Spistreści

WPROWADZENIEDOLISTÓWKATOLICKICH

..3

Nazwa

.3

Kanoniczność

.4

Kolejność

.5

WprowadzeniedoListuśw.Judy(B.P.)

6

Okolicznościpowstania

.6

Treśćiteologia

.7

WprowadzeniedoListuśw.Judy(P.K.)

8

Jud1

.9

Adresicellistu

.9

Charakterystykabłędnowierców

..11

Upomnieniaizakończenie

.15

Listśw.Judy

BibliaTysiąclecia

WydanieV

zkomentarzamiBibliiJerozolimskiej

WydawnictwoPallotinum

2006

WPROWADZENIEDOLISTÓWKATOLICKICH

Nazwa

Zbiórlistówkatolickichobejmujesiedemróżnychpism,któreweszłydokanonuNT,lecznienależądo

bogatejspuściznyliterackiejPawła.Sąto:Listiw.Jakuba,PierwszyiDrugiListśw.Piotra,Pierwszy,
DrugiiTrzeciListiw.JanaorazListśw.Judy.Nazwątąpoczątkowookreślanopisma,którezostały
skierowanedowieluwspólnotkościelnychlubdowszystkichwiernych:„listyokólne”lub„listy
powszechne”.MogłajednakodpoczątkuodnosićsiędotychlistówjakouznanychwKościele
katolickim.NazwatapojawiłasiępodkoniecIIw.,awIVw.byłajużpowszechnieużywana.Listy
katolickiesąważnymidokumentamipierwotnegochrześcijaństwa.UkazująonejużrozwiniętyKościół,
zajmującystanowiskowobecproblemówotaczającegoświata,azwłaszczawobecherezji,grożących
rozłamemwspólnoty.Ichautorzyopierająsięnanauceitradycjiapostolskiejipodająreguływażnedla
zachowanianieskażonegożyciachrześcijańskiego.

Kanoniczność

ChociażlistyteprzypisujesiępostaciomważnymwKościelepierwotnym(Jakubowi,Piotrowi,

JanowiiJudzie),zichprzyjęciemdokanonubyłydużeproblemy.Starożytnespisyksiąguważanychza
święteinatchnione,potwierdzoneprzezsynodypierwszychwieków,świadcząotym,żeistniały
wówczaspewnewątpliwościcodokanonicznościListuśw.Jakuba,DrugiegoListuśw.Piotra,
DrugiegoiTrzeciegoListuśw.JanaiListuśw.Judy.Przedewszystkimniebyłopewności,żepismate
rzeczywiściepochodząodapostołówJakuba,Piotra,JanaiJudy.Wowychczasachbowiempowstawało
wieleapokryfów,którychautorzypodszywalisiępodimionadwunastuapostołów.Pierwszykanon
wymieniającywszystkielistykatolickiewliczbiesiedmiupochodzizIVw.(ustalonynasynodziew
Laodyceiw360r.).

Kolejność

WpierwszychkodeksachlistykatolickiebyłynajczęściejumieszczanepoDziejachApostolskich.W

obecnymkanonieNTstanowiąoneosobnągrupęmiędzylistamiPawłaaApokalipsąwedługśw.Jana.
Ichkolejnośćwramachgrupy„siedmiu”zostałaustalonanaWschodzienapodstawieGa2,9,gdzie
Pawełwylicza„kolumny”Kościoła:Jakuba,PiotraiJana.Sąoninazwani„kolumnami”,ponieważw
pierwotnymKościeleodegralinajwiększąrolę.Dopieroponich,nasamymkońcu,znajdujesięListśw.
Judy,któryzamykagrupęlistówkatolickich.ZewzględunawielkieznaczeniePiotrawKościele
rzymskimkodeksyzachodniepodawaływkanoniekolejnośćlistów:PierwszyiDrugiListśw.Piotra,
Pierwszy,DrugiiTrzeciListśw.Jana,Listśw.Jakuba,Listśw.Judy.Jednakżeśw.Hieronim(początek
Vw.)wswymtłumaczeniuzwanymWulgatąposzedłzatradycjąwschodnią.KiedyKościółzachodni
zaakceptowałjegoprzekład,przyjąłtakżeustalonąprzezniegokolejność.

WprowadzeniedoListuśw.Judy(B.P.)

Okolicznościpowstania

Listśw.JudypowstałprawdopodobniepodkoniecIw.inależydoostatnichpismNT.Jegoautorem

jestJuda,którysamsiebieokreślajakosługęJezusaChrystusaibrataJakuba(Jud1).Prawdopodobnie
niechodzitujednakoJudęApostoła(oprzydomkuTadeusz;zob.Mt10,3;Mk3,18),gdyżwtedyautor
zaznaczyłbytonapoczątkulistu,takjakuczynilitoapostołowie,autorzyinnychpismNT.Judapowołuje
sięnatomiastnaswojegobrata-JakubaMłodszego,krewnegoJezusa(Mk6,3)iautoraListuśw.Jakuba.
Ztreścilistuwynikarównież,żeczasyapostołówjużminęły,aautorchceprzypomniećwierzącymich
naukę(Jud17).Możetooznaczać,żefaktycznymautorembyłuczeńJudy.

PoczątkowoistniałypewnewątpliwościcodokanonicznościListuśw.Judy.Wynikałyonestąd,że

jegoautordwukrotnieodwołujesiędopozabiblijnejapokryficznejKsięgiHenocha(Jud6.14n),przy
czymzadrugimrazemwyraźniejącytuje.PonadtonawiązujejeszczedoinnegoapokryfuWniebowzięcie
Mojżesza(Jud9).Korzystaniezliteraturypozabiblijnejniemożejednakbyćprzeszkodąwuznaniu
natchnionegocharakterutegopisma.Dlategowątpliwościtezostałyprzezwyciężonejużwpierwszych
wiekachchrześcijaństwaiListśw.JudyzostałuznanyprzezKościółzapismonatchnioneikanoniczne.

Treśćiteologia

Listśw.JudynależydonajkrótszychpismcałegoPismaŚwiętego:jegozawartośćmieścisięwjednym

rozdzialeliczącym25wersetów.Możnagopodzielićnapięćczęści:
1)adreszpozdrowieniem(Jud1n);
2)przestrogaprzedgorszycielami(Jud3-16);
3)wezwanieskierowanedowspólnotywierzących(Jud17-23);
4)uwielbienieBoga(Jud24n).

Celem,jakiprzyświecałpowstaniutegopisma,byłazachętadowytrwałościwnieskażonejwierze

orazprzestrogaprzedfałszywyminauczycielami,którzysłowemiprzykładempropagowaliswobodę
obyczajówilekceważylipodstawowezasadywiary.Ponadtoichdziałalnośćnastawionabyłana
pozyskiwaniekorzyścimaterialnych.

WprowadzeniedoListuśw.Judy(P.K.)

Adresatamilistusąpowołani,umiłowaniwBoguOjcuizachowanidlaJezusaChrystusa,cooznacza

zapewnepewnągrupęchrześcijan,byćmożenawróconychzŻydów.Pismozawieraopróczpozdrowieńi
wyraźniezaznaczonegocelurównieżdoksologiękońcową.Treściąjegosąnapomnieniaiostrzeżenia
przedbłędnowiercami,przedstawianymiwsposóbuderzającopodobnydo2P,któregoJudjest
najprawdopodobniejźródłem.Tonpismajestautorytatywny,niemalprorocki,charakterystyka
błędnowiercówjednoznaczna.Identyfikacjatychostatnichnastręczamimototrudności.Wzmiankowane
błędychrystologiczne,zwodniczapneumatologiailibertyńskitrybżyciawskazująalbonaodłam
gnostyków,albonadekadenckiegrupyesseńskie.Błędnowiercówspotkapodobnakaracowprzeszłości
fałszywychproroków.Opissądupochodziz(apokryficznej)literaturymiędzytestamentowej,mianowicie
zKsięgiHenochaiprawdopodobniezWniebowzięciaMojżesza.Zapewnefakttenspowodowałw
pierwszychwiekachpewnewątpliwościcodokanonicznościksięgi.Autorlistuprzedstawiasięjako
Juda…brat…Jakuba;odnosisiętozapewnedoJakuba,„brataPańskiego”.Mniejprawdopodobnejest
pokrewieństwoJudyzinnymJakubem(por.Łk6,16;Dz1,13),cowskazywałobynatożsamośćz(Judą)
Tadeuszem,Apostołem;przeczytemuchoćbyw.17,wktórymautorzdajesięodróżniaćodApostołów.
Datalistujestdośćtrudnadoustalenia;naogółprzyjmujesięlatamiędzy70a80r.poChr.,
najprawdopodobniejprzednapisaniem2P.

Jud1

Adresicellistu

1

Juda,sługaJezusaChrystusa,bratzaśJakuba,dotych,którzysąpowołani,

umiłowaniwBoguOjcuizachowanidlaJezusaChrystusa:

1którzysąpowołani.Wariant:„donarodów,któresąpowołane”.—um iłowani.Wariant:„uświęceni”.

2

miłosierdziewamipokój,imiłośćniechbędąudzieloneobficie!

1–2.

PostaćJudy,wy m ienionegowty tulelistu,j estdośćsporna.Naj prawdopodobniej chodzioJudę,„brataPańskiego”ibrata(rodzonego?)sły nnegozwierzchnikaKościołaj erozolim skiego,Jakuba.OkreśleniasługawodniesieniudoBoga

uży wa1P2,16;wy wodzisięonozeST(‘ebed).

Adresacisąokreślenij akopowołaniprzezBoga,podobniej aktostwierdzaRz1,6;8,28odnośniedochrześcij anwogólności.ZachowanidlaJezusaChrystusanależy rozum iećeschatologiczniewsensieosiągnięciapełnej chwały przy

powtórny m przy j ściuSy naCzłowieczego(por.kom .do1Tes5,23).Miłosierdzie,pokójimiłośćwy rażonewform iebłogosławieństwawstępnegostanowiąsum ędóbrnadprzy rodzony ch(por.1Tm 1,2;2Tm 1,2;Tt1,4;2J3).

1-2.Brakwy j aśnieniadoty czącegourzędusprawowanegoprzezJudęwKościelesugeruj e,żeby łonpowszechnieznany m Judą,bratem Jakubaikrewny m Jezusa.Chociażłączy ły gowięzy rodzinnezJózefem iMary j ąprzedstawiateraz

swoj egokrewnego,Jezusa,raczej j ako„Pana”,niżbrata.

3

Umiłowani,dokładającwszelkichstarańwpisaniuwamowspólnymnaszym

zbawieniu,uznałemzakoniecznenapisaćdowaszzachętądowalkiowiaręraztylko
przekazanąświętym.

3o...naszymzbawieniu.Wariant(Wulgata):„o...waszy m zbawieniu”.
—raztylkoprzekazanąświętym.Wtrady cj iwiary apostołów(w.17),fundam encieży ciachrześcij ańskiego(w.20),nicniezostałozm ienione(w.5;por.1Kor11,2;2Tes2,15+;1Tm 6,20+).

4

Wkradlisiębowiempomiędzywasjacyśludzie,którzydawnojużsąspisaninaten

wyrok,bezbożni,cołaskęBoganaszegozamieniająnarozpustę,anawetwypierająsię
jedynegoWładcyiPananaszego,JezusaChrystusa.

4natenwyrok.Wariant:„natengrzech”.
—Wariantkońcawiersza:„wy pieraj ąsięBoga,j edy negoWładcy,inaszegoPanaJezusaChry stusa”.

3–4.

Sy tuacj awspólnoty,doktórej kieruj eautorlist,j esttrudna.Wiaraibazuj ącenaniej zbawieniesązagrożoneprzezbłędnowierstwo,konkretnieprzezfałszy wy chnauczy cieli.Przedstawicielezwodniczej naukiznaj duj ąsięwewnątrzniej i

zagrażaj ąniety lkosłowem ,alesty lem ży ciaodbiegaj ący m odchrześcij ańskiego.Charaktery sty kaichogólnaniepozostawiawątpliwości,iżchodzioludzicałkowiciezepsuty ch,zasługuj ący chnaodrzuceniewieczne.Bezbożnośćichwy pły waz
rozpustnegoży cia.Nausprawiedliwienieswegopostępowaniapowołuj ąsięoninanakazy Ewangelii:j ej wolnośćobracaj ąwswawolę,ałaskę,wy służonązacenękrwiJezusaChry stusa–wnarzędzieswy chpożądliwości.

Naj bardziej charaktery sty cznaj estostatniaczęśćwiersza.Kogoneguj ąbłędnowiercy :j ednegoBoga(takpodaj eczęśćrękopisów)czy teżJezusaChry stusa,jedynegoWładcę?Wty m ostatnim wy padkuj akrozum iećto„j edy nowładztwo”

JezusaChry stusa,skorozwy kleprzy sługuj eonoBoguOj cu?WyparciesięChry stusaniem aj edy niecharakteruprakty cznego,wsensienagannegosty luży cia,nieliczącegosięzsądem JezusaChry stusa.Polegaonzapewnenabłędziechry stologiczny m ,
odm awiaj ący m JezusowiChry stusowirolizbawczej .Oddawnatoczy sięspór,czy herezj atapochodziod(pre)gnosty ckichnauczy cieli,czy teżodnawrócony chpowierzchownienawiaręchrześcij ańskąesseńczy ków?Toostatniezdaniewy daj esię
prawdopodobniej sze,stądteżpochodziwy raźny akcentspoczy waj ący nagodnościJezusaChry stusa(por.2P2,1).

3-4.Herezj a,przeciwkoktórej Judawy stępuj e,przy pom inanaukęgłoszonąprzezfałszy wy chprorokówzeStaregoTestam entu(NaródWy brany niepodlegasądowi,gdy żBógdarzy goszczególnąprzy chy lnością),którazachęcaładogrzechu

(Jr6,14;8,11;23,17;Ez13,10.16;Mi3,5).Biblij nałaskaoznaczaprzebaczenie,azarazem m ocdoprzezwy ciężeniagrzechu,niezaśpozwolenienaniem oralnepostępowanie.Staroży tnipisarzeczęstostosowaliterm inologięwoj skowąlubsportowąw
odniesieniudoduchowy chlubm oralny chzm agań.

Charakterystykabłędnowierców

5

Pragnęzaś,żebyścieprzypomnielisobie,choćraznazawszewieciejużwszystko,że

Pan,którywybawiłnaródzEgiptu,następniewytraciłtych,którzynieuwierzyli;

5Pan,którywybawiłnaródzEgiptu.MowaoBoguOj cu(por.2P2,4).Wariant(Wulgata):„Jezus”.Im iętooznaczałoby tuChry stusawJegoboskiej preegzy stencj i(por.1Kor10,4).

5.

Adresaciznaj ądobrzehistorięzbawieniaidoniej nawiązuj eAutor.Pierwszy przy kładodnosisiędowy bawienialuduBożegozniewoliegipskiej .Wśródnichznaleźlisiętakżeszem rzący,którzy ponieślisłusznąkaręzaswąniewiarę(por.Lb

14,26–35).Jużtarem iniscencj azawierazapowiedźkary,j akaspotkabłędnowierców,którzy niewy suwaj ąnależy ty chwnioskówzdziej ówluduBożego:takżeonizostaliuratowanizniewoligrzechuprzezświatłowiary,am im otoskierowalisięponownie
nabezdrożabłędu.

5.Wszy scy czy telnicy ży dowscy,anawetwiększośćpogannawrócony chnachrześcij aństwo,znałaopowieśćowy j ściuIzraelitówzEgiptu.Izraelicidoświadczy liBożegoodkupienia,leczniestanowiłotogwarancj i,iżnieodwrócąsięinie

ulegnązagładzie.

6

ianiołów,tych,którzyniezachowaliswojejgodności,aleopuściliwłasne

mieszkanie,spętanychwiekuistymiwięzamizatrzymałwciemnościachnasądwielkiego
dnia;

6opuściliwłasnemieszkanie.Pozwalaj ącsięzwieśćcórkom człowieczy m (Rdz6,1-2)—tem atrozwinięty wKsiędzeHenocha.

6.

Wiersznawiązuj edopopularnej uŻy dówinterpretacj iopowiadaniazRdz6,1–4:aniołowie,którzy opuścilinieboipołączy lisięzniewiastam i,zakaręzostalium ieszczeniwwięzachwciem ny chm iej scach,by tam oczekiwaćnasąd

eschatologiczny (por.kom .do2P2,4orazetiopskiHen6–7;10–13;15;Jub5,1–10,takżearam ej skiapokry fnatem atRdzzQum ran:1QGnApocr2,1).Literaturaparenety czna(np.TestXIIPatr.)wy korzy sty wałatoopowiadaniej akoodstraszaj ący
przy kładkary zagrzechnierządu.Zniszczeniedwóchgrzeszny chm iast,Sodom y iGom ory,wrazzotaczaj ący m ij eosiedlam isłuży łoj użwSTzacharaktery sty czny przy kładkary Bożej (por.ST:Jr23,14;Ez16,48–50;NT:Mt10,15;Rz9,29iinne).

6.Wtrady cj iży dowskiej (niepodzielanej przezwielurabinów)„sy nowieBoży ”zRdz6,1-4toupadlianiołowie,którzy opuściliwy znaczoneim m iej sce,by współży ćzkobietam i,Wnaj wcześniej szej zty chtrady cj i,1KsiędzeHenocha,

upadlianiołowiezostaliuwięzieniizwiązani.Azazelzostałwrzucony w„ciem ność”(oznaczaj ącąm iej sceprzeby waniazm arły chwwiększościstaroży tny chtrady cj i).1KsięgaHenochaposługuj esięokreśleniem „wielkidzień”naokreśleniedniasądu.

7

jakSodomaiGomora,iokolicznemiasta–wpodobnysposóbjakoneoddawszy

sięrozpuścieipożądaniucudzegociała–stanowiąprzykładprzezto,żeponosząkarę
wiecznegoognia.

7cudzegociała.Albo:„odm iennegociała”.Chodziociało,którenieby łoludzkie.Ichgrzechtowolanaduży cia„aniołów”(Rdz19,1-11).Podobniej akJud6-7takteżapokry fTestam enty DwunastuPatriarchówwspom inagrzechaniołów

razem zgrzechem Sodom y.

7.

Konkretnienawiązuj etenwierszdoRdz19,4–25,który opowiadaoniecny chpoczy naniachm ieszkańcówm iastwobecdwóchaniołówprzy by ły chdonichwgościnę.Jakwiadom o,spotkałaoby dwam iastakaraognia,którąwy m ieniasię

j akozapowiedźeschatologicznegosąduipotępienia(por.kom .do2P3,7.12).

7.WStary m Testam encieij eszczewy raźniej wpóźniej szej trady cj iży dowskiej ,Sodom aby łauważanazaucieleśnienieniegodziwościigrzechu.Wy rażenie„cudzeciało”m ożetutaj oznaczaćciałaaniołów,skoroj ednaktrady cj aży dowska

nienazwałaby aniołów„ciałem ”,Sodom icizaśniezdawalisobiesprawy,żegościeLotaby lianiołam i(Rdz19,5),Judam ożem iećnam y śliichskłonnościhom oseksualne.(„Inne”ciałooznaczazapewne„inneniżto,której estzgodneznaturą”.„W
podobny sposób”nawiązuj edowersetu6im ożeoznaczać,żeludzieianiołowiewspółży lizesobą.OpróczFilona,niewielustaroży tny chpisarzy ży dowskichwskazy wałonahom oseksualnezachowaniam ieszkańcówSodom y.Większośćakcentowałabrak
gościnnościlubogólnąrozwiązłośćseksualną,cowm entalnościży dowskiej obej m owałotakżeczy ny hom oseksualne,chociażniety lko.)

8

Podobniewięcci„prorocyodsnów”:ciałaplugawią,Panowanieodrzucająi

wypowiadająbluźnierstwanaChwały.

8ci„prorocyodsnów”.Chodzioherety kówwspółczesny chJudzie,który chniepowstrzy m uj egroźbakary,j akaspotkałazwodzący chaniołów(w.6-7).
—Panowanie.Wariant:„Panowania”(chodzioaniołów,por.Ef1,21;Kol1,16).

8.

Tetrzy przy kłady starotestam entowestosuj eautorbezpośredniodobłędnowierców,którzy popełniaj ąpodobnegrzechy.Prorocyzesnówzostalij użwielokrotnienapiętnowaniwST(zob.Pwt13,2.4.6nadtouIz56,10iJr23,27nn[wLXX

34,9]).Choćwizj esennenależały dobardzostary chform przekazusłowaBożego,by ły wielokrotnienaduży waneiSTdom agałsięniepodważalny chsprawdzianówichautenty czności.Zuwaginazwodniczy charakterwidzeńwzm iankowany chwJud
m am y doczy nienianiewątpliwiezuroj eniam ilubwręcztworam ifantazj ipochodzeniaszatańskiego.Ciałaplugawią(zob.kom .2P2,10)m ożeodnosićsięwzestawieniuzprzy kładem Sodom itówj edy niedowy uzdaniaseksualnego.Natom iastodrzucenie
Panowania(l.poj .)oznaczaodrzucenieChry stusa.Liczbam nogawniektóry chkodeksachm ogłaby sięodnosićdoprzy j ętegowśrodowiskuJudkultusiłponadnaturalny ch.Możebłędnowiercy uważaliichpośrednictwozazbędne,polegaj ącbardziej na
swoim rzekom y m bezpośrednim poznaniuBoga(gnozie)?Jeszczedalej posuwaj ąsięform alnebluźnierstwaprzeciwinny m istotom nadnaturalny m :Chwałom(2P2,10winny m sensie–zob.kom .).Codopoj ęcia„chwały ”j akoprzy m iotuaniołów
(pierwotnieby łtoatry butBoży )zob.Hbr9,5iAp18,1.Angelologianowotestam entowa(takżepóźniej sza)wy kazuj eznaczneróżniceiwahaniawuj ęciuposzczególny chkategorii;nawetgranicam iędzy aniołam izły m iadobry m iwy daj esięw
niektóry chwy padkachpły nna(por.Judz2P).

8.Określenie„prorocy żesnów”odnosisiędosnówfałszy wy chproroków,którzy głosilikłam stwa,twierdzącj ednocześnie,żem ówiąprawdę(Jr23,25).„Chwały ”oznaczaj ązastępy anielskieróżnej rangi,który m wtrady cj iży dowskiej Bóg

przy dzieliłwładzęnadnarodam i,silam inatury itd.Nieokazy wanieszacunkuziem skim władzom istoj ący m zanim iduchowy m m ocom ,wy znaczony m przezBoga,powodowało,żechrześcij anuważanozawy wrotowców,coby łoj edny m zczy nników,
któredoprowadziły dopowszechny chprześladowańwcały m cesarstwierzy m skim .(Niektórzy badaczesugerowaliteż,żeprzeciwnicy Judy bluźnilianiołom j akoty m ,zapośrednictwem który chBógnadałPrawo,ponieważodrzucalij e.Niej estj ednak
j asne,czy powodem ichniem oralnościj estnegacj aPrawa.)

9

GdyzaśarchaniołMichał,toczącrozprawęzdiabłem,spierałsięociałoMojżesza,

nieodważyłsięrzucićwyrokubluźnierczego,alepowiedział:Panniechcięukarze!

9spierałsięociałoMojżesza.Zdaj esię,żeJudzależy tutaj odapokry fuWniebowzięcieMoj żesza,wedługktóregoMichał(Dn10,13+)odpierażądaniadiabła,dom agaj ącegosięciałaMoj żeszapoj egośm ierci.

9.

Wierszposługuj esięprzy kładem zaczerpnięty m zapokry ficznegopism aWniebowzięcieMojżesza,kom entuj ącegoPwt34,6,wy powiedźopogrzebaniuciałaMoj żesza.WtrakciesporuociałoMoj żeszaarchaniołMichał(por.Dn12,1;1Tes

4,16wy m ieniaty lkoogólny ty tuł:archanioł)niem iałodwagiwy powiedziećpotępiaj ącegowerdy ktupodadresem szatana,leczpozostawiłto–zuwaginaj egonaturę–sam em uBogu.Takżewdy skusj im iędzy aniołem aszatanem uZa3,2anioł
powołuj esięnienawłasny autory tet,alenaJahwe.

9.Michał(Dn10,13-21;12,1)iGabriel(Dn8,16;9,21)sąj edy ny m ianiołam i,któreposiadaj ąim ionawStary m Testam encie,stalisięwięcnaturalniedwom anaj popularniej szy m ianiołam iwówczesnej trady cj iży dowskiej .Michałby ł

strażnikiem Izraelainaj potężniej szy m archaniołem .

Trady cj eży dowskiedoty cząceśm ierciMoj żesza(niektórzy sądzili,żenieum arł,m im orelacj iPwt34)znaczniesięodsiebieróżniły.Wy daj esię,żem oty wtenzostałoparty naj ednej ztakichwersj i.WStary m Testam encieiliteraturze

ży dowskiej diabełpełniłrolęoskarży ciela.Tutaj archaniołMichałnieodpowiedziałnaj egozarzuty,leczpoleciłsprawęBoguj akonaj wy ższem uSędziem u.AnielskiposłaniecBoży woła„Panniechcięskarci!”,wy stępuj ącwobroniearcy kapłanawZa
3,2.

10

Cizaś[przeciwkotemu]bluźnią,czegonieznają;cozaśwprzyrodzonysposób

spostrzegająjakbezrozumnezwierzęta,toobracająkuwłasnemuzepsuciu.

10czegonieznają.Nieznaj ą,ponieważniem aj ąDucha(Rz1,9+)ipoznaj ąty lkowedługswoj ej natury by tów„psy chiczny ch”(w.19;por.1Kor15,44+);ludzie,który m ipogardzaj ągnosty cy.

10.

Znaczeniewierszazostałoom ówionewkom .do2P2,12(który opierasięnaJud10).Przezswoj ewy stępkiseksualneściągaj ąnasiebiebłędnowiercy karęodrzuceniawiecznego.

10.Fałszy winauczy cieleszy dzilizezwierzchnościanielskich,przy puszczalnietakżezszatana.Zwoj eznadMorzaMartwegowskazuj ą,żeniektórzy ludzieprzeklinaliszatana,Judanieaprobuj ej ednaktakiegopostępowania.Przy puszczalnie

zgadzasięj ednakzm orałem później szej rabinackiej opowieści:m ężczy znaim ieniem Pelim oszy dziłzdiabłaażdodnia,wktóry m tenm usięukazałiścigałażdołaźni,dziękiczem ubiedaknauczy łsięnależnej lekcj i.Por.teżSy r21,27.Chrześcij anienie
powinniprzem awiaćwsposóbautory taty wny natem attaj em ny chsprawBoży ch,który chniezechciałOnobj awić(por.Pwt29,29).

11

Biadaim,boposzlidrogąKainaioszustwuBalaamazazapłatęsięoddali,aw

buncieKoregopoginęli.

11.

Spośródtrzechnastępny chprzy kładówstarotestam entalny chhistorięBalaam aom awiakom .do2P2,15n.AnalogiebłędnowiercówzKainem(Rdz4,12–16)sąwielorakie:prześladuj ąoniludzipełny chwiary idobrej woli,postępuj ąc

wedługzłej skłonnościnurtuj ącej wichsercach.Wliteraturzej udaizm uKainby łuważany ogólniezaty pczłowiekabuntuj ącegosięprzeciwBogu,podpadłegopodpanowanieżądz.Podobnecechy posiadazresztąinny wy m ieniony buntownikKore
(Korach),opisany wLb16;przy kładnakara,j akaspotkałaj egooraztowarzy szy,by łaepizodem znany m powszechnie.

11.Wtrady cj iży dowskiej ,bardziej niżwStary m Testam encie,Kain(zob.kom entarzdo1J3,12)iBalaam (zob.kom entarzdo2P2,15)by lisy m bolem przy wódcówwiodący chludzidogrzechu.Balaam by łuważany zaj ednegoz

naj potężniej szy chprorokówpogańskich,wy korzy stałj ednakswoj ąm ocdozłego.Korewznieciłbuntprzeciwkowładzy Moj żesza(Lb16)istałsiętrady cy j nąpostacią,którasy m bolizuj ewtrady cj iży dowskiej buntprzeciwkoPrawu.

12

Ciwłaśnienawaszychagapachsązakałami,bezobawyoddająsięrozpuście...

samychsiebiepasą...obłokibezwodywiatramiunoszone...drzewajesienneniemające
owocu,podwakroćuschłe,wykorzenione...

12nawaszychagapach.Wariant:„oszustwach”(por.2P2,13).
—zakałami.Wulgata:„plam am i”.
—Herety cy uczestniczy liwięcj eszczewży ciuKościoła,ichintry gizostały świeżozdem askowane.Niezależnieodtego,czy chodziłooEuchary stięczy teżpoprostuo„agapy ”,której ąpoprzedzały,ichzachowanieprzy pom ina1Kor11,17-

22.

12.

Dalszeepitety rzucaj ąpewneświatłonapoczy naniabłędnowierców.Jeżeliprzy puszczenie,iżbłędnowiercam iby linawróceniesseńczy cy j estsłuszne,chodziłozapewneopróby przeszczepieniapewny chzwy czaj ówqum rańskichdouczt

chrześcij ańskich,czy liagap.Zresztąopisanedotądichpostępowanieczy niłokontaktznim iprzy posiłkach(uważany chzaszczególny wy razwspólnoty )niebezpieczny m .Nieby lionigodny m izasiadaniaprzy ucztachm iłości.Zarzutrozpusty om awiateż
2P2,13;m ożeonodnosićsiędoswoistego„bałwochwalstwa”(zob.kom .do1J5,21).Bardziej charaktery sty czneporównaniestanowiąobłokibezwodywiatramiunoszone(por.2P2,17).Fałszy wiświadkowieprawdy obiecuj ąwiele,niby obłoki
zapowiadaj ącedeszcz,leczwrzeczy wistościniem aj ąnicdodania.Stwarzaj ąwokółsiebiepozory posiadaniaspecj alny chobj awieńBoży ch(doktóry chpretendowałoQum ran),wrzeczy wistościzaśuganiaj ąsięzawłasny m ikorzy ściam i,asłowaich
rozganiawiatrniby ulotnechm ury (por.hy m ny 1QH8,16–18).Esseńczy cy częstoporówny walisiebiedodrzewzasadzony chnadpotokiem ,czy liurodzaj ny ch.Wbrewpozorom Juddem askuj eichj akobezowocny ch,nieposiadaj ący chznakówi
gwarancj iży cia:wykorzenione,nadaj ący chsięj edy nienawy cięcie.

12.OstatniaWieczerzaby łapełny m posiłkiem Paschalny m .Pierwotny Kościółpozostałwierny trady cj iuroczy stegoposiłku(„WieczerzaPańska”),któregoelem entam iby ły chlebiwino.Kom uniaj akopełny posiłekby łateżnazy wana

„ucztąm iłości”lub„agapą”.

„Ukry teskały ”(lub„niewidocznerafy ”-BTtłum aczy „zakały ”)by ły zwodniczeispowodowały śm ierćwielużeglarzy,którzy niezdołaliutrzy m aćokrętówzdalaodnich.Obłokibezwody obiecy wały deszczoczekuj ący m naniegoz

utęsknieniem rolnikom ,leczgoniespuszczały (Prz25,14).Obrazdrzewm ożenawiązy waćdożniw,któredobiegały końcapóźnąj esienią,kiedy wieledrzewzrzucałoliścieprzednadej ściem zim y.Możeteżoznaczać,żenieprzy niosły oczekiwany chw
lecieowocówiniem iały żadny chzawiązkówwczesnąwiosną.Wkażdy m raziedrzewateby ły naj wy raźniej m artwe(natem atprzy szłej drugiej śm ierci,zob.kom entarzdoAp2,11).

13

rozhukanebałwanymorskiewypluwająceswojąhańbę...gwiazdyzbłąkane,dla

którychnieprzeniknioneciemnościnawiekiprzeznaczone...

13gwiazdyzbłąkane.Wapokry fachży dowskichsy m bolem aniołówczęstosągwiazdy (por.KsięgaHenocha).

13.

Postępowaniem swoim zdradzaj ącałeswoj ezepsuciem oralne,staj ącsiępodobny m idom iotany chwichrem bałwanówm orskich(por.Mdr14,13).Takj akbałwany sąigraszkąży wiołu,podobnieesseńscy błędnowiercy niepanuj ąnad

swoim iżądzam iniosący m iichkuzagładzieihańbie.Gwiazdyzabłąkanewskazuj ąznównaśrodowiskoapokry ficzneKsięgiHenocha(rec.etiopska).Fałszy wiprorocy podobnisądobłądzący chplanet,którewy trąconezwłaściwegobiegudaj ąw
rzeczy wistościotoczeniuzwodniczeświatło.Człowiekwstaroży tnościdopatry wałsięanalogiim iędzy znikaj ący m igwiazdam ialudźm iodchodzący m iodBogaiporzucaj ący m iJegoprzy kazania.Dążąonikueschatologiczny m ciem nościom ,zdalaod
światłaBożego.

13.Wtrady cj igreckiej Afrody ta,boginim iłości,powstałazm orskiej piany,gdy wy kastrowanoty tanaUranosa(aluzj adonauczy cieligłoszący chrozpustę).Falepoj awiaj ąsięwZwoj achznadMorzaMartwegoj akosy m boloczy szczenia.

Wy rażenie„gwiazdy zbłąkane”oznaczazm ienneorbity gwiazd,wstaroży tnościzj awiskoprzy pisy waneczasam inieposłuszny m aniołom ,którem iały zostaćskrępowanewwy nikuBożegowy rokuizostały nazwane„gwiazdam i”wlKsiędzeHenocha.
Wiecznaciem nośćj akoBoży wy rokpoj awiasięw1KsiędzeHenochaiwinny chutworachży dowskich.Grzesznicy zostaliprzedstawienij akorozhukanebałwany wIz57,20orazwpóźniej szej trady cj iży dowskiej (Zwoj eznadMorzaMartwego).

14

RównieżonichprorokowałsiódmypoAdamiepatriarchaHenoch,mówiąc:Oto

przyszedłPanzmiriadamiswoichświętych,

15

abydokonaćsądunadwszystkimiiukarać

wszystkichbezbożnikówzawszystkiebezbożneczyny,poprzezktóreujawniłasięich
bezbożność,izawszystkietwardesłowa,którewypowiadaliprzeciwkoNiemubezbożni
grzesznicy.

15Cy tat(zapewnezpam ięci)zKsięgiHenocha1,9.

14–15.

Wierszenawiązuj ąznówdotrady cj ij udaisty cznej oHenochu,znanej wwieluwersj ach;przy toczonesłowaodpowiadaj ąnaj bardziej postacitekstuzachowanej wj ęz.etiopskim (1,9);aleniesądosłowny m cy tatem .

Naj prawdopodobniej Autorprzy taczałj eniezezwoj u,leczzpam ięci.NaturalnieSTniem ówinicodziałalnościprorockiej Henocha,wy m ieniago(j akoczłowiekaonadzwy czaj nej pobożności)j akosiódm egopoAdam iewliniigenealogicznej Seta
(por.Rdz5,3–18;1Krn1,1–3).Faktprzy taczania(dosłownegolubprzy bliżonego)słówzksięgiapokry ficznej niepowiniendziwić,gdy żdlaautoraJudstanowiłaonaliteraturęreligij nąprzy datnądoudowodnieniazam ierzony chtez.Przy by cieBoganasąd
wotoczeniuaniołówj estpowszechnieprzy j m owanąnaukąapokalipty kikanonicznej iniekanonicznej .

14-15.By przedstawićswoj ąm y ślJudacy tuj efragm ent1KsięgiHenocha1,9,który zawieraznanąopowieść.Przy toczony ury wekzapowiadapewnetem aty,którezostanąrozwiniętew1KsiędzeHenocha.

16

Cizawszenarzekająisąniezadowolenizeswegolosu,[choć]postępująwedług

swoichżądz.Ustaichgłosząsłowawyniosłeidlakorzyścimająwzglądnaosoby.

16Rem iniscencj azKsięgiHenocha5,5.

16.

To,żefałszywiprorocydaj ąchętnieupustswy m pożądliwościom ,powoduj eunichczęsteodruchy niezadowolenia,połączonegozszem raniem .Ichkońcowącharaktery sty kęuzupełniaj ązarzuty,poprzednioj użwzm iankowane,py chy

intelektualnej ,niskiej chęciosiągnięciawłasny chkorzy ści.Dotegonależy dodaćwzglądnaosoby (zakazany przezJk2,1),wy kluczaj ący właściwebezstronnepostępowanie.Mim owielucechpodany chprzezlist,charaktery sty kaj estzby togólna,by
um ożliwiałaj ednoznacznąidenty fikacj ęfałszywychproroków.

16.Słowa„cizawszenarzekaj ą”m ogąstanowićaluzj ędoszem raniaIzraelitównapusty ni,odnosząsięj ednakszczególniedoniewłaściwej m owy („twardesłowa”)zwersetu15istanowiąrozwinięciecy tatuzaczerpniętegoz1Księgi

Henocha,Staroży tnim oraliściwielokrotniepotępialischlebianieiopowiadalisięzaotwartą,szczerąm ową.Polity cy częstoposługiwalisiępochlebstwem ,by pozy skaćzwolennikówPochlebstwoby łoteżkwestiąży ciaiśm iercipoddany chwielucesarzy
Judawy powiedziałsięj użwcześniej natem atżądz(ww.6-8b)iwy niosłej m owy (ww.8c-10)fałszy wy chnauczy cieli.

Upomnieniaizakończenie

17

Wyzaś,umiłowani,przypomnijciesobietesłowa,którebyłyzapowiedzianeprzez

ApostołówPananaszego,JezusaChrystusa,

17słowa,którebyłyzapowiedzianeprzezApostołów.Nauczanieapostolskieotrzy m aneprzeztrady cj ę(w.3).

18

gdymówilidowas,żewostatnichczasachpojawiąsięszydercy,którzybędą

postępowaliwedługwłasnychbezbożnychpożądliwości.

18Nigdzienieznaj dziesiędosł.takiegozdania,leczj egoodpowiedniki(Dz20,29-31;1Tm 4,1;2Tm 3,1-5;4,3orazj użMt24,24;Mk13,22).

17–18.

Błędnowierstwoniej estwKościelezj awiskiem nieoczekiwany m .Apostołowie,anawetsam BoskiMistrz,zapowiadaliapostazj ęwokresieeschatologiczny m ,choćniedokładniesłowam iw.18.Szydercyniezaprzeczaj ącałości

depozy tuwiary,alezapewnedostosowuj ągodoswegoprakty cznegopostępowania.DrugiListśw.Piotra3,3–4wy m ienianp.szy dercówneguj ący chwsposóbzłośliwy celowośćoczekiwaniaparuzj i(zob.kom .).

19

Onitopowodująpodziały,[asami]sącieleśni[i]Duchaniemają.

19powodująpodziały.Wariant(Wulgata):„odłączaj ąsię”(odKościoła).—sącieleśni[i]Duchaniem aj ą.Toherety cy,którzy sąj ak„bezrozum nezwierzęta”(w.10).
17-19.Później siagnosty cy uważalisam y chsiebiezaludziduchowy ch,wnaj lepszy m razieinny chpoczy tuj ączaludzi„światowy ch"lub„cielesny ch”.Podwpły wem pewny chnurtówfilozofiigreckiej ,niektórzy fałszy winauczy ciele

przy puszczalniezaczęlij użzm ierzaćwkierunkutegostanowiska.Ponieważfałszy winauczy cieletwierdzili,żeposiadaj ąprorockienatchnienie(w.8),bezwątpieniauważaliteż,iżposiadaj ąDucha(por.kom entarzdow.20),Judapowiadaj ednak,że
całkowiciesąGopozbawieni.

20

Wyzaś,umiłowani,budującsamychsiebienafundamenciewaszejnajświętszej

wiary,wDuchuŚwiętymsięmódlcie

20Wty m fragm encietekstu(w.20-21)sąwy m ienioneTrzy Osoby (por.2Kor13,13),zodniesieniem dowiary,m odlitwy,m iłości,nadziei(por.1Kor13,13+).

21

iwmiłościBożejstrzeżciesamychsiebie,oczekującmiłosierdziaPananaszego,

JezusaChrystusa,[którewiedzie]kużyciuwiecznemu.

19–21.

Błędnowiercy powoduj ąswoj ąpostawąinaukąrozłam y iniezgodęwewnątrzwspólnoty.Wy wołuj ąnadtozgorszenieswoim uleganiem żądzom ;cielesnośćichpoleganapostępowaniuwedługzasad,j akiedy ktuj eskażonagrzechem

natura,niezaśDuch,pierwiastekży cianadprzy rodzonegowczłowieku(por.także1Kor2,13nn;15,44–46).Prawowiernichrześcij aniem aj ąbudowaćduchowy dom ,któregofundam entem będziesam JezusChry stus.Swoj ąnadziej ęeschatologiczną
będąopieraćnienawiedzy,alenam iłosierdziuBoży m ,gwarantuj ący m ży ciewieczne.

20-21.PonieważDuchŚwięty by łzwy kleuważany zaDuchaproroctwa,słowa„wDuchuŚwięty m sięm ódlcie”oznaczaj ąprzy puszczalnienatchnionąm odlitwę(1Krn25,3;Psalm y ),bardzoprawdopodobnaj esttakżem odlitwawj ęzy kach,

czy liglosolalia(por.kom entarzdoDz2,4;1Kor14).

22

Dlajednychmiejcielitość–dlatych,którzymająwątpliwości:

22-23Miłośćum ieróżniepotraktowaćty ch,którzy sąm niej lubbardziej skażeniherezj ą.—Wariant:„Jedny ch—ty ch,którzy sąchwiej ni—staraj ciesięprzekonać;23inny chratuj cie,wy ry waj ącichzognia;j eszczeinny m wreszcie

okażcieboj aźliwąlitość,m aj ącwewzgardzienawettunikęzbrukanąprzezciało”.

23

ratujcie[ich],wyrywajączognia;dladrugichzaśmiejcielitośćzobawą,mającw

nienawiścinawetchitonzbrukanyprzezciało.

22–23.

Faktbłędnowierstwastawiaprzedchrześcij anam ij eszczeinny problem natury prakty cznej .Miłośćchrześcij ańskaniepozwalanazupełnieoboj ętneprzej ścieoboknich,j aktoczy nilinp.zrzeszeniwQum ran,zalecaj ącodosobnienie

członkówgm iny odwszelkichm ożliwy chzły chwpły wów.Istniej ezresztąróżnicam iędzy poszczególny m ibłędnowiercam i;niewy kluczonaj estm ożliwośćbłądzeniaprzezsłabośćlubnieum iej ętność.Wieluchrześcij anwposzukiwaniuprawdy
napoty kałowątpliwości;ty m należy okazaćlitość,wy ry waj ącichzniebezpieczeństwaapostazj i,którątu(wśladzaAm 4,11iZa3,2)sy m bolizuj eogień.Maonwintencj iw.23szerszeznaczenieewentualnościkary eschatologicznej .Innagrupa
błędnowiercówpodpadłaj użniem alcałkowiciepodpanowaniebłędu.WobecnichKościółniezawiesiłwprawdziem iłosierdzia,aleniem niej kontaktznim ij estwy soceniebezpieczny.Błądinieprawośćsąniety lkozaraźliwe,alem ogąprzy lgnąćdo
wszy stkiego,conależy dotakiegobłędnowiercy.Wiersz23przedstawiatodrasty cznie,m ówiąconienawiści(wsensieabsolutnegody stansu)doichodzienia.Ciało,czy nniknaj bardziej podatny nawpły wy grzechuinieprawości,wy stępuj etutaj niem al
j akowy kładniksfery doczesnościizła.

22-23.Uży tetutaj słownictwozostałozaczerpniętezZa3,2i4,Judam aj ednaknam y ślity ch,którzy zostalisprowadzeninam anowceorazniebezpieczeństwozestrony fałszy wy chnauczy cieli.

24

Temuzaś,którymożewasustrzecodupadkuistawićwobecswejchwałybez

zarzutu,wradości,

24wradości.WWulgaciedodane:„wprzy j ściuPananaszegoJezusaChry stusa”.

25

jedynemuBogu,Zbawcynaszemu,przezJezusaChrystusa,Pananaszego,chwała,

majestat,mociwładzaprzedwszystkimiwiekamiiteraz,ipowszystkiewieki.Amen.

25Uroczy stadoksologia(por.Rz16,25-27+;Ef3,20;Ap1,6+),któraby ćm ożepochodzizliturgii.

24–25.

Końcowadoksologiazawieraj eszczepewnerem iniscencj epoprzedniej argum entacj i:Mocchroniącąprzedupadkiem daj eBóg,Onteżwlewaradośćpły nącązudziałuwobecnej iprzy szłej chwale.Drugaczęśćdoksologiiopierasię

natrady cy j ny chform ułach:j edy nośćBoga–naRz16,27;1Tm 1,17;m oc–naŁk1,51;Dz19,20itd.OkreślenieZbawcaprzy sługuj etutaj Bogu(zwy klebezpośrednioChry stusowi–por.Łk1,47;1Tm 1,1;2,3;Tt1,3iinne).Akcentchry stologiczny
brzm iwwy rażeniuprzezJezusaChrystusa,Rzecznikanaszegozbawienia.

24-25.Judakończy swój listuwielbieniem Boga,j aktozwy klem iałom iej scepodczasnabożeństwodprawiany chwsy nagodze.Mim owszelkichniebezpieczeństwutraty wiary (ww.3-23),Bógm ożeustrzecchrześcij anprzedupadkiem i

sprawić,by wy trwali.

TableofContents

WPROWADZENIEDOLISTÓWKATOLICKICH..3
Nazwa.3
Kanoniczność.4
Kolejność.5
WprowadzeniedoListuśw.Judy(B.P.)6
Okolicznościpowstania.6
Treśćiteologia.7
WprowadzeniedoListuśw.Judy(P.K.)8
Jud1.9
Adresicellistu.9
Charakterystykabłędnowierców..11
Upomnieniaizakończenie.15