maryjką, małą Marją, a kiedy nadszedł dzień

chrztu, sam zaniósł dziecko do kościoła i na chłodne pytanie pastora odparł mocnym,

zdecydowanym tonem:

Marja Meisterplass.

W sierpniu miała skończyć dwa lata.

I nawet przez mgłę nie pamiętała matki.

Randar wieczorami często siadywał na kamieniu, zapatrzony w szlak wiodący

środkiem fiordu. Niekiedy przed jego oczyma przesuwały się małe łodzie wiosłowe,

wiozące do Sogndalsfjaeren ludzi i ładunek. Zdarzało się, że czasem na gładkich wodach

zatoki w czerwcowym upale kołysały się większe statki. Randar szczerze pragnął, by

wreszcie wychynął zza cypla znajomy czarny fjerding. Ole - Miedziak, jego jedyny

przyjaciel. Jedyny człowiek, do którego mógł się zwrócić w owym mrocznym okresie,

kiedy to wiódł życie wyklętego, nieczystego. Był katem. Ale ten czas już minął, i to także

zawdzięczał Marii. Każda odrobina szczęścia, jakiej zaznał w życiu to jej zasługa. Był

zaledwie chłopaczkiem, podążającym śladem przybranego ojca, gdy przybyła do nich Liv

z tłumoczkiem, który nazywała Marią, przy piersi...

Całe życie, uświadomił sobie zdumiony Randar. Całe życie powitań i rozstań,

kolejnych powitań i kolejnych rozstań... Jakże mocno pragnął uwierzyć, że tamto

pożegnanie nie było ostatnie!

Fiordem płynął jakiś statek.

Nie był to fjerding Olego, na pewno.

Spory statek, miał dobre żagle, lecz przy braku wiatru załoga zmuszona była

zasiąść do wioseł, dwóch albo nawet i trzech par!

Nigdy wcześniej go nie widział.

Ocknął się, zmrużył oczy od słońca, w którego blasku wolno posuwał się statek.

Czerwony kadłub! A na szczytach masztów i krawędziach burty pięknie błyszczą

złocenia!

Wspaniała szkuta!

Randar śledził jej kurs wzrokiem, nie mogąc się nadziwić, czego taki statek szuka

nad fiordem. Pora wiosennego targu dawno już przecież minęła, wszyscy teraz, zajęci

sianokosami, pocili się na polach. Zagrody prawie całkiem opustoszały z kobiet, które

przeniosły się na letnie pastwiska.

Może statek wiezie gości na lato do któregoś ze szlacheckich rodów z wioski? A

może to ten przeklęty pastor ma tak wspaniałych przyjaciół?

Obserwował, jak szkuta, zmagając się z wodą, zmienia kurs. Na pokładzie

dostrzegł błysk metalu. Broń? Niemożliwe, po cóż by ktoś płynął fiordem z bronią?

Z zaskoczenia dech zaparło mu w piersiach, gdy spostrzegł, że statek bierze kurs

na Meisterplassen. Zagroda leżała wśród usypisk głazów po niewłaściwej stronie fiordu;

w pobliżu domostwa kata nie mieszkał nikt inny.

Najpewniej jakaś pomyłka. Miał ochotę wstać i pobiec na dół do Gjertrud i

Sunnivy, zajmujących się pokrzywami, które ściął przed południem, lecz nogi nie chciały

go usłuchać, tkwił na kamieniu jak sparaliżowany.

Dziewczęta, jak się zaraz okazało, same dostrzegły statek, Sunniva wołała coś do

niego jasnym, mocnym głosem. Starsza córka Marii stanowiła zaskakującą mieszankę

skrytości i impulsywności.

Randar patrzył, jak załoga spuszcza na wodę lekką łódź, szkuta znalazła się już

tak blisko, że mógł policzyć ludzi na pokładzie. Czterech stało przy burcie, powoli

opuszczając szalupę z siedzącym w niej człowiekiem, ubranym w połyskliwy niebieski

strój. Złociste włosy lśniły w blasku słońca. U rękawów miał koronkowe mankiety, nosił

też długie, błyszczące czarne buty.

Ciało Randara ocknęło się do życia, ze zdumiewającą sprężystością poderwał się

na nogi i czym prędzej pospieszył do pomostu. Teraz nikt już nie wziąłby go za starca.

Prawdę powiedziawszy, trzymał się znakomicie jak na swój piąty krzyżyk.

- Randar Meisterplass?

Mężczyzna w łodzi już kilka metrów od brzegu odłożył wiosła i uprzejmie się

skłonił.

- A kto pyta? I z jaką sprawą przybywacie, mój panie?

- Jestem Adrian Muld i przywożę dla ciebie list.

- List? - Randar zadrżał; nigdy w życiu nie otrzymał żadnego listu. Nie umiał też

go przeczytać.

Przybysz dopływał już do lądu i Randar wreszcie opamiętał się na tyle, by pomóc

mu dobić do pomostu. Wyciągnął szorstką dłoń i popatrzył młodemu człowiekowi prosto

w oczy.

- Przybywam z Północy - oznajmił Muld po prostu i Randar w jednej chwili już

wiedział, kto przysyła list. Serce podskoczyło mu w piersi, musiał z całych sił wziąć się

w garść, by nie okazać przemieszanej z bólem radości.

- Od Marii - szepnął.

Młodzieniec, przyglądający się uważnie jego twarzy, skinął głową.

- Dziękuję... panie Muld... Czy... czyją spotkaliście?

- Owszem, spotkałem. Przywożę wam jej najgorętsze pozdrowienia. Maria miewa

się dobrze, lecz bardzo cierpi z powodu rozłąki z ukochanymi, których zostawiła w

domu.

Randar z trudem przełknął ślinę. Na usta cisnęło się tysiąc pytań, ale nie wiedział,

od czego zacząć. Adrian Muld przez ramię zerknął na statek, unoszący się nieruchomo na

gładkiej niebieskiej wodzie.

- Proszę nie odchodzić... Mam nadzieję, że nie odmówicie łyka piwa... a może

skromnego poczęstunku...

Randar miał nieprzepartą ochotę pogładzić kształtne dłonie młodzieńca; być może

dotykały Marii, może wciąż zostało na nich jej wspomnienie.

Adrian skinął głową, z podziękowaniem przyjął zaproszenie.

Randar nie bez wstydu zaprowadził go do swej skromnej chaty, chociaż w

porównaniu z chałupą, w której sam tutaj wyrósł, mogła się ona wydawać prawdziwie

pańskim dworem. Własnymi rękoma wyrzeźbił piękne meble stojące teraz pod ścianami i

dekoracje zdobiące futryny przy drzwiach. Adrian podziwiał jego kunszt, chwalił zgrabne

linie i motywy wyrzezane w drewnie.

- Widzę, że jesteś utalentowanym człowiekiem.

Nadzwyczajnie utalentowanym, prawdziwym geniuszem rylca...

Wzrok Adriana padł na dłonie Randara, którym brakowało kilku palców.

- Nieprawdopodobne! - dodał z uznaniem.

Randar przedstawił Gjertrud, starszą córkę Marii, Sunnivę Mogensdatter, i

Maryjkę. Malutka śmiało zadarła głowę i wbiła oczy w obcego przybysza.

- Ładny pan - stwierdziła i obróciwszy się na pięcie, uciekła.

Zaraz jednak wróciła, małe paluszki złapały za pochwę szpady, którą Adrian oparł

o krzesło. W złoconej skórze najlepszego gatunku błyszczały czerwone i zielone

kamienie.

- Daj Maji!

Randar zawstydził się śmiałością dziecka, skinął na Gjertrud, by zabrała

dziewczynkę.

Ale Adrian wziął Maryjkę na kolana i zaczął czegoś szukać w kieszeniach.

Wreszcie wyjął nieduże lustereczko oprawne w śliczną ramkę ze srebra.

- To dla ciebie, maleńka. Za to, że jesteś tak podobna do swojej matki.

Randar poczuł ukłucie w piersi. Co to ma znaczyć?

Sunniva zacisnęła powieki.

Adrian zauważył jej reakcję i zaraz odpiął koronkowy kołnierz, który nosił pod

dwurzędową kurtką.

- A to pamiątka dla ciebie, panienko Sunnivo, jeśli wolno mi coś ofiarować.

Musicie zrozumieć, winien jestem ogromną wdzięczność waszej matce...

Usłyszeli wreszcie niezwykłą historię Adriana. O kobiecie, którą jeszcze jako

chłopiec spotkał daleko na Północy, o kobiecie, którą, pomimo że została skazana za

nieuczciwość i kradzież, pokochał pierwszą, gorącą młodzieńczą miłością. Bardzo krótko

cieszył się jej towarzystwem, bo statek prędko musiał opuście wybrzeże Norwegii.

- Obiecałem jednak, że wrócę, gdy czas jej kary dobiegnie końca. Owszem,

dochodziły mnie słuchy, że nikt żywy nie opuszcza takich miejsc jak tamto, musicie

jednak wiedzieć, że wprawdzie bardzo dokucza im tam głód i zimno, to jednak

najsilniejsze mogą przeżyć. A moja ukochana była silna... Cóż, mijały lata i pewnego

dnia nadszedł czas, by po nią pojechać. Potraficie sobie pewnie wyobrazić, jak wielki

smutek mnie ogarnął, gdy dowiedziałem się, że jej już nie ma. Nie zniosła rozstania,

trochę... pomieszało jej się w głowie. Tak w każdym razie mi mówiono. Spotkałem tam

natomiast dwie niezwykłe kobiety. Jedną z nich była twoja Maria... - Adrian uśmiechnął

się do Randara. - Drugą była Kristina, moja córka! - podjął po chwili, a jego twarz

rozjaśniła się czułością. - Winien jestem wdzięczność Marii za to, że mała przeżyła, i za

to, że wśród tej nędzy i okropności na wyspie wyrosła na tak zrównoważone i normalne

dziecko. Teraz chyba już rozumiecie...?

Pokiwali głowami, uwierzyli w tę nieprawdopodobną historię, rodem jak z baśni.

Po cóż miałby przywozić im podarki i kłamać przy tym?

Wreszcie Adrian wyciągnął pożółkły, ciasno zrolowany zwój skóry, solidnie

obwiązany sznurkiem.

- To dla ciebie, Randarze, dla was wszystkich. Sunniva bez wahania wyciągnęła

rękę. Jedynie ona umiała dobrze czytać.

Skjoervoer, koniec kwietnia 1689

Moi najdrożsi, wytęsknieni!

Ślę Wam ten list, pragnąc, abyście znaleźli w nim pociechę i ukojenie. W każdej

godzinie moje myśli są przy Was i wiem, że Wy także musicie znosić troskę i niepokój o

mój los, który dotknął nas wszystkich. Błagam, nie smućcie się zbyt mocno. Świadomość,

że przeze mnie tak cierpicie, przyprawi mnie o jeszcze większy ból. Przez wzgląd na mnie

opiekujcie się i radujcie sobą nawzajem, a ja przyrzekam, że będę o siebie dbać i

wystrzegać się zła tak, jak tylko to możliwe w tym miejscu. Nie będę Was oszukiwać, nie

mam Was za głupców, którzy nie potrafią pojąć, jak trudne mogą być moje powszednie

dni. Dotychczas jednak mojemu życiu nie groziło niebezpieczeństwo. Rzadko dokucza mi

głód, najgorsza jest ciemność i ta długa zima. Wiele kobiet nie jest w stanie jej

przetrzymać, nie potrafią się troszczyć o własne zdrowie, a często brakuje im nawet pary

butów, chroniących przed mrozem...

Sunniva zrobiła przerwę, zwilżyła usta. Przestała się spieszyć, starannie

odczytywała każde słowo z długiej opowieści matki. Pozostali słuchali w milczeniu,

przed ich oczami rysował się samotny szkier. Przez głos Sunnivy przebijał głos Marii, w

zadziwiający sposób przeniesiony do nich na zwojach papieru.

Randar nie śmiał płakać, bał się nawet drgnąć w obawie, że całe ciało w jednej

chwili mu zwiotczeje. Strasznie było słuchać relacji Marii z jej życia na Północy, lecz

jednocześnie rosła w nim radość, wiedział wszak, że Maria żyje i mimo wszystko dobrze

się miewa. Tak, jego Maria jest silna!

...nie mam nic więcej do opowiedzenia o moim Życiu tutaj i kończę tę część listu,

śląc Wam ciepłe myśli.

Jak widzicie, są tu jeszcze cztery inne listy, po jednym dla każdego z Was.

Maleńkiej dajcie jej list w dniu, w którym pozna sztukę składania liter.

Kochana Sunnivo, naucz jej siostrzyczkę. I wypełnij obietnicę, którą złożyłam

Gjertrud A ty, Randarze... przyłóż swój list do serca i noś go przy tej piersi, do której tak

bardzo pragnęłabym przylgnąć. Pewnego dnia spotkasz kogoś, komu zaufasz na tyle, byś

pozwolił mu odczytać moje słowa przeznaczone dla Ciebie. Wiem, że Adrian jest

człowiekiem godnym zaufania, lecz znam Cię na tyle, ukochany, by wiedzieć, jak trudne

może być dla Ciebie odsłonięcie twarzy przed nieznajomym.

Żyjcie dobrze, najmilsi, i niech nie opuszcza Was odwaga. Nie utraciłam nadziei,

że spotkam Was jeszcze tu na ziemi, i co wieczór modlę się do Najświętszej Matki o tę

łaskę. Wy również się módlcie, strzeżcie też miłości, kochajcie się nawzajem i bądźcie

razem. Przekażcie moje pozdrowienie przyjaciołom z wioski, Eyliffowi lensmanowi i jego

domownikom i wszystkim innym, którzy jeszcze dobrze o mnie myślą.

Postaram się przesłać Wam więcej listów, lecz to może być trudne. Tak bardzo

pragnę Was ujrzeć, usłyszeć Wasze głosy! Ponieważ jednak to niemożliwe, bardzo

ucieszą mnie jakieś wieści. Wiem, że mogą upłynąć lata, zanim Adrian znów zawita w te

okolice, lecz sądzę, że nie zapomni o swojej Kristinie. Prześlij wraz Z nim kilka słów,

Sunnivo. I może lok włosów malutkiej... A ty, Randarze, może miałbyś coś dla mnie,

choćby skrawek koszuli, w której zdołam wyczuć Twoją bliskość?

Od Gjertrud chciałabym dostać jedno z jej wspaniałych pszennych ciastek, ale

wiem, że przy tak dalekiej podróży to próżna prośba. Przyślij mi raczej woreczek

pachnących ziół z Meisterplassen, abym mogła schować go w posłaniu i zasypiać wśród

zapachu domu.

Niech Bóg ma w opiece Was wszystkich!

Do następnego spotkania,

Maria.

Przy swoim imieniu narysowała kwiatek pierwiosnka, kluczyki Maryi.

Wszyscy płakali.

Adrian nie wziął im tego za złe, nie odwracając twarzy uspokajającym gestem

gładził malutką po policzku. Maryjka jedyna miała suche oczy, ale usta jej się skrzywiły

na widok smutku najbliższych.

- Juś nie płaćcie! Gjeltlud, śmiej się, śmiej! Pats! - starała się ich rozbawić,

przyniosła nawet lalkę i kazała jej skakać po kolanach opiekunki.

Musieli więc otrzeć łzy, gdy mała zanuciła wymyśloną przez siebie piosenkę i na

niepewnych nóżkach ruszyła w tany z lalką.

- Promyk słońca - uśmiechnął się Adrian. Gjertrud potwierdziła to skinieniem

głowy. Randar też chciał przyświadczyć, lecz on nie potrafił patrzeć na córeczkę, nie

czując przy tym ukłucia w piersi. Zdawał sobie sprawę, że bez malutkiej tęsknota za

Marią byłaby jeszcze trudniejsza do zniesienia, lecz nie dało się zaprzeczyć, że podobień-

stwo dziecka do jego matki wciąż na nowo rozdrapywało rany.

Randar wziął do ręki dwa arkusze z jego imieniem, rozpoznał te litery, i delikatnie

końcami palców pogładził czarny atrament, którym palce Marii ułożyły z liter jego imię.

Nigdy goręcej nie pragnął umieć czytać. W duchu poprzysiągł sobie, że opanuje tę

sztukę. Nigdy nie pozwoli nikomu obcemu dotknąć tych papierów, będzie je nosił na

piersi, tak jak pisała Maria, do czasu aż sam będzie mógł je rozwinąć i poznać jej myśli.

Sunniva zaofiarowała się, że przeczyta mu list, lecz on uprzejmie odmówił.

Dziewczyna zabrała więc swoje kartki i gdzieś przepadła. Wieczorem zamierzała

przeprawić się przez fiord, by następnego dnia stawić się w gospodarstwie lensmana.

Służyła w Stedje od dwunastego roku życia. Randar przypuszczał, że podoba jej się takie

życie wśród młodych dziewcząt na wielkim dworze. Tak, tak, nie brakowało tam i

chłopców. A Sunniva wcześnie weszła w dorosłość, prędko dojrzała.

Randar ucieszył się, gdy wraz ze zmierzchem spokój zapanował nad

Meisterplassen. Wiosenne wieczory stawały się coraz jaśniejsze, teraz nawet w środku

nocy mógł dostrzec zarys wiszących nad łóżkiem obrazów. Niebo wśród całej

niebieskości miało też odcień różu.

Lustro wody marszczyła łagodna bryza. Czerwony szkuner dawno już zniknął za

cyplem Ylvisaker. Daleko po obu stronach fiordu leżały niewielkie osady, najbliżsi

sąsiedzi Meisterplassen. Dotarcie do nich inaczej niż wodą nie było możliwe.

Noc.

Cicha, gorąca.

Jak wszystko, co ich łączyło...

Znów otuliła go tęsknota, przez sen zrzucił lekką derkę.

ROZDZIAŁ II

Sunniva z każdym ruchem wioseł zostawiała Meisterplassen coraz dalej za sobą.

Poranek był jasny i przejrzysty, powietrze świeże i czyste po nocnym lekkim deszczu.

Z przyjemnością wręcz odjeżdżała od Randara i Gjertrud. Żałoba przesłaniała im

oczy niczym bielmo, przypominając Sunnivie, gdy tylko ich widziała, o jej własnej

tęsknocie.

Dlatego tak rzadko ich odwiedzała.

Meisterplassen nigdy nie stało się jej domem, jej gniazdo rodzinne było zupełnie

gdzie indziej, tam gdzie przeżyła piękne dni, kiedy jeszcze żył ojciec, a czas upływał

wesoło na zabawie i żartach.

Ojciec.

Kochany tatuś, umarł tak nagle.

I ten późniejszy koszmar, kiedy nowy proboszcz oznajmił, że mama i ojciec nigdy

nie zostali sobie naprawdę poślubieni. Wynikało z tego, że ona sama jest bękartem, tyle

rozumiała.

Odpowiadała jej służba w gospodarstwie Stedje, gdzie rządził lensman Eyliff i

jego żona Hilda. Wiedziała, że to dobre miejsce. Nie wszyscy mieli takie szczęście do

gospodarza jak dziewczyny na Stedje. W każdą niedzielę mogły pospać dłużej, nie

brakowało jedzenia, a na święta Bożego Narodzenia dostawały nowy materiał na suknie.

Sypiały w łóżkach z siennikami, a gdy robiło się zimno, gospodarz nie skąpił opału do

ogrzania ich komór. A przecież wielu znajomych Sunnivy miało swe sypialnie na

stryszkach w oborze albo po prostu w kącie sąsieka z sianem.

No i zapłata w wysokości trzech albo czterech talarów. To więcej, niż bez wstydu

miałaby odwagę żądać.

Najbardziej lubiła wieczory spędzane z innymi młodymi. Życie nie rozpieszczało

jej przyjaźnią i towarzystwem rówieśników. Najpierw była wszak córką pastora, której

inne dzieci lękliwie unikały. Uważały, że nosi za ładne sukienki, i z niechęcią patrzyły na

jej zabawki. Wygnana z domu jak dziecko nędzarzy, przybyła na Meisterplassen. Prędko

zdała sobie sprawę, że Randar, przyjaciel mamy, jest wyklęty przez ludzi.

Musiało upłynąć trochę czasu, lecz w końcu zdołała zaakceptować fakt, że przed

przybyciem mamy na plebanię byli kochankami.

Randar okazał się dobrym człowiekiem, i pięknym w taki niezwykły, tajemniczy

sposób. Miał silne ciało i bardzo, bardzo ciemnoniebieskie oczy patrzące spod czarnej

grzywki. Spokojny i opanowany, unikał zatargów z wystraszoną dziewczynką. Sunniva

powoli, dzień po dniu odkrywała jego spokój, aż w końcu zaczęła się przy nim czuć

równie bezpiecznie jak kiedyś przy ojcu, łagodzącym pieszczotą jej smuteczki.

Mama kochała Randara.

Sunniva coraz lepiej pojmowała, na jaki los w rzeczywistości skazano jej matkę.

Zesłano ją za karę na północne krańce kraju, bez możliwości powrotu. Nigdy nie

ujrzy już Randara. Sunniva pozostanie sierotą, bez ojca i matki. Maryjka miała może

trochę więcej szczęścia, przynajmniej ojciec był przy niej. Chyba że i on zapłacze się na

śmierć...

Sunniva poczuła leciutkie drżenie w głębi serca, lecz natura zabraniała jej dręczyć

się tym, na co i tak nie dawało się znaleźć żadnej rady.

Mamy nie było.

Dość już nocy przepłakała z tego powodu, ale teraz, gdy tak niespodziewanie

nadszedł list, uświadomiła sobie, że jej rany wcale się nie zagoiły.

Straszna była świadomość, że mama już nigdy nie podejdzie na palcach, żeby

lepiej otulić ją kocem, myśląc, że ona śpi. Lekki dotyk dłoni na czole, łaskoczące

kosmyki włosów odsunięte z twarzy... To właśnie mama.

Jestem teraz już prawie dorosła, myślała Sunniva, dłonią zasłaniając oczy przed

blaskiem bijącym z nieba, żeby zobaczyć, czy nikt znajomy nie stoi na brzegu. Nie, są

tylko ci, którzy zawsze się tam plączą, zapatrzeni w przepływające łodzie. Najubożsi

znad brzegu, wdowy i starcy, dzieci o zdeformowanych stopach, ślepcy, wszelkiego

rodzaju kaleki.

Najnędzniejsi, ci, którzy nie mieli prawa spodziewać się jakiejkolwiek pomocy.

Owszem, rzucano im okruszyny chleba i ochłapy z połowów. Żyli chlebem z kory

drzew, dziko rosnącym zbożem, rybami, które sami zdołali złowić, i zupą z wodorostów.

Zimą wielu z nich zamarzało na śmierć w nędznych lepiankach, w wilgotnym powietrzu

nad samą wodą stale wybuchały nowe choroby.

Sunniva starała się zanosić im jakieś smaczne kąski, czasami resztki z kuchni

Stedje. Dzieci zawsze tłoczyły się wokół niej, wiedziały, że mogą liczyć na coś dobrego.

Ogarniał ją wstyd, gdy usiłowały całować ją po rękach, pachnących zapewne mąką i

masłem, a mimo to nie potrafiła się zdobyć na minięcie żebrzących dzieci z podniesioną

głową.

Przycumowała pożyczoną łódź i zabrała niewielki tobołek. Szybko pokonała

odległość dzielącą ją od Stedje, kawałek dobrą, bitą drogą, a później ścieżką na skróty

przez pola i zagajnik. Ze Stedje roztaczał się widok na wioskę, rozłożoną w zaciszu

doliny schodzącej do fiordu. W górze leżało wiele pięknych zagród, ale Sunniva nigdy

nie zapuszczała się dalej niż do Eggja. I do Gurvin.

Tam mieszkał Bjornar.

Cudowny Bjornar, który kiedyś, pewnego wieczoru, już całe wieki temu, wziął ją

za rękę. Bjornar, który w ciepłe noce chętnie przychodził pod dziewczęcy stryszek i

wygwizdywał rozchichotanym pannom wesołe melodie.

Niejedna koleżanka Sunnivy miała oko na chłopaka z Gurvin. Liczył sobie

dwadzieścia lat, poruszał się lekko, sprężyście. Złociste loki tańczyły mu wokół głowy,

ale po rysach twarzy łatwo można się było zorientować, że nie jest już żółtodziobem.

Mężczyźni twierdzili, że to robotny, godny dziedzic gospodarstwa z tradycjami.

Sunniva była pewna, że go kocha. Rozpaczliwie, desperacko, z całego serca. On

jednak widać tego nie rozumiał. Rozmawiał z nią wesoło, kiedy spotykali się po

nabożeństwie w kościele, lecz z taką samą wesołością witał Anitę, Kari czy Martę. Nikt

nie widział, by zatańczył więcej niż trzy tańce z tą samą dziewczyną. Sunniva nie raz i

nie dwa wykradała się z domu i drżąca obserwowała taneczną polanę, na której starsza

młodzież bawiła się w kole albo parami wirowała w objęciach.

W tym roku przyszła kolej na nią.

Latem kończyła piętnaście lat i miała uczestniczyć w zabawach dorosłych.

Przestała być dzieckiem!

Szkoda, że nie ma mamy. Mama obiecywała, że na pierwsze tańce Sunniva

dostanie tę piękną sukienkę z lnianego płótna. Ozdobiłaby ją koralikami i koronkami,

poświęciłaby własne stroje, byle tylko córka ślicznie wyglądała na swej pierwszej

świętojańskiej zabawie.

Ale mama marzła gdzieś na małej rybackiej wysepce daleko na Północy, a

Sunniva musiała radzić sobie sama. Randar nie miał pojęcia o rozterkach młodych

dziewcząt, może uznałby, że Sunniva nie ma wstydu, skoro myśli teraz o zabawie i

przyjemnościach.

Gjertrud na pewno uważała tak samo.

Cóż, przyjdzie jej samej razem z Kari spędzać wieczory z igłą i nitką, by jak

najpiękniej wyszykować się na tańce. We dnie, odkąd gospodarzyły we dworze tylko we

dwie, i tak było dość roboty. Inne dziewczęta wraz z żywym inwentarzem przeniosły się

na lato do letniej zagrody.

Sunniva wzięła drewniaki do ręki i po miękkiej, młodej trawie przebiegła ostatni

kawałek do spichlerza. Stał na skraju podwórza jako jeden z wielu solidnych budynków z

drewnianych bali wśród nowszych zabudowań z pionowych desek. Stedje było wielkim,

pięknym gospodarstwem z dwoma podwórzami, które zespalał główny budynek z ga-

leryjkami. Tu właśnie na parterze zbierał się lokalny wiejski ting, tu odbywały się

posiedzenia sądu, wyprawiano też wesela, a nawet stypy, kiedy ktoś chciał się postawić,

a sam nie miał dostatecznie dużo miejsca.

W gospodarstwie zawsze panował ruch, mieszkało tu wszak trzydzieścioro dwoje

ludzi, a podlegali mu dzierżawcy i chałupnicy z połowy dystryktu.

Sunnivę przeniknął dreszcz, kiedy weszła do sieni, chłodnej w porównaniu z

pierwszymi prawdziwie gorącymi promieniami słońca, pieszczącymi skórę. Prędko

przebrała się w grubą roboczą spódnicę i naciągnęła przez głowę skórzany fartuch. Będą

dziś farbować wełnę, motki zawisną do wyschnięcia na drzewach przy rzece niczym

rozradowane kolorami proporce: należało się z tym uporać przed sianokosami.

Sunniva nasmarowała ręce baranim tłuszczem, żeby żrący niebieski barwnik nie

wgryzł się w skórę. Nie byłoby wcale zabawnie, gdyby przyszła na tańce z sinymi

rękami!

Gdy dotarła nad rzekę, poranek przeszedł już w dzień. Kari zdążyła rozpalić

ognisko, a wełna w wielkich stosach czekała, aż ubarwi ją brzoza, gałązki czarnych jagód

i czarny proszek, który pomimo nieprzyjemnego zapachu dawał głęboki niebieski kolor.

Farbowane nim tkaniny stawały się jeszcze mocniejsze.

- Witaj, Sunnivo! Spóźniłaś się. Chciałaś mnie zostawić samą z tą ciężką wełną?

- Och, nie żartuj, wyprawiłam się skoro świt. Ale opornie mi się wiosłowało,

wiatr przez cały czas wiał mi w twarz.

- Aha, byłaś wczoraj w domu. Jak się tam miewają?

Sunniva westchnęła, przysiadła na kępie trawy i splotła dłonie na podołku. Nie

miała ochoty zabierać się do mozolnej pracy, troski leżące na sercu ciążyły widać także

rękom i nogom.

- Opowiadaj. Widzę, że coś się stało. Coś złego?

- Nie, zwyczajnie. Ale trochę jestem smutna. Dostałam wczoraj list... od mamy.

- Och....

Sunniva spostrzegła, że Kari szerzej otwiera oczy. Przyjaciółka nieraz prosiła, by

opowiedzieć jej o Marii, owej niezwykłej kobiecie, którą Sunniva miała szczęście mieć

za matkę. Niektórzy wciąż nazywali ją czarownicą, pastor twierdził, że to kusicielka, a

lensman wspominał ją jako przeklęcie urodziwą kobietę.

Matka Sunnivy, uwięziona teraz gdzieś na Północy, na pewno była osobą

niezwykłą.

Sunniva niechętnie opowiadała o liście matki, o tęsknocie, o braku nadziei i

bezradności.

Kari zrozumiała, starannie dobierała słowa odpowiedzi.

- Pojmuję, że musisz za nią bardzo tęsknić. To straszne tak nie mieć żadnej

rodziny... bo twoja mała siostrzyczka nie potrafi chyba na razie dać żadnej dobrej rady?

Sunniva uśmiechnęła się, lubiła tego pulchnego, ciemnowłosego dzieciaka.

- Nie ma chyba dwóch sióstr bardziej niepodobnych do siebie niż my -

powiedziała. - Maryjka ma taką ciemną cerę, jest taka drobniutka, ale swoim gniewem

potrafi przepędzić samego diabla gdzie pieprz rośnie. A ja... Podobna jestem do wielkiej,

cielnej krowy, brunatna sierść, grube kości i wielkie, mokre oczy...

- Przestań! Za surowo się oceniasz. Nie przeglądasz się w lusterku? Masz śliczne

brązowe włosy, chłopców aż skręca, żeby cię po nich pogłaskać. Jesteś wysoka, trzymasz

się prosto, masz silne ręce i nogi. A twoje oczy... Takie piękne jak u eleganckiej damy, z

długimi, ciemnymi rzęsami!

Sunniva prychnęła gniewnie:

- Mam zapadnięte policzki, a stopy wielkie jak u mężczyzny.

- Masz jeszcze inne części ciała niezwykłej wielkości, dlatego wątpię, żeby jakiś

mężczyzna patrzył akurat na twoje stopy - roześmiała się Kari i rzuciła garść zgniecionej

trawy na piersi Sunnivy.

Teraz śmiały się już obie i z chichotem przekomarzały się dalej. Sunniva poczuła,

że łatwiej się jej oddycha.

Jak cudownie mieć przyjaciółkę!

Gdy przygnębiona wracała z Meisterplassen, nikt nie potrafił jej rozweselić tak

jak Kari.

Sunniva rozwiesiła ostatnie żółtozielone motki i przelała zabarwioną wodę do

beczki. Zamierzały wykorzystać ją jeszcze raz, wszystko należało oszczędzać.

Kari uprzątnęła kadzie, tarę i pięć opróżnionych z wełny koszy. Pora była późna,

dziewczęta po słońcu poznały, że zbliża się czas posiłku, na który z pewnością już

czekali kosiarze ciężko pracujący na polach.

Prędko przeszły ścieżką do dworu, odłożyły sprzęty na progu „domu ognia”.

Potem zmyły z siebie barwniki i tłuszcz i przebrały w fartuchy używane do pracy

w domu.

Nad ogniem wisiał już kociołek pełen wody, jego napełnianie należało do

obowiązków najmłodszej ze służących. Kari wyjęła faskę ze zmieloną w domu mąką i

roztarłszy jej porcję z zimną wodą, wlała mieszaninę do parującego garnka. Dolała

jeszcze dzbanek wczorajszego wywaru z mięsa i dodatkowo posoliła, jak należało w

porze letnich upałów. Sunniva do smaku posypała owsiankę strużynkami przyniesionego

ze spiżarni suszonego mięsa. Krowy cielące się jesienią od dawna już nie dawały mleka,

do posiłku popijano więc kwas. W stojącej pod podłogą kuchni beczce, do której zlewano

resztki mleka, wytwarzała się kwaskowata, żółtawa masa. Po odciśnięciu wyrabiano z

niej specjalny rodzaj sera, zwany po prostu „starym”, zaś niebieskawy płyn, zwany

kwasem, letnią porą zaspokajał pragnienie małych i dużych.

Kosiarze zasiedli wokół stołu, Kari i Sunniva kręciły się jak frygi, dbając, żeby

każdemu dostało się to, co mu się należy. Potem czekało je zmywanie i zamiatanie,

dopiero gdy się z tym uporały, same mogły coś przegryźć. Lubiły wziąć trochę chleba, a

czasami i kilka kawałeczków suszonego mięsa i iść nad rzekę. Miały tam swój zielony

domek, osłonięty i przyjemny. W najgorętsze letnie dni chętnie gromadziła się tu

młodzież, lecz w tym roku nikt najwyraźniej nie przypomniał sobie o tej cudownej

chłodnej polanie.

Miło było jeść wieczerzę w zacisznym zakątku.

Dziewczęta beztrosko rzucały kuleczki z chleba do wody, obserwując, jak małe

rybki z zapałem skubią ludzką strawę.

Były zmęczone po całym dniu pracy, nieskore do żartów i wielkich czynów.

Kari wyciągnęła się na trawie i roztarła obolałe mięśnie ramion. Była troszkę

starsza od Sunnivy, miała długie brązowe włosy, które teraz, kiedy rozpuściła koronę z

warkoczy, wiły się jej aż do pasa.

- Ciekawe, kto przyjdzie na tańce w wieczór świętojański - westchnęła.

- Nie pytałaś go? - zainteresowała się Sunniva z błyskiem w oku.

- Myślę, że się zjawi. Ale pomyśl tylko, co będzie, jak przyprowadzi inną albo...

- Powinnaś go spytać. Przecież mimo wszystko wystawał tej wiosny pod twoim

oknem co najmniej trzy razy. Dziwne byłoby, gdyby nie miał szczególnych zamiarów.

Kari zmarszczyła nos, zastanowiła się.

- Hmmm, nie wiem. On jest dziwny. To prawi mi piękne słówka i stroszy pióra

jak kogut, to znów następnym razem, kiedy się spotykamy, ledwie na mnie spojrzy...

- Wszyscy są tacy sami. Nie wiadomo, co myśleć - pokiwała głową Sunniva i

sięgnęła po ostatni kawałek chleba.

- No a ty? Co z Bjornarem?

- Nie wiem. Wiem tylko, że jeśli przyjdzie na tańce z inną... Umrę!

- Eee, pleciesz...

- Na pewno! Boli mnie tu, w środku, na samą myśl, że mógłby być z inną. Na

przykład z tą suką Anitą. Ona się go czepia jak rzep owczej sierści!

- Anita jest piękna...

Sunniva prychnęła, ale nie zaprzeczyła.

Anita rzeczywiście była piękna. Miała rude włosy, jasną cerę i drobniutkie piegi,

którym mężczyźni najwyraźniej nie potrafili się oprzeć. Piwne oczy błyszczały, a usta

zdawały się w każdej chwili gotowe do pocałunku.

- Anita jest głupia - oświadczyła Sunniva. - Każde najprostsze zadanie trzeba jej

wyjaśniać co najmniej tuzin razy.

- Ich to wcale nie obchodzi. Wydaje mi się wręcz, że chłopcy uważają to za

zaletę. Nie ryzykują, że przejrzy ich myśli.

- Pewnie masz rację. Pamiętam, jak Thomas się rozgniewał, kiedy w zeszłym

roku odpowiedziałam za niego, gdy nas przepytywano przed konfirmacją.

Dziewczęta przysunęły się do siebie, wieczór z wolna przechodził w noc, ale nie

tęskniły za rozgrzanym sypialnym stryszkiem, gdzie na pewno już chrapały dwie inne

dziewczyny. Najstarsza ze służących, odpowiedzialna za służbę, godziła się na to, że

dwie przyjaciółki od czasu do czasu razem gdzieś przepadały.

Ale Kari zaczęła już ziewać, ułożyła się wygodniej na trawie. Ptaki ucichły.

Nawet rzeka zdawała się płynąć spokojniej. Liście drzew drżały, na niebie

pojawiły się blade gwiazdy.

- Śpiąca jestem - mruknęła Kari.

- Ja nie - odpowiedziała Sunniva. - Tyle mi się kręci po głowie... list mamy...

Bjornar... wszystko.

- Musisz już spać. Jutro mamy przewracać siano!

- Wiem, ale posiedźmy tu jeszcze chwilę!

- Dobrze. Zapadła cisza.

Taka cisza, że Sunniva usłyszała, jak w zagajniku nad rzeką trzaskają gałązki pod

czyimiś stopami. Wpatrzyła się w mrok, spodziewała się ujrzeć sowę albo może lisa.

Niedźwiedź raczej nie podchodził tak blisko ludzi.

To musi być człowiek.

Młody, zwinny człowiek.

W letnim mroku błysnęły jasne włosy.

- Bjornar - wargi dziewczyny ułożyły się do wymówienia dźwięków, lecz słowa

uwięzły jej w gardle.

Szturchnęła na wpół uśpioną Kari.

- To Bjornar Gurvin. Chyba nas podgląda - szepnęła cicho.

- Naprawdę? To bardzo emocjonujące. Chcesz, żebym poszła?

- Nie! Tak! Nie, zostań. Boję się...

- Czego? Niewiele będziesz miała okazji, żeby porozmawiać z nim sam na sam! I

na pewno nie zaciągnie cię do lasu i nie zhańbi, nie ośmieli się!

- Bjornar... nigdy by...

- No to czego się boisz?

Sunnivę ogarnęła lekka irytacja, rozgniewało ją przede wszystkim jej własne

podniecone serce.

- Dobrze, pokażę ci, że się nie boję. Idź do domu! Kari, śmiejąc się pod nosem,

odeszła.

Bjornar stał oparty o drzewo na niedużym wale ziemnym, schodzącym nieco dalej

do rzeki.

Podniósł rękę na powitanie. Sunniva pomachała mu niepewnie.

Ruszył w jej stronę!

Na miłość boską, podchodził do niej!

Przestała oddychać, serce tłukło się w piersi niczym przerażony ptak w klatce.

Zobaczyła, jak chłopak zwinnie wbiega na gładką skałę, stopy bez trudu znalazły

oparcie na śliskim podłożu.

Loki tańczyły mu nad uszami, kiedy kroczył ku niej sprężyście jak leśny bożek.

Sunniva chłonęła widok silnego ciała. Bjornar ubrany był tylko w koszulę bez

rękawów i brunatne robocze spodnie, ale na nogach miał lekkie skórzane trzewiki, co

odróżniało go od zwyczajnych synów chałupników.

- Witaj, Sunnivo. Właśnie myślałem, że to ty.

- Witaj, Bjornarze.

Żadne nie wiedziało, jak dalej poprowadzić tę rozmowę.

Chłopak wsunął ręce za pasek spodni i uderzając nogą w kępę trawy, zaczął

gwizdać jak ptak, który jeszcze nie zasnął.

Sunniva stała nieruchomo, ciesząc się, że ma w rękach koszyk. Ściskała go

kurczowo, jak gdyby się go przytrzymywała, jakby był jedynym stałym punktem w

świecie żeglującym przed jej oczyma.

Sama w lesie z Bjornarem!

Czy nie o takiej właśnie chwili śniła? Szkoda, że nie poświęciła czasu na zmianę

sukienki. Szkoda, że nie przeczesała włosów i nie wplotła w nie ślicznej, kolorowej

wstążki!

Był jednak przecież całkiem zwyczajny wieczór, jutro wszyscy musieli wcześnie

wstać, czekał wszak kolejny dzień pracy.

- Posłuchaj, Sunnivo... Często przychodzisz tu wieczorami?

- Nie... od czasu do czasu.

Tak więc i ten temat rozmowy się wyczerpał. Bjornar jeszcze raz zdobył się na

odwagę.

- Widziałem cię... was... kilka razy.

Sunniva popatrzyła na niego przerażona. Czyżby z ukrycia podsłuchiwał, jak

rozmawiają o najbardziej intymnych sprawach? A jeśli słyszał, jak bardzo jest

zakochana? Och, nie!

Ale Bjornar więcej do tego nie wracał, przysiadł na ziemi z wyciągniętymi

nogami.

Podniósł głowę i popatrzył na dziewczynę, wciąż stała jak skamieniała, ściskając

w rękach koszyk.

- Nie możesz na chwilę usiąść, Sunnivo, tak żebyśmy mogli porozmawiać? -

spytał cicho.

- Dlaczego, Bjornarze Gurvin? Zaryzykowała w nadziei na miłą sercu odpowiedź

i nie przeliczyła się.

- Chciałbym cię lepiej poznać. Ty... dorosłaś. Wciąż cię pamiętam jako wysoką,

ale małą dziewczynkę, kiedy przybyłaś na Stedje. Już wtedy wydawałaś się w pewnym

sensie dorosła. Ale teraz... zniknęła gdzieś ta twoja dziecinność, którą dostrzegałem

wówczas.

- Widzę, że bacznie mnie obserwujesz - odparła już zdecydowanie śmielej.

Przekrzywiła głowę, odważyła się nawet uśmiechnąć z lekką drwiną. W odpowiedzi

błysnęły w uśmiechu białe zęby chłopaka. Złapał ją za rękę, łagodnie pociągnął na trawę.

Ziemia trochę już wystygła, Sunniva wyczuwała ciałem każde chyba źdźbło.

Powietrze jednak nadal było gorące, a Bjornar zdawał się płonąć żywym ogniem

przy jej boku. Czuła, że powoli również jej ciało staje w płomieniach.

Nie dotykali się,' Sunniva odgrodziła się koszykiem, ale Bjornar nie wypuszczał z

uścisku jej ręki, a ona nie miała ochoty jej wyszarpywać.

Nie mogła się zdobyć na podniesienie oczu. Zapatrzyła się w rzekę, obmywającą

przybrzeżne kamienie leniwie, niczym z pieszczotą...

Zaczął ją gładzić po wnętrzu dłoni.

Ach, Boże!

Jakby tysiąc piórek łaskotało delikatną skórę.

Krew jeszcze szybciej zaczęła krążyć w żyłach.

- Jesteś niezwykłą osobą, Sunnivo.

Ton jego głosu jednoznacznie dawał do zrozumienia, że owo zdanie jest

najpiękniejszym komplementem na świecie.

- Ty także, Bjornarze. Dla mnie.

Skąd, na miłość boską, znalazła w sobie tyle śmiałości, żeby to powiedzieć?

Chłopak uśmiechnął się, teraz musiała już spojrzeć mu w oczy.

Świat się zatrzymał. Sunniva na moment przypomniała sobie wrażenie, jakiego

doznała kiedyś skacząc z belki w stodole na wyschnięte siano.

Uwielbiała rzucać się z wysoka, czuć, jak ciało unosi się w powietrzu i ląduje na

miękkim, pachnącym sianie.

Teraz było tak samo!

A więc to znaczy być zakochanym!

Znów stała na belce pod dachem, ciało przenikał dreszcz napięcia, w każdej

chwili mogła skoczyć.

Bjornar pochylił się, odszukał jej drugą rękę.

Boże, już prawie spada!

Tak daleko do ziemi!

Szepnął coś, zabrzmiało to jak najpiękniejsze słowa ze snu.

Zaparło jej dech w piersiach, spadała, coraz niżej i niżej...

Miękkie wargi, gorący oddech na twarzy.

Niżej i niżej...

Przechyliła się w jego stronę, pragnęła wtulić się w to silne, rozpalone ciało

chłopaka. Mocne ramiona objęły ją, zgniotły niemal koszyk, który ich rozdzielał.

Wylądowała na trawie, miękkiej trawie, nie pachnącej jednak jak zwykle starym

ciepłem słońca, lecz zielonej, świeżej i nieco wilgotnej.

On ułożył się przy niej, jedną rękę wsunął jej pod głowę. Warkocz się rozplótł,

włosy otoczyły głowę dziewczyny jak nie uprzedzony len.

Zapatrzyła się w te niebieskie oczy, pociemniałe teraz i lśniące blaskiem, jakiego

nigdy chyba jeszcze nie widziała.

Bjornar oddychał szybko, tak szybko jak ona.

Pierś przy piersi, w tym samym rytmie, w żadnym z ciał nie ośmielił się drgnąć

żaden mięsień.

Sunniva poczuła w sercu ukłucie strachu, zdawała sobie sprawę, że to

niebezpieczna zabawa.

Co on sobie o niej pomyśli!

Jednym ruchem wyrwała się z jego objęć, usiadła zmieszana.

- Boję się - wyznała, zaskakując go swoją szczerością.

- Boisz się? Mnie?

- Tak. Że ty... że my... Uśmiechnął się szeroko, zrozumiał.

- Nie bój się, Sunnivo. Nigdy bym cię nie skrzywdził. Przeciwnie... na pewno

zauważyłaś, że od dawna ci się przyglądam. Że chciałem być z tobą sam, powiedzieć ci...

pocałować cię.

Ostatnie słowa wymówił szeptem.

- Pewien jesteś, że nie chciałbyś się tak samo bawić z inną dziewczyną?

- Tak. Owszem, mogę się bawić, i nieraz się bawiłem. Ale musisz mi uwierzyć, że

nawet kiedy byłem z innymi, zawsze rozglądałem się za tobą. Odkąd przybyłaś do

wioski... Myślę, że jesteś tak samo niezwykła jak twoja matka...

Sunnivę zmroziły te słowa.

Mamy nie należy w to mieszać. Może i nie była czarownicą, lecz nawet

niedoświadczona młoda panienka bez trudu mogła zauważyć, jaki urok rzucała na

mężczyzn. I przecież ona jest niepodobna do mamy tak jak to tylko możliwe!

- Ani trochę nie przypominam mamy!

- Ależ tak. Jesteś śmiała i uczciwa, nie bardzo też się przejmujesz tym, co inni o

tobie pomyślą. Ty żyjesz naprawdę, Sunnivo! Myślę, że chociaż służysz u ludzi, lepiej

wiesz, co to wolność, niż ja, pierworodny syn i dziedzic gospodarstwa!

Może miał i rację. Sunniva dotychczas mało się nad tym zastanawiała, ale prawdą

było, że niezbyt się przejmowała rozmaitymi zasadami i nakazami. Chętnie robiła różne

rzeczy w sposób odmienny od przyjętego, wypróbowywała nowe sposoby. Zadawała

pytania, lecz po cichu.

- Dziwne - powiedziała zamyślona. - To bardzo dziwne, Bjornarze, ale pierwszy

naprowadziłeś mnie na myśl, że chyba mimo wszystko mam coś wspólnego z mamą. Do

tej pory uważałam się za jej przeciwieństwo.

- To nieprawda. Może niewiele przypominasz ją wyglądem, lecz jesteś naprawdę

szczególną osobą. Tak jak ona. Sadzę też, że jesteś mądrzejsza... Nie okazujesz

wszystkich swoich uczuć, nie opierasz się, gdy wiesz, że i tak przegrasz.

Sunniva szeroko otworzyła oczy.

Jak, na miłość boską, mógł powiedzieć coś takiego, skąd wzięły się u niego takie

jasne myśli, jak to możliwe, że umiał, ot tak, po prostu, ująć w kilku słowach to, co ona

sama od dawna tylko przeczuwała?

Przecież było właśnie tak, jak mówił.

- Wydaje mi się, że znasz mnie lepiej niż ja sama, Bjornarze. Czyżbyś był

jasnowidzem?

- Nie - odparł. - Po prostu się zakochałem. Kiedy znów ją pocałował, Sunniva

zadrżała, bliska rozkoszy. Nie wiedziała, co ma robić, gdzie podziać ręce. Odnalazły

wreszcie spokój na jego karku, z wahaniem dotykały jedwabistych włosów.

Wargi miał gorące i miękkie, przymknęła oczy i poczuła je w tysiącu miejsc na

twarzy. Obudziły się w niej nowe uczucia i uświadomiła sobie, że ktoś wkrótce powinien

przerwać tę zabawę.

Jeszcze tylko trochę, jeszcze kilka lekkich muśnięć...

Powędrowała dłońmi po silnych plecach, pod grubym płótnem koszuli wyczuła

młode, twarde mięśnie. Pachniał tak pięknie, gorącem, niemal oszałamiająco. Słodko i

słono zarazem, pełnią życia.

Chłonęła ten zapach, postanowiła zatrzymać go przy sobie, kiedy Bjornara nie

będzie już tak blisko.

Usłyszała swe własne westchnienie i poczuła, jak on na nie reaguje.

Był tak samo rozpalony jak ona. Wiedziała, że boi się mocniej ją przytulić.

Lecz ich usta nie straciły kontaktu, nie przestawał całować jej po twarzy, szyi, z

coraz większym zapamiętaniem, z coraz mniejszą ostrożnością.

A ona niczego już przed nim nie ukrywała, chociaż drżała na myśl, że widzi ją tak

bez maski. O jeszcze większe drżenie przyprawiała ją świadomość, że w swej zabawie

posuwają się za daleko.

To on nagle się poderwał.

- Jesteś taka...

Sunniva z trudem przełknęła ślinę, zawstydziła się, bo przecież to ona powinna

pierwsza się wycofać. On zdawał się rozumieć jej zmieszanie, delikatnie pogładził ją po

włosach. Rozprężyła się, nie miała ochoty wstawać z trawy. Czyż nie powiedział, że

podoba mu się jej szczerość?

Nie chciała udawać, grać w tę grę, o której tyle razy opowiadały przyjaciółki.

Droczyły się, przewracały oczami, wycofywały się, udawały urażone, kiedy chłopak

wreszcie zebrał się na odwagę i chciał odpowiedzieć na zalotne sygnały dziewczyny.

To chyba nie jest konieczne?

- Jesteś taka... Wydaje mi się, że naprawdę mnie lubisz.

- Lubię cię, Bjornarze. Od dawna. Zadrżała z zimna, płomienie w ciele dogasały.

- Powinnam chyba iść, już późno.

- To prawda, ale musimy znów się spotkać. Tutaj?

- Nie, tu nie. Ja... Może pójdziemy w sobotę na spacer?

Pokręcił głową.

- W sobotę jadę z ojcem do Kaupanger po konia. Wrócimy nie wcześniej niż na

Świętego Jana.

Sunniva wstrzymała oddech, czekała.

- Chodźmy razem na sobótkowe tańce w wieczór świętojański - usłyszała

wreszcie, a ptaszek w jej piersi zaświergotał z radości.

- Chętnie.

- Będziesz tu na mnie czekać?

- Tak.

Ucałował ją leciutko na pożegnanie. Kiedy biegła do domu wśród niskich drzew,

wciąż miała na ustach smak miłości.

ROZDZIAŁ III

Noce Sunnivy były pełne snów. Budziła się drżąca, ogarnięta poczuciem

szczęścia, przyprawiającym ją niemal o wyrzuty sumienia. Bjornar, Bjornar, śpiewała jej

dusza. W zagłębieniu łokcia wypisała jego imię i narysowała wielkie serce. Niezależnie

od tego, czym się zajmowała, i tak przez cały czas miała przed oczami jego twarz; nawet

kiedy zmagała się z ciężkimi grabiami do przewracania siana, ciało zdawało się lekkie i

sprężyste jak nigdy przedtem. Stopy jakby wcale nie dotykały ziemi.

Kari śmiała się z niej, twierdziła, że oczy jej błyszczą jak u kota, na którego nocą

padnie światło pochodni.

Kari drażniła się z nią i żartowała, lecz z jej prześmiewek przebijała szczera

radość. Sunniva wiedziała, że przyjaciółka cieszy się z jej szczęścia.

Wieczorami na panieńskim stryszku omawiano Bjornara na wszystkie strony,

dziewczęta bez końca zadawały pytania, chciały znać wszystkie szczegóły spotkania w

lesie. Sunniva rumieniła się i wykręcała, nie miała ochoty opowiadać o przeżyciu, które

uważała za takie piękne. Nie chciała, by zbrukały je nieubłagane języki towarzyszek.

Dziewczęta trochę się z niej podśmiewały. A może śmiechem pokrywały własne

zawstydzenie? Same wszak dobrze wiedziały, jak to jest...

W żartach nie brała udziału jedynie Anita.

Zawsze stała z boku, nie była jedną z nich.

Rudowłosa Anita wywodziła się z pańskiego rodu.

Należała do innego świata jeszcze przed paroma laty, kiedy to jej ojciec został

zatrzymany przez ludzi lensmana i postawiony przed sądem za oszustwo. Zajmował się

zbieraniem zaległych podatków na rzecz Kościoła i oskarżono go o przywłaszczenie

sobie wielkich sum. Zamożnej rodzinie ziemia usunęła się spod stóp, a dwie najmłodsze

córki musiały zamienić swoje śliczne alkierze na stryszek dla służby w sąsiedniej wiosce.

Anita nie kryła rozgoryczenia.

Wśród córek chałupników i dzierżawców nigdy nie poczuła się jak w domu, więc

kiedy Sunniva przybyła do Stedje, Anita z początku chciała przytulić ją do piersi. Sądziła

zapewne, że ta dziewczynka może się stać współtowarzyszką niedoli, powiadano wszak,

że wyrosła na pięknej plebanii w Lyster. Na pewno zrozumie, jak trudno przyzwyczaić

się do sypiania na słomie komuś, kto przez całe życie układał się do snu na mięciutkim

wygodnym posłaniu!

Sunniva wysłuchiwała jej narzekań, ale nie potrafiła zawtórować. Przeciwnie,

dała starszej od siebie dziewczynie jasno do zrozumienia, że ze skarg i tęsknoty za tym,

co było wczoraj, nie przyjdzie nic dobrego. Trzeba raczej starać się o lepszą przyszłość!

Anita prychnęła tylko w odpowiedzi, nazwała ją nędzarką.

Sunnivę ogromnie to wtedy uraziło, miała dopiero dwanaście lat i bardzo chciała,

aby wszyscy ją lubili.

Później przestała się przejmować Anitą, nigdy jednak nie posunęła się do

prawienia jej złośliwości razem z innymi dziewczętami.

„Księżniczka”, tak mówiono o rudowłosej.

I rzeczywiście, coś w odrzuceniu głowy, kiedy od nich odchodziła, przywodziło

na myśl upadłą księżniczkę. Głośno się z niej śmiały.

Biedna Anita, myślała Sunniva.

Ale teraz, w okresie oszałamiającego zakochania, Sunniva nie miała czasu na

myślenie o Anicie ani o czymkolwiek innym.

Liczyła dni, które okropnie się jej dłużyły. Nadeszła sobota, potem dzień

nabożeństwa ze smaczniejszym posiłkiem i żywymi rozmowami przed bramą kościoła.

Poniedziałek, wtorek... Powszednie dni zlewały się w jedno. Wkrótce całe siano znalazło

się już pod dachem, pierwsze sianokosy dobiegały końca. Dni mijały teraz na znoszeniu z

okolicznego lasu wielkich pęków ulistnionych gałęzi, reperowaniu i ostrzeniu kos i

sierpów, aby były gotowe na kolejny pokos później latem.

Powoli zbliżał się wieczór świętojański.

Dziewczęta zbierały się na stryszku i razem szyły nowe letnie sukienki,

rozkładały materiał na podłodze i wymieniały się wstążkami, kawałkami koronki,

chusteczkami na szyję albo błyszczącymi spinkami do butów.

Sunniva wybrała się raz do domu, chciała poprosić Gjertrud o coś ładnego z

kufrów mamy.

Gjertrud długo się wahała, najwidoczniej nie chciała ruszać rzeczy Marii.

- Nie będą chyba leżeć tam jak jakaś świętość i gnić, podczas gdy jej starsza córka

nie ma się w co wystroić na wieczór świętojański - syknęła Sunniva, okazując niezwykły

jak na siebie temperament.

Gjertrud westchnęła, wiedziała, że dziewczyna ma rację, ale i tak zabieranie

rzeczy ze skrzyń Marii wydawało jej się niestosowne. Miałaby rozdzielać jej suknie

między dzieci, jakby Maria już nie żyła?

W sprawę włączył się Randar. Delikatnie odsunął Sunnivę na bok.

- Wiem, że twoja matka dałaby ci te rzeczy, dlaczego więc miałabyś ich nie

dostać, skoro ona i tak nie może ich używać? Chodź ze mną, wiem, co przeznaczyła dla

ciebie.

I Randar uniósł pokrywę najstarszego kufra, do którego Maria spakowała

wszystkie swoje rzeczy z plebanii w Lyster. Wyjął dużą, miękką paczkę, starannie

owiniętą w płótno.

Wystawał z niej kawałek czarnej koronki. Biała szeroka bluzka, pięknie

ozdobiona kolorowymi wstążkami.

- Ślubna suknia twojej matki - rzekł cicho. Sunniva popatrzyła na niego wielkimi

oczyma. Randar kiwnął głową.

- Nosiła ją w dniu, kiedy została poślubiona twemu ojcu.

- Tak, bo oni zostali sobie poślubieni - odparła Sunniva z niewzruszoną

pewnością. Nigdy nie uwierzyła kłamstwom, mówiącym, że jej matka była tylko

zwyczajną nałożnicą.

Randar potwierdził skinieniem głowy.

Sunniva przesunęła palcami po sukni. Była czarna, miała prosty krój, ale matka

musiała w niej wyglądać prześlicznie, pięknie ozdobiony dekolt, niezwykłe hafty na

staniku.

Sznurowanie z przodu zaczęło się rozlatywać, za to bluzka do założenia pod

suknię pozostała równie piękna i biała jak kiedyś. Czerwone i błękitne wstążki przy szyi i

rękawach co prawda trochę wyblakły, ale i tak będą jaśnieć wśród szarości i brązów na

tańcach.

Sunniva uśmiechnęła się rozradowana. Teraz naprawdę będzie pięknie wyglądać

dla Bjornara!

- Może będziesz musiała trochę ją przeszyć - zauważył Randar i dopiero teraz

zdał sobie sprawę, że mógł urazić młodą dziewczynę. Sunniva nie miała tak smukłej talii

jak matka.

Ale Sunniva odparła beztrosko:

- Nic nie szkodzi! - i nawet go uściskała.

- Bardzo za nią tęsknię - rzucił Randar w powietrze, wzruszony tak rzadką

pieszczotą.

Ale Sunniva wybiegła już z chaty, żeby w dziennym świetle podziwiać materiał

nowego stroju.

- Prześliczna - szepnęła Kari, nie mogąc przez moment ukryć zazdrości.

Sunniva uśmiechnęła się, żałowała, że nie może się podzielić z przyjaciółką

swoim szczęściem.

- Pożyczę ci jedwabną chustkę - zaproponowała impulsywnie, wyciągając do Kari

leciutki kolorowy kawałek tkaniny.

- Ach, nie, nie mogę!

- Oczywiście, że możesz! Ja wezmę raczej twoją czerwoną przepaskę z wełny.

Bardziej pasuje do wstawek na mojej sukni!

- Może i tak. A takiej chustki z jedwabiu nie ma nikt w naszej wsi! Zobacz, ten

niebieski kolor pasuje akurat do mojej spódnicy!

- Ślicznie będziesz wyglądała, Kari. Chłopcy ustawią się w kolejkę!

- W to nie wierzę - odparła Kari cierpko. - Zresztą wszystko jedno. Poza tym

sama zamierzam stanąć w kolejce, zwykle tak bywa, kiedy pojawia się syn kapitana.

Rozchichotały się, chociaż same nie wiedziały, co je tak śmieszy. Igły migały,

biegnąc przez materiał i wstążki, póki oczy nie zabolały od wytężania w marnym świetle

letniej nocy.

Wreszcie położyły się do łóżka, każda ze swymi snami.

Sunniva spała niespokojnie, ciało ją bolało, lecz wcale nie jak zwykle, z

przemęczenia. Wydawało jej się, że czuje na twarzy delikatne dłonie i usta Bjornara. Na

granicy między jawą a snem pieszczoty zlały się w jedno, a przy Bjornarze pojawiła się

twarz mamy.

- Śpij, moja maleńka - mówiła mama. - Śpij spokojnie...

Słowa starej kołysanki uśpiły ją, rozprężyły napięte mięśnie, ciało zwinęło się w

kłębek, jak gdyby znów była małą dziewczynką we własnym bezpiecznym domu.

Na Meisterplassen Gjertrud siedziała z rękami na podołku i wpatrywała się w żar

dogasający pod kociołkiem na palenisku.

Maryjka oddychała spokojnie w łóżku w izbie, gdzie Gjertrud nauczyła ją sypiać.

Delikatne ciałko dziecka było jej prawdziwą pociechą.

Dochodziło ją lekkie pochrapywanie Randara, radowała się, że i on ma dzisiaj

dobrą noc. Często słyszała, jak gospodarz wstaje w nocy, a skrzypiące zawiasy w

drzwiach wejściowych świadczyły o tym, że opuszcza chatę. Nastawiając uszu Gjertrud

słyszała, jak Randar przechodzi za ścianą, prawdopodobnie kierując się do warsztatu.

Nikomu innemu nie wolno tam było wchodzić, jedynie malutka zaglądała tam od czasu

do czasu, szczególnie wtedy gdy ojciec dłużej się do niej nie odzywał. Dziewczynka

jakby instynktownie wyczuwała, że życie i rozum Randara dosłownie spoczywają w jej

małych rączkach. Torowała sobie do niego drogę i czepiała się nogawki spodni.

- Na lęce! Na lęce!

Randar nigdy nie potrafił jej odepchnąć, chociaż łatwo było zauważyć, jaki ból

sprawia mu, siłą wyrywając z odrętwienia, które ogarniało go zbyt często.

Gjertrud niepokoiła się nie na żarty, a w dodatku musiała sobie radzić z własnym

smutkiem. Maria była jej najlepszą przyjaciółką, najbliższym, najserdeczniejszym

człowiekiem, z jakim się zetknęła.

Maria ocaliła jej życie, uratowała ją z rąk tych, którzy chcieli ją ukarać. Gjertrud

zachowała w pamięci zaledwie drobne urywki z życia przed przybyciem na

Meisterplassen, lecz obleśny gospodarz, u którego służyła, wciąż straszył ją niby upiór w

bezsenne noce.

Wtedy usiłował dostać się na stryszek, chcąc ją zgwałcić. Wyrwała się z jego

uścisków i wymierzyła cios.

Mężczyzna spadł z drabiny i zabił się na miejscu.

Potem obwołano ją morderczynią.

A Randar, odmawiając wymierzenia skazanej ciosu toporem, ryzykował własne

życie. Gjertrud dobrze wiedziała, że uczynił to dla Marii i dla swego nie narodzonego

jeszcze dziecka, bez względu jednak na motywy postępowania, para z Meisterplassen

podarowała jej nowe życie.

Gdy Randara zwolniono z dziedzicznego obowiązku sprawowania funkcji kata,

wydawało się, że dla pięciorga mieszkańców niewielkiej zagrody szczęście będzie trwało

wiecznie.

Oczywiście stało się inaczej.

- A ja głupia - mówiła Gjertrud do siebie - ja głupia wierzyłam, że mimo

wszystko czeka mnie dobre życie. Maria zamierzała nauczyć mnie czytać... Miałam

mieszkać u nich, żyć blisko ich miłości, ich dzieci miały mnie kochać...

Otarła łzę, czuła napływający trudny do zniesienia smutek.

Już lepiej się złościć!

Ale kogo powinna winić za swój nieszczęsny los?

Przecież nie Boga, on był teraz jedynym źródłem nadziei. To ten kapłan Szatana,

przeklęty proboszcz, zniszczył wszystko! Pastor Revelin swoimi kłamstwami i

fałszywym świadectwem odebrał im ukochaną Marię! Gdyby tu teraz był, chętnie

oddałaby własne życie, byle tylko ujrzeć go martwym.

Gjertrud pozwoliła, by płomień nienawiści płonął w niej przez jakiś czas, lecz

okazało się, że wcale jej nie ogrzał. Mimo to uznała, że lepiej się gniewać niż smucić, i

położyła się do łóżka z głową pełną oskarżeń i nienawiści skierowanej ku nieznajomemu

duchownemu. Na miejscu Randara wyprawiłaby się, nie zwlekając, żeby zatopić nóż w

piersi tego potwora.

Wspomniała mu o tym kiedyś, lecz on tylko popatrzył surowo i nakazał, by nigdy

więcej nie zwierzała mu się z podobnych myśli.

- Miałbym wyrządzić mojej jedynej córce taką krzywdę, pozwolić, by została bez

matki i ojca? Przekonałem się, że zemsta tylko przysparza kolejnych cierpień. Już raz za

przyczyną niemądrej żądzy odwetu utraciłem wszystko, co miałem. Nigdy więcej tego

nie uczynię - oświadczył stanowczo i odszedł.

Gjertrud jednak wiedziała, że już niejednokrotnie musiał się nad tym zastanawiać.

Sunnivie myśli o zemście były dalsze niż księżyc od ziemi. Wielki dzień wreszcie

nadszedł, znów miała zobaczyć Bjornara. Nigdy chyba żaden dzień bardziej się jej nie

dłużył! Słońce ledwie się poruszało po niebie, od czasu do czasu ukazując się zza

pędzących chmur i drwiąc z niej swym powolnym tańcem. Nadeszło południe, potem

podwieczorek. Wciąż jednak czekała jeszcze jedna długa część dnia pracy, zanim

wreszcie będą mieć wolny czas na zabawę i tańce.

Muzykant już przyjechał.

Widzieli, jak ciężko dysząc wspina się po ostatnim krótkim, stromym zboczu do

Navarsete, gdzie miał zapewniony nocleg i posiłek, zanim stawi się do dyspozycji w

wieczór świętojański.

Muzykant wzbudzał niemałą sensację.

Przywiózł ze sobą skrzypki.

Większość mieszkańców wioski nigdy nie widziała takiego instrumentu, a już na

pewno nie słyszała. Niektórym jednak dane było pojeździć trochę po świecie, gdzie

poznali niezwykły, skarżący się ton. Opowiadali o nim i sława skrzypek rozniosła się

szeroko. I właśnie na tę noc sobótkową udało się sprowadzić prawdziwego muzykanta,

który pokaże swoje umiejętności starym i młodym na tanecznej polanie. Spodziewano się

gości z bliska i z daleka.

W każdy wieczór świętojański urządzano tańce nad fiordem na płaskim cyplu

wchodzącym w wodę na dwadzieścia kroków. Podczas przypływu fale obmywały niemal

stopy tancerzy.

Na samym krańcu cypla zbierano przyniesione przez morze drewno i suche

patyki, które zapalano z nastaniem wieczoru.

Przepiękny był zawsze widok ognia odbijającego się w wodzie, na cyplach i

pagórkach wzdłuż fiordu płonęły inne ogniska.

Najjaśniejsza noc w roku.

Najbardziej niebezpieczna noc!

Noc, w którą uwiedziono niejedną dziewicę, zawarto niejeden nielegalny związek.

Tej nocy krążą czarownice, na ziemię wychodzą też mieszkańcy podziemnego

świata, strzygi i boginki...

Nieszczęsny młodzieniec, który w taką noc samotnie zapuści się do lasu...

Na szczęście Bjornarowi to nie grozi, myślała Sunniva, starając się ułożyć włosy

tak wyszukanie jak tylko umiała. Część splotła w warkocz, z którego upięła koronę,

pozostałe zaś, świeżo umyte i pachnące kwiatową wodą, w której je wypłukała,

swobodnie opadły na plecy. W koronę wsunęła jeszcze stokrotki i dzikie róże i

przewiązała delikatnie splecioną wełnianą przepaską Kari.

Sukienka leżała gotowa razem z uprasowaną białą bluzką. Trzewiki miała

Sunniva z brunatnej skóry, na drewnianych obcasach. Wyczyściła je do połysku; kiedy

tańczyła na stryszku, nie czepiał się ich nawet pyłek.

Słońce chyliło się już ku zachodowi. Musi się pospieszyć, jak najprędzej biec na

umówione miejsce spotkania!

Przez okienko widziała ludzi, zdążających już w stronę fiordu, gdzie zapłonie

ognisko.

Dziś wieczorem przekonają się, kto jest wybranką chłopaka Gurvinów!

Nie przyszedł. Czekała, zdawało się, przez wiele lat, wreszcie jednak wrzawa i

śmiech dobiegający od ogniska stały się bardzo głośne i Sunniva zorientowała się, jak

bardzo już późno.

Nie przyszedł.

Przez ostatnią godzinę łzy wciąż napływały jej do oczu, ale wiedziała, że płacz w

niczym nie pomoże.

- Coś musiało się stać - tłumaczyła sobie. - Może coś zatrzymało go po drodze...

Może w ogóle nie wrócił z Kaupanger...

Ale w głębi ducha pamiętała, że jeszcze przed południem słyszała rozmowę o

nowym koniu Gundnów.

Pewnie pożałował, że się z nią umówił. Może mimo wszystko był jak inni, co to

czają się na dziewczynę w lesie i skradłszy jej całusa i pieszczotę, zostawiają ją, a potem

już tylko obmawiają.

Och, nie zniesie, jeśli on opowie komuś o tamtej pięknej chwili! Jeśli będzie

mówił, jak była gorąca i chętna, i że to w końcu on musiał się wycofać, żeby ratować

honor...

Sunniva poczuła ściskanie w gardle, przewyższające wszelki ból, jakiego

dotychczas zaznała. Miała wrażenie, jakby opuszczono ją po tysiąckroć, ta zdrada

okazała się dotkliwsza niż wtedy, gdy ojciec tak nagle ją odumarł.

Zapatrzyła się w mroczną toń rzeki, miała ochotę rzucić się w nią i pozwolić się

porwać. Prąd poniósłby ją do fiordu, wyrzuciłby zaledwie kawałek od miejsca, w którym

tak radośnie tańczono wokół ogniska. Może i on znalazłby się tam w tym momencie,

flirtując z którąś z dziewcząt?

Może ucieszyłby go widok ciała Sunnivy, niesionego ku przystani, zimnego i

nieruchomego...

Łzy znów poczęły cisnąć się jej do oczu, postanowiła jednak wziąć się w garść.

Co jej przyjdzie z płaczu? W dodatku przecież niczego nie wiedziała, musi rozpytać, co

się stało, dlaczego nie przyszedł.

Musi iść na taneczną polanę i z podniesioną głową przyjąć zgryźliwe komentarze,

które na pewno rzucą jej w twarz.

Ależ przyjaciółki będą się śmiały! Gorzko żałowała teraz, że w ogóle

opowiedziała im o swojej miłości.

W miarę jak się zbliżała do tanecznego cypla, odgłosy zabawy stawały się coraz

głośniejsze. Najwyraźniej mocne piwo i kolejne łyki gorzałki zaczynały uderzać do głów,

a poza tym samo uwodzicielsko łagodne powietrze letniej nocy odurzająco działało na

młodych. Gorąco bijące od ciał, liżące drewno płomienie ogniska, ich pieszczotliwy

blask...

Wszystko to razem tworzyło czarodziejski niemal nastrój wśród tancerzy i

widzów, usadowionych wokół na kamieniach i trawie. Najstarsi przynieśli ze sobą nawet

niziutkie stołki i pledy, czas tańców dawno mieli już za sobą, lubili jednak przypatrywać

się bawiącej się wokół ognia młodzieży.

Z ust do ust podawano sobie historie poprzednich sobótkowych nocy,

podniecające opowieści, przesycone niebezpiecznym erotyzmem i młodzieńczym

szaleństwem.

Wokół ognia wirowały zwabione blaskiem w letnią noc owady, ćmy, jętki i

motyle. Niektóre przypalały sobie tylko skrzydła, inne, upojone światłem, rzucały się

wprost na pastwę płomieni.

- Tak jak ja - pomyślała na głos Sunniva.

Z pewnej odległości przyglądała się sobótkowej zabawie, tak jak czyniła to przez

kilka lat wcześniej. Ale dziś wieczorem nadeszła wreszcie kolej, by i ona wzięła udział w

tańcach.

Nareszcie osiągnęła wiek, pozwalający jej włączyć się do kręgu tancerzy, na

próżno jednak teraz doszukiwała się w sobie podniecenia z taką łatwością wprawiającego

ją w drżenie kiedyś, gdy przyglądała się zabawie.

Coś w niej umarło.

Pozostała tylko jedna struna napięta aż do bólu. Tylko jedna myśl w głowie:

Czy on tu jest?

Umrę, jeśli zobaczę go wśród tańczących, z roześmianą dziewczyną w

objęciach...

Umrę, jeśli zauważę, jak rozgrzany odchodzi od ogniska, kierując się ku osłonie

krzewów ze spieszącą za nim postacią w spódnicy...

Nigdzie jednak go nie widziała.

Czyżby mimo wszystko nie wrócił?

Nie może stać tu dłużej, musi się dowiedzieć. Gdzie Kari?

Tak, tam wiruje w tańcu jej własna jedwabna chusteczka. Kari w objęciach

młodego wieśniaka.

Sunniva podeszła bliżej, usiadła, czekając, aż muzykant pozwoli smyczkowi

odpocząć. Muzyka była dziwna, żałosna, dźwięki instrumentu sprawiały, że z trudem

przychodziło jej powstrzymywanie łez. Skąd ów obcy człowiek ze smyczkiem wiedział,

na których strunach zagrać, aby wydobyć właśnie jej muzykę?

Ale inni tańczyli, twarze mieli spocone i uśmiechnięte, oczy lśniły w blasku

płomieni, a ciała odnajdowały w muzyce wesoły rytm.

Czyżby tylko ją ogarniał niewypowiedziany smutek, gdy smyczek wydobywał z

instrumentu delikatne tony?

Kari dostrzegła ją, podeszła, spojrzeniem zadając pytanie. Gdy objęła Sunnivę, ta

nie mogła już dłużej zapanować nad łzami.

- Nie przyszedł...

Ze szlochem tuliła się do przyjaciółki, nie zważając na spojrzenia, które nagle

zwróciły się w jej stronę.

Cóż, dziewczęce łzy w wieczór świętojański nie należały do rzadkości, były mu

raczej przypisane.

- Cicho już, cicho. Na pewno jest jakiś powód...

- Tutaj też go nie widzieliście?

- Nieee... Ale ktoś wspominał, że wrócił do wioski wczoraj wieczorem. Może nie

jest całkiem zdrów?

- Tak myślisz? Muszę więc natychmiast...

- Nie, Sunnivo, spokojnie. To na pewno nic poważnego, inaczej już byśmy coś

wiedzieli. Spróbuj się uspokoić, zatańcz z innymi. Spójrz, Anders liv tu idzie.

- Ty z nim zatańcz. Ja wolę posiedzieć.

Kari przyjrzała się jej badawczo, nie wiedziała, czy na pewno może zostawić teraz

przyjaciółkę samą. Ale Sunniva odesłała ją gestem i poszła nieco dalej na brzeg obmyć

twarz chłodną wodą.

Grajek zrobił akurat przerwę, przysiadł się do grupy hałaśliwych mężczyzn, by

otrzymać swoją część krążącego wśród nich żółtawego, przezroczystego napoju.

Skrzypki położył na kolanach jak dziecko, pogładził je zresztą z czułością ojcowskich

dłoni.

Sunniva zapragnęła, aby podzielił się z nią tajemnicą, w jaki sposób potrafi

wydobyć z tego kawałka drewna ze strunami prawdziwą muzykę życia.

Ale muzykant nie zauważał dziewcząt, przynajmniej na razie. Pil z uśmiechem,

rękawem ocierał usta, żartobliwie zasłaniał się rękoma przed mężczyznami proszącymi o

opowiedzenie rubasznej historii.

Tancerze bawili się dalej bez muzyki. Wkrótce rozbrzmiała piosenka, rosły

mężczyzna podał ton i pociągnął innych do starego tańca w kręgu.

Teraz w tany ruszyły i starsze pary, oto zabawa, do jakiej przywykli. Gdy obca

muzyka skrzypiec napełniała uszy, nie wszyscy mieli odwagę włączyć się do kręgu,

poruszanie stopami w nowy takt wydawało się trudne.

Sunniva wróciła do ludzi i usiadła wraz z innymi dziewczętami, które, zmęczone,

zapewne chciały odpocząć, korzystając z chwili przerwy. Na szczęście nie pytały o

Bjornara, na to były zbyt zajęte sobą, rozglądaniem się i chichotami, a także odrobinę

kokietowaniem gromadki chłopców, którzy stali nieco wyżej na zboczu, popisując się

przyjacielskim siłowaniem. Znów rozległa się muzyka, tym razem bardziej gwałtowna.

Grajek siekł struny smykiem i przebierając po nich palcami, zdawał się naciągać je do

granic wytrzymałości. Dzika była to muzyka, chwilami brzmiała w uszach wręcz

przeraźliwie, szaleńczo. Wreszcie jednak uspokoiła się na jakiś czas, przenikając duszę.

Sunniva dosłownie czuła, jak ten mężczyzna kontroluje rytm bicia jej serca.

To było upajające, a zarazem uwodzicielsko straszne.

Muzyka tak ją pochłonęła, że nie zauważyła Anity, która stanęła przed nią, zanim

jeszcze ucichły ostatnie tony.

- Siedzisz tutaj zatopiona w marzeniach?

- Co? Tak... Nie, po prostu słucham muzyki.

- Muzyka, tak, bardzo ładna... naprawdę ciekawa, przywodzi mi na myśl... No

cóż, myśl to jedno, a działanie to zupełnie co innego - oświadczyła dwuznacznie z

tajemniczym uśmiechem.

- Nie rozumiem - krótko powiedziała Sunniva, czując, jak ogarnia ją

niespodziewana niechęć na widok zaczerwienionej twarzy Anity. Dziewczyna była

spocona, a ponieważ stała zwrócona plecami do ogniska, rude włosy zdawały się płonąć.

- Chyba rzeczywiście nie - odparła Anita wyniośle. - Ale może za kilka lat, kiedy

sama już poznasz mężczyznę...

Sunniva zaczerwieniła się na to niedomówienie, lecz Anita nie ustępowała. Z

nagłą poufałością przysiadła się do Sunnivy, przybierając życzliwą minę.

- Kochana Sunnivo, muszę ci coś powiedzieć. Pomyślałam, że mogłoby cię

bardzo zranić, gdyby jacyś obcy ludzie... cóż, donieśli ci o tym.

Sunniva poczuła, że drętwieje.

- Słyszałam, jak opowiadasz o swoim... uczuciu. Jesteś taka młoda, a większość

kobiet wie oczywiście, jak łatwo śnić mrzonki, kiedy się ma piętnaście lat...

- Jeśli masz na myśli Bjornara, to wcale nie są mrzonki! Obiecał...

- Nic ci nie obiecał. Dlaczego zresztą miałby to robić? Widzisz, co prawda nikt

jeszcze o tym nie wie, lecz zamierzamy ogłosić to w następną niedzielę w kościele.

Bjornar Gurvin jest moim narzeczonym.

Ciągnęła z udawaną poufałością, niemal szeptem wypowiadając okrutne słowa.

- I dziś wieczorem spełniliśmy naszą miłość, dlatego przychodzimy dopiero

teraz...

Cały świat zawirował. Głosy dobiegające od ogniska w jednej chwili zaczęły się

wydawać takie odległe. W uszach szumiało, a piękna twarz Anity zmieniła się w oczach

Sunnivy w ohydną, wykrzywioną maskę.

Zatkała uszy, nie chciała więcej słuchać, żałowała, że w ogóle cokolwiek

usłyszała. Ale te ciężkie słowa trafiły ją prosto w serce i żołądek. Stając na nogi, omal nie

zwymiotowała. Nie zważając na Anitę, która usiłowała ją zatrzymać, pobiegła do lasu, by

tam szukać samotności.

ROZDZIAŁ IV

Przed powrotem ludzi i zwierząt z letnich pastwisk, który nastąpił w połowie

sierpnia, Sunniva nie miała żadnego dnia wolnego.

Mijające lato jawiło jej się niczym gęsta mgła bólu, rozwiewana niekiedy

momentami odrętwienia.

Owszem, słyszała o takich, którzy zmarli udręczeni miłosnym cierpieniem, nigdy

jednak nie mogła uwierzyć, że to możliwe.

Dopiero teraz się przekonała.

To chyba najgorsza rzecz na świecie!

Anita prawie się do niej nie odzywała, Sunniva widziała jednak, jak promienieje,

obracając tani pierścionek, który pojawił się na jej palcu. Gdy inne dziewczęta

wypytywały o Bjornara, robiła tajemniczą minę i tylko niekiedy ujawniała jakiś szczegół.

Dziewczyny same więc uplotły dramatyczną historię wielkiej miłości młodego dziedzica

wspaniałej zagrody do ubogiej panny; nie dziwiło ich wcale, że Bjornar wybrał Anitę.

Choć los tak niezasłużenie wtrącił ją w ubóstwo, w jej żyłach płynęła wszak krew

bogaczy.

- Co na to jego rodzice? - dopytywały się koleżanki, a Anita przybierała smutną

minę.

- Nie chcą pogodzić się z tym, że jestem taka biedna. Grożą Bjornarowi, żądają,

żeby znalazł sobie bardziej odpowiednią narzeczoną. Ale on mi przysiągł, że skoro tylko

przepiszą na niego gospodarstwo, zaraz się ze mną ożeni. Wtedy starzy nic już nie będą

mogli nam zrobić!

Sunniva zdołała utrzymać język za zębami, chociaż miała wielką ochotę rzucić

złośliwą uwagę o wiarygodności i obietnicach Bjornara.

Podtrzymywała w sobie nadzieję, że Anita, równie dotkliwie jak ona, doświadczy

na sobie ciosów zadanych szponami zdrady. Dobrze by się stało, gdyby Bjornar i ją

zwiódł pięknymi słówkami i dotykiem miękkich dłoni!

Dziękowała Bogu, że nie uległa całkiem swemu szaleńczemu uczuciu, i prawie

już zapomniała, że to przecież Bjornar temu zapobiegł.

Życie jest straszne!

Tylko duma powstrzymywała ją przed rzuceniem się w przepaść czy też po prostu

od położenia się, aby więcej już nie wstać.

Nie pozwoli mu zatriumfować!

Jak mogła, unikała Bjornara, i prawie jej się to udawało. Raz tylko zmuszona była

na niego patrzeć, stali wtedy na cmentarzu w odległości zaledwie kilku kroków od siebie.

I wówczas starała się spoglądać w inną stronę, nie pozwalając mu pochwycić swego

wzroku, ale i tak przez króciutką sekundę zapatrzyła się w te niebieskie studnie i musiała

z całych sił się powstrzymywać, aby nie rzucić się ku niemu, dostrzegłszy bijący z jego

oczu smutek. A więc ma przynajmniej tyle wstydu, by żałować, że między nimi

cokolwiek zaszło!

Po tym jednak ogromnie trudno było jej żywić do niego nienawiść, jak więc

mogła wygnać z serca beznadziejną miłość?

Nie przestawała zastanawiać się i nad tym dumać, lecz myśli umykały jej niczym

liście porwane wiatrem, nie pozwalały się uporządkować w pustej głowie. Wypełniała

swoje codzienne obowiązki, nie skarżono się na wykonywaną przez nią pracę. Wydawało

jej się, że zdołała wszystkich oszukać, czasem nawet uśmiechała się i żartowała, że

mogłaby bliżej zaznajomić się z jednym z chłopców z Fimreite, którzy teraz ściągnęli do

dworu.

Tylko Kari nie dawała się omamić.

Jakże chętnie Sunniva wylałaby gorycz z serca, szukając pociechy w ramionach

przyjaciółki! Nie mogła jednak się na to zdobyć, nie śmiała zniszczyć muru, którym tak

starannie się otoczyła.

Musiało zostać tak, jak jest.

Dostała nauczkę. Wiedziała teraz, czym może skończyć się szczerość w

okazywaniu uczuć.

Nauczyła się też, czym jest zdrada.

I tęsknota.

Coraz lepiej rozumiała, dlaczego Randar chodzi na podobieństwo żywego trupa,

poszarzały na twarzy z żalu, chociaż minęły już dwa lata, odkąd mama odeszła.

Randar... Musi mu to powiedzieć, musi prosić o przebaczenie za to, że niegdyś tak

ją irytowała jego ponura mina.

I gdy tylko wypadło jej wolne niedzielne popołudnie, poprosiła o pozwolenie

pożyczenia łodzi i wyprawiła się na Meisterplassen.

Maryjka powitała ją z otwartymi ramionami i z uśmiechem, który zapewne

rozciągnąłby się wokół całej głowy, gdyby nie powstrzymały go uszy. Energiczna

panienka podskakiwała z radości, życząc sobie, by Sunniva podniosła ją do góry i jak

zwykle zatańczyła z nią w koło.

Sunniva nie mogła się nie roześmiać na widok malutkiego błazenka, który

uruchomił cały swój urok, byle tylko ściągnąć na siebie uwagę starszej siostry. W

dodatku gdy Sunniva zjawiała się w odwiedziny, na ogół przynosiła jakiś smakołyk.

Gjertrud przywitała się i wzięła nieduży tobołek, który Sunniva niosła od

przystani.

Randara nigdzie nie było widać.

- Jest w warsztacie - krótko oznajmiła Gjertrud i Sunniva zauważyła, że

zmarszczka na jej czole jeszcze się pogłębiła.

W niedzielę!

Gjertrud najwyraźniej niepokoiła się o Randara.

- Jak on się miewa? - spytała Sunniva, gdy we dwie wspólnie przygotowywały

popołudniowy posiłek.

Gjertrud westchnęła, mieszała teraz owsiankę szybszymi, sztywniejszymi

ruchami.

- Gdybym to ja wiedziała. Niewiele mówi, raczej mnie unika. Tylko do malutkiej

potrafi się uśmiechnąć i trochę z nią pobawić, chyba tylko o nią ma siłę się troszczyć.

Sunniva dostrzegła na twarzy kobiety urazę i zastanowiła się, czy jest to jedynie

wyraz niepokoju służącej o gospodarza. Pełna goryczy nowo zdobyta dojrzałość

podpowiadała jej jednak, że Gjertrud chowa w sercu nie tylko troskę o tego wielkiego,

dziwnego człowieka.

Nietrudno to pojąć!

Był wszak pierwszym mężczyzną, który potraktował Gjertrud ciepło, z

szacunkiem.

Lecz Gjertrud kochała także Marię.

Jakie to skomplikowane!

Sunnivie żal było Gjertrud, lecz jednocześnie odczuła pewną ulgę na myśl o tym,

że również inni znają cierpienia miłości i kochają, nie mogąc dostać umiłowanego.

Miała ochotę okazać Gjertrud sympatię, pocieszyć ją, poprzestała jednak na

wyprawieniu jej po jedzeniu na dwór, by siadła sobie pod ścianą i odpoczęła w

promieniach wieczornego słońca, a sama zajęła się zmywaniem i sprzątaniem.

Maryjka poszła z Randarem rozejrzeć się za morświnami, które przez całą jesień

bawiły się blisko brzegów Meisterplassen.

- Coś ci się przytrafiło, Sunnivo - stwierdziła Gjertrud ze zdziwieniem. -

Dorosłaś...

Sunniva skinęła głową, popatrzyła w niespokojne oczy Gjertrud.

- Chłopak?

Sunniva znów pokiwała głową.

Gjertrud pogładziła ją po włosach zmęczonym gestem, uśmiechając się przy tym

lekko. Wiedziała, że nic więcej nie trzeba mówić.

Zwierzeń młodej dziewczyny nie można wyciągać czy wymuszać.

Randar nie musiał niczego wyciągać ani wymuszać, stało się raczej przeciwnie,

gdy Sunniva tego samego dnia wieczorem zapukała do drzwi warsztatu, w którym z

czasem zaczął spędzać wszystkie wieczory i nierzadko noce.

Usłyszała, jak burczy zniecierpliwiony niczym niedźwiedź w pułapce, lecz drzwi

były zamknięte na skobel od środka, to on sam wybrał swoje więzienie.

Sunniva musiała długo stukać i prosić, zanim wreszcie uchylił drzwi.

Popatrzyła w ciemne oczy i przestraszyła się ich wyrazu, nad którym po pewnej

chwili zdołał zapanować.

Czyżby popadał w obłęd?

Nabrała tchu w piersi, postanowiła od razu przystąpić do rzeczy.

- Chciałabym pomówić z tobą, Randarze. Winna ci jestem przeprosiny... Byłam

dla ciebie niedobra, okazywałam niechęć twemu żalowi. Teraz zmądrzałam...

Rozłożyła ręce, chciała pokazać, jak bezradna i zawstydzona się czuje.

Randar patrzył na nią zdumiony, nie wiedząc, jak zareagować na tak gwałtowną

zmianę w sposobie bycia Sunnivy.

Nigdy dotąd nie starała się zdobyć jego zaufania, chociaż też nigdy nie dzieliła ich

nieprzyjaźń i przeżyli wspólnie wiele radosnych chwil.

- Czy mogę wejść?

Zawahał się, najwidoczniej nie chciał wpuszczać jej do swej świątyni.

- Przejdźmy się raczej - mruknął i wymknął się z warsztatu, nie uchylając drzwi

ani o cal za dużo.

Ruszyli w górę ścieżką za warsztatem, w stronę gęstego lasu, gdzie skały i

usypiska głazów czyniły teren niemal nie do przebycia dla osoby, która go dobrze nie

znała.

Sunniva szła za Randarem, pięła się pod górę po jego śladach, chwytając żylastą

pięść, która wyciągała się, by jej pomóc na najtrudniejszych odcinkach.

Po dobrej półgodzinie mozolnej wspinaczki stanęli wysoko nad zagrodą na

wielkim kamieniu. Kołysał się groźnie nad urwiskiem, lecz porastający go mech

świadczył, że zapewne poleży w tym miejscu jeszcze przez kilka stuleci.

- Siadywaliśmy tu kiedyś - powiedział, rozglądając się po fiordzie, rozciągającym

się pod nimi jak zwierciadło. Wioski jaśniały w sierpniowym słońcu, niektóre drzewa na

zboczach nabrały już przejrzystych barw jesieni.

- Ty i mama?

- Tak, twoja matka Maria. Czasami tu przychodzę, siadam na skraju i próbuję

odnaleźć jej ślady w mchu na kamieniu. Właśnie tutaj siadała, właśnie tutaj.

Pogładził mech mniej więcej pośrodku głazu. Sunniva przysiadła obok,

popatrzyła mu w oczy.

- Randarze, dopiero teraz zrozumiałam. Sporo czasu potrzebowałam, by dorosnąć,

chociaż zawsze wmawiałam sobie, że jestem bardziej dojrzała i mądrzejsza niż moje

przyjaciółki równolatki... Teraz nareszcie rozumiem. I proszę, abyś wybaczył mi, że nie

miałam należytego szacunku dla twego żalu i tęsknoty. Jak bardzo musisz cierpieć!

Przełknął ślinę, odwrócił głowę. Czyżby i on skrywał łzy?

- Chciałabym opowiedzieć ci o Bjornarze i prosić o słowa pociechy. Ty przecież

tyle przeżyłeś...

Spojrzał na nią.

- Nie ma pociechy, moja kochana. Kiedy traci się miłość, nie da się znaleźć

pociechy. Tylko czas... Tylko czas może w końcu trochę złagodzić cierpienie.

Sunniva przymknęła oczy, potwierdzenie tego, co i tak już wiedziała, boleśnie

zapiekło w sercu.

- Ale ty opowiadaj, Sunnivo. Może w czymś ci to pomoże. Maria starała się mnie

nauczyć, że nazywanie uczuć słowami pomaga. Lecz ja najwyraźniej zapomniałem już

jej nauki...

- Nie, Randarze, na pewno nie. Ale ty masz jedynie Gjertrud i chyba wiem,

dlaczego nie mówisz za dużo o swej miłości...

- Bystra jesteś, Sunnivo. Przypominasz swoją matkę, ona także rozumiała wiele z

tego, co nie zostało wypowiedziane.

Sunniva schyliła głowę, słysząc taki komplement, zdawała sobie sprawę, że to

prawdopodobnie najpiękniejsze słowa, jakie Randar mógł jej ofiarować.

Przysunął się bliżej.

- Musimy trzymać się razem, ty i ja - powiedział. Sunniva uśmiechnęła się, lecz

jej oczy pozostały smutne.

- Opowiedz mi teraz, co ci się przydarzyło. Usłyszał całą historię, a ponieważ

wodospad słów mieszał się ze strumieniem łez, Sunniva sama się zorientowała, jak

naiwnie brzmi jej opowieść. Bliska była wstydu, to brzmiało tak dziecinnie.

Ale Randar nawet się nie uśmiechnął, nie próbował ośmieszyć jej pierwszego

błądzenia po krętych ścieżkach miłości. Delikatnie tylko gładził dziewczynę po plecach,

nie odzywając się ani słowem, dopóki nie skończyła mówić.

- Będę się tobą opiekował. Cudowne słowa, takie bezpieczne.

Sunniva ciężko oparła się o rosłego mężczyznę, a gdy przymknęła oczy, miała

wrażenie, że oto powrócił ojciec.

- Nie opuszczaj mnie - szepnęła.

- Obiecuję - odparł, a jakaś nuta w jego głosie ucieszyła ją i zasmuciła zarazem.

Nie opuszczaj mnie. Wcale nietrudno było złożyć taką obietnicę. Dla Randara

stała się ona punktem zwrotnym w życiu. Nie mógł już dłużej bawić się myślą o

porzuceniu wszystkiego, o wyprawieniu się w świat. Bez celu? Nie.

Cel miał jasno określony, chociaż brakło mu odwagi, by dokończyć tę myśl.

Tam, gdzie jest Maria...

Od czasu kiedy dostał list, potrafił wyraźniej wyobrazić sobie to miejsce. Zdał

sobie jakby sprawę, że rozdziela ich zwyczajny ląd i zwyczajne morze, a nie otchłań, jak

kiedyś to sobie przedstawiał.

Można tam pojechać.

Ale po co?

Zastanawiał się, jak Maria by przyjęła, gdyby nagle się tam pojawił, przebrany za

rybaka. Zrozumiał, że od czasu do czasu na szkier zaglądają rybacy, sprzedając i kupując

zarówno towary, jak i inne ludzkie usługi...

Czy swym przybyciem posypałby tylko solą rany?

Czy krótkie spotkanie warte byłoby rozstania, które nieuchronnie musiałoby

nastąpić?

Bał się, że odpowiedź brzmi: nie.

Może Maria właśnie usiłuje się odnaleźć na tym pustkowiu między morzem a

niebem? Może zdołała wykrzesać z siebie resztki radości, na których zbuduje swe nowe

życie, bez niego? Owszem, posiadała tę zdolność, chociaż nawet przez moment nie

wątpił, że go kocha.

A on sam?

Czy naprawdę chciał narazić się na taki ból?

Wiele razy odpowiadał sobie twierdząco. Przecież i tak cierpiał. Teraz jednak ból

jakby zmartwiał, paraliżując go, a pragnął, by spalał go jak wtedy, gdy ona była jeszcze

blisko.

Ból jest właściwie moim jedynym dowodem na to, że żyję, stwierdził ze

zdziwieniem i starał się przypomnieć sobie, kiedy ostatni raz radość przepłynęła mu

przez ciało.

Cóż, teraz mogę jedynie odłożyć wszystkie takie myśli na bok. Pozwoliłem, by

Sunniva stała się moją kotwicą, przynajmniej tak długo, jak długo mnie potrzebuje.

Nieszczęsne dziecko, nie ma matki ani ojca, rozłączona z rodziną.

Niełatwo jest młodej pannie, która dorastała w takim dobrobycie i miłości,

stwierdził. A Maryjka... Co prawda jest jeszcze maleńka, lecz i jej potrzebne są więzy

krwi.

Gjertrud zgodnie pokiwała głową i popatrzyła na niego z uznaniem, gdy zwierzył

się jej ze swoich postanowień.

- Wiedziałam, wokół czego krążą twoje myśli, dziwne, gdyby było inaczej.

Miałam jednak nadzieję, że przyjdziesz po rozum do głowy i nie wyruszysz na oślep

przed siebie. Może byś i dotarł do szkieru, lecz jaką cenę przyszłoby ci za to zapłacić?

Gdyby zarządca się dowiedział... Skończyłoby się na tym, że jeszcze większe

nieszczęście spotkałoby was oboje!

Randar dostrzegł w jej oczach wyraz ulgi, a także przebłysk czegoś, co nie bardzo

mu się spodobało. Gjertrud także się bała, że zostanie opuszczona. Ach, Boże, nie miał

siły dłużej o tym myśleć. Nie miał siły patrzeć na tę znajomą twarz i odnajdywać na niej

ślady nowych uczuć.

Dzięki Bogu, że to prawa kobieta, uczciwa i lojalna do samego końca. I wrażliwa,

do utraty tchu walczyć będzie, byle tylko ukryć swe uczucia dla męża przyjaciółki.

Randar westchnął ciężko.

Jak trudne jest to wszystko!

Doszedł do wniosku, że postąpi najlepiej, przestając snuć domysły. Nie będzie się

martwić na wyrost, wyznaczy sobie jakiś cel. Będzie chwytać każdą szczęśliwą sekundę

jak najcenniejszy skarb.

Już w niedługim czasie po wizycie Sunnivy wszyscy zauważyli, że mgła jakby

uniosła się znad zagrody. Randar uśmiechał się częściej, łatwiej było nawiązać z nim

rozmowę. Popołudniami przesiadywał w warsztacie, lecz już rzadziej. I więcej się bawił

z rozradowaną Maryjką.

Sunniva zaczęła się cieszyć na odwiedziny w domu. Za każdym razem oboje z

Randarem starali się znaleźć okazję, żeby zamienić bodaj kilka słów na osobności.

Rozumieli się, dbali o to, by nawzajem się nie urazić.

Randar żywił nieustannie rosnący szacunek dla młodej kobiety i wstydził się

wręcz, że tak bardzo jej nie doceniał.

Sunniva wcale nie okazała się tak bezbarwna, jak przypuszczał!

Miała swoje własne zdanie i dość odwagi, by je wygłaszać.

A Sunniva czuła, jak w takich chwilach rośnie w niej poczucie własnej wartości.

Randar zwracał się do niej z pełnym szacunkiem, jak do osoby dorosłej. Wkroczyła

przecież w szesnasty rok życia...

Bjornar Gurvin również to zauważył.

Z Sunniva, prostą, niewinną Sunniva, na którą od tak dawna miał oko, coś się

stało. Usłyszał o niej, gdy tylko pojawiła się w wiosce, i fantastyczne historie

opowiadane o jej matce obudziły jego ciekawość. Córka pastora, która stała się przybra-

nym dzieckiem kata...

Należało się temu przyjrzeć z bliska.

Po tym, jak śledził ją i jej przyjaciółkę w tamten wiosenny wieczór... Jak patrzył

w tę otwartą twarz, gładził złotobrązowe włosy, usłyszał zaskakująco szczere słowa... Nie

mógł o niej zapomnieć.

Oczywiście trochę źle się zachował. Być może jego winą było wszystko, co się

stało, ponieważ nie przyszedł na miejsce schadzki. Wiedział, że ona czeka, dobrze

pamiętał obietnicę spotkania w lesie w noc świętojańską. Teraz jednak wszystko, co

piękne, gdzieś się zatarło, pozostała jedynie gorycz.

Wrócił do domu dopiero wieczorem w wigilię świętego Jana. Po wyprawie do

Kaupanger tyle jeszcze trzeba było załatwić, przybywali kolejni sąsiedzi, by podziwiać

nowego konia. Każdy przychodził z gorzałką, chcąc uczcić noc świętojańską i nowy

zakup.

Bjornar siedział więc wśród spracowanych wieśniaków wraz z ojcem. Tak

pochlebnie się o nim wyrażali, zapraszali do kielicha, chwalili za umiejętne wybranie

najlepszego zwierzęcia. Ojciec także chełpił się synem, nie miał słów na to, jak dobrego

ma gospodarza w domu, obdarzonego szczególną ręką do zwierząt.

Gorzałka robiła swoje, staruszek oświadczył wreszcie, że powoli zbliża się czas,

aby przejść na dożywocie.

- Bjornar jest już dość dorosły, aby przejąć gospodarkę. A ja i matka zasłużyliśmy

na odpoczynek.

Goście pokiwali głowami i przepili za to, gospodarz z Gurvin należał do

najstarszych w gromadzie, chwalono go za taki stosunek do syna. Tylu wszak starców

kurczowo trzymało się swego prawa do zagrody, aż synowie zdążyli dorobić się dzieci i

wnuków, zanim sami mogli wreszcie gospodarować.

Lepiej zadbać, aby gospodarstwo przynosiło dzieciom godziwy dochód, w

każdym razie skoro były tak zaradne, jak Bjornar!

- Tak, tak - mruczał dobrodusznie gospodarz z Gurvin. Lubił być w centrum

uwagi, podobało mu się, że inni patrzą i na niego, i na syna, z uznaniem w oczach. -

Doprawdy, uważam, że któregoś dnia powinniśmy pójść do pisarza! Chociaż, nie!

Zaczekaj!

Złapał Bjornara za rękę, silną i lekko wilgotną.

- Najpierw musisz znaleźć sobie babę! Buchnął gromki śmiech, lecz nie było w

nim złośliwości.

- Tak, babę, koniecznie!

- Dlaczego nie uporać się z tą sprawą już dzisiaj? W noc świętojańską wprost roi

się od chętnych do zamęścia panien, krążą dokoła w cieniutkich sukniach jak ćmy wokół

ognia!

Mężczyźni poufale wymierzali Bjornarowi kuksańce, ofiarowali mu się z pomocą.

On jednak poczuł się trochę nieswojo, odepchnął co natarczywszych. Udało mu się jakoś

wykręcić, kierując rozmowę na bardziej obojętny temat.

Opowieści o sobótkowych nocach pełnych kobiet, skąpo odzianych w lekkie

szaty...

Głośny śmiech, lecz nie pozbawiony cienia powagi.

Rubaszne historie, w których gdzieś w tle dźwięczała uraza.

Bjornar uwolnił się od nich dopiero około północy, a kiedy wyszedł wreszcie na

łagodne nocne powietrze, zorientował się, że ognisko musiało płonąć już od kilku godzin.

Czy ona tam jest, czy czeka na niego?

Czy też ot, tak sobie, wzruszyła ramionami i ruszyła w tany z innym?

Pod intensywnie błękitnym niebem dźwięki skrzypek brzmiały przeraźliwie,

dziko.

Bjornara ogarnęło przeświadczenie, że wydarzyło się coś tragicznego.

Chociaż czuł, że to niemądre, muzyka zmusiła stopy do biegu. Zdyszał się i nie

mógł pojąć, co się z nim dzieje, nawykł wszak do wysiłku.

Zatrzymał się w pewnej odległości od miejsca, gdzie urządzono tańce. Oczy

szukały, znalazły. Jako jedyna z dziewcząt miała tak kolorowe wstążki u szyi i przy

rękawach.

Śliczna, prześliczna! Ale taka smutna!

I oto nadeszła Anita, może chciała pożyczyć nieco słodkiego piwa z zagrody

Stedje? Anita o rudych włosach, kobieta, której zawsze się wystrzegał. Groźna

kusicielka, pełna niebezpiecznych obietnic. Bjornar przypuszczał jednak, że nigdy nie

zdoła utrzymać jej w ryzach...

Sunniva była z zupełnie innej gliny.

Bjornar ujrzał, jak przerażona wpatruje się w Anitę, żałował, że nie słyszy, o

czym mówią. Potem Sunniva zasłoniła rękami twarz, a Anita wybuchnęła głośnym

śmiechem, który docierał aż do niego. Sunniva pobiegła do lasu, ku ciemności wśród

drzew. Nogi plątały jej się w fałdach szerokiej spódnicy.

Bjornar pomknął w dół, chciał ją dogonić, spytać, o co poszło, dlaczego poróżniła

się z Anitą.

Anita nie ruszała się z miejsca, złapał ją za rękę i mocno obrócił w swoją stronę.

- Co tu się stało?

Dziewczyna drgnęła, sprawiała wrażenie małej i wystraszonej. Wielkie oczy

napełniły się łzami, miękkie usta drżały.

- Bjornar... Szkoda, że nie przyszedłeś wcześniej ...

- Dlaczego Sunniva tak prędko uciekła? Pokłóciłyście się?

- Tak... właściwie nie...

Anita zebrała się w sobie, popatrzyła mu w oczy. Troszkę się trzęsła, widać było,

że się waha.

- Widzisz... Ukochany ją dzisiaj zdradził. I to ja niespodziewanie jej o tym

powiedziałam. Nie miałam takiego zamiaru, nie wiedziałam, że kocha się właśnie w tym

chłopcu.

Bjornarowi serce ścisnęło się w piersi.

- Co takiego? Kto?

- Nie wiem, czy powinnam ci o tym mówić... Może lepiej, żeby sama Sunniva...

Słyszałam, że wy...

- Mów, dziewczyno!

- Ach, Bjornarze, boję się, że się będziesz na mnie gniewał. Taki piękny wieczór,

a nade mną jakby zawisło przekleństwo, muszę przekazywać takie straszne nowiny

najpierw Sunnnde, teraz tobie...

Czekał zniecierpliwiony, mrużąc oczy zastanawiał się, czy rzeczywiście jest jej

tak przykro, jak starała się to okazać.

- Sunniva... Od dawna podoba się jej jeden z chłopców z Jensplass. Frank, tak

chyba ma na imię. A ja dziś wieczorem widziałam go w krzakach z dziewczyną z

sąsiedztwa. Nie miałam wątpliwości, co ich łączy...

Anita pokręciła głową i wykrzywiła usta niby w grymasie bólu.

- I, głupia, opowiedziałam wszystko Sunnivie, sądziłam, że lepiej przygotować ją

na przegraną. Ale okazałam się w tym wszystkim zbyt niezdarna, za mało delikatna. Nie

powinnam była nic mówić, tylko pozwolić, aby sama odkryła, że kocha na próżno...

Bjornar zdrętwiał.

Rozczarowanie szarpało serce, odrywało kawałek po kawałku. Odetchnął

głęboko, boleśnie, zazgrzytał zębami.

A więc Sunniva miała innego kochanka. Należała do tych, co to lubią mieć na

pastwisku dwa konie na wypadek, gdyby jeden zawiódł. No cóż, poczuje teraz, że

zawiodły oba! Chwycił Anitę w pasie i zawirował razem z nią w szalonym tańcu. Dłonie

zaciskał na smukłej talii dziewczyny tak mocno, że czuł pod palcami guziki jej spodniej

koszuli.

Tylko go to podnieciło.

Wychylił kolejne kieliszki, muzyka skrzypiec stawała się coraz dziksza,

nieokiełznana, ognisko zaczęło kręcić się wokół niego i żar ogarnął ciało.

Wkrótce wszystko zmieniło się w obłędne dźwięki i wirujące zwidy, a jedynym

stałym punktem była roześmiana twarz Anity.

To ona podtrzymywała go, gdy oczy nie widziały już nic poza wykrzywionymi,

zniekształconymi obrazami na końcu długiego tunelu.

ROZDZIAŁ V

Anita przestała rozprawiać o weselu. W ogóle w miarę jak rok 1689 zbliżał się ku

końcowi, coraz mniej mówiła o Bjornarze. Zdjęła z palca tani cynowy pierścionek.

Dziewczęta jeszcze przez jakiś czas pytały, szturchały ją w bok i chichotały prowokują-

co. Sunniva starała się tego nie zauważać, lecz w głębi ducha radowało ją, że Anita

dostała za swoje.

Jak Bjornar mógł pokochać taką wyniosłą i przypochlebiającą się pannę? Sunniva

nienawidziła patrzeć, jak Anita umizga się i narzuca każdemu mężczyźnie, który, jak

sądziła, chowa na dnie skrzyni dość talarów, by ocalić ją od upokarzającej służby.

Niestety, jeden za drugim odwracał się od niej plecami, a gdy Anita spróbowała

zarzucić sieci na syna samego lensmana, mało brakowało, a by ją wyrzucono.

Po tym zajściu trochę się uspokoiła.

Sunniva zrozumiała, że z Bjornarem nic już jej nie łączy.

Sama widywała go od czasu do czasu, gdy pracował w polu lub gdy wyprawiał

się do Fjaera kupić coś lub wysłuchać nowin. Niekiedy spotykali się także w kościele,

lecz zawsze wtedy starała się odwracać do niego tyłem, i wydawało się, że on czyni

podobnie. Nigdy więcej nie miała już okazji, by ujrzeć jego urażone spojrzenie,

wyglądało raczej, że chłopak się na nią gniewa. Gdy w tłumie koło schodów kościoła

przypadkiem znaleźli się zbyt blisko siebie, jego ciepłe, sprężyste ciało sztywniało, a ru-

chy stawały się ostre, gwałtowne.

No cóż, niech i tak będzie. Z czasem być może gorejący w niej uparty płomień

zgaśnie i umrze z braku pożywienia.

Obchodzili się nawzajem niczym w jakiejś niezwykłej grze, niczym dwa

tchórzliwe koguty, szykujące się do walki. Potrząsały grzebieniami, straszyły piórka, lecz

nie śmiały się do siebie zbliżyć.

Tak się działo do chwili, gdy zrządzenie losu sprowadziło oboje do zagrody

pisarza.

Bjornar przyszedł załatwić dokumenty związane z przepisaniem gospodarstwa z

ojca na syna. Oto nastał wreszcie ów szczęśliwy dzień, słup milowy w życiu

pierworodnego, dziedzica. W życiu ojca natomiast zamykał się pewien rozdział, należało

przypieczętować czekające go nowe szczęśliwe życie.

Sunnivę wezwano do pisarza, ponieważ zorientowano się, że świetnie sobie radzi

z pisaniem. Mało kto opanował tę sztukę, a już na pewno nikt z tych, co to służą u

innych. Ale kiedy pisarz poskarżył się lensmanowi na gromadzące się zaległości, z

którymi sam nie mógł sobie poradzić, Eyliffowi przyszedł do głowy pewien pomysł.

Poprzedni pomocnik pisarza wyjechał, nowy kazał na siebie czekać.

Przed Bożym Narodzeniem trudno było znaleźć wolną rękę do pracy, a już na

pewno nie taką, która umiałaby poprowadzić pióro w jako tako przyzwoity sposób. .

Nie było nikogo oprócz służącej zajmującej się domem w zagrodzie Stedje!

Sunnivę wypożyczono więc pisarzowi na tydzień. Czekało ją zadanie posortowania

zapisków poborcy podatkowego i wpisanie ich w wielkie rejestry pisarza. W długich

kolumnach widniały nazwiska wszystkich mieszkańców, a obok nich było miejsce na

wpisanie sum dotyczących poszczególnych lat. Korona i wójt domagali się swojego,

Kościół - osobnych podatków, a i wierzyciele, i lichwiarze upominali się o należne

procenty.

Sunniva bardzo cieszyła się z tego zajęcia.

Na kilka ostatnich wieczorów przydzielono jej dwie dodatkowe łojowe świece,

aby mogła ćwiczyć kaligrafię. Sporo wszak czasu upłynęło, odkąd ostatnio parała się tak

wyrafinowanymi zajęciami, i lensman obawiał się, że może zanadto pospiesznie wystąpił

ze swą niecodzienną propozycją. Oby tylko dziewczyna nie przyniosła mu wstydu,

bazgrząc jak kura pazurem, i na dodatek z błędami!

Ale próbki pisma Sunnivy wypadły doskonale, słowa same przychodziły jej do

głowy, litery ustawiały się w idealnym szyku.

Naprawdę zaimponowała Eyliffowi Stedje. I jeszcze raz usłyszała, jak bardzo jest

podobna do swej matki. Nie podobał się jej tylko ton zaskoczenia w głosie lensmana,

odbierający nieco słodyczy pochwale.

Zmierzała więc do wspaniałej zagrody pisarza. Podwiózł ją chłop z Breibakk,

jadący akurat z kilkoma beczułkami dobrego piwa, które miały trafić na świąteczny stół

pisarza. Opowiedział jej przy okazji, że do wioski zawitał Ole - Miedziak. Ole lubił tu

zaglądać około Bożego Narodzenia, w tym okresie ludzie zwykle mieli ochotę sprawić

sobie jakiś zbytek; ci, co mieli pieniądze, chętnie załatwiali sprawunki. A Ole przecież

przenosił się z miejsca na miejsce, przyjmując przy tym najprzeróżniejsze zlecenia.

Podejmował się także mniej przyjemnych zadań, stając się tym samym wdzięcznym

tematem rozmów. Często rozprawiano o wielkoludzie w czarnej łodzi, który nie

odmawiał przewozu zwłok czy utopionych zwierząt.

Sunniva znała Olego, nagle uświadomiła sobie, że się za nim stęskniła. Tyle się

wydarzyło, nie pamiętała nawet, kiedy ostatnio widziała znajomą postać utykającego

olbrzyma. Ole przypuszczalnie bywał na Meisterplassen, Randar nazywał go swoim

najlepszym przyjacielem. Sunniva wierzyła, że w istocie tak jest, obu samotnych

mężczyzn łączyło jakieś niezwykłe podobieństwo. I mama zawsze powtarzała, że Ole to

prawdziwy przyjaciel, z takich, co to poznaje się ich w biedzie.

Cóż, wprawdzie w wielkiej biedzie nie mógł pomóc ani Ole, ani żaden inny

człowiek, tyle Sunniva rozumiała. Wszystko właściwie zależało od osoby, której

dotyczyła sprawa, i od Boga.

Sunniva posłała Mu ostatnią modlitwę i weszła przez furtkę do zagrody pisarza.

Dobry Bóg odpowiedział jej, ukazując przy studni znajomą postać.

Stał tam, w pozie trochę niedbałej, zajęty rozmową z dwiema dziewczynami,

które najpewniej wyszły po wodę potrzebną w wielkim gospodarstwie. Sunniva widziała,

że się uśmiecha. Długie loki zniknęły!

Sprawiał wrażenie starszego, z sylwetki biła siła męskości.

Po obcięciu włosów twarz przestała być już twarzą chłopca. Sunniva wstrząśnięta

zauważyła, że zaczął również zapuszczać brodę.

Mój Boże, jest piękniejszy niż kiedykolwiek, przeszyła ją myśl.

A gdy on, wciąż uśmiechnięty, odwrócił głowę i spostrzegł ją, poczuła, jak

uśpiony płomień wybucha ze śmiertelną mocą.

Zatrzymała się, zerknęła przez ramię, wiedziała jednak, że za późno już na

ucieczkę. Zebrała więc całą swoją nowo zdobytą siłę i odwagę, postanawiając udawać

całkowicie obojętną.

- Sunniva!

Ach, idzie do niej! Tamte dwie dziewczyny nie ruszały się z miejsca, uśmiechy

wywołane jego czarującym zachowaniem zakrzepły im na ustach niczym zimna

owsianka.

- Sunniva! Jak miło! Tak dawno nie rozmawialiśmy!

- Owszem, Bjornarze Gurvin, rzeczywiście. Ale są tego powody!

Jej chłodny ton najwidoczniej odebrał mu śmiałość, Sunniva niemal pożałowała

swoich słów. Ale Bjornar się nie rozzłościł, tylko spoważniał.

- Musimy porozmawiać!

- Czyżbyśmy mieli o czym?

- Wydaje mi się, że o wielu sprawach... Dużo o tobie myślałem.

O, cudowne słowa!

- Bardzo dużo o tobie myślałem, Sunnivo. A kiedy spostrzegłem, że idziesz tutaj,

jak gdyby prowadziła cię bogini losu... wiedziałem, że musimy się rozmówić.

- Przecież rozmawiamy - odparła cierpko, lecz ptaszek w sercu ćwierkał coraz

głośniej.

Bjornar podprowadził ją do ławeczki pod ogołoconą z liści jabłonią. W powietrzu

wyczuwało się mróz, lecz Sunniva nie czuła już zimna.

- Sunnivo, wydaje mi się, że oboje powinniśmy prosić się nawzajem o

wybaczenie. Ale czy nie możemy puścić tego, co złe, w niepamięć? Nigdy nie zapomnę

tych chwil latem, w gorącą noc... Nie może być prawdą, że nic cię nie obchodziłem!

Zaczerwieniła się, zmusiła się jednak do uśmiechu, by pokazać, że ceni sobie jego

szczerość.

- Co masz na myśli? - spytała. - Za co powinnam przepraszać? Za to, że mnie

zwiodłeś, że przez cały czas tylko się bawiłeś, i mną, i Anitą?

- Anitą? Ale... to dopiero po tym, jak dowiedziałem się o tobie i o Franku! Musisz

zrozumieć, że chciałem pocieszyć się z inną, skoro ty tak dobitnie pokazałaś, gdzie moje

miejsce!

- Doprawdy? A o jakim Franku mowa? Zdumienie na jej twarzy nie mogło być

udawane. Bjornar patrzył na dziewczynę wstrząśnięty.

- Czy to nieprawda... że ty i Frank...

- Kto naopowiadał ci takich kłamstw? I kiedy? Odpowiedzi już się domyślała.

Anita, ta żmija!

- W wieczór świętojański... Późno przyszedłem na tańce, zobaczyłem ciebie z

Anitą, uciekłaś od niej...

Powtórzył łzawą historyjkę Anity i zawstydzony uzupełnił krótką opowieścią o

swej rozpaczy i niemądrych uściskach z intrygantką.

Sunniva siedziała jak skamieniała, starała się przetrawić wszystko, co usłyszała.

Czyżby jedno wielkie nieporozumienie? Czy możliwe, że Anita oszukała ich oboje,

oskarżając każde o zdradę?

Zawrzało w niej z gniewu, pięści same się zacisnęły.

Zauważyła, że Bjornar myśli podobnie, zwarte szczęki wyraźniej zaznaczyły się

na jego męskiej już twarzy.

- Niech Bóg ma w opiece to przeklęte babsko, kiedy znów ją spotkam! Dostanie...

- Nie, to nikomu nie pomoże. To my okazaliśmy się głupi, wierząc jej bez

wahania. To my nie ufaliśmy sobie za grosz!

Bjornar popatrzył na Sunnivę zamyślony, uśmiechnął się.

- Masz rację. Byliśmy głupi. Powinniśmy lepiej pamiętać tamten piękny wieczór i

nie pozwolić, aby rozdzieliło nas pospolite kłamstwo. Za to teraz nic już nie stoi na

przeszkodzie, abyśmy się lepiej poznali. Nikt już nie powstrzyma mnie w wypełnieniu

złożonych ci obietnic, jeśli tylko zechcesz je przyjąć.

- Bardzo chętnie poznam cię bliżej, Bjornarze - odszepnęła uszczęśliwiona

Sunniva.

Delikatnie przygarnął ją do siebie, ale dziewczęta wciąż stały przy studni,

wyraźnie się nie spieszyły. Bjornar nie ośmielił się jej pocałować, chociaż ich wargi

znalazły się tak blisko, bardzo blisko siebie. Taki postępek mógłby narazić na szwank jej

cześć. A przecież za nic nie chciał, by oskarżano go o zbrukanie własnej narzeczonej!

Tydzień na dworze pisarza minął szybko, znacznie szybciej niż każdy z

ciągnących się letnich dni.

Sunniva wiedziała, dlaczego.

Wszystko wokół jawiło jej się różowym szczęściem, niebiańską radością, białym

oczarowaniem!

Żałowała trochę, że błahe nieporozumienie tak wiele zniszczyło, postanowiła

jednak dłużej tego nie roztrząsać. Przepełniała ją radość, zdołała nawet wykrzesać z

siebie współczucie dla Anity. Szkoda jej było wszystkich, którzy nie mogą dzielić jej

szczęścia!

Dała Anicie do zrozumienia, że jej kłamstwa wyszły na jaw. Anita z początku

wszystkiemu zaprzeczała, nie szczędziła złośliwości. Sunniva jednak była tak mocno

zakochana, że wyciągnęła do nieprzyjaciółki rękę.

- Przestańmy się kłócić. Już się na ciebie nie gniewam. Sprawa się przecież

wyjaśniła! Być może nam wszystkim ta nauczka wyjdzie na dobre.

Anita uśmiechnęła się wtedy i uściskała Sunnivę.

- Dziękuję. Nienawidzę mieć wrogów - powiedziała Sunniva uradowana.

- To ja winna ci jestem wdzięczność, i nie tylko. Jesteś doprawdy wielkoduszna,

że wybaczasz mi taką niegodziwość. Ale tak bardzo pragnęłam... miałam nadzieję, że

może Bjornar...

- Wiem. Nie pasujesz do takiego życia. I ufam, że wkrótce znajdziesz sobie męża,

który potrafi lepiej się o ciebie zatroszczyć - oświadczyła Sunniva.

- Ale nie licz na Bjornara! Planujemy się pobrać, kiedy tylko osiągnę odpowiedni

wiek.

- Dwa lata... to przecież strasznie długo!

- Tak, ale mamy czas, możemy czekać. I wiem, że on już drugi raz mnie nie

zdradzi - odparła Sunniva z mocą.

- Nie jest wcale pewne, czy w ogóle to zrobił - szepnęła Anita i spuściła oczy.

- Wiem, co było. W wieczór świętojański...

- Na pewno niewiele z tego pamięta. To ja... ja mu powiedziałam, że my...

Sunniva utraciła część dobrej woli, ciarki przeszły jej po plecach na myśl o tym,

że Bjornar spoczywał w objęciach tej dziewczyny.

- To nieprawda - wyznała Anita. - Ja mu tak powiedziałam, a on uwierzył... Upił

się piwem i gorzałką. Kiedy później obudził się przy mnie nagi, bez trudu przekonałam

go o tym, o czym chciałam. Wiedziałam, że poczuje się zobowiązany, być może uda się

nawet nakłonić go do małżeństwa z nieszczęsną dziewczyną, którą wykorzystał i pohań-

bił... Ale wpadłam we własną pułapkę. Gdyby takie potajemne zabawy prowadziły do

ołtarza, miałabym całą kolejkę starających się o moją rękę.

Sunniva wstrząsnęło to wyznanie, nie mogła pojąć, jak Anita może tak beztrosko

pozwalać mężczyznom na zbliżenia. Ogromną radość sprawiła jej jednak wieść, że

między nią a Bjornarem do niczego nie doszło!

Na pewno i on się ucieszy, jak się dowie...

Sunniva jeszcze raz uściskała Anitę i rozeszły się każda do swoich zajęć. Za dwa

dni pokój świąt otoczy kraj i jego mieszkańców. Nastaną wesołe, radosne dni. Boże

Narodzenie!

Zabawy i uczty, długie wieczory, śpiewy i wesołe rozmowy. Pyszne jedzenie! I

dużo wolnego czasu, wiele chwil na spotkania z ludźmi, z którymi pragnie się być jak

najwięcej.

Czas, aby odwiedzić tych, którzy zostali w domu.

Sunniva cieszyła się, że opowie Randarowi o swym szczęściu. Wiedziała, że i

jemu sprawi radość.

ROZDZIAŁ VI

Kościół w Sogndal, Dzień Złotego Pierścienia

∗

, 1692

Dumny pan młody z wielką niecierpliwością czekał na swą wybrankę.

Wysmukły, jasnowłosy stał u boku ojca i pozwalał, by któryś z kompanów

wyśpiewywał pochwalne pieśni tak przenikliwie fałszując, że słuchaczy nachodziła

ochota na zatkanie sobie uszu. Weselny orszak zaczynał się zbierać, wkrótce już cała

setka zaproszonych gości zgromadzi się na drodze do domostwa pana młodego. Stamtąd

razem wyruszą w stronę prowadzącego do kościoła gościńca. Zajdą aż nad brzeg fiordu,

bo panna młoda przypłynie ze swego domu łodzią.

Dawny kat na pewno zajmie miejsce jej ojca i poprowadzi ją do ślubu.

Towarzyszyć jej będzie też młodsza siostrzyczka; znano już malutką czarodziejkę z jej

sporadycznych odwiedzin w wiosce.

Młodsza córka Marii nosiła także jej imię. Było to dziecko o wyglądzie anioła,

przynajmniej dopóki nie zdarło chustki z głowy, bo wtedy wypływała burza lśniących,

czarnych włosów, tak gęstych i niesfornych, że przywodziły raczej na myśl Cyganów i

włóczęgów.

Ten dzień był jednak wielkim dniem starszej córki Marii. Sunniva skończyła już

osiemnaście lat i mogła z całą powagą oddać się narzeczonemu, cierpliwemu Bjornarowi

Gundnowi. Ci dwoje mieli się ku sobie, jeszcze gdy Sunnniva była dzieckiem, i ludziom

ogromnie imponował szacunek, z jakim Bjornar zawsze traktował swą młodziutką

narzeczoną. Nigdy nie widziano, aby chłopak wspinał się późnym wieczorem na

dziewczęcy stryszek. I, co ważniejsze, nie widziano, aby wymykał się stamtąd rankiem w

niedzielę...

Młodzi rzeczywiście zasłużyli na pochwały. Nareszcie będzie można popatrzeć na

oblubienicę, która nie splami ślubnej korony, symbolu niewinności!

Tak, tak, korona.

Pomyśleć tylko, że starą koronę, skarb rodzinny, pożyczono ubogiej służącej!

Staruszek Eyliff Stedje, schorowany dawny lensman, osobiście nalegał, by

Sunniva nosiła ciężkie arcydzieło. Korony nie używano od czasu, kiedy jego Hilda

stanęła pod ołtarzem i przed Bogiem i ludźmi przysięgała połączyć swe życie z jego

życiem.

Nikt nie wiedział, jakie myśli roją się w głowie Eyliffa, gdy Sunniva zeszła na

brzeg i promienie słońca pochwyciły cudne kamienie, zdobiące koronę.

Wyglądała tak pięknie, jak tylko wyglądać może panna młoda. Miała pulchne,

rumiane policzki, włosy jej błyszczały, a oczy rozszerzyła miłość, gdy dostrzegła

siedzącego na koniu pana młodego.

Towarzyszyła jej wyładowana po brzegi łódź.

Siedziała w niej Gjertrud i jakiś nieznajomy mężczyzna, który walczył z

opornymi wiosłami. Najwyraźniej obrał sobie za cel bezpiecznie dowieźć wiano Sunnivy.

Dwie pokaźne skrzynie, zapewne pełne pościeli, fartuchów, derek i rozmaitych

kobiecych drobiazgów.

Trzy faski, najprawdopodobniej wypełnione masłem.

Tłusta owca, porośnięta gęstą białą wełną.

I najwspanialsze ze wszystkiego: stos pięknie rzeźbionych desek, które ozdobią

południową ścianę izby na Gurvin.

Zgromadzeni radośnie powitali pannę młodą i wśród entuzjastycznych okrzyków

ją także posadzono na konia. Zwisające z korony długie haftowane wstążki były podszyte

jedwabiem i ozdobione listkami ze srebra. Korona, choć od spodu wyłożona aksamitem,

była ciężka i ciasna, dziewczyna mocno musiała napinać mięśnie szyi, by trzymać głowę

podniesioną.

Na razie Sunniva nosiła koronę dostojnie, dumna jak księżniczka.

- Tak, jak nosiłaby ją jej matka - szepnął ten i ów lękliwie. Ludzie jeszcze nie

zapomnieli czarownicy, wciąż czuli, że zbyt łatwo odwrócili się do niej plecami.

Sunniva wcale nie miała ochoty myśleć o żadnych smutnych sprawach, lecz łzy

były nieuniknione tego ranka, kiedy Gjertrud wolno czesała jej gładkie włosy i układała

pięknie tak, aby mogła się na nich utrzymać korona.

Gjertrud dostrzegła łzy.

- Nie przyjmij tego źle, Gjertrud, i uwierz, że jestem ogromnie wdzięczna za

wszystko, co robisz dla mnie i dla malutkiej. Ale... brak mi dzisiaj mamy...

Gjertrud parę razy także pociągnęła nosem, lecz uśmiechnęła się przez łzy.

- Oczywiście, Sunnivo, to ona powinna włożyć ci dzisiaj koronę na głowę. Ach,

jakże bardzo chciałabym, żeby tu była! Strasznie to smutne, że nie ujrzy swej starszej

córki w ślubnym stroju. Musimy się tylko modlić i mieć nadzieję, że pewnego dnia

poprowadzi do ołtarza przynajmniej malutką...

- Ja już nie jestem mała - zaprotestowała Maryjka. Siedziała na podłodze i bawiła

się pięknymi wstążkami od korony. - Mama na pewno nie wróci do domu i na mój ślub.

Zresztą nigdy nie wyjdę za mąż - oznajmiła pięciolatka.

Sunniva otarła łzy, uparta buzia siostrzyczki zawsze skłaniała ją do uśmiechu.

- Chodź tu, moja śliczna dziewczynko - wyciągnęła ręce do malutkiej.

Maryjka była bardzo zadowolona, że może usiąść na kolanach najważniejszej

tego dnia osoby, lecz wolałaby sama znajdować się w centrum zainteresowania. Dobrze,

dzisiaj niech tak już będzie, stwierdziła wielkodusznie. Przecież zaraz po weselu wszyscy

i tak będą tańczyć, jak ona im zagra!

Randar i Gjertrud nie zauważali, jak pięcioletnia dziewczynka okręca ich sobie

wokół palca. Maryjka nie miała ugodowej natury, w niewinnie błękitnych oczętach

często pojawiały się gniewne błyski. Nie była zła, nigdy nie wyrządziła krzywdy czło-

wiekowi ani zwierzęciu. Obdarzona jednak została niesłychaną umiejętnością osiągania

tego, co chciała, wrodzoną zdolnością dotykania odpowiednich strun w każdym

człowieku, z którym się zetknęła. Randar twierdził, że potrafiłaby wyżebrać ostatnią kość

z pyska głodującego psa.

Gjertrud nie bardzo podobał się iskrzący niemy gniew, jaki niekiedy okazywało

dziecko. Przerażała intensywność wyrazu malutkiej buzi, widoczna szczególnie wtedy,

gdy dziewczynka dowiadywała się o niesprawiedliwości czy użyciu siły. Płakała i

złościła się, gdy jej mała przyjaciółka Audit w wieku zaledwie sześciu lat musiała pójść

na służbę jako podkuchenna do starego dziada, którego dzieci instynktownie unikały.

Parskała jak prawdziwa kocia mama, gdy Randar nalegał na oddanie pięciu kociąt do

wsi. Gdyby wiedziała, jaki los w końcu spotkał kociaki, pewnie nigdy by się już do niego

nie odezwała. Maryjka miała waleczną duszę.

- Może jest taka, bo właściwie pragnąłem mieć syna - zastanawiał się Randar,

czując ukłucie w sercu. Dumny był z córeczki i musiał przyznać, że Maryjka ma cechy,

które on sam chciałby mieć. Malutka nie pozwoli wodzić się za nos!

Byle tylko zdołali ją nauczyć, że sprzeciw nie zawsze się opłaci...

Dzisiaj miała najwyraźniej dobry humor, była grzeczna i uległa, dreptała z

niecierpliwości, myśląc tylko o wyjeździe z domu.

Gjertrud i Sunniva z dwóch sukienek Marii uszyły piękną suknię ślubną, a z

resztek materiału - prześliczny strój dla Maryjki.

Mała lubiła się stroić, rozpromieniła się, kiedy Randar pozwolił jej wziąć też

niedużą srebrną ozdobę matki.

Właściwie to dziwne, bo przecież dziewczynka biegała zwykle w połatanych

porciętach i przewiązanej sznurkiem koszuli. Dawno już zrezygnowali ze zmuszania jej

do noszenia spódnic sięgających do pół łydki, w które zwykle ubierano dziewczynki. Na

szczęście rzadko kiedy ktoś niespodziewanie zaglądał do zagrody, a Maryjka zgodziła się

wreszcie na wkładanie normalnego ubrania, kiedy przychodzili goście.

- Cieszę się, cieszę się - podśpiewywała teraz i zsunąwszy się z kolan panny

młodej, pobiegła po piękny bukiet, który ułożyły razem z Gjertrud.

Kilka godzin później bardzo dumna i poważna dziewuszka kroczyła za końmi

młodej pary. Kłaniała się łaskawie ludziom stojącym wzdłuż drogi, nie rozumiejąc, jakie

rozbawienie budzi swym dorosłym pozdrowieniem.

Na weselu natomiast i Maryjka, i inni popuścili cugli, weselisko było zaiste

wspaniałe, bo stary lensman przynosił jeden podarek za drugim. Randar zatroszczył się o

mięso cielęce i wieprzowe, piwo i chleb. Ale teraz na stole pojawiły się świeże owoce i

pięknie przyozdobione pszenne ciastka, masło, galareta z cielęcia i gęsty czerwony sos z

jagód do polania słodkości.

Goście się częstowali, muzykant zagrał szybką melodię.

Pannę młodą niemal siłą wypchnięto na środek, miała teraz odtańczyć ostatni

samotny taniec.

Zaraz powinien wkroczyć pan młody i po chwili zabawnego droczenia się mieli

zawirować w tańcu już jako para. Po samotnym tańcu panny młodej winien nastąpić

pocałunek.

Sunnnde doskwierał bolący zesztywniały kark, czuła, że korona odciska się

czerwoną pręgą na głowie. Była spocona i zmęczona, oszołomiona i bardzo, bardzo

szczęśliwa.

Tańce trwały, ale nikt się nie spodziewał, że młodzi będą w nich długo

uczestniczyć.

Szczytowy punkt weseliska nastąpił, kiedy połowa rozbawionego towarzystwa

odprowadziła ich do łoża.

Maryjka obserwowała, jak dorośli się śmieją i hałasują, i chłonęła przypadkowe

słowa, z całą pewnością nie przeznaczone dla uszu pięciolatki.

Randar wziął ją na ręce, wiła się, wyrywała, nie była już wszak niemowlakiem!

Nagle jednak, gdy policzek dziewczynki dotknął silnego ramienia ojca, dźwięki

jakoś ucichły, a oczy same się zamknęły.

W półśnie poczuła, jak Gjertrud delikatnie gładzi ją po włosach, i po chwili

znalazła się w znajomych, miękkich objęciach kobiety.

Zasnęła w ramionach opiekunki. Gdyby usłyszała, jak słodko i niewinnie wygląda

we śnie, na pewno uznałaby to za obrazę.

Randar uśmiechnął się z czułością, pogładził zarumienione policzki córeczki,

patrzył, jak tuli się do swojej ukochanej Gjertrud. Gjertrud naprawdę udało się uczynić

dla małej stratę matki możliwie najmniej dotkliwą. Wprawdzie Maryjka stale paplała o

swojej wspaniałej matce i złościła się na okropnego pastora, który wszystko zniszczył, to

jednak Randar pojmował, że Maria dla pozostałych mieszkańców zagrody wkrótce stanie

się tylko odległym wspomnieniem.

Sunniva, jako pani na Gurvin, będzie miała swoje sprawy.

Gjertrud porzuciła nadzieję na to, że Maria kiedykolwiek wróci do domu.

Randar podejrzewał, że traktuje przyjaciółkę jak świętą. Gjertrud uwielbiała

siedzieć z Maryjką i opowiadać jej fantastyczne historie o matce. Trochę dodawała,

trochę ujmowała, a w rezultacie Maria przewyższała większość świętych swoją czysto-

ścią, odwagą i poświęceniem. Randar, słysząc te opowieści, uśmiechał się nie bez

goryczy, lecz się nie wtrącał.

Skoro Gjertrud pragnie zachować taki obraz Marii, nic mu do tego.

I co złego w tym, że córeczka odziedziczy wyidealizowany obraz matki?

Wątpliwe, by kiedykolwiek ujrzała ją żywą.

Może Maria już umarła.

Zbyt długi czas upłynął, odkąd otrzymali od niej ostatni znak życia, ów list

przywieziony przez wielkiego pana. Później nie dostali żadnej wiadomości, nawet

najkrótszego pozdrowienia.

Może nie ma jej już na szkierze, może ugięła się pod strasznymi warunkami, w

jakich przyszło jej żyć.

Ale Randar nie chciał w to uwierzyć.

Dopóki oboje żyją, zawsze jest źdźbło nadziei. A on będzie się go trzymał, dopóki

starczy mu sił!

Następnego dnia przyszła do jego izdebki zarumieniona panna młoda. Pora była

już późna, Randar zrozumiał to, kiedy Sunniva uchyliła okiennice, wpuszczając do

środka ostre jesienne słońce.

W jednej dłoni trzymała drewnianą tacę, a w błękitnej niedzielnej sukience

wyglądała równie wdzięcznie jak w uroczystym stroju poprzedniego dnia.

- Dzień dobry, ojcze! Musisz mi pozwolić tak się dzisiaj nazywać, inaczej nie

będę miała komu zanieść śniadania!

Leżało w zwyczaju, aby nazajutrz po weselu panna młoda po raz ostatni obsłużyła

ojca. Później miała zerwać wiele więzów łączących ją z rodziną i przyjaciółmi, a zwrócić

się raczej ku mężowi i jego najbliższym.

Randar usiadł na łóżku, zdumiony obecnością dziewczyny. Nigdy wcześniej się

nad tym nie zastanawiał, nie spodziewał się, że zajmie miejsce jej ojca. Zdawał sobie

jednak sprawę, że Sunniva uczyniła mu wielki zaszczyt, podziękował uradowany.

Sunniva nalała mu piwa, a potem suto posmarowała masłem chleb i obłożyła go

grubymi plastrami „starego” sera.

- Proszę, Randarze. I dziękuję za wspaniałe wesele!

- Tak samo powinnaś dziękować swemu gospodarzowi. To dzięki niemu taka

wystawność...

- Ale przecież mam świadomość, ile cię kosztowało wyprawienie uczty. Wiem, że

przez ostatni rok żyliście owsianką na wodzie i rozcieńczonym piwem...

- Taka już dola biedaków przed weselem.

- Mimo wszystko bardzo dziękuję. Mogłeś przecież powiedzieć, że to nie twoja

sprawa...

- Wiesz dobrze, że czegoś takiego nigdy bym nie zrobił - odparł trochę urażony.

- Oczywiście - westchnęła Sunniva i mocno go uściskała. Randar o mały włos nie

upuścił kubka z piwem na łóżko. - Zająłeś się mną, opiekowałeś i pocieszałeś. Ostatnie

lata... Czuję, że jesteś najlepszym przyjacielem, jakiego mam.

- Przyrzekłem twojej matce, że wezmę za ciebie odpowiedzialność. I tobie także

to obiecałem, nie pamiętasz?

- Na kamieniu nad urwiskiem, tak... Świetnie pamiętam. Gdyby nie ty, nie wiem,

czy bym przeżyła tamto straszne lato.

- Ty zawsze przeżyjesz. Jesteś silna i giętka. Jak...

- ... jak moja matka, tak! - roześmiała się Sunniva. Zaraz jednak spoważniała.

- Ale teraz twoja odpowiedzialność za mnie już się skończyła. Jestem dorosła, i

jestem żoną Bjornara, on się będzie o mnie troszczyć. Randarze, mam nadzieję, że mimo

to pozostaniemy przyjaciółmi!

- Oczywiście, przyjaźń taka jak nasza nie znika przez jedną noc, choćby była to

noc szczególna jak dzisiejsza.

Pojęła przymówkę, lecz nie wstydziła się rumieńca.

- Było cudownie - szepnęła. Randar zorientował się, że miała szczęście do

narzeczonego również w kwestii najbardziej intymnych spraw. Tak uśmiechać się mogła

tylko zadowolona kobieta rano!

Nie zagłębiali się w ten temat, zbytnia otwartość nie leżała w ich naturze. Randar

jadł śniadanie, a Sunniva w tym czasie zamiotła izdebkę i złożyła jego ubranie.

Wyszła, ale w drzwiach pomachała jeszcze wesoło.

- Do zobaczenia na wieczornym poczęstunku! - pozdrowiła go i zniknęła.

Randar dalej siedział na łóżku, świadom, że Sunniva swoją wizytą chciała mu

przekazać coś szczególnego.

Został zwolniony od odpowiedzialności.

Mógł teraz postępować tak, jak chciał.

Jeszcze kilka lat, zanim Maryjka nie dorośnie...

Siedział tak długo, pozwalając krążyć po głowie dawno odepchniętym myślom.

Zdawał sobie sprawę, że jeśli dopuści je do siebie, to wkrótce nie będzie miał żadnej

drogi powrotu, tęsknota stanie się zbyt nieznośna.

To niemądre jak sypanie soli na rany, beznadziejne szaleńcze pomysły... Wiedział

jednak, że gotów jest oddać życie, byle tylko choć raz jeszcze ją ujrzeć.

Z całą surowością wobec siebie przemógł ogarniające go drżące napięcie, nie

mógł dopuścić, by zawładnęło nim w samym środku wesela. Ale później...

Zwyczajem było, że następnego dnia po ślubie zapraszano całą wioskę na kubek

piwa. Zapanował rozgardiasz, dom postawiono niemal na głowie. Należało pomyć

dzbanki i inne naczynia, przynieść beczki z piwnicy i spichlerza, ustawić miski do piwa

gotowe dla gości. Nakrojono również trochę solonego mięsa i ułożono je na podłużnych

drewnianych półmiskach jako przekąskę.

Zapowiadał się długi dzień, a później czekał jeszcze jeden, zanim weselisko

dobiegnie końca.

Dopiero potem dla Sunnivy nastaną nowe powszednie dni.

Gospodyni na Gundn. Z kluczami u pasa.

I z własną dziewczyną do najcięższych robót, które do tej pory sama wykonywała

dla Hildy Stedje!

Sunnnde wprost w głowie się kręciło ze szczęścia.

Czy mogło jej się ułożyć lepiej?

Kochający mąż, wystarczyło, by na nią spojrzał, a już cała płonęła. Piękny, silny,

dobry mąż, znała każdy zakątek jego duszy i mogła mu w pełni ufać.

Szczęście nigdy nie było jej tak bliskie. Radował ją każdy dzień pracy, nie

zauważała, że wymaga się od niej jeszcze więcej niż wtedy, gdy jako służąca

wykonywała najcięższe roboty. Teraz ona była odpowiedzialna za wszystko! Za to, by

należycie napełniono spichrze i stodołę, by siano i liście w czas znalazły się pod dachem,

by zadbano o ubój, by nic się nie zmarnowało...

Do obowiązków gospodyni należało także przeglądanie zimowych ubrań i okryć,

pilnowanie, czy mleko starannie przecedzono i zakwaszono, dbanie o wielkie beczki z

mięsem, rybami i warzywami, które trzeba było zakwasić lub zasolić w odpowiedni

sposób.

Uprawiali też trochę zboża, nadawał się do tego płaski teren nad rzeką. Zdarzało

się, że uzyskiwali z pola dosyć ziarna na całą zimę, zwykle jednak musieli kupić kilka

dodatkowych beczek.

Bjornar już wcześniej zabrał ją na obchód włości, pokazywał kamienie graniczne i

strumień oddzielający Gurvin od sąsiednich zagród. Zaprowadził ją też do swoich

sekretnych miejsc, gdzie jako dziecko budował własne maleńkie zagrody do zabawy.

Niekiedy kochali się pod błękitnym jesiennym niebem, które miało taką samą

barwę jak jego oczy.

Nawet staruszkowie niczym nie zakłócali szczęścia, chociaż Bjornar wcześniej

widział, jak matka zaciska usta, kiedy obwieścił, że zamierza poślubić Sunnivę

Mariadatter Skanke.

Ojciec również odniósł się sceptycznie do jego pomysłu, nie podobało mu się

zamieszanie wokół tej rodziny. Bjornar jednak nie przestawał argumentować, był

łagodny i surowy zarazem, uparty i czuły, kiedy mówił o Sunnnde.

W końcu starzy ustąpili i ojciec sprawiał wrażenie wręcz zadowolonego, kiedy

Bjornar, wyciągając ostatni przekonujący argument, wskazał, że Sunniva dostała

dodatkową zapłatę za dobrą pracę u samego pisarza. I była przecież córką wielkiego

pana...

Ojciec burknął coś w odpowiedzi, słyszał o tej budzącej wiele wątpliwości

historii. Nikt jednak nie mógł zaprzeczyć, że Sunniva jest córką samego Mogensa

Skanke.

Sunnivę powitała więc para milkliwych staruszków na dożywociu, którzy

potrzebowali jednak zaledwie trzech dni, aby dać się zauroczyć młodej gospodyni.

Tak ładnie się do nich odnosiła, mówiła tak cierpliwie i mądrze!

Może nawet była piękna, szczególnie dla tego, kto spogląda na nią z miłością!

Dobry materiał na gospodynię, to przynajmniej pewne. Nie bała się ciężkiej

pracy, zorientowali się już pierwszego wieczoru, kiedy zaczęła planować jesienne roboty.

Starzy odetchnęli z ulgą.

Ich ostatnie lata rysowały się przed nimi pewne i bezpieczne. Młoda żona

Bjornara będzie umiała się o nich zatroszczyć. Powiadano też, że wiele odziedziczyła po

matce, znającej się na leczeniu. Kto wie, może synowa zaradzi uprzykrzonym bólom,

które w jesienny czas chętnie właziły w zmęczone plecy i sztywne biodra?

ROZDZIAŁ VII

- Jade - szepnął Randar.

Słowo to wywołało w nim prawdziwie wiosenne topnienie lodów, choć nie było

przy nim nikogo, kto mógłby mu odpowiedzieć.

- Jade!

Nie zdawał sobie sprawy, że w półmroku oblicze mu promienieje, nie domyślał

się, że w ciągu kilku zaledwie sekund głębokie bruzdy na twarzy przekształciły się w

fałdy uśmiechu.

Siedział sam w warsztacie, zima była mroźna, dłonie utrzymywały ciepło

wyłącznie dzięki szybkim ruchom pilnika.

Na stole do pracy płonęła lampa, leżał też na nim piękny kawałek brzozowego

drewna, z prawie już gotowymi cudnymi girlandami kwiatów. Miał zawisnąć nad

drzwiami na Gurvin, jako dodatkowy podarek Randara dla młodziutkiej gospodyni, która

niedawno zwierzyła mu się, że oczekuje pierwszego dziecka.

Sunniva była dorosła.

Ledwie w kilka miesięcy po ślubie jakby otworzyła się do świata i zyskała nową

pewność siebie. Przydał jej tego nie tylko niewieści czepiec.

Randar wiele rozmyślał, na wszystkie strony obracał w głowie wnioski, odsuwał

je od siebie i pozwalał, by powracały we śnie.

Dopiero jednak w tym momencie podjął ostateczną decyzję.

Nie ma drogi odwrotu.

Musi jechać.

Jak najszybciej.

Boże Narodzenie jeszcze nie minęło, wciąż czekało kilka długich świątecznych

dni przed nadejściem Nowego Roku.

Randar wiedział, że właśnie teraz wzdłuż całego wybrzeża mężczyźni szykują się

do połowów na Lofotach. Niewielkie miał pojęcie o tych trudnych wyprawach, lecz

słyszał opowieści takich, co to zaciągali się na kutry i mniejsze łodzie.

To mogła być jakaś szansa.

Musi znaleźć się jakiś szyper, któremu potrzeba pomocy silnych, chętnych do

pracy rąk, zwłaszcza człowieka, który nie będzie miał zbyt wygórowanych wymagań.

Randar po długim namyśle doszedł do wniosku, że powinien spróbować, inaczej

nie przekona się, czy to możliwe. Nie może zwlekać, należy czym prędzej dostać się do

Bergen, zanim łodzie wyruszą na Północ.

Wykorzysta pierwszą okazję, jaka się tylko nadarzy. W przeciwieństwie do

innych mieszkańców wiosek położonych w głębi kraju nie bal się morza.

Jakąż krzywdę może wszak wyrządzić mu woda poza tym, że odbierze życie? A

to równie dobrze mogło mu się przytrafić także na lądzie.

I przecież za wszystkimi tymi falami, daleko, daleko na Północy znajdował się

jedyny port, do jakiego pragnął zawinąć.

Ramiona Marii.

Ona musi tam być.

Randar postanowił, że będzie w to wierzyć.

Chociaż może Maria wcale na niego nie czeka... Lecz jest gdzieś tam, na jednej z

wielu przybrzeżnych wysepek, na maleńkim szkierze wśród dwóch czy trzech tuzinów

nieszczęsnych kobiet.

Wiedział, że nie powinien liczyć na wyrwanie jej z obozu, lecz może pobędzie z

nią bodaj przez kilka dni. Napatrzą się na siebie, powiedzą sobie, że życie toczy się dalej,

ogrzeją się nawzajem przez parę chwil.

Może będzie mógł tam wracać, będą żyć takimi krótkimi spotkaniami.

Gdyby tylko udało mu się znaleźć kuter płynący właśnie na Skjaervaer...

Powinien zdobyć porządny rybacki strój. Spodnie z nasączonego olejem płótna,

kurtkę ze skóry foki i duży, wodoodporny kapelusz z szerokim rondem.

Uśmiechnął się do siebie, wyobrażając sobie zaskoczenie Marii, kiedy ujrzy, że

wśród rybaków szukających towarzystwa kobiet znajduje się także jej mąż!

Całe przedsięwzięcie wydało mu się nagle niezwykle proste, jak gdyby w

momencie, w którym postanowił wyruszyć, miał już połowę podróży za sobą.

Pozwolił dłoniom dalej pracować nad kawałkiem drewna, lecz głowę wypełniły

mu wesołe, lekkie myśli. W tej chwili pragnął jedynie upajać się podnieceniem,

oszałamiającą nadzieją, że mimo wszystko znów ją zobaczy.

Nie chciał myśleć o nieuchronnych protestach Gjertrud i o łzach Maryjki...

Nie chciał myśleć o niepowodzeniu wyprawy, o tym, że Maria być może nie

należy już wyłącznie do niego.

Nie myśleć, tylko marzyć.

Niech sobie kłopoty przychodzą, kiedy chcą.

Maryjka patrzyła na niego spojrzeniem, od którego serce zamarło mu w piersi.

Randar w tym momencie gorąco pragnął, by decyzja jeszcze nie zapadła, by

istniała przestrzeń, w której mógłby przygarnąć córeczkę do siebie i obiecać, że zostanie.

- Nie jedź, tatusiu... Nie jedź... Nie jedź...

Malutka powtarzała zaklęcie, całe drobne ciałko zmieniło się w jeden kłębek

mięśni, jak gdyby ich siłą starała się go zatrzymać.

Poprosił, by obie usiadły przy długim stole w izbie, chociaż nie nadeszła jeszcze

pora ostatniego posiłku. Styczniowe wieczory bardzo się dłużyły, choć wciąż nie

opuszczało ich wspomnienie świąt, nadal cieszyli się uroczystym ciepłem.

Ale teraz wszystko się popsuło.

To jego słowa zgasiły świece Bożego Narodzenia, które jeszcze długo w styczniu

płoną w ludzkich sercach.

Maryjka rzuciła mu się w ramiona i mocno go trzymając, ze szlochem

wypowiadała wciąż te same słowa.

Gjertrud nie robiła nic, by ją powstrzymać, niema prośba Randara zdawała się do

niej nie docierać.

Randar położył swe niezgrabne dłonie na wstrząsanych płaczem pleckach dziecka

i próbował je pocieszać:

- Nie płacz... Przecież wiesz, że wrócę!

- Nie! Nie! Ty też nie wrócisz! Znikniesz, tak jak moja mama! Będziesz musiał

zostać na wyspie tylko dlatego, że ten paskudny pastor...

Łkanie zniekształciło dalsze słowa. Randar poczuł ukłucie gniewu.

- Powiedziałaś jej?

Na twarzy Gjertrud nie pojawił się wyraz wstydu czy żalu.

- Owszem, opowiedziałam jej całą historię, oczywiście dostosowaną do uszu

dziecka. Maryjka wie, co wygnało jej matkę na odludzie. A raczej kto.

Randar westchnął ciężko.

Dziecko nie powinno znać brutalnej prawdy. Oby tylko Gjertrud swoimi

opowieściami nie zasiała w duszyczce malutkiej ziarna nienawiści!

Ciałko Maryjki przestało się trząść, zdrętwiało na kolanach ojca. Randar próbował

delikatnie głaskać córeczkę, uspokoić jakoś, przywrócić poczucie bezpieczeństwa.

Ale dziewczynka wcale się nie rozluźniała, zarzuciła mu rączki na szyję i nie

chciała puścić, ciągnęła go przy tym za włosy, na pewno wcale nie zdając sobie z tego

sprawy.

Ostrożnie uwolnił się od duszącego uścisku, usadził Maryjkę sobie na kolanach i

zadarł jej bródkę, zmuszając, by patrzyła mu w oczy.

- Opowiem ci bajkę, córeczko. Posłuchaj. Dawno, dawno temu żyła sobie mała

księżniczka. Mieszkała razem ze swym ojcem i kochaną pokojówką. Królową matkę

uprowadzono daleko, daleko, w samotnym zamczysku więził ją zły troll...

- Który się nazywa Revelin!

Nagły błysk w oczach dziecka poraził Randara, zapalił się w nich płomień

nienawiści, jakiego nie powinno się nigdy ujrzeć w oczach tak małego człowieka.

Gjertrud przeszyło spojrzenie, od którego zapewne by się skuliła, gdyby podniosła wzrok

znad kądzieli. Randar westchnął bezgłośnie, usiłował pokonać palenie w żołądku, z

wysiłkiem nadawał głosowi cierpliwy, przyjazny ton.

- Myślę, że wcale się tak nie nazywał. Nazywał się... nazywał się Złośliwiec.

Snuł dalej swą historię, wytężając wyobraźnię do granic możliwości, lecz

zachęcało go skupienie Maryjki, która przestała płakać i słuchała z zainteresowaniem.

Zakończył baśń opowieścią o tym, jak dobra królowa wróciła do domu akurat w

czas na ślub małej księżniczki.

Maryjka świetnie zrozumiała, co ojciec pragnie jej przekazać w swojej baśni. O

dziwo, wydawała się znacznie mniej zrozpaczona niż przed chwilą.

Gjertrud wyjęła wrzeciono i gniewnymi ruchami przędła długie, nierówne nici.

Ogień w kamiennym piecu w kącie prawie całkiem wygasł, tylko na palenisku pod

dymnikiem błyskały jeszcze czerwone ślepia żaru.

Randar poczuł się nagle niewypowiedzianie zmęczony. Od wielu dni zastanawiał

się, jak też one przyjmą jego decyzję.

Malutka ciężko oparła się o niego, nuciła jakąś melodię, do której po chwili

wymyśliła słowa. Wyszła z tego piosenka o księżniczce, która nie miała matki.

Randar pochylił głowę, schował nos w delikatne czarne włoski dziecka, pachnące

mydłem Gjertrud.

- Bardzo cię kocham - powiedział i głos mu się załamał.

Maryjka urwała piosenkę, popatrzyła na niego zdziwiona.

- Jakiś dziwny jesteś dzisiaj, tatusiu!

Te słowa jeszcze bardziej go zasmuciły.

Gdyby Maria została z nimi... Wówczas jej córka nie znalazłaby niczego

dziwnego w wyznaniu miłości. Teraz jednak wydało się ono tak niezwyczajne, że

zaniepokojona wpatrywała się w usta, które je wypowiedziały.

Ze łzami w oczach powtórzył je i ucałował małą w czoło. Dziewczynka milczała,

a potem spytała urażona:

- No to dlaczego chcesz ode mnie odjechać? Miała dopiero pięć lat.

Randar poczuł się bezradny jak skazaniec przywiązany do czterech dzikich koni.

Dwie najukochańsze istoty w jego życiu ciągnęły go każda w swoją stronę, wkrótce mógł

zginąć rozdarty walczącymi w nim uczuciami. Ach, Boże, dlaczego życie nie może być

prostsze!

- Kiedyś zrozumiesz... - szepnął do ucha córeczce. - Kiedyś dowiesz się, co mnie

skłania, abym tak okrutnie cię ranił. Kiedy będziesz większa...

- Jestem już duża!

- Owszem, ale jeszcze większa... jak Sunniva. Wtedy zrozumiesz, malutka, że

mężczyzna musi podążać za żoną.

- Czy ją też kochasz?

- Bardzo.

- Bardziej niż mnie, bo jedziesz...

- Nie, nie bardziej niż ciebie. Tylko inaczej...

Dziewczynka przez chwilę się nad tym zastanawiała, ale myśli wolno obracały się

w główce. Nie było jeszcze późno, lecz emocje całkiem chyba zmęczyły dziecko.

Ziewnęła, głos brzmiał jakby zza zasłony.

- Kiedy mama wróci do domu... myślisz, że mnie polubi?

Randar się uśmiechnął.

- Tak, moja Maryjko, wiem, że ona już cię kocha - zapewnił. - Może nawet

mocniej niż ktokolwiek inny.

- Och, tatusiu, naprawdę? Wobec tego muszę jechać z tobą, żeby ją spotkać!

- To niemożliwe, kochanie. Absolutnie niemożliwe. Powinnaś raczej modlić się

co wieczór o to, by mama pewnego dnia wróciła do domu.

- Na pewno wróci! A potem pojedzie do Lyster zabić tego księdza, który kłamał i

był dla nas taki niedobry!

Randar wstrząśnięty wpatrywał się w drobną niewinną twarzyczkę i nie mógł

pojąć, że różane usteczka potrafią wypluć takie mściwe słowa.

Maryjka w półśnie uśmiechała się prześlicznie, czarne rzęsy spokojnie legły na

policzkach, zarumienionych po przeżyciach. Nawet przez sen tuliła się do niego jak

pisklę, któremu instynkt podpowiada, że wypadnięcie z gniazda oznacza pewną śmierć.

Randar pozwolił jej tak spać przez pewien czas, głównie po to, by odłożyć

dyskusję, która, jak wiedział, nastąpi, gdy dorośli zostaną we dwoje.

Nić Gjertrud rwała się bez przerwy, kobieta słała mu na przemian to rozpaczliwe,

to gniewne spojrzenia.

Domyślał się, że Gjertrud jest wstrząśnięta nie tylko żalem dziecka.

Biedna Gjertrud.

Gdyby tylko znalazła męża!

Ale przeszłość na pewno udaremni jej zawarcie małżeństwa, i kobieta dobrze

zdawała sobie z tego sprawę. Dlatego tak pożądliwie uchwyciła się tej namiastki roli

żony i całą duszą starała się jak najlepiej zastąpić dziewczynce matkę.

Nie dało się jednak ukryć, że jest poirytowana i wystraszona.

Dziwne, że wcześniej mało się nad tym zastanawiał.

Owszem, zauważył ukradkowe spojrzenia, drżenie, gdy przypadkiem znalazł się

zbyt blisko... Nigdy jednak nie dotarło do niego w pełni znaczenie jej zachowania.

Dopiero teraz.

Zamierzał wyruszyć w obłędną podróż, gnany tęsknotą i brakiem rozsądku.

Ryzykował życie, swoje i innych. Co będzie, jeśli nie wróci do domu?

Co się wtedy stanie z Gjertrud?

Rozumiał jej strach, pojmował, dlaczego palce tak niezgrabnie obchodzą się z

wrzecionem i przędzą.

Wdzięczność dla Gjertrud przemieszała się z czułością.

Musi uczynić rozstanie tak łagodnym, jak to tylko możliwe. Dobrać piękne słowa,

właściwe sformułowania. Sprawić, by zrozumiała, że nie opuszcza jej z radością.

Że i ona ma w jego sercu swoje miejsce.

Miejsce przyjaciela.

Pożegnanie okazało się jeszcze bardziej bolesne, niż przypuszczał.

Poprzedniego wieczora spakował podróżny worek, wąski i długi, sznurowany na

górze, z pokrywą z impregnowanej skóry i grubym dnem nasączonym nie

przepuszczającym wody gotowanym tłuszczem.

Włożył tam trochę ubrań, solidną paczkę z prowiantem i swój najlepszy nóż, parę

lżejszych butów i cienki płaszcz z nie garbowanej koźlej skóry.

Gjertrud w milczeniu podała mu czworokątną ciężką paczkę.

- Dla Marii - wydusiła z siebie wreszcie.

Podziękował, nie pytał, co w niej jest. Po kształcie poznał, że na pewno znajduje

się tam książka, albo nawet dwie, i coś jeszcze. Z paczki unosił się leciutki zapach.

Mydło?

Włożył pakunek do niemal pełnego już worka, zostało w nim tylko trochę miejsca

na górze.

- Może powinienem zabrać jej czarną wełnianą pelerynę? W tym zimnie na

Północy na pewno brakuje jej okrycia.

Gjertrud wolno pokręciła głową.

- W jaki sposób jej to przekażesz? Pamiętaj, że jedziesz tam jako przypadkowy

rybak. Dlaczego miałbyś jej ofiarowywać takie kosztowne podarki?

Randar pojął słuszność tych słów.

Trudno będzie pamiętać o granej przez siebie roli, kiedy wreszcie znów spotka się

z ukochaną.

Gjertrud zorientowała się, gdzie błądzą jego myśli, i drążyła temat.

- Musisz się bardzo pilnować, Randarze. Jeśli ktoś się zorientuje, kim jesteś, albo

z jakiego powodu przybywasz na wyspę... źle będzie i z tobą, i z Marią. Będą

podejrzewać, że chcesz pomóc jej w ucieczce.

Słowa zawisły w powietrzu, Randar dosłyszał tkwiące w nich pytanie.

Ucieczka.

Pomóc Marii zbiec.

Istniała taka możliwość i właśnie tego Gjertrud tak się obawiała.

Nagle zrozumiał.

Gjertrud nie bała się wcale jego wyjazdu ani miesięcy spędzonych w samotności i

czekania na jego powrót.

Gjertrud sądziła, że on nie wróci do domu.

Lękała się, że Randar nie będzie w stanie opuścić szkieru bez Marii, że jego

wyprawa nie ma na celu jedynie spotkania z żoną. Że w jakiś sposób wyrwie Marię

stamtąd...

A wtedy nigdy nie będą mogli wrócić do domu.

Randar sto razy obracał w głowie tę myśl.

Gjertrud nie śmiała pytać wprost, lecz on jej odpowiedział.

Podszedł do niej i objął tak, jak nigdy dotąd nie czynił.

Kobieta wybuchnęła płaczem.

- Wrócę do domu, Gjertrud. Nie wolno ci myśleć inaczej!

- Sam nie wiesz, jaki los cię czeka...

- To prawda. Ale obiecuję ci, że jeśli to tylko będzie w mojej mocy, wrócę do

ciebie i do malutkiej. Nie wolno ci nigdy w to wątpić.

- Nie potrafię. Nie potrafię się nie martwić, kiedy słyszę pytania Maryjki i sama

nie znam na nie odpowiedzi. Dlaczego jej to robisz?

Głos Gjertrud brzmiał obco, zniekształcały go łzy i gniew.

Randar przymknął oczy, ale nie wypuszczał jej z objęć. Gjertrud walczyła z jego

uściskami, lecz tylko na poły serdecznie.

- Ty i malutka jesteście wszystkim, co mam, Gjertrud. Ścigam teraz marzenie, ale

wiem, że prędzej czy później ono przestanie istnieć. Może nigdy jej nie zobaczę, być

może ona już... Nie wiem, czy bym się na to poważył, gdybym nie miał domu, do którego

mógłbym wrócić. Kiedy wrócę... Czy będziesz na mnie czekać?

Podniosła wzrok, napotkała spojrzenie Randara przez zasłonę łez. Wiedziała, że w

jego prostych słowach kryje się coś więcej, coś prawdziwie złowieszczego. Tamto słowo,

którego nie wypowiedział, miało najistotniejsze znaczenie.

Może ona już umarła.

Może Maria była jedynie snem, wspomnieniem.

A wtedy on wróci do domu, do mnie i do małej.

- Wtedy... będę na ciebie czekać - szepnęła. Randar zadrżał, ciarki przeszły mu po

plecach, pożałował swoich słów. Nienawidził myśli, że Gjertrud będzie karmić się

nadzieją na to, że Maria już nie żyje.

Było jednak za późno, słów nie dało się cofnąć. Zabrzmiały logicznie, naturalnie,

jak lato przechodzące w jesień.

Nawet jeśli Marii już nie ma, to Gjertrud i Randar muszą żyć dalej. I tak już

poszeptywano o dwojgu samotnych nie poślubionych sobie, którzy mieszkają razem na

Meisterplassen. Kiedy Randar wróci do domu, należy coś z tym zrobić.

Kłopoty widać nadciągały ławicą jak tłuste jesienne śledzie prosto w sieci.

Łódź niosła go przez mokrą mgłę zalegającą nad fiordem. Woda była zimna, lecz

powietrze jeszcze chłodniejsze, dlatego nad powierzchnią wody tworzyły się zwiewne

opary, a łodzie sunące przez wełnistą masę nabierały tajemniczego, zjawiskowego

wyglądu.

Randar przez pierwszy odcinek trasy wiosłował samotnie. Miał nadzieję na

spotkanie po drodze większych statków, może kutra handlowego albo załogi, która

spóźniła się na wielkie morskie połowy.

Na głównym fiordzie ruch był większy. Wszystkim się spieszyło.

Każde poruszenie wiosłami przypominało mu, że w ostatnich latach za mało

pracował fizycznie. Plecy rozbolały go, zanim jeszcze minął Leikanger. A przecież

kiedyś mógł bez wysiłku wiosłować tygodniami!

Pozwolił się ogarnąć smutkowi, że życie zmierza do końca. Czekały go teraz

bardziej szare lata. Po prostu się starzał!

Wkrótce stuknie mu pięćdziesiątka.

Niejeden, osiągając jego wiek, zdążył już posiwieć i dał się pokręcić

reumatyzmowi. Wiele kobiet wycieńczyło się, pomarszczyło i zwiędło.

Czy Maria także się postarzała?

Usiłował sobie wyobrazić jej ukochaną twarz naznaczoną zmarszczkami,

przygasłe, zmęczone oczy.

To niemożliwe!

Ona jest wszak uosobieniem życia!

Nawet w najstraszniejszych chwilach jej ciało pulsowało młodością.

Ona nie mogła się zestarzeć.

A ten, któremu przyszło żyć u jej boku, umrze z sokami żwawo krążącymi w

żyłach, jak w kwitnącej na wiosnę wierzbie!

Randar starał się trzymać tej myśli, czuł, że wspomnienie mocy Marii dodaje mu

nowych sił. Wiosła równo cięły wodę. Na szczęście lekki korzystny wiatr pomagał

niedużej łódce posuwać się naprzód.

Wiosłował, dopóki styczniowy mrok całkiem nie odebrał mu widoczności,

skierował się wtedy do lądu, zjadł kilka kawałków mięsa, a potem zwinął się w kłębek na

dnie łodzi i pozwolił falom ukołysać się do snu.

Było zimno, lecz nie na tyle, by obeznany z morzem człowiek nie mógł znaleźć

dosyć przytulnego ciepła w skórzanym śpiworze, rozłożonym na posłaniu z gałęzi

jałowca.

Spał w pełnym ubraniu, pod symbolicznym dachem z koca rozpiętego od burty do

burty.

Dopiero po pięciu dniach natrafił na ludzi zmierzających w tym samym kierunku.

Grupka czterech łodzi płynęła do Bergen. Ludzie stawiali żagle pod osłoną

wysokich gór i wkrótce mieli go minąć.

Zaryzykował irytację załogi i postanowił poprosić o podwiezienie.

Najmniejsza łódź wypuściła wiatr z żagli i gwałtownie się zatrzymała, aż fale

gniewnie prysnęły nad dziobem.

Na pokładzie byli znajomi.

Zresztą, bez względu na wszystko, i tak zadaliby sobie trudu na widok talarów, za

które Randar mógł kupić dla siebie miejsce.

ROZDZIAŁ VIII

Było coś znajomego w uczuciu, jakie ogarnęło Randara, kiedy stał na dziobie

niewielkiej wysłużonej łodzi żaglowej i patrzył, jak morze rozstępuje mu się pod

stopami.

Dziób ciął fale w poprzek, w próżnej walce uderzały o wzmocnione metalem

drewno. Dziób rozdzielał je, odrzucał na boki, sprawiał, że mocarna woda ulegała władzy

człowieka. Fale rozstępowały się, układały nowe wzory za rufą. Wkrótce znów się

zbiegały, łączyły w swój naturalny wzór, odnosząc swego rodzaju moralne zwycięstwo.

Już tyle razy wcześniej woda go tak niosła. Czuł ją pod stopami z taką samą

tęsknotą w sercu.

W drodze, w drodze.

Przez wody i głębie, których żaden człowiek nigdy nie ujrzy. Do Marii.

Poprzednio wiosłował sam, płynął małą łodzią do Lyster. Wówczas Maria

również stanowiła jedynie sen, wspomnienie, nadzieję. Tak jak teraz. Maria była wtedy

żoną pastora i mógł liczyć jedynie na spotkanie. Nie wierzył, że wróci z nią do domu, nie

spodziewał się niczego poza kilkoma skradzionymi krótkimi chwilami.

Podobnie było i teraz. I tym razem także nie płynął po narzeczoną, lecz przybywał

jak złodziej, w przebraniu, by skraść kilka godzin szczęścia przy niej.

Niosły go te same fale co wtedy, przed tak wielu laty.

Moc jego uczuć się nie zmieniła. Uśmiechał się do siebie, nie przejmował się tym,

że pozostali członkowie załogi uznali go za dziwaka, wręcz szaleńca. Nigdy nie prosili,

by im w czymkolwiek pomógł, płacił wszak żywymi pieniędzmi i miał prawo do

odpoczynku.

Niekiedy jednak Randar sam brał się za robotę, na szorstkich linach zdzierał skórę

z rąk. Prostokątnym żaglem ciężko się manewrowało, lecz dawał dobrą szybkość,

szczególnie teraz, kiedy szczęśliwie mieli sprzyjający wiatr.

Szkuta trzeszczała i jęczała, lecz bezpiecznie pruła wodę pod pewnym sterem Oli

Mikkelsruda.

Poza nieoczekiwanym pasażerem łodzią płynęło trzech mężczyzn.

Dwaj z nich młodzi, na brodach ledwie dawało się dostrzec brunatne cienie

zarostu. Kapitan miał więcej doświadczenia, Randar oceniał, że jest od niego młodszy o

jakieś dziesięć, może piętnaście lat.

Wyprawili się do Bergen na handel.

Najmłodsi chcieli się zaciągnąć na Lofoty, jeśli tylko znajdą jeszcze jakąś krypę,

która tam zmierza. Wiedzieli, że jest już późno, i gnała ich niecierpliwość. Mieli w

ostatnim czasie trudności z zezwoleniem na handel i zdobyciem towarów, a w dodatku

Starego Mikkela złamała choroba. Bali się wyruszyć, zanim jako tako nie wydobrzał.

Ale teraz nareszcie byli w drodze.

Wiatr zdał się rozumieć, że potrzeba im trochę otuchy, i wyglądało na to, że

podróż do Bergen zajmie pięć, a nawet sześć dni mniej, niż obliczali. Randar słał rzadkie

w jego sercu dziękczynienie do tego, który kieruje humorami wiatru i wolą morza.

Wolny czas poświęcał na snucie nie kończących się wyobrażeń o ostatecznym celu swej

podróży.

Skjaenrer.

Cóż za brzydka, twarda nazwa!

Brzmiała ostro i chrapliwie, nieprzyjaźnie dla języka. Dźwięk słowa przywodził

mu na myśl walczącego drapieżnika.

Niebezpiecznie.

Cała wyprawa jest niebezpieczna.

I Randar nie miał wcale na myśli zimowych sztormów i szalejących fal, groźby

zatonięcia, z którą musieli się liczyć wszyscy ludzie morza.

To, czego obawiał się najmocniej, nie zależało od wiatru i pogody.

Nie lękał się, że nie dotrze do celu. Drętwiał ze strachu jedynie na myśl, że dotrze

tam, lecz jednocześnie straci cel z oczu.

Że Marii już nie będzie.

Że być może zastanie tylko grób.

Jedyną pociechę znajdował w tłumaczeniu sobie, że lepsza smutna prawda niż

wieczna niepewność.

Ale czy rzeczywiście?

Z trudem przełknął ślinę, jego towarzysze zdumieli się na widok nagłej zmiany

wyrazu jego twarzy. Cóż takiego kołacze się po głowie tajemniczemu pasażerowi?

Pomału zaczynali przeczuwać, że nie powinni byli zabierać go na pokład.

Szaleńców wystrzegano się jak zarazy.

Szczególnie niebezpieczni mogli okazać się na pokładzie. Mężczyźni

poszeptywali między sobą o zawiązaniu jakichś węzłów bądź też spaleniu czegoś, aby

przeciwdziałać przeczuciu nieszczęścia, którym niekiedy zdawała się tchnąć postać w

czarnym ubraniu.

Modlili się o bezpieczne przybicie do przystani i ich modlitwy zostały

wysłuchane.

Do nabrzeża wielkiego miasta, które tylko jeden z nich odwiedził wcześniej,

dopłynęli w czwartek. Dobili do brzegu w niejakim oddaleniu od najbardziej ruchliwej

części portu i niepewnie zeszli na wybrukowane ulice miasta.

Tętniło tu życie, otaczało ich brzmienie dziwnych języków. Ola Mikkelsrud

zatrzymał obdartego chłopca biegającego w koło i proponującego swoje usługi jako

przewodnik.

- Hej, chłopcze! Chcesz zarobić na porcję solonego mięsa, to chodź z nami!

Powiedz, gdzie znajdziemy Antoniusa - Kramarza, i pokaż nam drogę.

Chłopak z zapałem kiwnął głową, odpowiedział w niewyraźnym warkliwym

dialekcie.

Jeden z członków załogi został w łodzi, by dopilnować ładunku, Randar zaś i

dwaj pozostali ruszyli za chłopakiem przez port i weszli między stojące bardzo blisko

siebie domy.

Randar mało karku nie złamał, kiedy zadarł głowę, żeby policzyć piętra

budynków. Co za budowle, prawdziwe dzieła mistrza!

Wysokie domy o spiczastych dachach stały tu jeden przy drugim, niektóre

drewniane, inne po części murowane. Między domami wiły się wąskie uliczki, po

których przemykały kobiety w spódnicach i białych chustkach, dźwigając w objęciach

kosze lub drewniane naczynia.

Na uliczkach bawiły się też dzieci, z ciekawością obserwowały obcych

przybyszów, kręciły się wokół, zgadując, skąd pochodzą. Niektóre żebrały o suchy chleb

czy jakiś drobiazg, a najbardziej bezczelne potrafiły nawet złapać za nogawkę spodni

albo błagalnie uczepić się przechodnia.

Randar czuł się coraz bardziej zagubiony.

Wszyscy ci ludzie... Wszystko to obce i dziwne. Bywał wcześniej w większych

wioskach, nie pierwszy raz zetknął się z tłumem, może właśnie dlatego poczuł teraz, jak

narasta w nim dawny strach. Strach przed hipnotyzującym oddziaływaniem ludzkiej

gromady na tego, który zawsze stanowił cel ich zbiorowej nienawiści i obrzydzenia. On

był katem, wyklętym. Tym, którego ludzki potwór o tysiącu głów opluwał i którym

pogardzał.

Nie, to już się skończyło, jestem teraz wolny, powtarzał sobie. Podniósł głowę

tak, jak tylko go było na to stać, i uśmiechnął się z wysiłkiem do gromadki chłopców,

biegnących za nimi i oferujących ciastka z jęczmiennej mąki i ciężkie bukłaki świeżego

mleka.

Randar zorientował się, jak bardzo jest głodny, i przypomniał sobie, że w

sakiewce u paska ma drobne pieniądze. Na razie ważniejsze jednak było dotrzymanie

kroku towarzyszom. Przyjdzie czas, by przetrawić wszystkie nowe wrażenia, jakie wy-

warło na nim wielkie miasto. Utkwił wzrok w butach Oli Mikkelsruda i maszerował

dalej, wsłuchując się w stukot drewnianych podeszew o twardy bruk, ułożony, jak

zauważył, w piękne wzory.

Wreszcie najwidoczniej doszli do celu, do zielonych drzwi w niskim drewnianym

domu.

Chłopak dostał miedziaka i podziękował rozpromieniony.

- Widzę, że jesteście dobrzy ludzie. Zatrzymajcie się u Kai, na Portowej,

przyrządza najlepsze jedzenie w mieście i ma najczyściejsze ławy do spania. Będziecie

też bezpieczni od włóczęgów i złoczyńców, co to lubią okpić takich wieśniaków jak wy.

Ola Mikkelsrudów nie wiedział, czy powinien zbesztać chłopaka, czy raczej

podziękować za informacje. Przykro słuchać, jak taki szczeniak marnie ocenia dorosłych

mężczyzn. Mieliby nie dać sobie rady?

Chłopak, na wpół przyjaźnie odprawiony, pobiegł ze śmiechem, machając im

jeszcze czapką na pożegnanie.

Randar liczył na to, że usłuchają rady urwisa.

- Zjadłbym coś gorącego. I przydałoby się wiadro wody do mycia...

Towarzysze zachichotali i z niezwykłą jak na nich poufałością wymierzyli mu

kuksańca w bok. Teraz, kiedy już zeszli z łodzi, przestali się go bać.

- Ach, tak? Może więc przybywasz tu do kobiety, skoro chcesz zmyć z siebie pot i

jeszcze się pewnie wystroić?

Śmiali się hałaśliwie, lecz stopy poruszały się w kierunku wskazanym przez

chłopca.

- I oto idziemy do gospody „Pod rondlem Kai”! - śpiewali i wcale nie zaskoczył

ich szyld z takim właśnie napisem.

Gospoda Kai „Pod rondlem” okazała się przybytkiem porządnego autoramentu. Z

wahaniem zeszli po schodach do piwnic żółtego domu, gdzie zapach jadła szarpnął

pustymi kiszkami. Schody były czyste, oświetlone kopcącą lampką, wrażenie czystości

zakłócał jedynie dość nieprzyjemny zapach kociego moczu. Stopnie, choć wykute w

kamieniu, były wytarte na środku. Stanęli przed uchylonymi, zrobionymi z grubych

desek drzwiami, zza których dobiegały podniesione głosy, wesołe śmiechy i brzęk

blaszanych kubków.

Randar otworzył szerzej drzwi i zrobił krok do przyjemnej, ciepłej piwnicy.

Potężny owłosiony mężczyzna, który, jak się okazało, siedział zaraz za progiem,

brutalnie wypchnął go z powrotem.

- Zatrzymajcie się, kim jesteście?

Założył ręce na piersi, Randarowi rzuciły się w oczy nabite mięśnie przedramion.

Nagą skórę pokrywał pot i pasma kręconych włosów. Mężczyzna nie był tak wysoki, jak

Randar z początku przypuszczał, mógł bez zadzierania głowy spojrzeć mu w oczy.

- Kto wy? - powtórzył mężczyzna surowym głosem. - Nie wiecie, że Kaja bardzo

pilnuje, kogo wpuszcza do swego domu?

- Nie... Słyszeliśmy tylko, że podróżni mogą tu dostać dobrą strawę i wypocząć -

odparł Randar.

- Ach, tak? Słyszeliście. Od kogo?

- Od jakiegoś chłopca - odparł Ola Mikkelsrud, który pojawił się u boku Randara.

Mężczyzna obrzucił ich spojrzeniem od stóp do głów, zmrużył oczy, ale wyraźnie

złagodniał.

- No, wyglądacie na przyzwoitych ludzi, macie pieniądze?

Randar z wahaniem kiwnął głową.

- Nie za wiele... Ale starczy na miskę tej pachnącej zupy i kubek albo może i dwa

ciepłego piwa.

Olbrzym mruknął coś ugodowo, a potem obrócił się na pięcie i zawołał w głąb

marnie oświetlonego pomieszczenia, w którym u wysokiego murowanego pieca przy

ścianie dostrzegli kobiecą postać:

- Kaja! Nowi goście!

Kobieta otarła pot z czoła i życzliwie skinęła głową. Wkrótce siedzieli już przy

topornym okrągłym stole i łamali w palcach świeży, miękki chleb. Zupa okazała się ostra

i smaczna, na powierzchni perlił się tłuszcz. Smakowała obco, lecz Randar wyczuł, że

miała w sobie szpik, rzepę i pieprz. Pływały w niej małe skwarki i ciemne paski

suszonego solonego mięsa.

Prawdziwy delikates.

Zupa wypędziła mróz z ciała, dopiero teraz Randar poczuł, jak strasznie

przemarzł w czasie podróży.

Odpoczywali potem na stołkach, z ciekawością obserwując innych gości. W

gospodzie panował nastrój wesołości, mężczyźni co chwila wybuchali głośnym

śmiechem i mocno gestykulując przepijali do siebie. W większości wyglądali na

rybaków, szyprów, raczej nie na prostą załogę. Niektórzy nosili specjalne niebieskie

kurtki, Randar przypuszczał, że to jacyś wojskowi. Miał bolesną świadomość istnienia w

tym mieście twierdzy, gigantycznej twierdzy Bergenhus, w której czeluściach tylu już

rozstało się z życiem.

Jego Maria...

W tejże sekundzie uprzytomnił sobie, że powinien chyba tutaj zdobyć jakieś

wiadomości o żonie. Może właśnie ten rudowłosy młody człowiek przy sąsiednim stole

był jej strażnikiem? Ale nie.

Randar siedział z uszami jak na szypułkach, wychwytując fragmenty rozmowy,

unoszącej się wokół nich niczym jeden wielki chaos głosów. Rudzielec, jak się okazało,

nie był żołnierzem, lecz zajmował się przewożeniem poczty. Już następnego ranka wyru-

szał swoją szkutą na południe. Wyglądu jego towarzysza natomiast nie dało się tak łatwo

ustalić. Siedział ukryty pod grubym, wielkim kapeluszem z wełny. Sfilcowane,

pofałdowane rondo, naznaczone śladami wilgoci i rozmaitych przejść, zasłaniało mu

twarz.

Randar zauważył, że człowiek ten jest niezwykle wysoki, jego wzrost rzucał się w

oczy nawet, gdy siedział. Randar nieczęsto mógł popatrzeć komuś prosto w oczy, kiedy

stał wyprostowany, ale by przywitać tego wielkoluda, musiałby chyba zadrzeć głowę.

Olbrzym nie był tak rozmowny jak rudzielec.

Nosił taką samą kurtkę.

Odchylił się teraz na stołku, złapał kufel z piwem i popijając je wielkimi łykami,

ledwie zerkał znad krawędzi naczynia.

Randar przez moment napotkał jego spojrzenie, wytrzymał je. Mężczyzna

uśmiechnął się, lekko skinął mu głową, a potem odstawiwszy kufel podszedł do stołu

nowo przybyłych.

- Widziałem cię już kiedyś, przyjacielu, tylko nie pamiętam gdzie...

- Ja też nie wiem - cicho odparł Randar. - Właśnie przypłynąłem do tego miasta.

- A... jesteś znad Sognefjordu... Nietrudno się zorientować, przyjacielu. Mam

rodzinę w głębi fiordu w Fjaerland, w wiosce pod lodowcem.

- Ach, tak?

- Wybacz, chyba zapomniałem się przedstawić. Sigurd Sigurdssonn z rodu

Supelle.

Randar szukał w pamięci, wiedział, że nazwisko nie jest mu obce, ale dlaczego...?

Mężczyzna przysiadł się do ich stołu, próbowali dojść, jaka to wspólna znajomość

może ich łączyć, lecz jak się okazało, nie byli w stanie rozwiązać zagadki. Łagodną

irytację wywołaną poczuciem, że się znają, nie potrafiąc jednocześnie ulokować tego w

miejscu i czasie, zastąpiła wkrótce wzajemna sympatia.

Dwaj towarzysze Randara zaczęli się już kręcić na stołkach, najwyraźniej mieli

ochotę wrócić na łódź. Zrobiło się późno, im zaś się spieszyło, by zacząć ścigać kogoś,

kto dałby przyzwoitą cenę za przywiezione przez nich towary. A może kusiły ich

sekretne domki w starej części miasta, gdzie mieszkały madamy ze swymi wiecznie

uśmiechniętymi przyjaciółeczkami?

W każdym razie Ola Mikkelsrud wkrótce życzył im miłego wieczoru, pytająco

patrząc przy tym na Randara. Jego zaś radowała nowo zawiązana przyjaźń i nie miał

ochoty żegnać się z kompanem.

- Chyba podziękuję za dobrą podróż, mój przyjacielu, sam będę teraz szukał

drogi. Jeszcze raz dziękuję, Ola, powodzenia w handlu i poszukiwaniu kutrów.

Ola burknął coś w odpowiedzi i także życząc mu powodzenia, zadowolony

wsunął do kieszeni otrzymaną od Randara monetę. Randar podejrzewał, że zanim

wstanie świt, pieniądz zniknie gdzieś w przepastnej głębi jakiegoś stanika.

Zostali we dwóch, lecz rozmowa toczyła się z taką samą lekkością jak wcześniej.

Zanim Randar w pełni zrozumiał, jak do tego doszło, zwierzył się obcemu ze swej

katowskiej przeszłości i z tego, że szuka statku zmierzającego na Północ. Cel swej

podróży jednak przemilczał, o tym nikt nie mógł się dowiedzieć. Cała gra zostałaby

odkryta, zanim jeszcze się zaczęła.

- A więc i ty wybierasz się na Północ. Na łowiska?

- Taak... Na łowiska.

- Hm, ja też płynę na Północ, ale nie po to, żeby ścigać dorsze. Gdyby tak

przynajmniej było...

Randar czekał na dalszy ciąg, lecz mężczyzna milczał.

- Płyniesz własną łodzią? - spytał ostrożnie.

- Hm, nie, nie. Nie można tak powiedzieć. Powiezie mnie statek pocztowy.

Królewska szkuta zabierze mnie na to dzikie wybrzeże, gdzie wyznaczono mi miejsce na

następne pięć lat. Piekielnie nieprzyjemne miejsce, tyle mogę ci rzec.

- Nie jedziesz dobrowolnie?

- O, nie, to pewne. Ale trzeba się pogodzić z tym, że błędy mają swoje

następstwa. Widzisz, popadłem w niełaskę, i to nie u jednego - zachichotał Sigurd.

Opowiedział o swym fatalnym posunięciu sprzed kilku tygodni, które kosztowało go

świetną pozycję wśród najbliższych ludzi zarządcy dystryktu. Cieszył się wcześniej

przywilejami, jako człowiek króla i osobisty doradca wysokiego urzędnika. Piękne to

było życie, zbudował je sobie z mozołem przez lata uległości, wojskowej dyscypliny i

dokładności.

- Ośmielę się twierdzić, że byłem szanowanym człowiekiem. Ale potem tak się

stało...

Nastąpiła opowieść o pięknej Victorii, młodziutkiej żonie zarządcy dystryktu,

której przyszło żyć w dramatycznej samotności. Stanowisko męża pochłaniało dużo jego

czasu, biedna mała była taka samotna, tak straszliwie samotna. I kiedy jej oczy spoczęły

na Sigurdzie, nie miał sił odmówić prośbom...

Randar z uśmiechem kręcił głową. Obcy prawie mężczyzna potrafił opowiadać z

taką ironią i humorem, że słuchanie go było prawdziwą przyjemnością.

Biedny Sigurd Sigurdssonn! Przyszło mu zapłacić za swą słabość dla płci pięknej.

Lecz kiedy nowy przyjaciel kończył swą historię, opróżniając kufel z piwem,

uśmiech na wargach Randara zastygł.

- Tak oto doszło do tego, nieznajomy przyjacielu, że siedzę tutaj i żegnam się z

dobrym piwem na następne pięć lat. Już jutro bowiem wsiadam na statek, a za kilka

tygodni schodzę na ląd na tym przeklętym szkierze na Północy. Skjasrvasr. Słyszałeś

kiedyś obrzydliwszą nazwę? Jedyne, co wiem o tym miejscu, to że mieszka tam jakieś

trzydzieści, może czterdzieści szalonych bab, zesłanych za diabelstwa, jakie wyczyniały.

I jeszcze paru przegranych jak ja żołnierzy, co ich pilnują.

Sigurd badawczo popatrzył na oniemiałego Randara.

- Co się stało, przyjacielu, wyglądasz, jakbyś ducha zobaczył? A może to

zazdrość wywołała tę głupią minę?

Sigurd uśmiechnął się niepewnie, po przyjacielsku trącił Randara w łokieć.

- Nie... nie... nie to, ale... Płyniesz na Skjaervaer?

- A co, słyszałeś o tym miejscu? - Sigurd zaciekawiony wychylił się przez stół.

Randar próbował uporządkować myśli. Nie wolno mu się zdradzić, ten człowiek

miał zostać dozorcą Marii, był więc i jego wrogiem.

Poczuł w ustach nieprzyjemny smak, radość z nowej przyjaźni przemieniła się w

dławiącą kulę w gardle. Musi okłamywać Sigurda, pierwszego od wielu lat człowieka, z

którym mógł szczerze rozmawiać.

- Chyba rzeczywiście słyszałem o tym miejscu - rzekł powoli. - Słyszałem, że są

tam kobiety... Kobiety, które podobno przyjmują steranych rybaków. Zamyślałem zajrzeć

tam w powrotnej drodze. Jeśli w ogóle uda mi się dopłynąć na Lofoty.

Sigurd badawczo przyglądał się Randarowi, nie mógł zrozumieć nagłej zmiany,

jaka w nim zaszła. Nigdy by nie przypuszczał, że ten dumny mężczyzna jest jednym z

tych, co to śnią o domach rozpusty i płatnej miłości. Dlaczego więc nie wyszedł z

kompanami?

- No, to w każdym razie będziesz tam mieć przynajmniej jednego znajomego.

Może się zdarzyć, że po kilku miesiącach spędzonych wśród tych kobiet będę marzył o

spotkaniu z myślącą życzliwą duszą - powiedział Sigurd, uśmiechając się niepewnie.

Randar pokiwał głową i ostrożnie próbował go wybadać.

- Co właściwie wiesz o tym miejscu? - spytał, starając się, by zabrzmiało to jak

najbardziej obojętnie.

- Niewiele. Dostałem mapę... i trochę informacji. Wyciągnął z kieszeni zwitek

przybrudzonych papierów i rozłożył je na stole.

Randar zauważył pieczęć zarządcy dystryktu w rogu i kilka stempli świadczących

o tym, że jest to rozkaz króla.

- Tu jest mapa - Sigurd wygładził dokument. Na samym środku zaznaczono sporą

plamę wyspy. Z jej lewej strony nie było wybrzeża, tylko mnóstwo drobnych plamek i

kropek oznaczających szkiery i mniejsze wysepki.

Sigurd wskazał na największą wyspę.

- To Vega, na wybrzeżu Helgelandu, należy do dystryktu Nordland, zamieszkuje

ją jakieś czterysta, może pięćset dusz, podobno wielu bogaczy. Powiadają, że to uparty

lud. Były wielkie kłopoty ze ściąganiem stamtąd podatków i ludzi.

Sigurd przesunął palec w stronę otwartego morza, mijając grupkę drobnych

kropek, do garstki ziarnek piasku właściwie już na otwartym morzu.

- Skjaervaer. Jak popłyniesz dalej, to pierwszy ląd, jaki napotkasz, to wybrzeża

wikingów.

Randar zapatrzył się w mapę, usiłował wyobrazić sobie nieznane królestwo wysp.

Jak ludzie mogą tak mieszkać? Na maleńkiej garstce ziemi pośrodku wielkiego morza?

Serce ścisnęło mu się w piersi. A jeśli morze dawno już zmyło ląd i porwało

Marię?

Sigurd dalej pokazywał mu i tłumaczył, jak gdyby chciał powtórzyć otrzymane

informacje, żeby je lepiej zapamiętać.

- Hestvika, Igeroy, Vallsjoen, Sola... - Palce obrysowywały kontury wielkiej

wyspy.

Wkrótce jednak zwinął mapę i schował papiery z powrotem do kieszeni kurtki.

- Nie, przynajmniej na jakiś czas zapomnijmy o tym przeklętym miejscu i

zabawmy się trochę w ten mój ostatni wolny wieczór. Kaja, daj więcej swego słodkiego

piwa, mnie i mojemu przyjacielowi.

Randar z wdzięcznością przyjął propozycję, cieszyła go serdeczność młodszego

nieco mężczyzny. Przyjemnie siedzieć tu z nim w zimowy wieczór i popijać ciepłe piwo.

Poczuć, jak ciało się rozluźnia.

Przyjął też z wdzięcznością kieliszek gorzałki, spodobało mu się jej uspokajające

myśli działanie. Uśmiechał się teraz, niemal odprężony; szarpiący serce strach na chwilę

ustąpił. Głośno śmiał się z Sigurda, dogłębnie analizującego życie w Bergen i

opowiadającego o zabawnych nieporozumieniach, do jakich dochodziło, gdy wieśniacy i

bardzo młodzi chłopcy postanawiali skorzystać z uciech, które oferowało wielkie miasto.

Randar odwdzięczył mu się kilkoma dykteryjkami ze swego świata, o

dziwactwach z czasów, kiedy to matki jego imieniem straszyły wieczorami niegrzeczne

dzieci.

Sigurd wyczuł urazę w jego głosie, wiedział, chociaż nie padło na ten temat ani

jedno słowo, jak ciężkie było życie tego człowieka. Ale teraz Randar nie sprawiał

wrażenia rozgoryczonego ani smutnego. Mówił z dużą pewnością siebie, posługiwał się

słowami, które zaskakiwały Sigurda. Widać ten Randar syn Joranda nie jest prostym

wieśniakiem. Przyszły nadzorca słyszał o katach przybywających z Niemiec i

wykonujących swe ponure obowiązki, a jednocześnie ratujących życie innym ludziom. A

z czasów czynnej służby przypominał sobie, że balwierz Bartolomeus był jednocześnie

katem i medykiem.

Czy Randar również miał podobną przeszłość?

Nie, nic nie wskazywało na to, aby ten rosły mężczyzna kiedykolwiek widział

salę szkolną. A już na pewno nie zapuszczał się poza granice kraju. Sprawiał wrażenie,

że po raz pierwszy styka się z karczmą.

To zresztą bez znaczenia.

Randar to porządny, ciekawy człowiek. Odpowiednie towarzystwo na ostatni

wieczór przed rozstaniem z cywilizacją.

- Wypijmy jeszcze po kielichu, a potem pokażę ci, jak miejscowi spryciarze

zdobywają szylingi.

Randar zaciekawiony patrzył, jak Sigurd wyciąga trzy ciężkie kawałki metalu

pokryte dziwnymi kropkami.

- Królowa gier, mój przyjacielu. Postaw swój los, a te oczka powiedzą ci, na czym

stoisz.

I tak Randar poznał szlachetną radość gry. Niebezpieczne podniecenie, kiedy

kości toczą się po stole, aż wreszcie zatrzymują się, przekazując swe proste, decydujące

przesłanie.

- W taki oto sposób wygrywałem majątki i je traciłem - oznajmił Sigurd, wesoło

zerkając na zdradzającą ogromne zainteresowanie twarz Randara.

Dawny kat ujął w dłoń rozgrzane sześciany i potrząsnął nimi, a potem włożył do

kubka i znów rozsypał po stole.

I znów, i znów, nowe numery, kolejne partie... Dwaj przyjaciele grali najpierw o

ostatnie kawałki chleba i o to, który zafunduje kolejny kubek piwa. Później zaś Sigurd

wbił wzrok w Randara i rzekł cicho:

- Budzisz moją ciekawość, obcy przyjacielu. Chciałbym dowiedzieć się o tobie

czegoś więcej, bo myślę, że miałeś interesujące życie.

Randar milczał i nie chciał spojrzeć Sigurdowi w oczy.

- Kości potrafią także odpowiadać na pytania. Niektórzy uważają, że mogą

również przepowiadać naszą przyszłość. Spójrz, szóstka zwiastuje śmierć, a zarazem

szczęście, jedynka oznacza samotność, może dlatego tyle ich dzisiaj wyrzuciłem. Tobie

wypadały trójki, to liczba miłości i połączenia, czwórka oznacza zdradę, piątka udany

interes, dwójka to liczba walki, a także małżeństwa.

Randarowi ciarki przeszły po plecach, gdy trzy rzucone na koniec kości pokazały

mu jedynkę, trójkę i szóstkę.

ROZDZIAŁ IX

Randar powoli odpychał od siebie sen. Miał wrażenie, że całe diabelstwo świata

przeniknęło w jego głowę i waliło w nią teraz od środka potężnymi młotami i ostrymi

łopatami. Spróbował ostrożnie otworzyć oczy i zobaczył kopcącą lampę. Nawet jej

skromne światełko sprawiło, że źrenice boleśnie mu się zwęziły. Miał wrażenie, że na

czole legła mu żelazna płyta, język miał sztywny i suchy, a z tyłu za oczami czaił się

iście piekielny ból. W ustach tkwił kwaśny smak gorzałki. Z wolna świat powracał do

niego.

Co się stało? Spróbował zmusić pamięć do pracy, lecz poprzedni wieczór zdawał

się odległy o całe lata.

Sigurd.

Gracz, oficer.

Wybierał się na Skjasrvaer.

Nagłe ukłucie strachu wprawiło go w drżenie. Gdzie on jest? Gdzie worek z

ubraniem i zapasami na drogę? Czyżby ów życzliwy nieznajomy obrabował go? Kto go

tu przyprowadził? Ułożył na twardej, obcej ławie?

Ostrożnie, żeby nie budzić kolejnych diabłów uśpionych i igrających w jego ciele,

Randar wstał.

Wyraźnie widział teraz izbę, na szczęście worek stał przy posłaniu, przywiązany

zresztą do jego lewego nadgarstka. Randar znajdował się w wielkim pomieszczeniu,

gdzie spało co najmniej piętnastu innych mężczyzn. Niektórzy nawet jeszcze chrapali,

powietrze zgęstniało od kwaśnych wyziewów ciała i taniego oleju w lampce.

Gospoda Kai. Na pewno wciąż był w tym samym miejscu, wśród zaduchu czuł

także zapach jedzenia.

Sigurd! To najwidoczniej ów nieznajomy życzliwy mu Sigurd położył go do

łóżka o jakiejś porze nocy.

Randar szczerze się wstydził, nigdy dotychczas nie upił się do tego stopnia piwem

czy gorzałką, by potrzebować pomocy innego człowieka w dotarciu do łóżka. I w

dodatku stało się to w środku wielkiego miasta, gdzie wszak roiło się od złoczyńców czy-

hających na wieśniaków tak lekkomyślnych jak on.

No tak, oczywiście Sigurd mógł równie dobrze być złodziejem i rabusiem, Randar

dopiero teraz zrozumiał, jakie szczęście miał przy całej swej głupocie. Po prędkim

przejrzeniu zawartości sakiewki okazało się, że brakuje zaledwie paru drobnych szy-

lingów - zapłaty za posiłek poprzedniego wieczoru. Cud, że go nie obrabowano. Ciarki

przeszły go na myśl, że bez trudu mogli mu ukraść i worek, i ubranie, i pieniądze.

Przecież był taki pijany.

Wolno wrócił do ławy, usiadł i dopiero wtedy zauważył kurtkę, która we śnie

posłużyła mu za okrycie.

Kurtka Sigurda!

Obcy okrył go swoją kurtką, prawdziwy dowód zaufania.

Randar wstydził się, że tak źle myślał o nieznajomym.

W pamięci wracały mu kolejne urywki wydarzeń z wczorajszego wieczoru.

A kiedy nieco później siadł przy rondelkach Kai i siorbał owsiankę, szczegóły

stawały się coraz wyraźniejsze. Opowiedział Sigurdowi o swoim życiu, lecz nie o

wszystkim. W zamian dowiedział się tego, na czym najbardziej mu zależało. Dzisiaj wy-

pływała łódź na Skjaervaer.

Miała zabrać Sigurda jako nowego zarządcę.

Sigurd obiecywał, że poszuka miejsca i dla Randara, gdyby nie udało mu się

zaciągnąć na żadną z rybackich łodzi.

Randar miał niemal nadzieję, że to okaże się niemożliwe, wprawdzie rola Sigurda

na pewno utrudni przeprowadzenie planu, to jednak dobrze mieć takiego znajomka.

Randar burzył się na myśl o oszukiwaniu nowego przyjaciela, lecz przełknął

niechęć do siebie, wyobrażając sobie smak Marii na wargach.

Wyskrobał drewnianą miskę do dna i jednym łykiem opróżnił kubek kwaśnego

mleka. Jeszcze kilka drobniaków na stół i był gotów wyruszyć do portu. Po pożywnym

śniadaniu rozjaśniło mu się w głowie.

Niebo było jasne i przejrzyste, jak to zimą. Ani powiewu wiatru, żadnej bryzy od

morza, wspaniała pogoda na podróż. Randar miał wręcz ochotę zrzucić kurtkę, ale

zrezygnował z tego, bo niósł już przerzuconą przez ramię niebieską kurtkę Sigurda.

Ruszył w stronę portu tymi samymi ciasnymi zaułkami, którymi szedł

poprzedniego dnia. Gdy tylko dostrzegł maszty i szare żagle nad wodą, jął wypatrywać

nazwy statku. „Felicia”, tak miała się nazywać szkuta Sigurda. „Felicia” z Arendal, stary,

mocny statek królewski. Podobno niezbyt szybki, lecz stabilny, doskonale nadający się

do żeglugi na wodach Północy.

Wreszcie go odnalazł. Był brązowo - biały, tu i ówdzie w nadbudówce i na

pokładzie przeświecało zszarzałe surowe drewno. Przydałoby się smołowanie, pomyślał,

zdziwiony, jak to możliwe, by potężny król pozwolił swej własności do tego stopnia

podupaść. Statek jednak pięknie prezentował się na wodzie, a na dziobie wznosiła się

dumnie stylizowana kobieca postać. Podszedł bliżej, żeby przyjrzeć się temu, co się

działo na pokładzie. Na nabrzeże spuszczono szeroką deskę służącą jako trap. Krążyło po

niej tam i z powrotem trzech młodych mężczyzn. Dźwigali skrzynie, worki, toboły.

Pachniało solą i, prawdę powiedziawszy, również smołą.

Randar zaczął rozglądać się za Sigurdem, bo najwyraźniej zbliżał się czas

wypłynięcia. Nastała pora odpływu, należało przecież wykorzystać i tę sprzyjającą

okoliczność. Załoga najwidoczniej rozmieściła już cały ładunek, na końcu wniesiono na

pokład olbrzymią skrzynię ze złotą pieczęcią i wepchnięto ją gdzieś do wnętrza statku.

Drobny mężczyzna z wielką krzaczastą brodą stale zerkał na słońce i na poziom wody,

który z wolna zaczął opadać.

Dyskutował nad czymś z innymi, wyraźnie zniecierpliwionymi, mężczyznami.

Randar przysiadł przy niedużym kramie, gdzie pulchna kobieta sprzedawała

ciastka. Obrót miała mały, ale pewnie jeszcze przed kilkoma dniami, kiedy to rybacy i

handlarze tłumnie wyprawiali się na Północ, suchary cieszyły się dużym powodzeniem.

Randar postanowił kupić kilka ciastek, przydadzą się, kiedy wyczerpią się już domowe

zapasy. Dał kobiecie pół talara, zdziwiona szeroko otworzyła oczy i zaczęła napełniać

płócienny worek niesłychaną ilością sucharków.

- Dam ci trochę więcej, obcy przybyszu, widzę, żeś jednym z ludzi króla -

uśmiechnęła się, zerkając na kurtkę Sigurda. - Przydadzą ci się, jak będziesz ścigać

mordercę.

Randar nie uznał za stosowne wyjaśniać, że nie jest wcale członkiem gwardii

królewskiej, skinął tylko głową gadatliwej przekupce. Kobieta strzepnęła okruchy z rąk,

stanęła na szeroko rozstawionych nogach, mocniej okutała się chustą i cicho podjęła:

- Ścigają teraz mordercę, szukają go wszędzie, od Zaułka do gospody Kai. I na

brzegu, tam właśnie znaleźli trupa - oznajmiła i przeżegnała się.

- Przy gospodzie Kai?

Randar pobladł. Czyżby popełniono takie zło tuż obok, w czasie gdy on spał,

odurzony, w ciepłej piwniczce?

- Tak, tak. Tam właśnie ostatnio widziano tego nieszczęśnika. Tego, którego

zabito. Nikt nie wiedział do końca, kim był, ale widziano go razem z jednym z twoich

kolegów. Grali w kości i pili... No, czy nie jest tak, jak mówię, że ta gorzałka prowadzi

do najgorszego szaleństwa i podłości?

Nie przestawała paplać, język obracał jej się w ustach tak szybko jak młyńskie

koło poruszane siłą wezbranego na wiosnę strumienia. Randar widział, że usta jej się nie

zamykają, ale nie bardzo potrafił uporządkować urywki informacji i plotek.

Ale w jednej chwili wszystko samo się poskładało.

Zwłoki, które znaleziono unoszące się w wodzie przy brzegu wcześnie rano,

musiały być zwłokami Sigurda. A Randar spał wtedy jeszcze ciężko, okryty kurtką

zamordowanego człowieka.

Z wysiłkiem przełknął ślinę, starał się zachować zimną krew. Kobieta wreszcie

przestała mówić, chyba zadała mu jakieś pytanie.

- Znałeś go? Tego obcego, co go zabito? Nie słyszałam żadnego imienia, ale

podobno przypłynął wczoraj jakimś kutrem z Sogn...

Randarowi zakręciło się w głowie, twarz kobiety zawirowała przed jego oczami.

Opanował się jednak, wydusił z siebie w miarę przekonujące zaprzeczenie. Starał się

odmienić dźwięki wydobywające się z jego ust, żeby przekupka nie zorientowała się

przypadkiem, że i on pochodzi z wioski w głębi Sognefjordu.

Kobieta nie sprawiała wrażenia szczególnie bystrej, lecz jeśli Randar prędko stąd

nie odejdzie, zdoła być może w końcu dodać dwa do dwóch.

- Dziękuję za ciastka - oświadczył nagle i zdecydowanie ruszył w stronę statku,

któremu wcześniej się przypatrywał.

Zniecierpliwiony kapitan pochwycił już cumy małych łódek, które miały

pociągnąć ciężko wyładowaną „Felicię” od nabrzeża.

Randar wiedział, co nastąpi, lecz mimo to snem mu się zdało, gdy kapitan

wrzasnął pełną piersią:

- Ahoj! Sigurd Sigurdssonn?

Randar ukłonił się sztywno, po wojskowemu, trzymając kurtkę tak, by rzucała się

w oczy. Miał wszak tylko ją.

Ale to widać wystarczyło.

- Wchodź na pokład, oficerze. Już mamy przez ciebie pół godziny opóźnienia.

Gdybym był bez serca, dawno bym odpłynął!

Randar wbiegł na pokład, trap zakołysał się złowieszczo pod jego stopami. Przez

kilka krótkich sekund miał wrażenie, że woda w dole chce go pochłonąć, lecz zaraz już

był bezpieczny.

Kapitan wyciągnął rękę.

- Witaj, jesteś jak na razie jedynym pasażerem. Dzisiaj rano posłaniec przyniósł

od zarządcy dystryktu dwa talary, gdyby nie one, odpłynęlibyśmy już dawno, nie bacząc,

oficer czy nie oficer.

Randar usiłował się tłumaczyć, wyjąkał jakieś wyjaśnienie. Musiał jak najszybciej

wybadać, czy kapitan wie cokolwiek na temat morderstwa. I tak dobrze, że znalazł się na

pokładzie i że załoga najwidoczniej nie miała cienia podejrzeń, iż rosły czarnowłosy

mężczyzna nie jest tym samym, który dwa dni wcześniej załadował swój bagaż na statek.

Był przecież niemal tak wysoki jak Sigurd, nosił tę samą kurtkę, miał ciemne

włosy i mówił podobnym dialektem jak wyklęty doradca zarządcy dystryktu. Jego

obowiązkiem było teraz dozorować gromadę wariatek w jakimś miejscu po drodze na

wielkie łowiska.

Nikt mu nie zazdrościł, choć samotność tych kobiet i ich rozpaczliwa tęsknota za

towarzystwem znana była szeroko.

Randar wpatrywał się w fale igrające wokół dziobu, lecz w dłoniach

zaciskających się na sztagu zbielały kostki.

Kilka mew towarzyszyło statkowi w drodze do żeglownego szlaku, wkrótce

jednak napotkały łódź rybacką i postanowiły zmienić kurs.

„Felicia” płynęła dalej, na Północ.

Randarowi nie spodobał się widok otwartego morza. Objawiała się w nim jakaś

gwałtowna potęga, do której człowiek urodzony wśród gór zapewne nie potrafi się

szybko przyzwyczaić.

Szyper wyczuł chyba lęk pasażera, bo szóstego dnia podróży podszedł do niego z

uśmiechem.

- I co, Sigurdssonn, cieszysz się na to, co cię czeka? Randar obrzucił spojrzeniem

wygarbowaną twarz, broda obrastająca usta i policzki przypominała plątaninę zarośli. Nie

chciał zbyt wiele mówić o przyszłości, którą skradł innemu człowiekowi.

- Robię to, czego się ode mnie wymaga - odparł wymijająco, gorączkowo

szukając w myślach innego tematu rozmowy.

- Sam spędziłem na Skjaervaer niejedną kwietniową noc - oświadczył kapitan, po

przyjacielsku puszczając do niego oko.

- Doprawdy? To znaczy, że wiesz o tym miejscu więcej niż ja. Opowiedz, proszę!

Kapitan nie dał się prosić dwa razy. Widać lubił znaleźć słuchacza.

- To właściwie całkiem przyjemna wysepka. W większości płaska, ale jest kilka

pagórków, niewysokich górek. Zaciszny port, tylko bardzo płytki. Można w zasadzie

powiedzieć, że da się suchą stopą przejść na ląd - uśmiechnął się. - No, trochę przesa-

dziłem, ale jest płytko, w każdym razie przy spokojnym morzu. Za to kiedy się

wzburzy... Słyszałem o takich zimach, kiedy fale porywały z wyspy łodzie i chałupy,

razem z ludźmi. Ale ty, zarządco, nie musisz się o to martwić. Chata zarządcy leży w

bardzo dogodnym miejscu, wysoko od brzegu. Dobrze znałem starego Simonussena,

odwiedzałem go nie dalej niż dwa lata temu.

Randara wprost język świerzbiał, by spytać o Marię, lecz jakoś zdołał się

powstrzymać. Musi tylko zachęcić kapitana do dalszych opowieści, może wymknie mu

się kilka słów, których będzie mógł się uchwycić.

- A kobiety? Jakie one są? Szyper roześmiał się głośno.

- Jak większość kobiet. Niektóre chętne i czułe, inne tak dumne, że nie można im

nawet skinąć głową. Nierzadko to złodziejki, ale większość trafiła tam przez swoją

gorącą krew. - Kapitan poświadczał swoje słowa wymownymi gestami. - Jest jedna, co

się bardzo wśród nich wyróżnia. Cholernie dumna, ma długie jasne włosy, potrafi więcej

niż każda zwyczajna kobieta, pewnie dlatego tam się znalazła. Maja, chyba tak ma na

imię.

Randar zdrętwiał, lecz zaraz w próbie udawania obojętności splunął za burtę. Nie

odezwał się ani słowem, czekał na kolejne informacje.

- Tak, Maja, Simonussen zawsze miał na nią chrapkę, nie wiem, czy wreszcie

udało mu się ją wciągnąć pod swoją pierzynę, ale może właśnie tak się nie stało i tego nie

mógł wytrzymać.

I znów szum żagli i plusk wody wokół dziobu zagłuszył głośny śmiech kapitana.

Załoga miała swoje obowiązki, ktoś jednak musiał nie zauważyć osłabienia jednej

z lin. Nastąpiło ostre szarpnięcie, statek mocno przechylił się na bok, lecz zaraz zerwano

żagiel i przywrócono równowagę.

Kapitan miał teraz pełne ręce roboty, lecz stanowczo odrzucił ofertę pomocy

złożoną przez lądowego szczura.

- Zejdź lepiej pod pokład i zdrzemnij się, okropnie pobladłeś, widać nie

przywykłeś do morza. , Randar nie wyprowadzał go z błędu, usłuchał dobrej rady i

poszedł na swoją koję. Przydzielono mu osobną kajutę, co prawda mniejszą od

małżeńskiego łoża, w którym sypiał w domu. Koja była tak krótka, że nawet dużo niższy

człowiek nie mógłby się na niej swobodnie wyciągnąć. Na podłodze ledwie starczało

miejsca na worek. Półki na ścianie zapełniały stare, pożółkłe papiery, zszarzałe naczynia

z kamionki i dwa pudełka pokryte niezrozumiałymi napisami. Pod koją ułożono ładunek,

kapitan najwyraźniej nie zamierzał marnować cennego miejsca, nawet jeśli trafił mu się

płatny pasażer.

Na grubych deskach koi rozścielono stary koc, ale Randarowi dobrze się spało

pod zabraną z domu derką. Mógł się też przecież okryć kurtką, i swoją, i Sigurda.

Mario, Mario.

Jadę do ciebie, ale w sercu rośnie mi okrutny strach; chyba rozszarpie mnie na

strzępy. Czy możliwe, że malowałem zbyt piękne obrazy naszej miłości? Czy możliwe,

że po tylu latach mogłaś z niej zrezygnować? Czy prawdą jest to, co mówi kapitan: masz

teraz innego mężczyznę, który lepiej potrafi cię chronić przed twardym życiem na

szkierze?

O Mario, jeśli tak jest, wybacz mi moją głupotę! Wybacz mi moją miłość i to, że

jak małe dziecko wyruszam w poszukiwaniu tego, co dobre dla mnie. Przypłynę do

twego więzienia, lecz nie po to, by być ci ciężarem, przysporzyć trosk. Wybacz, jeśli

opętany miłością zbłądziłem, nie mogłem jednak postąpić inaczej, nie umiałem się

zatrzymać, gdy stopy same zaczęły mnie prowadzić ku tobie.

Starał się ułożyć jak najwygodniej na swoim krótkim, wąskim posłaniu, lecz bez

powodzenia. Nieprzyjemne myśli nie chciały go opuścić, wznosiły się i opadały niczym

morze niosące statek.

Cóż za wir radości i lęku! Nadziei i rezygnacji.

Usnął wreszcie, nie znajdując odpowiedzi na swoje pytania.

Daleki Bóg, w którego nauczyła go wierzyć Maria, także nie zesłał żadnego

znaku. Czy doprawdy nikt mu nie odpowie?

Miało upłynąć dziesięć dni, a może nawet dwa tygodnie, zanim szkuta dopłynie

do Skjaervaer. Zamierzali wstąpić do kilku portów.

A on czekał i tęsknił już pięć lat.

Ale teraz, gdy Maria zdawała się bliższa niż kiedykolwiek, strach ranił dotkliwiej

niż w najczarniejszą noc spędzoną w domu.

Miał świadomość, że powinien spodziewać się najgorszego. Wiedział to już

podejmując decyzję, ale nigdy dotychczas do tego stopnia boleśnie nie uświadamiał sobie

owego pytania, od którego wykręcało mu trzewia.

Czy ściga po prostu piękny sen?

Szczur lądowy myślał już, że nigdy nie odzyska spokoju na pokładzie

rozkołysanego statku. Morskie fale zdawały się o wiele potężniejsze od spienionych

szczytów podrywanych wiatrem na wodach w głębi fiordów.

To było zupełnie coś innego.

Randar polubił wrażenie bliskości życia i śmierci, czuł drżenie ogarniające ciało

na widok nadspodziewanie wysokiej fali, podpływającej do statku i unoszącej go na

swoim grzbiecie. „Felicia” flirtuje z morzem, myślał. Morze to potężny mężczyzna, który

niesie łupinkę statku w dłoniach i napełnia jej kadłub swoją słonością, a „Felicia”

pozwala się unosić, kołysać, przechylać w śmiertelnym niemal poddaniu, lecz zaraz znów

wyprostowana płynie dalej swoim kursem.

A może jest odwrotnie? To morze jest kobietą, matką, kochanką, obdarzoną mocą

kuszenia mężczyzn i zmuszania ich do porzucenia znajomych wybrzeży. Mocą

pochłonięcia ich, unicestwienia, utopienia w swym wnętrzu.

Randar miał mnóstwo czasu na podobne rozmyślania, pozwalał objąć się we

władanie poczuciu nierzeczywistości. Od dawna nie wykonał żadnej pożytecznej pracy,

ciało już było gotowe o tym zaświadczyć, osłabło, rozprężyło się.

Ale w głowie wciąż kołatały nowe myśli, przepychały się jedna przez drugą,

radując nowo pozyskaną swobodą, aż Randar niekiedy dziwił się, co też mu przychodzi

do głowy teraz, gdy jedynym jego towarzyszem jest tylko czas.

Odnosił wrażenie, że myśli tłoczą się w kolejce, czekając tylko na okazję, by je

sobie uświadomił.

Tak mijały noce i dni, zlewały się w jedno. Im dalej na północ płynęli, tym dni

stawały się krótsze, lecz Randar zdawał się tego nie zauważać. Nie mógł ufać swemu

wewnętrznemu zegarowi, temu, który zawsze oznajmiał mu, że oto nadeszła pora na sen,

jedzenie czy pracę.

W środku jednej z długich nocy obudził go nagle niezwykły dźwięk. Potężny

szum, jak gdyby wszystkie wichry świata postanowiły zabawić się w berka wokół

masztów „Felicii”. Burty wokół niego trzeszczały, od spodu dochodził przytłumiony huk,

jak gdyby potwór morski dobijał się do kadłuba „Felicii” i pragnął przedostać się do ludzi

osłoniętych cienkimi ścianami z drewna. Randara ogarnął lekki niepokój, lecz nie

wstawał. Wśród huku sztormu i ryku morza od czasu do czasu dochodziło go czyjeś

wołanie, czuł, że statek przechyla się na boki do granic wytrzymałości.

Czyżby tonęli?

Mocno przytrzymywał się krawędzi koi, wreszcie zdołał się jakoś z niej podnieść

i postawić stopy na przechylającej się podłodze. Nie chciał, by śmierć znalazła go w

łóżku. Czas jednak płynął, szkuta nie poddawała się w walce. Serce Randara już

zaczynało się uspokajać, nie dopuszczał do świadomości że kapitan nie ostrzegłby go,

gdyby działo się coś poważnego. Nie chciał się ośmieszać i pędzić na pokład niczym

wystraszona do obłędu baba. Jeśli będą go potrzebować, to po niego przyjdą.

I zanim zdążył dokończyć tę myśl, drzwi do kajuty się otwarły. Za nimi panowała

ciemność, jedynie wąski promień światła rozjaśniał ociekającą wodą postać.

- Wszyscy na pokład, kapitanowi potrzeba więcej rąk!

Mężczyzna, wykrzyczawszy te słowa, odwrócił się i począł wspinać po drabinie

do luku, przez który wpadało światło. Przez moment ciałem zasłonił niebieskawy blask i

zaraz znów ukazała się w nim jego twarz.

- Włóż wszystko, co nie przepuszcza wody! Chyba sam diabeł wybrał się dzisiaj

na hulankę.

Randar spał w spodniach i w swetrze, lecz potrzebował trochę czasu, by wciągnąć

na nogi buty i zarzucić kurtkę na ramiona. Na głowę nasunął wielki kapelusz, przewiązał

go jeszcze szalem, by nie zerwał go podmuch wiatru. Gotów był walczyć wraz z innymi,

niepewny, na ile poważna jest sytuacja.

Z pokładu rozległo się wołanie, bez wątpienia głos kapitana:

- Człowiek za burtą, człowiek za burtą!

ROZDZIAŁ X

Skjcervcer, listopad 1692

Ta zima uśmierci nas wszystkie, pomyślała Maria w przypływie niespotykanego u

niej pesymizmu. Pełne rozpaczy myśli i poczucie bezradności wcale nie brało się z

niczego. Tego ranka znów musiała zająć się zwłokami.

Już trzecia kobieta zmarła na wyspie zaledwie od dnia świętego Michała.

Wszystkie więźniarki przygiął do ziemi ciężar czającej się żałoby, coraz częściej

rozmawiały o znakach, jakie ukazały się tej jesieni.

Wodnika zmierzającego do brzegu młodziutka Katja ujrzała w pewien jesienny

dzień, kiedy sama zeszła nad morze po zapomniany nóż. Twierdziła, że stwór był

podobny do jej brata, miał jednak niewidzące oczy i płetwy zamiast ramion.

Ów niezwykły cień przesłaniający księżyc w początkach września...

Kamienie na niskich zboczach wyspy, które poruszały się nagle po trwającym

całe wieki spoczynku, wywołując odgłosy przypominające grzmoty.

I kobieta, która pojawiła się wśród nich pewnego dnia późnym latem, tak piękna i

jasna, że zrazu przypuszczały, iż zesłano ją tu przez pomyłkę.

Dwaj strażnicy jednak, którzy przywieźli ją na wyspę, świadczyli, że o żadnej

pomyłce nie może być mowy. Miejsce Nadjany było tutaj, potwierdzili to sędziowie i

sam król.

Simonussen ugościł przewoźników, a Marii nakazał zająć się nowo przybyłą.

Należało jej wskazać miejsce tuż przy drzwiach w niedawno zbudowanym baraku.

Maria, zgodnie z niepisanymi zasadami tego miejsca, już wcześniej przeniosła się głębiej,

pod cieplejszą wewnętrzną ścianę.

Nadjana zachowywała się jak królowa. Jej jasne włosy były niemal białe,

nieprawdopodobnie wprost kontrastowały z ciemnymi brwiami.

Kobiety z baraku Marii poszeptywały między sobą, lecz gdy nowo przybyła

stanęła w drzwiach, umilkły.

- To Nadjana, moje panie. Zróbcie jej miejsce i dobrze ją przyjmijcie, przyjechała

z daleka, z najdalszych wschodnich granic królestwa.

- Co zrobiłaś? - dopytywała się Jensina obcesowo jak zawsze.

Nadjana obrzuciła ją od stóp do głów takim spojrzeniem, jakby zobaczyła nagle

robaka pełzającego po klepisku. Odwróciła się do Marii i lekceważąc Jensinę, sama

zapytała:

- Co to właściwie za miejsce? Odpowiedz mi ty, która wyglądasz przynajmniej

jak człowiek i wydajesz się mieć bodaj odrobinę kultury.

Marii nie spodobał się jej pełen wyższości ton. Musiała się też bardzo wysilać, by

zrozumieć dialekt, jakim posługiwała się nieznajoma. Niezwykle śpiewny, niepodobny

do żadnego z języków, z którymi dotychczas zetknęły się uszy Marii. Już samo imię

zresztą wskazywało, że Nadjana pochodzi najpewniej z obcych krajów.

- Nauczymy cię wszystkiego o tym miejscu, będziesz miała dość czasu na

poznanie tutejszej pracy i życia. Mamy swoje zasady i zorientujesz się, że nasze prawa

bywają równie surowe jak te, z którymi zetknęłaś się u pisarza i króla. Wszystkie wiemy,

co może się stać, kiedy ktoś sprzeciwia się zasadom, Nadjano, lecz jednocześnie

rozumiemy, jak wielką radość mogą przynieść sprawiedliwe prawa i reguły, które ludzie

sami ustanawiają dla siebie.

Ostrzeżenie zostało zlekceważone.

Nadjana, zanim usiadła, symbolicznie strzepnęła piach ze swego posłania. Maria

nie mogła powstrzymać się od uśmiechu. Spódnica nieznajomej pokryta była plamami

lepkiego rybiego śluzu, smoły i brudu, ale twarz miała Nadjana czystą, a włosy już tylko

tego dnia przeczesane co najmniej sto razy. Gdy zerwała z głowy siermiężną chustkę,

spłynęły jej po ramionach jak wiosenny wodospad.

- Cóż to za miejsce! - westchnęła, ale zaraz jej wargi rozdzieliły się w uśmiechu.

Można się było domyślać, jak piękna jest ta kobieta, gdy tylko pozwalała, by uśmiech

rozjaśnił surową twarz. - I tak miałam szczęście, że uszłam z życiem przed tymi

diabłami. Pewnego dnia wrócę... a wtedy niech się mają na baczności!

Maria zapanowała nad ciekawością, wiedziała, że ta dumna nieznajoma i tak

opowie kiedyś wszystko. Nie warto dawać jej satysfakcji pytaniami. Maria wyczuwała

wprawdzie rodzącą się między nimi wrogość, lecz w myślach sama się za to zganiła. Ta

kobieta na pewno się boi i czuje tak samo niepewnie jak kiedyś każda z nich. Niełatwo

przybywać na Skjasrvaer w pojedynkę, ona sama przecież miała i Katję, i Sylvię, a teraz

jeszcze Kristinę...

Dziewczynka od czasu wizyty ojca bardzo wyrosła, jak gdyby rozkwitła dzięki

świadomości, że go naprawdę ma, w dodatku takiego pięknego, dobrego i serdecznego, a

jeszcze poza tym bogatego.

Maria często zastanawiała się, jakie więzy łączą dziewczynkę z wyspą i jej

mieszkańcami. Zastępowała małej matkę, która się utopiła. Nie przypuszczała jednak, że

Kristina pokocha ją tak mocno, Marii było to radością tak wielką, że nie wyobrażała

sobie, czym mogłaby wypełnić serce, gdyby zabrakło Kristiny.

A Kristina pewnego dnia opuści wyspę, nie została wszak skazana na pobyt w

obozie, była jedynie niewinnym dzieckiem, urodzonym przez nieszczęsną matkę właśnie

tutaj.

Jedynym dzieckiem, które w historii obozu przyszło na świat. Chociaż przez całą

wiosnę i lato kobiecy obóz odwiedzali mężczyźni.

Ciekawe, co ta nowa, Nadjana, wybierze, gdy zrozumie, jaki jest nasz los. Maria

wpatrywała się w białą twarz, piękną, lecz jakby pozbawioną życia. Nadjana mogła mieć

od dwudziestu pięciu do trzydziestu pięciu lat, trudno było ocenić jej wiek. Wszystko w

niej świadczyło o tym, że przywykła do lepszego życia, policzki jej wyglądały, jakby co-

dziennie kąpała je w mleku, skórę miała bladoróżową jak niemowlę.

A oczy... Cóż za fantastyczny szary odcień, niczym morze w zimowy poranek. I

tak samo chłodne.

Maria poczuła się prawie urażona, gdy kilka dni później Synnova wspomniała, iż

inne więźniarki uważają, że Nadjana tak bardzo podobna jest do Marii.

- Ja tego wcale nie widzę - odparła Maria z nieco kwaśną miną. Kto chciałby być

porównywany do wymigującej się od pracy kobiety, która uważała się za zbyt dobrą, by

wypełniać nawet te obowiązki, które miały na celu podtrzymanie jej życia?

Synnova zakłopotana usiłowała się tłumaczyć.

- Wcale tak nie myślałam... - wyjąkała. - Oczywiście ona w środku nie jest w

ogóle taka jak ty, ale wyglądem trochę cię przypomina. Te jasne włosy... I skórę masz

niemal tak delikatną jak ona, chociaż musisz być starsza.

Maria uśmiechnęła się, słysząc tę dość beznadziejną próbę złagodzenia przykrych

słów, i prędko uściskała młodą Synnovę.

- Może i tak. Myślę, że nikt, kto mnie zna, by się nie pomylił.

Późną jesienią Synnova miała pożałować swoich słów.

Nastały ciężkie czasy, zboże, które próbowały uprawiać, wypłukały deszcze i

zwarzył mróz. Ryby, z mozołem układane w beczkach, okazały się niedostatecznie

posolone i już we wrześniu zaczęły cuchnąć.

A na domiar złego paskudna, zalegająca w piersiach choroba dotknęła połowę

więźniarek. Niektóre jakoś doszły do siebie, lecz nie miały szczególnie wiele sił do

pracy. Zarządca Simonussen burczał, niezadowolony, ale Maria usadziła go na miejscu,

gdy po raz kolejny uniósł się, że tak mało zostało zrobione.

- One tu leżą i mrą jedna za drugą na moich rękach, żaden z leków przysłanych

przez Adriana nie pomaga. Myślisz, że nie robię, co w mojej mocy? Myślisz, że do ich

śmiertelnego kaszlu potrzeba mi jeszcze twoich narzekań?

Do tej pory cztery ciała przewieziono z ubogiej w ziemię wyspy na Vegę, gdzie

miały zostać pochowane na cmentarzu. Marną pociechą był fakt, że zmarłe przestano już

wozić na Trupią Wyspę, na której cienka warstwa gleby i tak już przyjęła w siebie zbyt

wiele zwłok nieszczęsnych z obozów pracy.

Maria obmyła znajome ciało, zimne teraz i sztywne.

Gitta, najstarsza z nich wszystkich, zawsze anonimowa. Maria nigdy nie poznała

do końca myśli tej kobiety, która, choć wychudzona i spracowana, nieraz potrafiła

wykrzesać ze współtowarzyszek niedoli nowy zapał do ciężkiej harówki. Z tego, co

wiedziała, Gitta była niegdyś żoną chałupnika, przywykłą do zginania karku. Harowała,

by utrzymać ośmioro swoich dzieci, aż do dnia, gdy ludzie lensmana zaciągnęli ją na

ting. Gittę oskarżono o sprzedaż zatrutego ziarna, w węzełku, który dała ludziom wójta,

zalęgła się niebezpieczna pleśń. Jeden człowiek po spożyciu mąki rozstał się z życiem.

Nie zrobiła tego celowo, tyle sędziowie zrozumieli, nie uważali, by mieli do

czynienia z planowanym zabójstwem. Mimo wszystko jednak kobiecie należała się sroga

kara, mąki trzeba zawsze starannie pilnować, a ten, kto zaniedbał należytego jej

przechowywania i sprawdzania, narażał na niebezpieczeństwo życie innych ludzi.

Takiego zaniedbania dopuściła się Gitta i na domiar złego sprzedała truciznę samemu

wójtowi. Trzeba było ukarać ją ku przestrodze, inaczej jeszcze komuś przyszłoby do

głowy w taki sposób pozbyć się nieżyczliwego poborcy podatkowego...

Gitta zmarła na wyspie, nie oglądając już nigdy swego domu ani rodziny.

Podobny los spotkał Kari, Rakel, Turid, Evenową Sine i Matilde.

Maria nigdy nie straciła aż tylu ze swoich pacjentów, nawet podczas wielkiej

zarazy, która zdawała się odległa teraz o całe wieki, ani też w gorącym okresie

działalności szpitalika w Lyster. Czuła, że ogarnia ją coraz większe przygnębienie.

Ostatnio mało też spała, czuwała bowiem przy umierających, ocierała krew tryskającą z

ust, gdy następowały ataki kaszlu. Na ogniu przez cały czas grzały się kojące napoje, lecz

nawet najsilniejsze środki zapewniały chorym spokój tylko na jakiś czas. Maria zaczęła

się zastanawiać, czy słusznie postępuje, podając cierpiącym drogocenne krople przysłane

przez Adriana, być może okazałyby się bardziej potrzebne w sytuacji, gdy naprawdę

chodziło o ratowanie życia. Nie miała jednak sił patrzeć, jak kobiety męczą się w

ostatnim stadium choroby, i wyjmowała coraz to nowe porcje leku ze swych zapasów.

Gdyby tylko zdołała ująć im bólu!

Wiedziała, że równie wielkie znaczenie ma sam fakt, że przy nich siedzi. Głaskała

spocone czoła, szeptała miłe słowa i modliła się razem z umierającymi. Na wyspie nie

było żadnego duchownego, lecz wiele więźniarek uspakajało się, gdy mówiła im, że była

kiedyś najbliższą osobą proboszcza, jego żoną. Musiała zatem wiedzieć więcej o tamtym

świecie niż one, nieszczęsne dusze.

Więźniarki wierzyły więc bez cienia wątpliwości w piękne opowieści Marii o

królestwie niebieskim, o aniołach i wielkiej łasce, która na pewno czeka udręczonych

grzeszników. Koiła ich strach i odpędzała myśli o ogniu piekielnym, który znikał z ich

serc tak jak znika koszmar o wschodzie słońca.

Błogosławiono Marię po tysiąckroć, lecz ona sama w głębi ducha czuła większą

gorycz wobec wyższych mocy niż kiedykolwiek. Ta przeklęta bezradność!

Mimo to miała sporo powodów, by być wdzięczna Opatrzności. Wiele na

Skjaervaer zmieniło się na lepsze, odkąd Maria po raz pierwszy postawiła stopę na

twardej skale. Simonussen okazał się człowiekiem o większym sercu, niż się tego

spodziewała, dał się namówić na poprawienie więźniarkom warunków życia, gdy tylko

Maria dowiodła, że lepiej będą wtedy pracować. Otrzymały cieplejsze koce do ochrony

przed zimowymi chłodami i nawet po parze solidnych, natartych tłuszczem butów. Nie

musiały już bose płukać ryb w zimne tygodnie wiosny, kiedy to przypływały łodzie.

Dostały ostrzejsze noże i grube skórzane fartuchy, chroniące przed pryskającym

tranem. Po strasznym wypadku Jensiny podczas gotowania tranu przed kilku laty kobiety

nabrały też większego respektu dla tej niebezpiecznej, ciężkiej pracy.

Maria wiedziała, że lepsze zaopatrzenie w żywność jest również wynikiem jej

rozmów z Simonussenem.

Jadły teraz trzy posiłki dziennie, przynajmniej przez większość dni. Rano i

wieczorem była to owsianka na wodzie, ze świeżą rybą, jeśli którejś udało się ją złapać.

W południe gotowano zupę, często na arcydzięglu i rybach, a od czasu do czasu, choć

raczej rzadko, na kościach i tłustej wędzonej słoninie. Pewnego dnia przywieziono na

wyspę kilka beczek grochu, a Simonussen prawie się zaczerwienił, słysząc

dziękczynienia i błogosławieństwa, jakimi zasypały go kobiety. Zboża wciąż

oszczędzały, lecz na świąteczne dni piekły nieduże płaskie chlebki, których strzegły

niczym skarbu, i żuły tylko okruszki, by starczyły jak najdłużej.

Wiele się zmieniło, to prawda.

Wciąż jednak obóz był miejscem odbywania kary, więzieniem bez ścian i krat,

gdzie wielkie morze i samotność skutecznie odgradzały kobiety od ich dawnego życia.

Ledwie mogły pojąć, dlaczego Korona umieściła tu aż czterech strażników, wszak

ucieczka była i tak niemożliwa.

Bo dokąd uciekać, nawet gdyby udało się zdobyć łódź?

Nie do domu, gdzie czekają ludzie lensmana, prawdopodobnie razem z katem,

wznoszącym już topór. Uciekać na oślep? Tam gdzie pieprz rośnie? Nie kusiło

zaglądanie śmierci w oczy na otwartym morzu, więźniarki instynktownie bały się śmierci

w falach bardziej niż czegokolwiek innego. Żadna z nich nie wiedziała nic o morzu ani o

stronach świata. Wiosłować potrafiły jedynie te, które przybyły tu z wybrzeża.

Należało pogodzić się z losem, jaki przypadł im w udziale.

I znosić go, dopóki taka była wola boska. Radość można znaleźć we wszystkim,

kobiety i w takich okolicznościach potrafiły się śmiać, nawet z tego, że jeszcze żyją. Ale

nie teraz, nie w porze zimowej ciemności. Nie teraz, gdy zawodziły wichry, a lodowata

mżawka okrywała wszelką chęć do życia zmrożonym płaszczem. Nie teraz, kiedy już nie

potrafiły się dłużej bronić i jedna za drugą w cierpieniu odchodziły jedyną możliwą drogą

z tego więzienia.

Maria rozpaczliwie tęskniła za słońcem, za jego gorącymi promieniami,

posiadającymi zdumiewającą moc ożywiania najbardziej nawet schorowanego ciała.

Niestety słońce było daleko, z rzadka widywały bladą tarczę na niebie, na ogół jednak

wisiało nad nimi szaroczarne wełniste zimowe niebo. Zima dłużyła się coraz bardziej.

Maria pilnowała się, żeby płakać tylko wówczas, gdy nikt jej nie widzi.

Wiedziała, że współtowarzyszki niedoli podpierają się jej siłą niczym laską.

Gdyby się teraz załamała, niewiele by ich zostało, by przyjąć powracających z

Lofotów rybaków, przywożących złowione ryby i domagających się darmowej pracy rąk.

Bała się, że i tak liczba kobiet na Skjaervaer na wiosnę bardzo się zmniejszy, być może

nawet zostanie ich zaledwie połowa.

Zawsze znajdzie się jednak dość nieszczęśnic, by uzupełnić nimi braki. Pojawią

się nowe niewolnice, którym przyjdzie tutaj dożyć swoich dni. Kobiety ulegające

pokusom i dające się złapać na niebezpieczny lep miłości zawsze będą chodzić po tej zie-

mi. Kobiety, które kradną z potrzeby bądź dla zysku. Kobiety, które zdradzają, lub te,

które padają ofiarą intrygantów. Niewinne, ubogie, pozbawione władzy nad własnym

życiem. A także potężne, niebezpieczne, te, które potrafią więcej niż inne lub posiadają

dobra albo myśli, których pozazdrości im sąsiad. Tu czekał na nie jednaki grób. Dni były

identyczne dla wszystkich, bez względu na to, czy przywykły do puchowego posłania,

czy do zawilgoconych legowisk na słomie.

Maria nigdy nie przestała im przypominać, jak ważne jest poczucie więzi między

nimi. Wiedziała też, że zarządca także nie jest wolny od strachu. Nie podobało mu się

kiełkujące wśród nędznych więźniarek poczucie własnej wartości, nie podobało mu się,

że Maria wyślizgnęła się z jego spoconych łap. Nawet gdy zagroził, że sprzeda Kristinę

na służącą, wyrwała się z jego objęć dzięki zakrawającemu wprost na cud przybyciu

Adriana Mulda.

Później Simonussen nie ośmielił się już jej tknąć. Sypiał samotnie w swoim

miękkim łóżku, pocieszając się jedynie sporadycznymi odwiedzinami Mariany, Sille,

Kristiny z Royse czy Emmy. Ze wszystkich trzydziestu kobiet na wyspie tylko te cztery

wciąż godziły się na przyjmowanie mężczyzn, nawet teraz gdy jedzenie się poprawiło i

dostały lepsze ubrania.

Maria drżała na myśl o tym, ile lubieżnych dłoni i cuchnących ciał musiały

poznać, starała się jednak nie oceniać ich zbyt surowo. Prawdopodobnie znajdowały w

tym jakąś radość lub namiastkę bliskości, jakiej nie miały już nadziei przeżyć.

Rozmyślania Marii przerwało pojawienie się w kręgu światła lampy małej

postaci.

- Kristina? Już wstałaś?

- Tak, słyszałam, że ktoś coś mówi. Ale na dworze bardzo ciemno...

Maria spostrzegła, że dziecko przeszedł dreszcz, z oczu pod anielskimi lokami bił

strach. Nie powstrzymywała dziewczynki przed zbliżeniem się do ciała zmarłej, umytej

już i ubranej we własną zniszczoną suknię. Twarz zakrytą miała kawałkiem płótna,

którego za życia używała jako chustki na głowę.

- Czy ona jest już teraz u Boga?

Dziecko z wrodzonym brakiem lęku pogładziło zakryte zwłoki. Marii do oczu

napłynęły łzy. Jakież to życie miała Kristina? Niczym dorosła, dojrzała kobieta musiała

zaglądać w oczy śmierci.

- Tak, tak myślę. Nigdy już nie będzie marzła ani głodowała. Była stara... i chora.

- Teraz już jest wolna. Może czekają na nią wszyscy ci, o których tyle razy

opowiadała? Jej mała córeczka, która umarła, i mąż, który zachorował, kiedy mu ją

zabrano?

- Tak, myślę, że tak - odparła Maria, wiedząc, że Kristina nie potrzebuje bardziej

stanowczych zapewnień.

Mała Kristina. Dla kobiet na wyspie symbol wolności, jedyna, która wybrała takie

życie, innego bowiem nie znała. Nawet kiedy przybył jej wspaniały ojciec, zdecydowała,

że zostanie razem z Marią.

Ale pewnego dnia odjedzie. Pewnego dnia opuści ten koszmar i wejdzie w świat,

o którym inne kobiety mogły tylko śnić. Bogactwo, wolność, leniwe dni. Mnóstwo

jedzenia i pięknych strojów.

Zdarzało się, że nad kociołkiem z wieczerzą fantazje przesłaniały rzeczywistość,

aż Maria ze śmiechem musiała je hamować. Nic wszak nie wiedziano o przyszłości

Kristiny, bo choć w istocie była córką bogatego i wpływowego człowieka, to przyszła

przecież na świat jako nieślubne dziecko, pozbawione jakichkolwiek praw.

Ale Nadjana, nowa, od pierwszego razu, gdy tylko usłyszała ową niezwykłą

historię, natychmiast zainteresowała się Kristina. Wypytywała dziecko o ojca, a gdy

dowiedziała się, że jest on siostrzeńcem namiestnika, nie miała umiaru w

przypochlebianiu się Kristinie.

- Ten dzieciak to twoja szansa na opuszczenie tego miejsca - oświadczyła Marii

pewnego wieczoru, gdy siedziały same w szopie, doglądając ogniska, które miało

przestrzec żeglarzy przed szkierami. Zapalały je w burzliwe noce, gdy tylko znalazło się

dość drewna. - I postaram się, żeby stał się i moją. Nigdy nie mogłam uwierzyć, że nie

ma stąd jakiegoś wyjścia - ciągnęła optymistycznie, uśmiechając się pomimo szczękania

zębami.

Maria nie odpowiedziała.

Niebezpiecznie snuć takie myśli.

Można umrzeć z rozczarowania, gdy na nowo w pełni objawi się brutalna

rzeczywistość.

Maria i Kristina włożyły nieduży drewniany krzyż w zesztywniałe, wykrzywione

reumatyzmem palce Gitty. Przymknęły drzwi do szopy, w której miała pozostać do

czasu, aż nadejdą jaśniejsze dni, a morze się uspokoi. Wówczas strażnicy przewiozą ją na

wielką wyspę, lecz bez orszaku płaczek i stypy.

Gitta odeszła ze świata równie cicho jak żyła.

Maria starannie umyła ręce i opłukała miskę, w której miała wodę do obmycia

zmarłej. Zwykle taką wodę zachowywano, wierzono, że tkwi w niej szczególna moc, że

można nią wyleczyć wszystko, od zarazy po kurzajki.

Ona nigdy co prawda nie widziała, by taka woda podziałała... W każdym razie nie

sama. Maria nie pogardzała wiarą towarzyszącą starym radom, wiedziała, że często bywa

ona równie ważna, jak ziołowe lekarstwa i mozolnie spreparowane maści.

Ujęła małą rączkę Kristiny i poszły razem nastawić kociołki z owsianką. Na

horyzoncie wiecznie szarego nieba zdawały się dostrzegać różową poświatę, jak gdyby

słońce krwawiło w walce, chcąc przedrzeć się przez welon z mgły.

- Będzie ładny dzień - stwierdziła Kristina, uśmiechając się do Marii.

Gdy jednak wróciły do baraku, Maria przekonała się, że dziecko się pomyliło.

Pierwszą więźniarką, którą spotkały, była zaniepokojona Sylvia.

- Katja tak strasznie kaszle... A Emma i Nessa - Maria leżą z gorączką i nie mają

siły wstać, i Nadjana skarży się na jakiś okropny ból brzucha.

Maria już wiedziała, że i w nowym miesiącu czekają ją długie dni.

Znachorka włożyła do miski wełniane gałgany, pozwalając, by wchłonęły w

siebie cały płyn. Misa parowała, nie tylko dlatego, że jej zawartość była gorąca, lecz

także z powodu zimna w pomieszczeniu.

Już od dwóch tygodni trzy kobiety leżały w gorączce, zmagając się ze śmiercią.

Choroba potrafiła na kilka dni złagodnieć, by zaraz znów się rozpalić, gdy tylko Maria

ośmielała się pomyśleć z nadzieją, że już minęła.

Ciała silne od pracy i młodości zaczęły słabnąć. Maria z lękiem patrzyła, jak

kobietom zapadają się twarze, a mięśnie wiotczeją. Najbardziej bała się o Katję, z którą

nie dało się już prawie nawiązać kontaktu. Ta krucha pół dziewczyna, pół kobieta przez

większą część doby leżała pogrążona w śpiączce, a czoło miała na zmianę to rozpalone,

to lodowato zimne.

Emma sprawiała wrażenie silniejszej, walczyła z chorobą z takim samym uporem,

z jakim zwykle przetaczała ciężkie beczki z tranem. A Kristina z Royse jęczała tylko

cicho w łóżku, by Maria pomogła jej załatwić potrzebę.

Wyglądało na to, że choroba jest zakaźna.

Jeszcze dwie kobiety musiały dzisiaj odejść od pracy, jedna półprzytomna osunęła

się w lodowatą wodę, nie będąc w stanie oskrobać już ani jednej ryby.

Maria doszła do wniosku, że najlepiej izolować chore. Wszystkim czternastu ze

starego baraku kazała się przenieść do nowego. Ciasno się zrobiło dwudziestu pięciu

kobietom w tym stosunkowo niedużym pomieszczeniu, lecz na jakiś czas musiały się z

tym pogodzić.

Maria zwróciła się do Simonussena z żądaniem zwolnienia z pracy dwóch

młodych dziewczyn, potrzebnych jej do pomocy przy pielęgnacji chorych.

Zarządca burzył się i wyklinał, nie śmiał jej jednak odmówić. W dodatku okazało

się, że również jeden z czterech strażników leży w łóżku z gorączką.

- I nim będziesz musiała się zająć - oświadczył Simonussen.

Maria skinęła głową, podała mu rękę.

- Nie jesteś wcale najgorszy, panie zarządco, kiedy wreszcie zrozumiesz, że i my

jesteśmy ludźmi.

Zdumiony Simonussen, zaskoczony pierwszymi z ust Marii słowami, które można

było uznać za komplement, stanął jak wryty.

Co za kobieta!

Najdziwniejsze, że coraz rzadziej dokuczały mu mokre sny i bezsenne noce.

Tamtego dnia, kiedy Adrian przybył na wyspę, można powiedzieć, że miał ją już

w łóżku. Gdyby szlachcic zjawił się kilka godzin później... Maria ledwie zdążyła się

wykręcić od tamtej prostackiej umowy, lecz sama wszak się zdeklarowała, że ocali

dziewczynkę od niewolniczej pracy, dobrowolnie mu się oddając. Wiedział, że Maria

należy do tego rodzaju ludzi, którzy dotrzymują danego słowa. Bez względu na to, jak

bardzo nie podobały jej się jego zaloty.

Niestety, zjawił się ojciec małej i wszystkie marzenia o gorących nocach z

najpiękniejszą mieszkanką wyspy legły w gruzach.

Nauczyła go szacunku, dzięki któremu się uspokoił, nie tylko w intymnych

sprawach. A może po prostu się starzał.

Za każdym razem, gdy wspinał się po stromym zboczu do chaty, serce waliło mu

mocniej, coraz częściej musiał odpoczywać w dzień, a przed snem wypijać dodatkowy

łyk ziołowej gorzałki.

Simonussen nie miał siły sprostać wykreowanemu przez samego siebie

wizerunkowi pana i władcy. Surowy, niekiedy wręcz okrutny mężczyzna złagodniał od

środka, uważał teraz, że Maria słusznie odbiera mu coraz więcej władzy.

A kiedy jeszcze mu dziękowała, mówiła miłe słowa... Niech będzie, co ma być.

Nie każdy może liczyć na życzliwość tej kobiety.

Gdy tylko Maria wyszła, Simonussen wsunął się pod przykrycie. Zabrał ze sobą

kubek gorzałki i sączył go z przyjemnością, rojąc piękne marzenia o jasnowłosej kobiecie

ze snu. Wreszcie ułożył się już do spania, z twardą, wypchaną poduszką przyciśniętą do

ciała. Gdy bóle w piersi wyrywały go ze snu, wczepiał się w poduszkę i odrzucał głowę

do tyłu, by nabrać powietrza. Przypominał wtedy dziecko w momencie narodzin.

Skulone, boleśnie chwytające oddech, z twarzą wykrzywioną zdumiewającym grymasem

bólu i woli życia.

Tak następnego dnia znalazł go najstarszy strażnik.

ROZDZIAŁ XI

- Mario, chodź prędko! On nie żyje! Simonussen...

- Co ty mówisz?

Maria upuściła woreczek z suchym aromatycznym proszkiem wprost na podłogę i

szeroko otwartymi oczami wpatrywała się w Johana Kulasa, który gwałtownie otworzył

drzwi do baraku, gdzie leżały chore.

- On nie żyje. Martwy jak wyrzucony na brzeg śledź. Oczy w słup, ręce sztywne...

Chodź!

Maria narzuciła na plecy wielką połataną chustkę i pospieszyła za biegnącym

pomimo swej ułomności strażnikiem w dół ścieżki, przez równinę i w górę ku chacie

zarządcy.

Nie unosił się z niej dym, nie było żadnego światełka, które rozjaśniłoby ciemny

grudniowy poranek.

Chata leżała pogrążona w ciszy, szron obrósł krawędzie dachu, ułożył się wokół

okiennic.

Strażnik otworzył drzwi i zapalił lampę na stole.

W izbie unosił się słaby zapach gorzałki i gotowanego jedzenia. I jeszcze jakaś

dziwna, mroczna, lekko słodkawa woń.

Maria stanęła przy łóżku, z którego Johan wcześniej odrzucił baranicę. Zmarły

leżał niczym nie osłonięty, zdawał się prawie marznąć. Skulił się, jakby pragnął się przed

czymś ochronić. Głowę miał odrzuconą w tył pod ostrym kątem, niczym tonący, który

usiłuje od spodu przedrzeć się przez powierzchnię wody.

Biedny Simonussen, pomyślała Maria i poczuła ukłucie wyrzutów sumienia.

Mogła okazać mu więcej sympatii.

Właściwie nie był przecież potworem. Pragnął jej, to prawda, ale nie wziął

gwałtem, jak postąpiłaby z pewnością większość mężczyzn. Owszem, jego groźbom i

naciskom daleko było do szlachetności, ale nigdy nie uciekł się do przemocy...

Maria ciężko wypuściła powietrze z płuc, żałując, że tak mało go doceniała. Teraz

pozostawało jej jedynie przyniesienie miski z wodą i odprawienie przy nim ostatniego

rytuału. Obmywanie zwłok zaczyna się stawać moją specjalnością, pomyślała ze

smutkiem.

Gdy delikatnie przesunęła dłonią po wykrzywionej twarzy zmarłego, by zamknąć

mu oczy, palce nie cofnęły się z obrzydzeniem.

Johan zadrżał, gdy Maria wyciągnęła zesztywniałe kończyny, próbując

wyprostować nieco ciało Simonussena. Jeszcze całkiem nie zastygł, lecz krew zdążyła się

już zebrać w najniżej położonych punktach, tworząc ciemne plamy. Strażnik stał tylko i

przyglądał się, jak Maria przetacza zwłoki na plecy. Broda zarządcy opadła, wreszcie

jednak spoczął jak należy, z dłońmi złożonymi na piersi.

- Was trzech, którzy jeszcze trzymacie się na nogach, czekają kolejne kursy -

zauważyła Maria, a Johan z ponurą miną skinął głową.

I nagle jakby zdał sobie sprawę z powagi następstw tego ostatniego zgonu.

- Ale... nie możemy was zostawić tylko z dwoma strażnikami, bez zarządcy. A w

dodatku Nilsen nie wstaje z łóżka...

Maria uśmiechnęła się, wiedząc, że może tym sprowokować strażnika. Stanęła tuż

przy nim i powiedziała cicho:

- Będziesz więc musiał wyruszyć sam, Johanie, ze zwłokami dwóch kobiet i z tym

tutaj, skoro bardziej boisz się tego, co może się wydarzyć na wyspie.

Johan próbował coś wyjąkać, nerwowo kręcił głową, przenosił spojrzenie od

zmarłego do Marii i z powrotem.

- Nie, to się chyba nie da... Musimy zaryzykować... I przecież należy to zgłosić.

Nie możemy ot, tak rzucić Simonussena pod cmentarz i zostawić go hyclowi.

- Oczywiście - cierpkim tonem odparła Maria. - To przecież jasne. On to zupełnie

kto inny niż te nieszczęsne kobiety, które musiały zadowolić się dołem wykopanym w

ziemi pod cmentarnym płotem. Simonussena odprowadzać będą pieśni i piękne

przemowy.

Odeszła długimi krokami, zostawiając bezradnego strażnika samego, ale w dole

zbocza wolno się odwróciła.

- Posłuchaj, Johanie. To chyba ty będziesz teraz wszystkim kierować, prawda?

Johan wciąż stał z rozdziawioną gębą. Słysząc jej słowa, próbował się

wyprostować, mocniej ścisnął starą strzelbę, spełniającą funkcję siejącej postrach broni i,

jednocześnie, laski.

- Tak, chyba tak. Chyba że tamci trzej...

- Ty jesteś najstarszy - orzekła Maria i ruszyła przekazać nowinę w baraku.

Większość zdrowych kobiet od jakiegoś czasu była już na nogach, przemierzały

wyspę w poszukiwaniu przyniesionego przez morze drewna, pozostałego na brzegu po

ostatnim odpływie. Każdy wyrzucony przez fale nadający się do spalenia kawałek

oznaczał mniejszą ilość torfu i drewna, które trzeba było przewieźć na wyspę, no i kilka

chwil ciepła w tę surową zimę. Niestety, zapasy bardzo się kurczyły, strażnicy zresztą

również szukali drewna, przemierzając podczas swych wędrówek nie zamieszkane

brzegi.

Ostatnio, tuż przed Bożym Narodzeniem, rzadko ktoś przybywał na Skjasnrer.

Rybacy wciąż pływali na swych łodziach, lecz połowy były na tyle małe, że sami sobie

radzili z rybami. Maria wpadła jednak na pomysł, by, niezależnie od pory roku,

przybijało tu coraz więcej łodzi. Przypływały z surowcami, które tania siła robocza na

Skjasrvaer mogła uszlachetnić. Przywożono spore ilości wełny do prania, barwienia lub

przędzenia, ziarno do przesortowania; to najlepszej jakości przeznaczone było na

sprzedaż za granicami.

Gdy okazało się, że jedna z kobiet potrafi tkać gobeliny, w głębi baraku

ustawiono jej prowizoryczny warsztat. Spędzała tam długie godziny, nawijając powoli na

wałek gotowe części tkaniny. Maria domyślała się, że zarobione przez nią szylingi to

nędzne grosze w stosunku do tego, co pobierał Simonussen, dopóki jednak im się coś z

tego dostawało w postaci lepszego jedzenia, nie mogły narzekać.

Ostatnio jednak zapadła cisza.

Taka jak przed burzą, pomyślała Maria. Ona sama miała więcej niż dość pracy,

musiała pielęgnować już cztery chore kobiety i jednego mężczyznę. Przyrządzać nowe

lekarstwa, ugniatać tłuszcz z olejem do łagodzących smarowideł. Odkryła na wyspie nie-

znaną roślinę: drobniutki, nisko rosnący rodzaj porostu, nie przypominający tych, które

znała z gór.

Lecz może mimo wszystko miał takie samo oczyszczające działanie?

Postanowiła spróbować. Zagotowała porosty w niewielkiej ilości wody i

wystudziła szarobrunatną masę. Niczego nie dodawała. Podgrzała jeszcze raz i

odparowała większość wody.

To na pewno nie jest trujące, zdecydowała. Nigdy nie słyszała, by któraś z

podobnych roślin była niebezpieczna. Przecież jadły je zwierzęta.

Nowym specyfikiem obłożyła z początku piersi tylko jednej z chorych. Kobieta

oddychała szybko i płytko, ciało miała rozpalone, tu i ówdzie pojawiła się paskudna

wysypka. Maria nie bardzo wierzyła, by wyciąg z porostów złagodził kaszel, zauważyła

jednak, że pod jego wpływem podrażniona skóra wygładziła się i przestała swędzieć.

Można to zapisać.

Maria wciąż regularnie sięgała do swojej oprawionej w czerwoną skórę księgi i

ukradkiem notowała krótkie relacje z wydarzeń w obozie. Ze szczególną dokładnością

opisywała wszystkie przypadki choroby: objawy, leczenie i jego efekt.

Z żalem musiała teraz odnotować daremną próbę ratowania starej Gitty, a także

śmierć zarządcy.

Wszystko wskazywało na to, że nie wytrzymało jego serce. Podobna przypadłość

często spotykała mężczyzn w jego wieku, szczególnie tych nie umiejących zachować

umiaru w piciu wzmacniającej ziołowej gorzałki. Co za dużo, to niezdrowo, również i w

tym wypadku.

Palce Marii wprawnym ruchem zacisnęły się na piórze. Z westchnieniem

zauważyła, że kałamarz jest już niemal pusty. Będzie mogła zapisać nie więcej niż dwie,

może trzy strony. Czy potrafiłaby być na tyle bezczelna, by zabrać prawie pełny

kałamarz z chaty zarządcy? Zdawała sobie sprawę, że teraz ma na to szansę. Niewiele

osób wiedziało o jej znajomości sztuki pisania, a swoją książkę ukrywała niczym naj-

głębszą tajemnicę. Mała Kristina jednak znała wszystkie jej sekrety i znalazła sobie

emocjonującą zabawę, pojawiając się przed Marią, kiedy ta była pewna, że późną nocą

nikt jej nie podgląda. Kristina już potrafiła napisać własne imię, jakżeby inaczej, była

wszak cioteczną wnuczką samego namiestnika.

Maria westchnęła ciężko i zamknęła księgę. Kristina była pewnie gdzieś przy

szopach, przypuszczalnie deptała po piętach Jensinie. Dobrze, że Jensina zalicza się do

przyjaciół, szczególnie teraz, gdy wyspą najprawdopodobniej wstrząsną niepokoje.

Zostały bez zarządcy.

Jeden ze strażników chorował, co najmniej jeden z trzech pozostałych będzie

musiał opuścić wyspę, by zgłosić zgon Simonussena.

Zostanie dwóch mężczyzn.

Przeciwko trzydziestu kobietom.

Nie tylko Maria dostrzegała możliwości rysujące się w tej sytuacji. Pozostawało

jedynie mieć nadzieję, że inne więźniarki zauważą tkwiące w niej niebezpieczeństwa tak

samo wyraźnie jak ona.

Wieść roznosiła się szybko. Już po niespełna godzinie dwadzieścia kobiet ruszyło

sznurem z miejsca pracy na brzegu w stronę baraków. Z ust buchała im biała para niczym

z paszczy parskającego smoka. Zgromadziły się wokół Marii, garnęły się do niej jak

oddział niepewnych żołnierzy do oficera.

- Czy to prawda? On nie żyje? Jak to się stało? Co z nami teraz będzie?

Nie, nie były żołnierzami, lecz dziećmi, przestraszonymi dziećmi, niepewnymi

swego losu, teraz gdy zniknął ośrodek władzy. Żadna z nich nie kochała zarządcy, może

z wyjątkiem Jensiny. Żadna nie widziała w nim człowieka innego niż ten, który twardo

gonił je do pracy i skąpił mąki na owsiankę, gdy nastały ciężkie czasy. Reprezentant

tych, którzy je skazali, odebrali im wolność, miłość i domowe ciepło. Ich opoką stała się

Maria.

Zgromadziła je w baraku, w którym sypiały teraz zdrowe. W środku było bardzo

ciasno, nawet kiedy skuliły się na swoich legowiskach, by zrobić innym miejsce na

podłodze. Na samym końcu wsunęła się Nadjana.

- Przyjaciółki, nadszedł czas na poważną rozmowę. Wszystkie przestraszyło to, co

się stało. Kto się spodziewał, że Simonussen tak nagle wyzionie ducha? Na początku

poproszę was, abyśmy, milcząc przez chwilę, odmówiły modlitwę za jego duszę. Nie

zawsze darzyłyśmy go sympatią, nie zawsze okazywał się dobrym strażnikiem, musimy

się jednak postarać, aby nie myśleć o nim źle, bo nic nie wiemy o tym, który zajmie jego

miejsce.

Więźniarki pomruczały coś pod nosem, lecz zaraz posłusznie złożyły ręce i razem

z Marią odmówiły krótką modlitwę.

Po chwili Maria znów zabrała głos.

- Wciąż jesteśmy przestraszone jak kury, gdy zauważą jastrzębia, krążącego nad

podwórkiem. Boję się, by nie skłoniło to nas do robienia głupstw. Muszę przyznać, że i

moją pierwszą myślą była ucieczka!

- Tak! Opuścić to przeklęte miejsce! Zostawić wszystko! Weźmiemy łódź!

W wysokim kobiecym głosie brzmiała odwaga i tęsknota za wolnością, Maria to

rozumiała.

- Nie mogę wami rządzić, nie mogę rozkazać, abyście tu zostały i pracowały jak

zwykle, ale boję się tego, co może teraz nastąpić. Boję się, że pękną łączące nas więzi,

wszystko ulegnie zniszczeniu...

- W łodzi zmieści się nie więcej niż osiem, najwyżej dziesięć - zauważyła drobna

ciemnowłosa kobieta. - I która z was zna to wybrzeże?

Dyskutowały, mówiły jedna przez drugą, inne uciszały przyjaciółki ogarnięte

zbytnim zapałem.

Maria pozwoliła im się wygadać, wiedziała, że muszą rozważyć wszystkie

pomysły, jakie przyjdą im do głowy.

- Dosyć, dziewczęta! - oświadczyła wreszcie Jensina. Wciąż miała nad nimi

władzę, pozostała dawną przywódczynią więźniarek. Maria cieszyła się, że ma w niej

przyjaciela, a nie, jak na początku, wroga. - Musimy pożegnać się ze wszystkimi sza-

leńczymi pomysłami. I tak nigdzie nie dopłyniemy. Dziesięć kobiet w wiosłowej łodzi!

Dziesięć kobiet, które nie mają gdzie się podziać! Ciągle w drodze, nieustannej ucieczce

przez resztę życia, choć ono i tak na pewno nie będzie długie. Znów nas pochwycą,

zakują w żelazo, a wtedy możemy się już tylko spodziewać haniebnej śmierci.

Mowa zrobiła wrażenie. Ostre słowa doświadczonej kobiety zdecydowanie

położyły kres dyskusji.

- Jensina ma rację - potwierdziła Maria. - Śmierć Simonussena nie wróci nam

wolności, on był jedynie nadzorcą, elementem systemu, lecz jego zgon może wpłynąć na

nasz los tu, na tej wyspie. Decydujące znaczenie będzie miało, w jaki sposób zdołamy

przemówić w naszej sprawie przed nowym zarządcą. A może i przed tymi, którzy stoją

jeszcze wyżej...

Kobiety pokiwały głowami, lecz kilka niezadowolonych zerkało koso na Jensinę i

Marię. Żadna nie zauważyła, że Nadjana wymknęła się z baraku.

Najpiękniejsza lekkim krokiem pobiegła w stronę szopy, gdzie wokół paleniska

siedli czterej strażnicy. Jeden strasznie się pocił, trzej pozostali podparli go workami z

pierzem i owinęli w koce. Musieli zdecydować, kto wyruszy na Vegę z wieścią o śmierci

zarządcy. Zwłoki postanowili zostawić do czasu, aż okoliczne władze pospieszą im z

pomocą. Nie mogli wyprawić się we dwóch i dwóch tylko zostawić w obozie. Należało

wszak się spodziewać buntu i walki z rozhisteryzowanymi kobietami. Mężczyźni nie byli

aż tak głupi, by nie pojmować szansy ucieczki, jaka otworzyła się przed więźniarkami.

Gdyby udało im się pokonać strażników, droga na morze stanęłaby przed nimi otworem.

Zamknięte na klucz wiosła były ich kluczami do wolności.

Zapomnieli tylko, że kobiety ze Skjaeryasr nie miały dokąd uciekać.

- Ja pojadę na Vegę - oświadczył Johan Kulas, zdając sobie sprawę, że ryzykuje

tym samym utratę pozycji. Był najstarszy ze strażników, przebywał tu najdłużej, lecz nie

w smak była mu myśl, by pozostać. W dodatku z niewładną nogą nie poruszał się dość

sprawnie, a przecież gdyby doszło do starcia...

Żaden ze strażników nie zaprotestował. Chory sprawiał wrażenie, że i tak nic do

niego nie dociera.

Wszystko zostało już powiedziane, mężczyźni siedzieli w milczeniu, sam na sam

ze swymi myślami o zmarłym. Idar, najmłodszy, przerwał ciszę:

- Musimy zadbać o to, żeby zapasy z gorzałką nie trafiły w niepowołane ręce.

Poderwał się jego czarnowłosy kolega.

- Tak! Nikt przecież nie wie, ile stary Simonussen zdołał zgromadzić. Nikt nie

wie, co właściwie jest w jego chacie. Dlaczego jego rzeczy miałyby zostać odesłane i

trafić do królewskich kufrów albo do nowego zarządcy?

Zerwali się na równe nogi, zapominając o chorym towarzyszu,

niebezpieczeństwie buntu więźniarek i złych znakach. Kto wie, jakie bogactwa czekają

ich w chacie zarządcy?

Kiedy Idar wychodząc otworzył drzwi szopy, jasnowłosa kobieta zatoczyła się do

tyłu i przeraźliwie krzycząc upadła na pokryty lodem kamień, na który zawsze wylewano

wodę do mycia.

- Nadjana? Co ty tu robisz?

Kobieta prędko się podniosła, zawstydzona, że spódnica zadarła jej się nad

kolana. Poprawiła włosy, otrzepała się z kurzu, udawała zdyszaną, jak gdyby właśnie

przybiegła, a nie stała od dawna i podsłuchiwała pod drzwiami.

Wiedziała, że na policzkach wykwitły jej rumieńce i że mężczyznom bardzo się to

podoba.

- Przychodzę was ostrzec... Niebezpieczeństwo... Bunt. Kobiety robią naradę,

przygotowują się do walki. Wiedzą, że jest was mało. I że tylko chory Nilsen i

Simonussen umieli strzelać...

Nadjana wprost rozkoszowała się przerażonymi minami strażników.

Uwierzyli jej.

Doskonale!

Na pewno nie w głowie im teraz porządki w chacie zarządcy.

Maria nieźle musiała się natrudzić, zanim trzej strażnicy dali się wreszcie

przekonać, że stoi po ich stronie. Uspokoiło ich także opanowanie pozostałych kobiet. Po

zakończeniu zaimprowizowanego zebrania wszystkie wróciły do pracy. Część zajęła się

praniem, inne skrobały skóry, sortowały ziarno i czyściły sieci. Maria wraz z małą

Kristina poszły do baraku chorych. Strażnicy przenieśli tam również swego

niedomagającego kolegę.

Nadjana z oddali obserwowała bieg wydarzeń. Daleko jej było do zadowolenia.

Dlaczego strażnicy nie potraktowali Marii ostrzej? Dlaczego nie popędzili kobiet do

pracy i dlaczego stali tam, rozmawiając cicho?

Przerażona zrozumiała, że próba spisku się nie powiodła. Najwidoczniej nie

doceniła zaufania, jakim obdarzano Marię.

Strażnicy bardziej wierzyli tamtej, nawet teraz, gdy przypominali raczej stadko

wystraszonych, zabranych od matki jagniąt.

Piękność ze Wschodu ledwie zdobyła się na ukradkowy powrót do

znienawidzonej pracy przy pęcherzach halibuta, które należało oczyścić i odpowiednio

spreparować. Używano ich jako bukłaków na wodę, osłon do lamp i wkładek do rybac-

kich butów.

Prędko wyczuła chłód oddzielający ją od innych kobiet niczym ściana.

Zdrajczyni, mówiły ich spojrzenia.

Zdrajczyni! Odszczepieniec!

Nadjanie w oczach zakręciły się łzy, zrozumiała, że przegrała. Miała teraz jedną

jedyną szansę. Musiała szukać ochrony u strażników albo jeszcze lepiej: zostać kobietą

nowego zarządcy.

Może będzie młodszy, przystojniejszy od Simonussena?

Może również bardziej życzliwy.

Nadjana zmusiła wargi do uśmiechu, wiedząc, że to dobry sposób na rozpoczęcie

walki przeciwko melancholii. Na nic nie zda się płacz. Tylko od niego zapuchnie,

zbrzydnie. Beztrosko odrzuciła tępą skrobaczkę, rozpuściła spódnicę zatkniętą podczas

pracy za pas. Widziała, że dwaj strażnicy siedzą nieco powyżej brzegu i nerwowo

obserwują kobiety. Cicho ze sobą rozmawiali. Stara strzelba, czarny muszkiet, stał

między nimi jako wyraźny znak. Jeden z mężczyzn nie zdejmował dłoni z kolby, drugi

trzymał kij zakończony żelaznym hakiem, którego do tej pory używano wyłącznie do

wciągania łodzi na brzeg. Teraz spoczywał w rękach strażnika niby niebezpieczna broń,

wyraźne ostrzeżenie.

Johan Kulas przy pomoście wrzucał do zacumowanej tam starej łodzi wyciągnięte

z zamknięcia wiosła, pęk sieci i beczkę zawierającą zapewne zaoszczędzoną przez niego

część jęczmiennego piwa. Zbliżało się Boże Narodzenie, może znajdzie się ktoś, kto się

lęka, że uwarzył go za mało?

Nadjana zapragnęła zmienić się w muchę i popłynąć łodzią na ląd. Gdyby tylko

udało jej się dotrzeć do wybrzeża... Dalsza ucieczka zawsze jest możliwa, do miejsc,

gdzie nikt nie słyszał o Nadjanie, Aniele o Białych Włosach. Może do Danii? Albo do

samej Anglii... Wiele możliwości ma ten, którego korzenie sięgają zaledwie podeszew

butów.

Ukryła się za stosami suszonych ryb i patrzyła, jak Johan Kulas niezgrabnie

wsiada do łodzi. Odbił od brzegu, lecz nie pomachał ani dwóm mężczyznom na wzgórzu,

ani kobietom. Morze nie chciało go przyjąć, wprawdzie nie zrywał się sztorm, lecz uparty

wiatr dmuchał w przeciwnym kierunku. Johan mógł się spodziewać, że po dopłynięciu na

drugą stronę szkierów będzie lepiej, od lądu wiatr powieje mu ukosem w twarz i łódź

nabierze pędu.

Nadjana poczekała jeszcze chwilę, nie spuszczając z oka pracujących kobiet.

Zanim którakolwiek zdążyła się obejrzeć, już siedziała przy strażnikach. Z daleka było

widać, jak stroszy piórka, Jensina na ten widok splunęła z nienawiścią, zapominając naj-

widoczniej, że przez wiele lat jadła jajka przy stole zarządcy.

Jeden ze strażników głośno się roześmiał, drugi wstał i pociągnął Nadjanę w

stronę chaty. Niedługo później wrócił stamtąd sam, teraz drugi podniósł się i ruszył w to

samo miejsce w tej samej sprawie.

Kobiety na brzegu nie miały litości. Nawet te, które sprzedawały się rybakom,

przeklinały Nadjanę.

Może i były ulepione z tej samej gliny co ona, nigdy jednak nie posunęły się do

tego, by położyć się na plecach w izbie, w której na marach leżał zmarły.

Takie jest życie, pomyślała Maria, gdy kobiety wieczorem głośno omawiały

grzechy Nadjany. Wszystkie jesteśmy identyczne, bez względu na to, jak się oceniamy,

zawsze pociechą jest nam myśl, że są inne, gorsze.

Nadjany więcej tego wieczoru nie widziano.

Marii nie podobało się, że rywalka zyskała przewagę w walce o względy nowego

zarządcy. Jako nałożnica strażników będzie umiała zadbać o własny interes. Maria

musiała przyznać, że na pewno bardziej przemówi do nich młodość i uroda Nadjany niż

jej własne piękne słowa.

I niezależnie od tego, jakim człowiekiem okaże się nowy zarządca, ona nigdy mu

nie ulegnie.

Maria zacisnęła zęby i przy posłaniu chorej Katji złożyła samej sobie przysięgę.

ROZDZIAŁ XII

Rankiem w pierwszy dzień Bożego Narodzenia zmarła Nessa - Maria.

Poprzedniego wieczoru zgromadziły się na wspólny posiłek, ciesząc się wyjątkowym

jedzeniem. Niezwykłe, jak wysoko można cenić kawałeczek czerstwego chleba i parę

kęsów słoniny! Dziwne, że tak pyszny smak może mieć mięso alki, chociaż przesolone i

suche.

Wszystkie ogarnął spokój sytości. A gdy Maria wyjęła niedużą książeczkę i

zaczęła czytać psalmy, nastrój zrobił się naprawdę podniosły. Na zewnątrz wichura

szarpała ściany, lecz tego wieczoru nikt nie mógł od kobiet wymagać, by oszczędzały

drewno, w baraku panowało więc niezwykłe ciepło. Nawet chore, uczesane i wystrojone,

na wpół siedziały na swoich posłaniach i uśmiechały się lekko z półprzymkniętymi

oczami. Im wystarczył sam zapach unoszący się z kociołka, żadna nie miała siły jeść.

Maria przygotowała im tylko napój uwarzony na odrobinie ptasiego mięsa z dodatkiem

pieprzu, cebuli i dziurawca. Policzki nieco im się od tego zaróżowiły, rozbudziła się

nowa nadzieja.

Nessa - Maria była, prawdę mówiąc, najsilniejsza z nich wszystkich, śmiała się i

nawet dodała swoją nić do tkaniny opowieści, która w taki wieczór stanowiła dla

wszystkich najprzyjemniejszą rozrywkę.

A później po prostu umarła.

W nocy.

Żadna niczego nie słyszała. Żadna nie czuwała, gdy towarzyszka wyprawiała się

w swą ostatnią podróż. Odeszła po cichu, w samą noc Bożego Narodzenia.

Maria nie płakała, łzy nie popłynęły też z oczu żadnej innej więźniarki. Śmierć

była znajomym gościem, lecz nigdy nie witano jej życzliwie ani nawet obojętnie.

Maria, za każdym razem gdy umierał człowiek, a ona nie potrafiła temu zapobiec,

odczuwała wielką stratę.

Teraz czekała ją walka o życie Katji i wiedziała, że może ona okazać się

najtrudniejsza.

Katji nie wolno umrzeć.

Nie jej, nie tej drobnej młodej kobiecie, towarzyszącej Marii od dnia, gdy

zapędzono je na pokład statku w bergeńskim porcie.

Sylvia czuła to samo.

Wszystkie trzy przybyły na wyspę razem i łączyły je szczególne więzy.

Katja stała się jakby młodszą siostrą obu silnych kobiet. Maria była tą mądrą,

szczególną, tą, do której można się zwrócić, gdy serce szarpała tęsknota. Sylvia natomiast

miała zdrowe podejście do życia, jej zawsze optymistyczny, nieco rubaszny dowcip niósł

prawdziwą radość, gdy powszedni dzień stawał się beznadziejnie szary i monotonny.

W gruncie rzeczy, jednak to właśnie Katja stanowiła naturalne centrum związku

ich trzech. To ona trzymała je przy sobie, łagodna, ta, którą mogły obdarzyć czułością,

chronić i tym samym poczuć się jeszcze silniejsze.

Maria nie potrafiła pogodzić się z myślą, że to wychudzone ciało może przestać

oddychać, nie chciała dostrzec znaków wypisanych już na czole Katji. Ostrych linii,

właściwych znacznie starszym kobietom, pobladłych warg, suchych i popękanych, jeśli

nie pilnowały, by posmarować je tranem lub owczym łojem.

Kaszel, który nią wstrząsał, sprawiał taki sam ból Marii, jak i Katji. Ale

dziewczyna wciąż jeszcze nie pluła krwią, a w jej oczach płonęło światło.

Katja chciała żyć.

Maria w tym właśnie pokładała całą swą nadzieję, wiedziała bowiem, że jest to

równie istotne, jak wszelkie lekarstwa, których Katja przyjmowała coraz więcej.

Szlochów dobiegających z chaty nie słyszał nikt.

Nikt nie słyszał przeraźliwego zawodzenia, a nawet gdyby doszło ono do czyichś

uszu, pomyślano by, że to kot zarządcy skarży się na śmierć swego pana.

Strażnikom nie w głowie było współczucie, kobiety widziały, jak przychodzą i

odchodzą, dokonując rutynowych inspekcji. Nagle bowiem wznowiono obchody. Za

życia Simonussena całymi dniami nie widywały mężczyzn, wykorzystywali każdą

okazję, by zaszyć się w swojej szopie i grać w jakąś grę albo po prostu spać. Tylko gdy

było to absolutnie konieczne, zaglądali do miejsc, gdzie pracowały więźniarki,

sprawdzali, czy wszystko jest w porządku. I kiedy łodzie przypływały na wyspę, musieli

brać się w garść i zakładać czarne naramienniki oraz zniszczone czapki, będące niegdyś

nieodzowną częścią munduru.

Teraz nadeszły inne czasy.

Czuli się niepewnie, bali się odpowiedzialności i władzy, choć oczywiście nowa

sytuacja miała swoje zalety.

Jedna z nich leżała akurat w łóżku w chacie i użalała się nad sobą. Ich jednak to

nie wzruszało, sama przecież wybrała drogę. Mężczyznom przypadł do gustu smak tej

młodej miłości. Zachwycało ich, że mogą być z kobietą, o której wcześniej mogli tylko

marzyć.

Po jakimś czasie jednak nawet ta radość spowszedniała, przestali się kłócić o to,

czyja kolej wypada akurat tego dnia.

Stało się to raczej zwyczajem, każdy odwiedzał chatę w wyznaczony wieczór,

nigdy jednak tam nie nocowali, żadnemu nawet nie przyszło to do głowy. Gdy tylko było

po wszystkim, opuszczali Nadjanę, szukając męskiego towarzystwa, które tu, w tym

odizolowanym miejscu, stało się niezwykle ważną częścią ich życia.

Nigdy nie było im jej żal.

Miała teraz lepsze jedzenie od innych więźniarek, cieplejsze łóżko i krótsze dni

pracy. Zdawali sobie sprawę, że i ona dotarła do wielu skrytek Simonussena i że

prawdopodobnie łakomie częstowała się wszystkim co jadalne, zapewne nie gardziła też

trunkami.

Maria oświadczyła wprost, że zamierza złożyć raport o tym, ile dzbanów z

ziołową gorzałką nastawiła przed śmiercią Simonussena. Okazało się, że dobrze zna

rezerwy zarządcy. Strażnicy nie śmieli więc niczego ruszać, lecz i tak znaleźli kilka

mniejszych naczyń, o które, jak sądzili, nikt się nie upomni.

Maria podjęła się ciężkiej pracy - sprzątnięcia chaty i przygotowania jej dla

następcy, który w niej zamieszka. Dla Nadjany oznaczało to dwie zimne noce, uciekła,

gdy kobieta o mądrym spojrzeniu stanęła nagle w drzwiach z wiadrem gorącej wody i

żrącym ługowym mydłem własnego wyrobu.

Później Nadjana sprowadziła się z powrotem, pilnie jednak baczyła, by

utrzymywać chatę w takiej czystości, jak zostawiła ją Maria, kończąc porządki. Nadjana

nie wiedziała, co się z nią stanie, gdy przybędzie nowy zarządca.

Kupowała sobie prawo, by móc być tam, gdzie nie chciała przebywać żadna inna,

płacąc za to jedynym co miała.

Nowemu zarządcy zaoferuje to samo, nie jest to przecież aż takie okropne. Kilka

minut sapania i wzdychania, jakieś ukłucie bólu i żalu, i zapach starego potu w pościeli.

Ale takie nieprzyjemności były wszak udziałem większości kobiet. Zamężne

niewiasty musiały znosić podobne przykrości, nie mogąc żądać żadnej zapłaty. A gdy

mężczyznom nie stawia się wymagań, i tak wezmą to, co chcą, nie dając niczego w za-

mian. Takie doświadczenia miała Nadjana, lecz nie była wcale rozgoryczona.

W trudnym świecie przyszło jej żyć.

Przeżyją tylko najsilniejsze i najsprytniejsze.

Albo najpiękniejsze.

Te, które mają co ofiarować mężczyznom posiadającym władzę.

Płakała wieczorami nie dlatego, że bolało ją całe ciało, ani też że tak brutalnie je

wykorzystywano, nawet i nie dlatego, że czuła się brudna, pozbawiona wszelkiej

wartości.

Nadjana płakała, ponieważ żaden z nich nie chciał spać przy niej. Ani jeden nie

chciał jej tulić, choćby chwilę potem, jak członek kurczył mu się niczym u nowo

narodzonego zwierzęcia. Usta, rozpalone i namiętne podczas aktu, stawały się nieme i

zimne, gdy tylko zaspokojony został głód ciała. Twarze, przez moment wykrzywione w

ekstazie, przemieniały się w obce maski i odwracały od niej. A ona tak chciała, by któryś

powiedział coś pięknego, gotowa wymusić bodaj cień pieszczoty.

Bez protestu jednak pozwalała im odejść. Uśmiechała się nawet, gdy jak

zawstydzeni chłopcy mocowali się po ciemku z paskami przy spodniach i połami koszuli.

Nie widzieli tego uśmiechu, a ona nie musiała się wstydzić. Przed nastaniem poranka

łkania cichły, a łzy zmieniały w ledwie widoczny ślad w pięknych zimowo szarych

oczach.

Starała się odpowiadać na wzgardliwe spojrzenia kobiet z podniesioną głową.

Nie potrafiła zginać karku. Już raczej złamie się niczym zmrożone źdźbło trawy

pod naciskiem twardego buta.

Styczeń dłużył się niemiłosiernie, dni były krótsze niż kiedykolwiek, a

jednocześnie długie nie do wytrzymania. Ręce kobiet siniały od pracy na przenikliwym

zimnie, niektórym pojawiły się paskudne czerwone rany w miejscach, gdzie zęby mrozu

wbiły się mocniej. Maria smarowała je mieszanką świńskiej żółci i ziaren pigwy, lecz

żałowała, że nie ma świeżych gałązek sosny, z których mogłaby przygotować wywar; nic

nie pomaga lepiej na odmrożenia. Białko, pod którego wpływem takie rany w ciągu kilku

zaledwie dni pięknie się goją, o tej porze roku również było niemożliwe do zdobycia.

Niestety, wszystkie jaja mew i edredonów dawno już owinięto w miękką trawę i

zawieziono na sprzedaż na Vegę.

Maria mieszała nowe maści, lecz wiedziała, że porusza się po niepewnym

gruncie. Używała sproszkowanej arniki, przywrotnika, dodawała też sporo suszonej

babki zwyczajnej, lecz suszone zioła nie działały tak skutecznie jak świeże i rany nie

chciały się goić. Prosiła strażników, by pozwolili kobietom odpocząć przez parę dni, i tak

przecież niewiele mogły zrobić obolałymi rękami.

Strażnikom jednak nie podobała się myśl, że więźniarki nie otępione zmęczeniem

będą miały z dużo czasu na konspirowanie i poszeptywanie po kątach. To praca trzymała

je tutaj, to ona miała zapełnić im głowy i ciała i utrudzić tak, by zabrakło im siły na

sprzeciw i snucie niemądrych planów. Praca przynosiła też pieniądze, zyski trafiające do

ich własnych kieszeni, do kasy zarządcy i króla.

Nakazywali więc kobietom wykonywać powtórnie te same czynności, byle tylko

za wszelką cenę zapełnić im czas. Bezsensowność takich poczynań szczerze oburzała

Marię, szczególnie gdy obserwowała cierpienia kobiet wyganianych z baraków na brzeg

do mycia tych samych beczek na tran, które umyły już poprzedniego dnia.

Nastała pora beznadziejności, a niepewność, która przyszła po śmierci

Simonussena, uczyniła życie jeszcze bardziej nieznośnym. W więźniarkach narastał

nowy gniew, wściekłość na nieludzkie traktowanie. Granice oddzielające więźniarki od

strażników zaznaczały się coraz ostrzej.

Od wielu lat żyli razem na tej samej wyspie, zdarzało się, że kobiety

doświadczyły i twardych razów, i skutków bezwzględnych decyzji. Nigdy jednak do-

tychczas nie widziały w oczach swych nadzorców tyle wrogości, nigdy nie nienawidziły

ich za coś innego niż ograniczenie wolności, które reprezentowali.

Teraz coś się odmieniło.

Rodziło się jakieś zło.

A w środku tego wszystkiego oczy Katji zapadały się coraz bardziej w głąb.

Maria sypiała półsiedząc na łóżku chorej, a często osuwała się po prostu na koc

rozciągnięty na zimnej podłodze. Nie miała odwagi odejść nawet na godzinę, nawet na

sekundę nie chciała zostawić Katji samej.

Kristina w ostatnich miesiącach wprost wystrzeliła w górę, Maria zachodziła w

głowę, skąd dziewczynka czerpie pożywienie. Jej buzia wyszczuplała, a w oczach

pojawił się nowy blask powagi. Ciało zdawało się wypychać nędzne ubranie, szczególnie

na piersiach.

Dla Marii było to ogromnym zaskoczeniem, dziewczynka ledwie skończyła

dziewięć lat.

Lecz widać samo życie sprawiło, że gwałtownie dojrzała. Siedziała teraz przy

łóżku chorej ze spokojem i poczuciem odpowiedzialności dorosłej kobiety.

Kristina bardzo kochała Katję, wszystkie więźniarki zresztą troszczyły się o to

pisklę, ćwierkające tak radośnie w gorące letnie dni. Nawet jeśli uważały ją za słabą i

tchórzliwą, to była w tej dziewczynie jakaś swobodna beztroska, jakaś ulotność

przywodząca im na myśl skrzydła motyla, błysk ważki czy zapach samotnego fiołka.

To, czego tak brakowało na wyspie, co należało do innego, pozostawionego

daleko świata.

Wszystko to nosiła w sobie Katja i więźniarki cierpiały teraz w milczeniu na

widok tego uosobienia swobody niszczejącego z wolna między przepoconymi szorstkimi

kocami z wełny. Przynosiły Marii resztki swoich skarbów, grudkę brunatnego cukru,

kilka okruszyn chleba, mięciutki gałganek do ocierania spoconego ciała Katji. Więcej nic

zrobić nie mogły, wystraszone jak małe dzieci opuszczały barak chorych, by północny

wiatr poniósł zapach śmierci możliwie najdalej.

Maria nie chciała go poczuć, odwracała się plecami od groźby, nie chciała

widzieć jaśniejących na ścianie złowieszczych liter. Katja musi żyć! Na wiosnę... Gdy

ptaki znów będą szukać gniazd wzdłuż nękanego wichrem wybrzeża, Katja będzie

jednym z nich.

- Do wiosny jeszcze tak daleko - szepnęła Katja nagle, jak gdyby czytała w

myślach Marii.

Maria wyrwana z półsnu pochyliła się w ciemności nad chorą. Drżącą ręką

sprawdziła, że czoło Katji jest jeszcze bardziej rozpalone. Chciała czym prędzej zapalić

lampę, lecz Katja przytrzymała jej dłoń z nieoczekiwaną siłą.

- Tak daleko... tak strasznie daleko.

Maria zaczęła mówić, nie planując słów, wyrywały się z jej ust bez ładu i składu,

jak gdyby rozmową chciała zatrzymać przyjaciółkę.

Mówiła o tym, że wkrótce przyjdzie luty i zaświeci słońce, że w powietrzu w

niektóre dni daje się już wyczuć łagodniejszy powiew, że edredon z dziwną czarną

plamką na głowie z pewnością w tym roku tak samo da się oswoić.

Katja puściła jej rękę. Maria zdumiona poczuła, że chora gładzi ją pocieszająco.

- Chyba będziesz musiała zająć się moim ptakiem, Mario. Obiecujesz?

- Nie! Ależ tak, oczywiście, ale ty...

- Myślę, że mnie już nie będzie - powiedziała Katja ze spokojem.

Maria nie chciała dopuścić, by Katja się poddała. Nie teraz, po tak ciężkich

próbach, po tylu nocach, kiedy musiała zaglądać śmierci w oczy i zdołała ją odstraszyć.

- Nie możesz się poddawać, Katju, wciąż jesteś silna, jeszcze żyjesz.

- Ja się nie poddaję, Mario. Zrozum jednak, nie boję się, przykro mi będzie cię

zostawiać, najdroższa przyjaciółko, wszystko, co zrobiłaś... A ja sprawiam ci taki zawód.

Przerwał jej chrapliwy kaszel. Oddychała ciężko, całe ciało walczyło o to, by

płuca mogły nabrać tchu.

Maria poczuła lodowatą igłę strachu w piersi. Katja leżała nieruchomo.

- Zawód...

- Nie, nie mów tak, Katju. Nigdy nie zawiodłaś.

- Ty nic nie wiesz, Mario - odszepnęła Katja z niezwykłą surowością w głosie. -

Nawet ty, mądra przyjaciółko, nie wiesz wszystkiego. Ale wiesz dużo... o wiele więcej

niż którakolwiek z nas. Dlatego pytam cię, czy to choroba sprawia, że widuję nocami

mamę? Zdrową, żywą mamę, która macha do mnie i mnie wzywa?

Maria zdawała sobie sprawę, że otwarcie już płacze, nie miała jednak zamiaru

tego ukrywać.

- Nie - odparła i przyłożyła mokry od łez policzek do tak samo wilgotnego

policzka Katji. - Nie, to nie choroba.

- A więc to prawda - w głosie Katji zabrzmiała teraz czysta radość.

Trwały tak blisko siebie w milczeniu, Maria pojęła, że chora nie ma już siły

mówić. I tak wypowiedziała teraz więcej słów niż przez cały ostatni tydzień. Dlatego

zdumiało ją, gdy w uśpionym baraku znów rozległ się silny głos Katji.

- Czy mogłabyś mnie przytulić?

Maria ułożyła się przy Katji, nawet teraz nie myśląc o tym, że choroba może być

z tego rodzaju, co to przenoszą się z człowieka na człowieka.

Delikatnie otoczyła ramionami kruche, rozpalone ciało, ciepło wysuszyło obu

policzki.

Cichym, ledwie słyszalnym głosem Maria zaczęła opowiadać baśń o zagubionej

królewnie.

I zanim dzielny syn ubogiego wieśniaka oswobodził królewnę z niewoli złego

trolla, dusza Katji uwolniła się ze swego więzienia.

Przeciągła skarga Marii obudziła inne kobiety. Dźwięk pełen rozdzierającego

żalu, przed którym chyba nawet upiory zatkałyby uszy. Kobiety zbiegły się, stłoczyły

wokół pryczy, na której niczym ranne zwierzę leżała Maria, obejmując zmarłą przy-

jaciółkę. Odciągnęły ją, lecz palce Marii zostawiły ślady na bezwładnym białym

ramieniu Katji.

Spomiędzy czerwonych warg nie wydobyło się żadne zrozumiałe słowo. Maria

zakryła tylko twarz dłońmi, nie pozwalając wyrwać się z koszmaru.

Wzburzone kobiety usadziły ją przy palenisku, gdzie kołysała się w przód i w tył

ogarnięta pustką, a ciało Katji owinęły w koce, którymi dotąd ją okrywały.

Strażnicy z irytacją przyjęli wiadomość o kolejnym zgonie.

Kobiety również tego dnia wróciły do pracy, bardziej jednak niż zwykle

poszarzałe na twarzach. Miały wrażenie, jakby ktoś na ich oczach ukręcił łepek

rozśpiewanemu ptaszkowi. Ta śmierć była równie bezsensowna jak zdeptanie pięknego

kwiatu.

Katja odeszła.

I co gorsza, Maria sprawiała wrażenie, że i ona od nich odchodzi. Że wyrusza na

obce morza, groźniejsze i bardziej rozległe niż szare odmęty co dzień bijące o brzegi ich

wyspy.

Kobiety nienawidziły zimna, bezbarwnej zimowej wody obmywającej

nieosłonięte od chłodu stopy. Nienawidziły wiatru od morza, który nigdy nie cichł,

mrozu przenikającego do szpiku kości. Nienawidziły szarobiałego nieba, które nie umiało

ofiarować im niczego poza wirującą zmrożoną mżawką. I skały, po której stąpały,

zimniejszej od lodu.

Teraz jednak gorszy był chłód, który otoczył ich serca. Zimny strach grubą

warstwą okrył dusze, wprawiając je w drżenie. Z Marią nie może się to stać, Maria nie

może poddać się śmierci, zawsze wszak jak walkiria walczyła ze wszystkim i wszy-

stkimi. Gdyby chociaż w gniewie krzyczała, gdyby przeklinała tego, kto zdecydował o

losie Katji, Boga i Szatana, i wszystkie morskie wiatry. Jakże pragnęły ujrzeć oczy Marii

płonące nienawiścią, jak to się czasem zdarzało, gdy niesprawiedliwość stawała się zbyt

trudna do zniesienia, a ona nie miała środków, by z nią walczyć.

Mogłaby też płakać, zawodzić nieopanowanie jak matka, która utraciła ostatnie

dziecko. Wolałyby nawet, by Maria w gniewie pobiła jedną z nich, stojącą akurat

najbliżej.

Wszystko byłoby lepsze.

Lepsze niż pustka, którą miała teraz w oczach.

Pustka, którą widywały wcześniej przez krótki ułamek sekundy tuż przed tym, jak

spojrzenie człowieka drętwieje w śmierci.

Kiedy nie ma już żadnej nadziei.

Gdy ktoś się poddaje.

ROZDZIAŁ XIII

Nadjana przez ściany chaty słyszała podniesione głosy. Rozróżniała krótkie

komendy strażników i jednogłośne protesty kobiet.

Co się stało?

Żaden o niczym jej nie powiedział. Przychodzili do niej kolejno niemal każdego

wieczoru, prawie się nie odzywali, a jeśli już, to nie mówili o niczym ważnym. Któryś

spytał, skąd pochodzi, lecz nie wydawał się szczególnie zainteresowany odpowiedzią.

Mówili, że ma piękne włosy albo że kochają jej białe uda.

Nic więcej.

A kiedy podczas aktu próbowała ich gładzić po policzku, odwracali głowy.

Ich pocałunki były mokre i gwałtowne, lecz pozbawione ciepła.

Nadjana marzła otulona narzutą, pod którą zwykle sypiała.

Nieduża szpara między okiennicą a otworem okiennym pozwalała jej obserwować

wał poniżej chaty. Widziała, że jeden ze strażników, Johan Kulas, opierając się o wielki

głaz, trzymał broń gotową do strzału.

Słyszała krzyki i przekleństwa, narastający szum kobiecych głosów.

Przycisnęła nos do starego drewna chaty, żeby zobaczyć więcej. To jednak

okazało się niemożliwe.

A drzwi zamknęli od zewnątrz.

Wszystko jedno, myślała zwykle, dopóki mogła zostać w tym małym świecie,

pełnym jedzenia i ziołowej gorzałki. Owszem, doskwierała jej samotność, lecz

alternatywa była znacznie gorsza. Praca na zimnie, stopy zanurzone w lodowatej wodzie,

spódnica zesztywniała na mrozie, zniszczone czerwone ręce i odmrożenia na twarzy.

Teraz jednak zapragnęła się stąd wydostać, zobaczyć, co się dzieje. Zaczęła

odrywać deski tylnej ściany chaty wychodzącej ku skale; tylko tam nie było grubych bali.

Złapała pogrzebacz z paleniska i ruszyła do ataku. Niektóre deski przegniły i bez

trudu ustąpiły twardemu narzędziu. Wkrótce otwór był już na tyle duży, że mogła się

wyślizgnąć.

Światło dzienne zapiekło w oczach.

Odgłosy z wału dochodziły teraz wyraźniej, rozróżniała już nawet słowa.

- Nie zrobimy tego!

- Dopóki nie dostaniemy więcej jedzenia!

- Dopóki nie zaczniecie traktować nas jak ludzi!

- I nie wypuścicie Sylvii, potwory! Podniecone, wręcz histeryczne głosy. Pełne

lęku, lecz jednocześnie odważne. Nadjana przekradła się za węgieł, skąd miała dobry

widok. Najpierw zobaczyła Sylvię leżącą jak tobołek na trawie. Jeden ze strażników stał

nad nią na rozstawionych nogach. Sukienka na ramieniu poturbowanej kobiety podarta

była na pasy, jakby od uderzeń bata.

I rzeczywiście strażnik trzymał skórzany pas w dłoni.

Nadjana wstrzymała oddech, przerażona patrzyła na wykrzywione złością twarze.

Wszystkie kobiety zbiły się w ciasną gromadę, wygrażały pięściami, urągając

strażnikom.

Mężczyźni starali się odzyskać autorytet, groźnie wymachując bronią i dwoma

długimi kijami.

Podeszli do kobiet, rozkazując im wrócić na brzeg do stojaków do suszenia ryb.

Żadna z więźniarek nie usłuchała, a mała Kristina wybuchnęła głośnym płaczem.

Dopiero wtedy Nadjana się zorientowała.

Wśród więźniarek nie było Marii!

Tej, która powinna przewodzić stadu, która zawsze z wrodzoną oczywistością

przemawiała w ich imieniu. Czyżby zrzuciły z tronu tę wywyższającą się kobietę?

Nadjanę załaskotało coś w piersi. Oddychała teraz szybciej, miała wrażenie, że myśli

gnają jej przez głowę niczym morskie prądy.

Mała Kristina, protegowana Marii, była blada i miała zapadnięte oczy. Wyraźnie

trzymała się Millicent. A gdzie stara Gitta? I Katja? Nessa - Maria?

Żadnej nie było widać.

Nadjanę bardzo to zdziwiło. Miała wrażenie, że wszystkie więźniarki bez wyjątku

podziwiają Marię, że skoczyłyby za nią w ogień i w wodę, a teraz stały bez

przywódczyni, zerkając tylko na naznaczoną bliznami twarz starej Jensiny.

Strażnicy zbili się w gromadę jak stadko reniferów, zaatakowane przez zbyt liczną

watahę wilków. Kobiety także stały razem i nagle wielka grupa zaczęła się poruszać.

Kierowały się w stronę chaty!

Nadjana drgnęła wystraszona, miała nadzieję, że nie zauważyły, jak czai się za

węgłem. Boże, co teraz robić? Postąpiła nierozważnie, ciekawość zwyciężyła nad

zwykłym w takich razach rozsądkiem. Nie miała czasu zasłonić dziury w ścianie, poprze-

stawiać mebli tak, jak zamyślała. Strażnicy ruszyli za kobietami.

- Same weźmiemy jedzenie!

- Nie zatrzymacie nas, chłopcy!

- Jest was czterech, prawda? A ta wasza marna strzelba może zabić tylko jedną

naraz. Macie odwagę się przekonać, co wtedy zrobi reszta?

Głos Jensiny brzmiał teraz twardo i bezwzględnie.

Jedną z dwóch, które nie poszły w stronę chaty, była Kristina, została przy

poranionej Sylvii, pociągnęła ją w stronę baraku.

Nadjana myślała gorączkowo, nerwowo przygryzając wargi. Teraz dobre rady

były w cenie. Jasne się stało, że będzie awantura.

Strażnicy musieli skoncentrować się na innych sprawach. Wybuchł bunt,

świadczył o tym upór zbliżających się do chaty kobiet. Stopy Nadjany rwały się do biegu,

chciały mknąć po kamieniach i trawie, po gładkiej skale przez pasmo wzgórz za chatą na

drugą stronę wyspy.

Tam, gdzie cumowała łódź.

I zanim zdążyła sobie to uświadomić, nogi same ją poniosły. Nie było czasu, by

cokolwiek ze sobą zabierać, by choć narzucić na ramiona ciepłą chustę. Nadjana czuła, że

to jej wielka szansa. Jeszcze raz opłaciła się cierpliwość i wytrzymałość. Jeszcze raz

przekonała się, że warto ugiąć karku i okazać uległość, a wtedy w obliczu

najokrutniejszej przewagi można czegoś dokonać.

Oto cała delikatna równowaga systemu władzy na Skjaervaer legła w gruzach.

Nadjana nie miała sił zastanawiać się, dlaczego tak się stało. Wystarczyło jej to,

co widziała i słyszała: nowy ton w głosach strażników i kobiet.

Na pewno ma to coś wspólnego ze zniknięciem Marii. Może już nie żyła?

Nadjana zebrała suknie, żeby nie przeszkadzały jej w biegu, ciesząc się, że ma na

sobie dwie wełniane spódnice i gruby fartuch. Niestety, do połowy była raczej cienko

ubrana, doszła jednak do wniosku, że może jedna spódnica posłuży jej za okrycie.

Zbiegła z niedużego wzgórza, wiedziała, że nikt nie może jej już zobaczyć.

Zwolniła kroku, czuła, co tygodnie siedzenia w miejscu zrobiły z pracującym zwykle bez

kłopotów sercem.

Łódź leżała wyciągnięta dość wysoko na brzeg.

Starannie ją przywiązano, prawdopodobnie z myślą o możliwych sztormach czy

też wiosennej powodzi.

Rozejrzała się po morzu, popatrzyła na odległe wyspy i szkiery. Przy spokojnym

morzu było tutaj płytko, woda zmieniała barwę, wskazując płycizny i mielizny.

Rybacy żartowali, że można się stąd dostać suchą stopą na Vegę, to jednak gruba

przesada.

Potrzebna była łódź i ona właśnie ją miała.

Morze akurat się cofało, odpływ szumiał wokół szkierów, obramowując je

wąskim paskiem piany.

Nadjana szła teraz wolniej, przy każdym wysunięciu stopy czuła kłucie w boku.

Dotarła już wreszcie na miejsce.

Przerażona dopiero teraz się zorientowała, że nie pomyślała o pewnym bardzo

istotnym szczególe.

Wiosła.

Nie było ich w łodzi.

Zasłoniła twarz dłońmi, przeklinając własną głupotę.

Oczywiście, że ich tu nie ma, wiedziała przecież, że strażnicy zawsze zamykają je

na klucz, na wszelki wypadek, chociaż pewnie nie wierzyli, że któraś okaże się na tyle

szalona, by porwać się na ucieczkę. Przed wielu laty jedna z więźniarek próbowała zbiec,

przywieziono ją z powrotem i wychłostano na oczach współtowarzyszek. Później

zawieziono niepokorną na Vegę i dalej na stały ląd, na ostatnie spotkanie. Z katem.

Nadjana wiedziała tylko jedno: za nic nie chce tu wrócić.

Teraz gdy siedziała, mając przed oczami jedynie przetaczające się szare fale,

reakcja na upokorzenia, jakich tutaj doznała, wezbrała w niej niczym potwór, który

wyrwał się z jej własnej głębi. Tłumiła je w sobie tak długo, zamknęła w tajemnym zaka-

marku umysłu, przepełnionym już w momencie przybycia na wyspę.

Teraz nie mogło się tam pomieścić już nic więcej, brakło jej też sił do

zatrzaśnięcia drzwi. Wszystkie doznane upokorzenia wydostały się jak wtedy, gdy zrobi

się dziurę w pozłacanym bożku i wypłynie z niego zgnilizna.

Nigdy więcej.

Nigdy, przenigdy.

Już lepsza śmierć.

Już lepiej umrzeć na morzu, czując w ustach smak słonej wody i łez, i fale

zalewające płuca.

Odwiązała łódź, wrzuciła linę na pokład i popchnęła, aż w oczach pociemniało jej

od wysiłku. Wiatr owiewał spoconą twarz, odgarniał z czoła białe loki, mroził cienko

odziane plecy.

Ona tego nie czuła, stwierdziła tylko, że wiatr wieje od lądu.

Wiatr i morskie prądy poniosą łódź na południowy zachód, daleko od Skjaervaer,

na morze.

Być może ją zobaczą. Wątpiła jednak, by ktokolwiek się domyślił, że to ona jest

na tyle głupia, by wyprawić się na morze w takiej łupince. A nawet jeśli zrozumieją, to

nie będą mieli możliwości wyruszyć w pościg. Nie mogą zrezygnować z resztek

przewagi, jaką mają nad wyraźnie zbuntowanymi więźniarkami.

Będzie więc mogła odpłynąć.

Daleko, jak najdalej.

Tam, dokąd podążają mewy, gdzie na tle bladej słonecznej tarczy zobaczy wielkie

alki igrające w powietrzu, gdy powiew wiatru poderwie im skrzydła. Może któryś z

ptaków uniesie ją w niebo?

Nadjana odetchnęła z ulgą, ułożyła się na mokrym dnie łodzi i zapatrzyła w szare

chmury. Fale miękko ją kołysały, łódź leciutko trzeszczała. Nadjana przymknęła oczy.

Niech będzie, co ma być.

Do Marii nie docierały wydarzenia tych dni. Może słyszała słowa rozpaczy

płynące z ust kobiet, może pojmowała, że brakuje jedzenia, że w żołądkach z głodu aż

piszczy, może rozumiała, że z kobietami obchodzono się okrutniej niż kiedykolwiek, bo

strażnicy bali się, że przyjdą im do głowy takie właśnie myśli.

Nad barakami zawisł ciężki, zimny obłok zła. Nie z tych, co to można ujrzeć na

niebie.

Mała Kristina zauważyła zmianę zaszłą w Marii już następnego dnia po tym, gdy

ukochana przyjaciółka, wycieńczona, nie mogła podnieść się z posłania. Dziewczynka

starała się nawiązać rozmowę z opiekunką, głaskała ją i ściskała, a później szarpała

bezwładne ciało. Maria najwidoczniej spała z otwartymi oczami, oczy mrugały i

poruszały się jak wcześniej, lecz pozostawały jakby puste, bez życia, usta nie składały się

do uśmiechu.

A spomiędzy jej warg wydobywały się jedynie ciche dźwięki, od których

Kristinie serce ściskało się z żalu.

Sylvia zabrała ją stamtąd, odciągnęła od Marii, chciała ochronić dziecko przed

tym strasznym, co je spotkało.

Maria odeszła od nich, tak samo jakby umarła.

Sylvia już wiele razy widziała załamanie silnych ludzi.

Ludzi, którzy nigdy się nie uginają, którzy zawsze chodzą z podniesioną głową.

Sylvia obwiniała się, że nie zauważyła tego u Marii wcześniej.

Katja dla nich wszystkich była szczególną osobą.

Dla Marii jednak widać znaczyła jeszcze więcej, być może była równie ważna jak

córka. Sylvia wiedziała, że Maria ma córkę, a nawet dwie, jedna z nich musiała już być

dorosła, żadnej z nich nie zobaczy pewnie na tym świecie.

Sylvia usiłowała przejąć obowiązki Marii, oznajmiła strażnikom, że odtąd ona

zajmie się przygotowywaniem jedzenia. Strażnicy o nic nie pytali, przeklinali tylko, gdy

Sylvia powiadomiła ich, że czeka ich jeszcze jedna wyprawa ze zwłokami. Katja...

Rzucili jej pęczek suszonych ryb, na wpół zgniłych, najwyraźniej źle

przechowywanych. Sylvia nie ruszała się z miejsca, czekała na coś jeszcze.

Wypędzili ją.

- No a zboże, mąka na owsiankę i na zupę?

- Skończyła się - odpowiedzieli brutalnie, pokazując dno beczki.

- To idźcie nałapać ryb.

Teraz mężczyźni nie kryli już irytacji. Jeden z nich groźnie przysunął się do

Sylvii.

- Ryb? Rzeczywiście, bardzo by wam to pasowało, gdybyśmy wypłynęli na morze

z liną i sieciami, zostawiając wyspę na pastwę szalonych bab.

- Przecież i tak nigdzie nie uciekniemy - mruknęła Sylvia.

- O, zdarza się, że i tędy pływają statki, nie da się przewidzieć, kiedy pojawią się

obcy. A wy już będziecie umiały to wykorzystać. A jeśli którejś zabraknie, gdy

przybędzie nowy zarządca, a nie wywieziono jej stąd nogami do przodu, marny nasz los.

Stracimy wszelkie szanse na ułaskawienie.

Oni się boją o własną skórę, zrozumiała Syhda. Silni mężczyźni boją się gromady

wycieńczonych kobiet.

Dlatego tak bezwzględnie je traktują.

Dlatego odmawiają im jedzenia i pędzą do bezużytecznej pracy czternaście

godzin na dobę.

Zapragnęła wręcz, by zjawił się wreszcie nowy zarządca. Może strażnicy

spuszczą wtedy z tonu, może wrócą tamte powszednie dni, za którymi już tęskniły.

Zaraz jednak przypomniała sobie, jak wygląda rzeczywistość.

Maria. Świadomość zaciążyła jej w żołądku niczym ołów. Poczucie bezradności

przygniotło jeszcze większym brzemieniem.

Tamten czas już minął.

Wtedy też nie było im dobrze, lecz teraz przeszłość jawiła im się jedną długą

letnią porą. Rzadko kładły się spać głodne. Gdy któraś zachorowała lub się zraniła,

zawsze istniała nadzieja na wyleczenie. Miały swoje chwile beztroski, gdy przysłuchi-

wały się opowieściom Marii i pięknym psalmom, których znała, jak się zdawało,

nieskończoność. Pobożne pieśni dodawały siły nawet tym, które dawno już odwróciły się

plecami od tego źdźbła nadziei zwanego Bogiem...

Sylvia odeszła od strażników. Nie wiedziała, jak przekazać innym straszną

prawdę.

Nie ma jedzenia.

Nie ma już prawie drewna.

Nie mogą liczyć na świeże ryby, które przez tyle zimowych i wiosennych dni

ratowały je przed głodem. Pozostaje jedynie praca, bezsensowna praca, i ta nowa

surowość w oczach strażników.

Kristina wypłakała już wszystkie łzy. Stała w pewnej odległości od otwartych

szeroko drzwi. Patrzyła, jak kobiety przewracają chatę do góry nogami w poszukiwaniu

sekretnych skrytek zarządcy.

Strażnik uderzył którąś z więźniarek tępym końcem bosaka; zanosząc się

krzykiem padła na ziemię. Inny próbował wygnać wygłodzone kobiety razami i

kopniakami, odwzajemniały się, jakby z rozpaczy postradały zmysły. Czyjeś stare ciało

zgięło się wpół, gdy uderzenie ciężkiego buta trafiło prosto w brzuch. Dwie kobiety

zawodząc rzuciły się do ucieczki, bo któryś ze strażników rzucił lampę z oliwą i wrząca

ciecz polała się na powiewające spódnice.

Chaos. Wycie i krzyki, odgłosy walki i histerycznego gniewu.

Kakofonię dźwięków przerwał ostry huk wystrzału. Na moment zapanowała

cisza.

Zapach starego prochu zakręcił w nosie, ktoś wypuścił z rąk beczułkę z gorzałką.

Słychać było tylko bulgotanie, gdy drogocenne krople wyciekały na spragnioną ziemię,

która pochłonęła je w mgnieniu oka.

Tak samo prędko wsiąkała w nią krew.

To Millicent leżała bez życia.

Zrozpaczone kobiety nagle jakby oprzytomniały. Ocknęły się z uśpienia, które je

tu przyprowadziło. Jedna uklękła przy rannej, na próżno starając się osuszyć krew

cieknącą z dużej rany ziejącej na skroni Millicent. Czerwona ciecz wciąż jeszcze tryskała

rytmicznie, a powieki kobiety leciuteńko drżały.

Usta jednak poruszały się bezgłośnie, ręce opadły bezwładnie, gdy próbowała

wyciągnąć je po pomoc.

Zabrały ją. Płomień buntu zgasł, jak gdyby krew Millicent niezbędna była, by

stłumić ogień.

Strażnicy zostali w zdewastowanej chacie, nie mogąc zdecydować, czy powinni

iść za kobietami, czy też mądrzej by zrobili, pozostając tutaj.

Dopiero po pewnym czasie, gdy głód i im zaczął szarpać trzewia, zorientowali

się, że kogoś brakuje.

Nadjany.

Dziura w ścianie powiedziała im, co się stało. I właściwie krótka wyprawa nad

zatokę potwierdziła tylko podejrzenia, że nie mają już łodzi.

Ta bezrozumna kobieta wyprawiła się bez wioseł. Pocieszył ich widok ciężkich

czarnych chmur gromadzących się na horyzoncie od zachodu.

Na falach pojawiły się już białe grzywy, morze przeciągało się niespokojnie jak

budzący się gigantyczny potwór.

Nadjana nie dopłynie daleko.

Nawet gdyby miała wiosła, i tak powstrzyma ją morze.

Strażnicy przeklinali utratę łodzi, doszli jednak do wniosku, że nikt nie dowie się

o ucieczce. Nowemu zarządcy wmówią, co tylko będą chcieli, tyle zwłok przewozili

ostatnio, nic dziwnego, że w końcu stracili rachubę.

Sami ugotowali sobie strawę, z wody i odrobiny jęczmiennej kaszy, której nie

znalazły kobiety. Razem z gorzałką posiłek smakował całkiem nieźle, a kawałek

baraniego udźca, który zostawił Simonussen, zadowolił ich do reszty. Nawet przez chwi-

lę nie zatęsknili za kobietą.

A jutro... jutro może już przypłynie nowy szef. Taką nadzieję mieli każdego

wieczoru w ostatnim czasie.

Brzemię odpowiedzialności spadnie z ich ramion.

Jutro...

Chyba że sztorm porwie w swe objęcia również i jego statek.

- Człowiek za burtą! Rzucić linę! Prędzej!

W uszach Randara zawodził wiatr, a strumienie siekącej morskiej wody niemal go

oślepiały.

- Sigurd! Sigurd! Ogłuchłeś, człowieku?! Upłynęło kilka sekund, zanim dotarło

do niego, że to właśnie jego wołają, przekonani, że takie imię nosi.

Odwrócił się, usiłując zobaczyć coś poprzez strugi wody, które spływały z ronda

kapelusza i zalewały twarz.

- Musimy spuścić szalupę, łap tutaj!

Randar z niedowierzaniem wpatrywał się w trzech marynarzy, którzy mocowali

niedużą łódź do lin przyczepionych do burty.

Łódź zwykle płynęła za statkiem, lecz podczas sztormu takiego jak ten podnosili

ją i kładli na pokładzie, przywiązując do drewnianych kołków. Teraz tę łupinkę należało

spuścić na morze.

To szaleństwo, pomyślał Randar.

Ten człowiek i tak jest już stracony.

Złapał za linę, którą mu podano, i wytężając wzrok usiłował dojrzeć coś poza

wysokimi falami.

Wznosiły się przed statkiem niczym ściany, przy uderzeniu każdej z nich

Randarowi na moment zamierało serce. Widział, jak śmierć śmieje się do niego z grzyw

potwornych bałwanów. W granatowej nocy wszystko zdawało się nierzeczywiste niczym

obraz z marzenia sennego.

Mężczyźni mało się odzywali, wystarczały im krótkie rozkazy.

Szalupa zawisła między niebem a morzem. Jeśli istniał jakiś Bóg rządzący

pogodą, to trzymał teraz ich stronę. Upłynęła chwila, zanim kolejna ściana wody zbliżyła

się do statku, moment przerwy w ataku wystarczył akurat na to, by spuścić szalupę, nie

rozbijając jej przy tym o kadłub.

Randar miał wiele podziwu dla młodego mężczyzny w łodzi.

Dopiero teraz ujrzał ciało unoszące się na wodzie, kołysane falami w górę i w dół

w rytmicznym monotonnym ruchu.

Kapitan przeżuwał coś w tym samym rytmie. Mocne szczęki napinały się niczym

paści na lisa.

Widział, jak szalupa napełnia się wodą, widział, jak drugi z załogi niknie w

falach, i zdawał sobie sprawę, że powinien był powstrzymać ryzykowną próbę ratowania

pierwszego marynarza. Niestety, tylko jeden człowiek na pokładzie statku umiał pływać,

ten, który wypadł za burtę.

Kapitanowi nie pozostawało nic innego, jak nakazać rzucenie lin skazanym już na

śmierć ludziom. Ten, który zszedł na morze w łodzi, przegrał w walce z falami i więcej

już go nie widzieli.

Pierwszego fale znosiły teraz w stronę statku. Widzieli, że jeszcze się nie poddaje,

że wciąż walczy, lecz członki powoli już zaczynały mu sztywnieć.

Randar nie mógł dłużej stać tak bezczynnie z luźną liną w dłoniach, choć nie miał

doświadczenia w podobnych sytuacjach.

Kapitan nawet nie spojrzał w jego stronę.

Randar prędko zawiązał sobie linę w pasie, buty zostawił na pokładzie, tak samo

ciężką kurtkę. Jedyną reakcją kapitana było to, że sam ujął linę, która miała łączyć

Randara z tym światem.

Patrzyli, jak nieznajomy żołnierz skacze w odmęty, i dech ze zdumienia zaparło

im w piersiach, gdy dostrzegli, że ledwie dotknąwszy powierzchni wody zaczął płynąć,

unosił się na wodzie jak korek.

Znał ten mokry żywioł tak świetnie jak wydra.

Fale pomagały mu teraz, niosły ku pierwszemu nieszczęśnikowi. Dzieliło ich od

siebie zaledwie kilka metrów, kiedy sztywne ruchy tonącego całkiem ustały i zanurzył się

pod wodę.

Teraz zaczęli wołać, wykrzykiwać z siebie emocje, czując przenikające ich

drżenie, gdy napięcie mieszało się z żalem po stracie już jednego towarzysza.

Jest!

Sigurd go złapał.

Miotał się, pluł morską wodą, ale trzymał tonącego za kołnierz. Nagle zalała go

fala.

- Ciągnąć! Ciągnąć, do diabła!

Kapitan sam stanął tuż przy burcie na szeroko rozstawionych nogach, nie

zważając na fale zalewające pokład jak oszalałe wodospady.

Ciężko! Przeklęcie ciężko.

Mieli wrażenie, że cały statek się wywraca, gdy wreszcie udało im się wyciągnąć

ciało Randara z wody. Złapali tez tamtego pierwszego. Najpierw solidnym bosakiem,

jakim łowi się halibuty, później już ciągnęli gołymi rękami.

Buty ślizgały się po mokrym pokładzie, wiatr odbierał siły i słuch, lecz nagle fale

pospieszyły im z pomocą, podnosząc swe ofiary niemal na wysokość burty.

Wreszcie obaj spoczęli na pokładzie. Jeden trwał nieruchomo, nie wydając z

siebie żadnego dźwięku, ciałem drugiego wstrząsał chrapliwy kaszel, wylewając ze sobą

na pokład litry pomieszanej z treścią żołądkową morskiej wody.

Marynarze prędko wrócili na swoje miejsca, teraz czekała ich kolejna walka.

Zboczyli z kursu, żagle szarpała wichura, tylko sternik przez cały czas nie opuszczał

swego stanowiska, walcząc jak szaleniec o to, by fale nie wywróciły statku.

We wnętrzu kadłuba owinięto w wilgotne koce dwa ciała, równie nagie jak wtedy,

gdy przyszły na świat, i tak samo balansujące na granicy życia i śmierci.

ROZDZIAŁ XIV

Maria siedziała na krześle przy ogniu, lecz płomienie nie zdołały wrócić życia

niebieskim oczom.

Długie jasne włosy, rozczesane przez Sylvię, pozostały matowe, brakło im

sprężystości.

Wokół ust rozciągnęła się siateczka delikatnych zmarszczek, która sprawiła, że

Maria wyglądała o wiele starzej.

Randar tego nie widział.

Czarne ptaszysko strachu trzepotało skrzydłami w jego sercu.

- Mario, najdroższa, co się z tobą stało?

Ukląkł przed nią, ujął w swą wielką rękę jej nieruchomą dłoń. Roztarł ją, ścisnął,

aż palce pobielały. Odwróciła głowę wolno jak lunatyczka.

- Mario! To ja, twój mąż Randar, twój... Błysk poznania w oku?

Czy tylko odbicie płomieni szalejących na palenisku?

Randar nie ustępował, szeptał jej imię, wołał je głośno, gładził po złotych

włosach, zauważając, że i w nich pojawiły się pasma siwizny.

Ogarniała go coraz większa rozpacz. Maria siedziała przed nim jak żywy trup.

Wziął ją w objęcia, mocno ujął pod pachy, a ona bezwładnie się o niego oparła.

Boże, jakaż ona lekka!

Okrągłe biodra...

Płakało w nim wszystko poza oczami.

Jego służbowa reputacja zostałaby na zawsze naznaczona głęboką skazą, gdyby

ktoś tej nocy zajrzał do chaty. Zobaczyłby nowego, silnego zarządcę wędrującego wokół

paleniska z bezwładną kobietą w objęciach.

Randar robił krok za krokiem, zmuszając i ją do wysiłku. Nakazywał jej nogom

poruszać się, a ramionom mocno obejmować go za szyję.

I przez cały czas nie przestawał mówić, nieprzerwanie wypowiadał słowa, które

mogłyby obudzić w niej jakieś wspomnienia, przywrócić do świata.

Opowiadał o Maryjce, tłumiąc własny ból na myśl o opuszczonym dziecku.

Wspominał Gjertrud, wyjął nawet przesłane przez nią pachnące mydełko. Przekazywał

pozdrowienie od Eyliffa, od Sunnivy, opowiadał o ślubie i młodym zięciu, o którym

Maria nic nie wiedziała. I o dziecku...

Maria zaczęła oddychać szybciej.

Czyżby sprawił to ruch, niezwykłe uczucie, że ciało mimo wszystko funkcjonuje?

Randar zachęcony kontynuował swe działania, aż ramiona i plecy rozbolały go ze

zmęczenia. Dopiero gdy ogień na palenisku całkiem już się wypalił i dawno już zapadła

zimowa noc, ułożył Marię delikatnie na zaścielonym skórami łóżku i usiadł przy niej.

Wydawało się, że nie ma nadziei.

Maria nie była królewną, która otworzyła oczy, gdy przybył do niej młody książę.

Nagle Randar zaczął się histerycznie śmiać. Przecież on nie zrobił tego, co książę!

Oczy mu rozbłysły, ukazała się w nich granica tego samego świata, do którego

przeniosła się Maria.

Czy po to poświęcił swoją córkę i dobre imię? Wzbierał w nim szalony śmiech,

wiedział, że za tą granicą pozostaje już tylko beznadziejność.

Pochylił się nad Marią i pocałował ją, bliski brutalności.

Wargi przyciśnięte do jej ust. Pocałunek pełen rozpaczy i nadziei.

Odpowiedziała.

Jej usta zmiękły, rozgrzały się.

Puste oczy się zamknęły.

Poczuł, że serce mało nie wyskoczy mu z piersi, spostrzegł też, że i na jej szyi

pulsuje żyła.

W uniesieniu objął dłońmi twarz Marii. Przez nieruchomą do tej pory maskę

przebiegło drżenie.

Usta się trzęsły.

Na policzku pojawiła się kropla wilgoci.

- Mario... Jesteś tutaj? Mario, jestem przy tobie. To prawda, musisz się obudzić...

Teraz i jej wargi formowały słowa, z wyschniętego gardła dobyły się dźwięki.

- Sen... taki piękny sen...

Krew szumiała, ściany chaty oddaliły się, Randar patrzył, jak Maria otwiera oczy

i próbuje zobaczyć coś przez wilgotny welon.

Patrzyła na niego!

Nie przez niego, nie gdzieś w dal, lecz prosto na niego!

- To nieprawda - szepnęła. - To nie może być... Randar z trudem przełykał ślinę,

nie potrafił nic jej odpowiedzieć. Jeszcze raz się tylko pochylił i pocałował miękko, tak

miękko jak wtedy, gdy po raz pierwszy poczuli dotyk swoich ust.

Drobna dłoń wyciągnęła się w górę, ułożyła na jego karku, palce zacisnęły się na

delikatnych kręconych włosach pod sztywną czupryną.

- To ty - stwierdziła ze zdziwieniem, jak gdyby dotyk zapewnił jej ostateczny

dowód. - To ty, Randarze, jesteś tutaj, ale... ale...

Widział, że pytania cisną jej się na usta, w wielkich teraz oczach pojawił się

przestrach.

- Cicho, ukochana, o nic nie pytaj, nie teraz. Opowiem ci wszystko... później.

Jesteś teraz ze mną i tak będzie już zawsze. Nikt mi ciebie nie odbierze. Odpoczywaj,

najmilsza, potem opowiem ci o wszystkich najbliższych. Przywożę pozdrowienia od

Sunnivy, Maryjki, Gjertrud i Eyliffa.

Maria unosiła się w chmurach, chociaż ciało bolało ją jak po wyjątkowo ciężkim

dniu pracy. Umysł wciąż nie mógł pojąć, że siedząca przy niej postać jest rzeczywista.

Zaledwie przed pięcioma laty gładziła tę znajomą twarz, lecz wydawało się, że od

tamtego momentu upłynęło całe życie.

Wspomnienia tamtego czasu ożyły teraz, wskrzeszone cichymi słowami Randara.

Ukochane imiona, znajome miejsca, fiord i zbocza... Cisza, za którą, nie zdając

sobie sprawy, tak tęskniła. Cisza i spokój, daleko od nieustannego szeptu i szumu morza.

Był tutaj.

Mówiła nie do niego, lecz raczej do tej części siebie, która rozstawała się z

tamtym drugim światem.

- Bóg jeden wie, w jaki sposób i dlaczego, lecz on jest tutaj. Dzięki ci, dzięki na

wieki...

Zdołała podnieść się w łóżku, dopiero teraz zorientowała się, że są w chacie

zarządcy.

Randar tulił ją do siebie mocno, spokojnie, jakby szedł krętą ścieżką, niosąc na

ręku dziecko.

Siedzieli prawie nieruchomo, ciała poruszały się tylko lekko w rytm oddechu,

który u obojga był taki sam.

Nie docierał do nich żaden odgłos z zewnątrz, nawet krzyki pierwszych

powracających z południa morskich ptaków.

Te same dłonie gładzące nagą skórę, te same wargi odnajdujące się nawzajem,

szukające innych miękkich krajobrazów. Randar dołożył naręcze drewna do ognia,

buchnęły płomienie, napełniając izbę ciepłym aromatem żywicy.

Światło migotało, nadając bladej skórze złotawy odcień.

Maria przez sekundę wystraszyła się tego, jak bardzo wychudła. A niebieskie

pręgi oszpeciły okrągłe, niegdyś pełne piersi.

Randar nie dotykał jej ciała od chwili, gdy ich dziecko przyszło na świat.

Zdumiała go różnica. Maria była taka szczupła, wychudzona jak pisklę.

Nigdy jednak to ciało nie było mu bardziej drogie, bardziej wytęsknione i święte.

Z religijnym niemal namaszczeniem przesunął dłońmi po płaskim brzuchu, po

miękkich, silnych udach i po twarzy, która w blasku płomieni zdała się zdumiewająco

młoda i odrodzona.

- Najdroższa, tak za tobą tęskniłem...

- Ja także, Randarze. Chciałam mieć nadzieję, chciałam wierzyć, że możemy być

razem. Dopiero teraz rozumiem, jak nierzeczywista była ta nadzieja. Czy to nie dziwne,

skoro właśnie leżysz w moich objęciach?

Odpowiedział jej uśmiechem, w istocie, to, co mówiła, wydawało się dziwne, lecz

on zrozumiał.

- Nie mogłem... nie potrafiłem żyć wiedząc, że ty gdzieś jesteś...

Maria uścisnęła go jeszcze mocniej i wtuliła w niego. Randar rzucił zakurzony

podróżny strój na podłogę. Domyślała się, że w wypchanym worku na pewno ma coś na

zmianę.

Na razie jednak nie musiał się ubierać.

ROZDZIAŁ XV

- Mario, Mario, musisz przyjść!

To Sylvia wołała i machała rękami, spódnica powiewała jej nad grubymi

zimowymi butami. Twarz miała bardziej okrągłą i gładszą niż przed pięciu laty. Rany

zadane przez strażnika zagoiły się bez śladu.

Maria podniosła głowę. Wiatr pochwycił długie jasne włosy, nie lubiła ich wiązać

jak inne kobiety.

Widziała, że Sylvia jest spokojna, że wszystko przebiega tak, jak powinno.

Po prostu dla Inger nadszedł czas rozwiązania.

Na Skjaervaer miało się urodzić dziecko, pierwsze, odkąd uparta matka Kristiny

zdołała ukryć, że jest brzemienna.

Ciąża Inger była rezultatem związku ubogiej dziewczyny z pierworodnym synem

bogatego wieśniaka. Gdy tylko odkryto jej stan, została skazana za cudzołóstwo i zesłana

na Skjasrvaer. Chłopak wykręcił się grzywną i publiczną spowiedzią.

Młodziutka Inger przybyła jednak do zupełnie innego świata niż ten, z którym w

swoim czasie zetknęła się Maria.

Nie żyło się tu już tak strasznie. Więźniarki miały jedzenie, odzież i trochę czasu

dla siebie, choć dni wciąż jeszcze się dłużyły, a praca przynosiła kiepski zarobek.

Lecz odkąd stanowisko zarządcy objął Sigurd Sigurdssonn, coraz większe części

dochodów przypadały więźniarkom w formie wełnianego sukna, życiodajnego ziarna,

drewna i warzyw. Kobiety czuły się zdrowsze, silniejsze.

Potrafiły teraz wziąć się do pracy z uczuciem przypominającym radość.

Gdy tylko przybył na Skjaervasr, Maria została jego kobietą. W iście magiczny

sposób zdołał wyrwać ją z tego strasznego stanu śmierci za życia. Nikt nie miał pojęcia,

jak to osiągnął ani do jakich środków się uciekł.

Więźniarki błogosławiły go za to, co uczynił, i wkrótce niemal naturalne im się

wydawało, że ich cnotliwa „Królowa Śniegu” tak prędko trafiła do łóżka zarządcy.

Maria nie mogła powstrzymać się od uśmiechu.

Niektóre podejrzewały, że złożyła siebie w ofierze, sądziły, że oddała się obcemu,

by uczynić go swym sprzymierzeńcem. Do więźniarek bardzo przemawiała myśl o

zarządcy całkowicie ulegającym Marii.

A przecież ona wcale nie była tak szlachetna.

Gdyby wiedziały, jaki ogień trawił jej ciało, z jaką ochotą i zapałem rzucała się w

jego objęcia!

To niezwykłe, myślała Maria, że szczęście człowieka w tak wielkim stopniu

zależy od bliskości ukochanego.

Z ramionami Randara, bezpiecznie obejmującego ją co wieczór, nie było miejsca

na świecie, na które pragnęłaby zamienić Skjasrvaer.

Nigdy bez niego.

Maria doszła już do baraku, zrzuciła roboczy fartuch i wsunęła ręce w prostą

koszulę bez rękawów, którą wkładała na suknię w podobnych okolicznościach.

Jedną część w głębi starego baraku urządzono z myślą o pielęgnacji chorych.

Zimą było tu ciepło i przytulnie, a latem przez spore okna wpadało dość

powietrza.

Prawdziwe łóżka!

Jedno z nich wysunięto teraz na środek, bliżej ognia.

Leżała na nim Inger, imponująco spokojna, niewiarygodnie opanowana.

Poród zbliżał się do ostatniego etapu.

Maria czułymi dłońmi przyjęła nowego człowieczka. Gdy dotknęła wilgotnej,

gładkiej skóry noworodka, przeszyła ją tęsknota.

Obmyła dziecko w ciepłej wodzie, lecz nie usunęła cieniutkiej błony, która, jak

się okazało, gdy przyszło na świat, otaczała jego główkę. Z błyskiem w oku ułożyła

maleństwo w ramionach wyczerpanej matki.

- Zobacz, urodził się w czepku!

Inger popatrzyła na nią pytająco, uśmiechnęła się niepewnie.

- W czepku! Tak nazywają tę cienką błonę, resztki worka, w którym leżał w

twoim brzuchu. Podobno dzieci, które rodzą się z czymś takim, są szczęśliwymi i

zdolnymi ludźmi...

Inger uśmiechnęła się szeroko, ośmieliła się dotknąć malutkiego policzka.

Maria spostrzegła, że jej słowa, dotyczące starego znaku dobrej wróżby,

uspokoiły wylęknioną młodą matkę.

Chłopczykowi przyda się ten czepek, pomyślała Maria.

- Nazwę go Marius - oświadczyła Inger.

Niespokojne noce, bolesne myśli, pieszczoty niosące pociechę. Gorące ciało

mężczyzny przy drżącej z zimna kobiecie.

Maria wiedziała, że te noce będą się powtarzać. Noce przesycone tęsknotą, pełne

niedobrych myśli.

Moje dzieci, moje dzieci!

Jakże was zawiodłam!

A teraz jeszcze odebrałam wam ojca. Ty, Sunnivo, jesteś już dorosła, wiem, że

musisz mnie przeklinać, może nawet nienawidzisz za to, co zrobiłam. Teraz, kiedy sama

poznasz, jak silne są więzy macierzyństwa, nie pojmiesz, że pozwoliłam się od was

oderwać...

A ty, malutka, nazywają cię Marją.

To wszystko, co masz ode mnie. Marne imię.

Dałam ci jeszcze kilka krótkich chwil przy piersi. Jak można kochać kogoś, kogo

się nie zna?

Moja malutka, sama żyłam w pustce, jaką pozostawił po sobie nieznany ojciec.

Pamiętam swoje myśli i załamanie, trudne chwile, gdy wyrosłam już na tyle, bym mogła

zadawać pytania.

Dobry Boże, daj Gjertrud siłę i zdrowie, by podołała odpowiedzialności, jaką

złożyłam na jej barki.

I pozwól mi dostrzec nadzieję, choć błysk nadziei, że kiedyś otworzę ramiona i

poczuję w nich ciepło mojej nieznanej córki.

Zadrżała z zimna, znów przekręciła się w wąskim łóżku, wiedząc, że przeszkadza

spać Randarowi.

Przysunęła się do niego, objęła w pasie, poczuła, że ciepło jego pleców rozgrzewa

mokre policzki.

Przycisnęła nogi do jego ud, mruknął coś niezrozumiałego przez sen, odwrócił się

do niej i odszukał w ciemności. Wtuliła się w niego jak nowo narodzone cielątko,

pragnąc skraść mu choć trochę spokoju. A gdy zaczął ją gładzić po włosach, poczuła, że

się odpręża.

Moje dziecko, pomyślała. Moje dziecko, czy możesz mi wybaczyć? To ciebie

powinien teraz głaskać po głowie, wielkimi, lecz jakże delikatnymi dłońmi ogrzewać

twoje policzki.

- Kiedyś do niej pojedziemy, prawda?

- Oczywiście - szepnął ledwie słyszalnie w jej włosy.

Maria chciała, by ją pocieszył, by jego dobre ręce starły z niej ból. Czarny ptak

złożył skrzydła i schował się gdzieś z tyłu. Randar już całkiem się obudził, nie oddychał

tak spokojnie jak przez sen. Maria uśmiechnęła się wzruszona. Serce jej się ścisnęło,

przytłoczyła ją mieszanina rozpaczy i radości.

- Pewnego dnia wrócimy do domu - powtórzyła, tuląc usta do jego warg.

- Tak - szepnął schrypniętym głosem. Wychwyciła w nim drżący ton

powątpiewania.

- Kochaj mnie, tak mocno jak potrafisz...

Jej ciało chłonęło każdą drobinę bezpieczeństwa.

Gdy podniósł ją na siebie, szepcząc do ucha czułe słowa, ogarnęło ją uczucie

przypominające szczęście.

Ledwie mogła oddychać, poruszała się wolno w pustej przestrzeni, w której

zawsze im dwojgu udawało się zamknąć. Randar potrafił przywieść ją do płaczu z

radości, do kompletnego zatopienia się w oddaniu.

Ale tylko na krótką świętą chwilę.

Dopóki w jej sercu znów nie zaczynał śpiewać ptak tęsknoty.