Spistreści

WPROWADZENIEDOLISTÓWKATOLICKICH

..3

Nazwa

.3

Kanoniczność

.4

Kolejność

.5

WprowadzeniedoDrugiegoiTrzeciegoListuśw.Jana(P.K)

6

2J1

.7

Wstępnepozdrowienia

.7

Zaleceniemiłościbraterskiej

8

Ostrzeżenieprzednauczycielamifałszu

.9

Zakończenielistuipozdrowienia

.11

DrugiListśw.Jana

BibliaTysiąclecia

WydanieV

zkomentarzamiBibliiJerozolimskiej

WydawnictwoPallotinum

2006

WPROWADZENIEDOLISTÓW

KATOLICKICH

Nazwa

Zbiórlistówkatolickichobejmujesiedemróżnychpism,któreweszłydo

kanonuNT,lecznienależądobogatejspuściznyliterackiejPawła.Sąto:Listiw.
Jakuba,PierwszyiDrugiListśw.Piotra,Pierwszy,DrugiiTrzeciListiw.Jana
orazListśw.Judy.Nazwątąpoczątkowookreślanopisma,którezostały
skierowanedowieluwspólnotkościelnychlubdowszystkichwiernych:„listy
okólne”lub„listypowszechne”.Mogłajednakodpoczątkuodnosićsiędotych
listówjakouznanychwKościelekatolickim.Nazwatapojawiłasiępodkoniec
IIw.,awIVw.byłajużpowszechnieużywana.Listykatolickiesąważnymi
dokumentamipierwotnegochrześcijaństwa.UkazująonejużrozwiniętyKościół,
zajmującystanowiskowobecproblemówotaczającegoświata,azwłaszcza
wobecherezji,grożącychrozłamemwspólnoty.Ichautorzyopierająsięnanauce
itradycjiapostolskiejipodająreguływażnedlazachowanianieskażonegożycia
chrześcijańskiego.

Kanoniczność

ChociażlistyteprzypisujesiępostaciomważnymwKościelepierwotnym

(Jakubowi,Piotrowi,JanowiiJudzie),zichprzyjęciemdokanonubyłyduże
problemy.Starożytnespisyksiąguważanychzaświęteinatchnione,
potwierdzoneprzezsynodypierwszychwieków,świadcząotym,żeistniały
wówczaspewnewątpliwościcodokanonicznościListuśw.Jakuba,Drugiego
Listuśw.Piotra,DrugiegoiTrzeciegoListuśw.JanaiListuśw.Judy.Przede
wszystkimniebyłopewności,żepismaterzeczywiściepochodząodapostołów
Jakuba,Piotra,JanaiJudy.Wowychczasachbowiempowstawałowiele
apokryfów,którychautorzypodszywalisiępodimionadwunastuapostołów.
Pierwszykanonwymieniającywszystkielistykatolickiewliczbiesiedmiu
pochodzizIVw.(ustalonynasynodziewLaodyceiw360r.).

Kolejność

Wpierwszychkodeksachlistykatolickiebyłynajczęściejumieszczanepo

DziejachApostolskich.WobecnymkanonieNTstanowiąoneosobnągrupę
międzylistamiPawłaaApokalipsąwedługśw.Jana.Ichkolejnośćwramach
grupy„siedmiu”zostałaustalonanaWschodzienapodstawieGa2,9,gdzie
Pawełwylicza„kolumny”Kościoła:Jakuba,PiotraiJana.Sąoninazwani
„kolumnami”,ponieważwpierwotnymKościeleodegralinajwiększąrolę.
Dopieroponich,nasamymkońcu,znajdujesięListśw.Judy,któryzamyka
grupęlistówkatolickich.ZewzględunawielkieznaczeniePiotrawKościele
rzymskimkodeksyzachodniepodawaływkanoniekolejnośćlistów:Pierwszyi
DrugiListśw.Piotra,Pierwszy,DrugiiTrzeciListśw.Jana,Listśw.Jakuba,
Listśw.Judy.Jednakżeśw.Hieronim(początekVw.)wswymtłumaczeniu
zwanymWulgatąposzedłzatradycjąwschodnią.KiedyKościółzachodni
zaakceptowałjegoprzekład,przyjąłtakżeustalonąprzezniegokolejność.

WprowadzeniedoDrugiegoiTrzeciegoListuśw.

Jana(P.K)

Dwadalszekrótkielistypochodząodtegosamegoautora,przedstawiającego

sięjakoprezbiter.Tenhonorowytytułodnosiłsięnajczęściejdozwierzchnika
wspólnotchrześcijańskich.Ponieważobalistyzdradzająjednoznacznie
charakterJanowy,tradycjaprzyjmowałanaogół(choćniebezpewnychwahań)
jakoprezbiterapostaćśw.JanaApostoła.Wkażdymraziepismapochodząze
środowiskazwiązanegobardzościśleześw.Janem.

Adresatem2JjestWybranaPani–zapewnejednazewspólnotAzji

Mniejszej.Treśćjegojestbardziejkonkretnaniż1J,choćtematykabardzo
podobna:zachętadomiłościbratniejorazostrzeżenieprzedbłędnowierstwem
(doketyzmem?).

3JkierujesiędobliżejnieznanegoGajusa,zaufanegoprezbiterawe

wspólnocie.Zawieraonpochwały(dlaGajusazagościnnośćświadczoną
misjonarzomidlaDemetriusza)oraznaganędlaDiotrefesa,prawdopodobnie
zbytpewnegosiebiezwierzchnikawspólnotyorazprzeciwnikaAutoralistu.
Wątekdoktrynalnyjestsłaborozwinięty(por.jedynie3J11).

2J1

Wstępnepozdrowienia

1

[Ja]prezbiter–doWybranejPaniidojejdzieci,któremiłujęw

prawdzie,inietylkojasam,aletakżewszyscy,którzyznająprawdę,

1prezbiter.Tytułzarezerwowanydlazwierzchnikówwspólnot(por.Tt1,5+).WtymprzypadkuchodzioapostołaJana,wybitnegozwierzchnikawspólnotwAzjiMniejszej.
—doWybranejPani.Albo„NajwyższejPani”,cojestpoetyckąmetaforą,określającąkonkretnąwspólnotę,którejnieznamy,aktórapozostawałapodjurysdykcjąprezbiteraibyła

zagrożonazpowodupropagandyfałszywychnauczycieli.

2

[amiłuję]zewzględunaprawdę,jakawnastrwaipozostaniez

naminawieki.

3

Łaska,miłosierdzieipokójBogaOjcaiJezusa

Chrystusa,SynaOjca,[niech]będąznamiwprawdzieimiłości!

3miłosierdzie.SłowotoniewystępujenigdzieindziejwpismachJanowych.

1–3.

WstęplistuodpowiadawogólnychzarysachstylowiprzyjętemuwpozostałychlistachNT,zawieranadtospecyficznieJanowepojęciaomówionejużw1J,jakmiłowaćwprawdzie.

Zgodniezutartymzwyczajemformułapozdrowieniaulegarozszerzeniu.Autorlistuokreślasięjakoprezbiter(tj.starszy).Wokreśleniutymniechodziourząd(jaknp.uśw.Pawła„apostoł”)anio
prosteokreśleniepodeszłegowieku(zresztąniewątpliwego),aleoepitet,któryprzylgnąłwKościołachdoAutora,takżewszelkadwuznacznośćjestwykluczona.Bezwątpienianadajeonokrótkiemu
pismuznacznyautorytet.Panijestrówniezaszczytnymepitetemwspólnotychrześcijańskiej(niezaśpojedynczejosoby,którabynosiłaimięKyrialubEklekte);podobnegozwrotuużywa1P5,13.
Konsekwentniedziećmisączłonkowietejwspólnotychrześcijańskiej(negatywnie–zob.Ap2,23).Umiłowaniewprawdzieniemasensuchrystologicznego,jakobyprawdąbyłJezusChrystus,ale
oznaczawprost„szczerze”,„prawdziwie”.Natomiastprawdawymienionawostatnimsłowiew.1iww.2oznaczarzeczywistośćBożą,istniejącątrwalewchrześcijanach(por.1J1,8;2,4);jakotaka
jestonawiecznaiprowadzidosferywieczności.

Pozdrowienie(w.3)możnaokreślićjakostereotypowe(por.1Tm1,2;2Tm1,2).Trzyterminywyrażająsumędóbrzbawczych,obiecanychwSTizrealizowanychprzezJezusaChrystusa:

łaskęzbawienia,udzielanąchrześcijanombezichzasługi,jedynietytułemmiłosierdziaBożego,iwreszciejejowoc–absolutnypokój,któregoświatniezna(por.J14,27;16,33).

1-3.„Prezbiterzy”pełnilifunkcjęprzełożonychwlokalnychwspólnotachżydowskichzracjiswojegowieku,znaczeniaiszacunkujakimbyliotaczani.Zamiastpodkreślaćswojąapostolską

pozycję,Janodnositutajdosiebietentytuł(por.1P5,1).„WybranaPani”możeodnosićsiędoprorokinilubstarszej(por.3J4;przeciwnieniżwAp2,23).Tutajjednakoznaczaprzypuszczalnieraczej
lokalnąwspólnotęwierzących(zob.w.13).ZarównoIzrael,jakiKościółbyłyprzedstawianejakokobieta.

4

Ucieszyłemsiębardzo,żeznalazłemwśródtwychdziecitakie,

którepostępująwedługprawdy,zgodniezprzykazaniem,jakie
otrzymaliśmyodOjca.

4postępująwedługprawdy.Dosł.:„chodząwprawdzie”.Mowaotym,żezachowująprzykazaniawmiłości.

4.

Dozwykłegoformularzalistunależypochwałapodadresemwspólnoty.Maonatutajcharakterbardzoosobisty.Autorcieszysię,iżniektórzyspośródKościoła,doktóregopisze,

postępujązgodniezprzykazaniami,awięcwedługprawdy.Niechodzituokonkretneprzykazanieczyważniejszeprzykazania,aleocałośćpostępowaniareligijno-moralnego(dokładniej–zob.1J
3,23).AutoremprzykazańjestOjciec,aodNiegootrzymałjeJezus(por.J10,18;12,49;15,10).Samfakt,żeAutorznalazłtylkoniektórychpostępującychwedługprawdy,każeprzypuszczać,iżnie
wszyscytrzymająsiętejdrogi.

Zaleceniemiłościbraterskiej

5

Aterazproszęcię,Pani,abyśmysięwzajemniemiłowali.A

piszącto–niegłoszęnowegoprzykazania,leczto,któremieliśmyod
początku.

5.

Wtychokolicznościachzrozumiałestajesięwezwaniew.5dowzajemnejmiłości,przykazaniaznanegowszystkimdoskonaleodpoczątku,tj.odnawrócenianawiaręchrześcijańską.

6

Miłośćzaśpoleganatym,abyśmypostępowaliwedługJego

przykazań.Jesttoprzykazanie,ojakimsłyszeliścieodpoczątku,że
wedługniegomaciepostępować.

6Innemożliwetłumaczenietrzeciegoiczwartegostychu:„Toprzykazaniewinniściezachowaćtakim,jakimprzyjęliściejeodpoczątku”.

6.

Wyjaśnienieistotymiłości(obejmującejmiłośćBogaibliźniego)odpowiadarefleksjiw1J4,7nn.WkażdymraziemiłośćniepolegawgmyśliAutoranajakichśuniesieniach,na

zapewnieniachlubwielkichsłowach(por.1J3,18),tymmniejnarzekomymgłębszympoznaniuBoga,jakieprzypisywalisobiegnostycyzującyheretycy,alenaczynnymzaangażowaniuwedług
przykazań(por.1J5,2)Bożych,którychnajwyższyminajpełniejszymwykładnikiemjestkrólewskieprzykazanie(l.poj.)miłości.

4-6.Przykazanie,októrymJantutajwspominabyłoprzykazaniemstarym,znajdowałosiębowiemwPrawie(Kpł19,18).PrzykładJezusanadalmujednaknoweznaczenie(J13,34-35).W

kontekście1i2ListuJana„miłowaniesięwzajemnie”oznaczawięźzchrześcijańskąwspólnotą(zamiastopuszczaniajejjaktoczyniliapostaci).

Ostrzeżenieprzednauczycielamifałszu

7

Wielubowiempojawiłosięnaświeciezwodzicieli,którzynie

uznają,żeJezusChrystusprzyszedłwcieleludzkim.Takijest
zwodzicielemiantychrystem.

7.

Sytuacja,wjakiejznajdujesięwspólnota,jestdośćpodobnado1J(por.4,1),gdzierównieżjestmowaofałszywychprorokach,przynoszącychwielkąszkodęprawowiernemuKościołowi.

Jaksięwydaje,rozwijająonidośćdynamicznądziałalność(por.wieluipojawiłosię,dosł.„wyszło”).Rodzajichbłędujestanalogicznydoomówionegow1J4,2(zob.kom.);wkażdymraziechodzio
błędnowierstwochrystologiczne,zpewnościązaśnieoherezjęcodopowtórnegoprzyjściaJezusa(którenastąpinietylewciele,ilewgokreśleniaNTwchwale).Niemniejwystąpieniefałszywych
świadkównaukioChrystusiejestznamieniemzbliżającegosiędokonaniaeschatologicznego;świadcząotymterminytakie,jakzwodziciel(dosł.:rzecznikbłędu)iantychryst,omówioneszerzejjużw1
J4,3(por.także1J2,18nnodziałalności„antychrystów”).

8

Uważajcienasiebie,abyścienieutracilitego,cozdobyliście

pracą,leczżebyścieotrzymalipełnązapłatę.

8zdobyliściepracą.ZaWulgatą.Grec:„zdobyliśmypracą”.

9

Każdy,ktowybiegazbytnionaprzód,anietrwawnauce

[Chrystusa],tenniemaBoga.KtotrwawnauceChrystusa,tenmai
Ojca,iSyna.

9wybiegazbytnionaprzód.Heretycyuważalisiebieza„postępowych”,pretendującdoprzekraczaniagranicnauczaniaapostolskiego(1J2,18.23),abyoddawaćsięgrzeczystychspekulacji

(por.1Tm6,4+;2Tm2,16;Tt3,9;itd.).

—wnauceChrystusa.MożesiętoodnosićzarównodonauczaniasamegoChrystusa,jakrównieżdonauki,któraGodotyczy.

8–9.

Wobliczuzbliżającegosiękońcanakazanajestspecjalnaczujność,przedstawionajakowysiłekfizyczny:chrześcijaniewśródwyrzeczeń,prześladowańiudrękirealizująswą

chrześcijańskąegzystencjęwiary,zdążająckużyciuwiecznemu.Błędnowierstwomożepostawićjegootrzymaniepodznakiemzapytania(ozapłacieeschatologicznej–zob.Mk9,41iMt10,42).
Najpewniejsządrogąjestta,którąwskazujeprzekazapostolski;zapobiegaonazejściunabezdroża.Błądtenpopełniająszczególniegnostycyzującyheretycy,niezadowalającysiępowszechnieznanymii
wyznawanymiprawdami,leczszukającygłębszej,ezoterycznejichmyśli.Wybiegającnaprzód,tj.usiłujączgłębićobjawionątreśćświatłemwłasnegorozumu(niezaśzpomocąDuchaŚwiętego),
schodząnaderłatwonamanowce.Wtensposóbnietylkoniedochodządoprawdy,lecztracąwłaściweijedynieprawdziwepoznanieBogaprzezJezusaChrystusa.Trudnopowiedziećcoś
dokładniejszegoonaturzetegobłędu.Prawdopodobniemaoncharakterchrystologiczny,zwłaszczajeślirozumiećwyrażenienaukęChrystusawsensieprzedmiotowymjako„naukęoChrystusie”.O
korelacjiposiadaniaSynaiOjca–zob.kom.do1J2,22n.

10

Jeśliktośprzychodzidowasitejnaukinieprzynosi,nie

przyjmujciegododomuiniepozdrawiajciego,

10.Podróżnymnależałoudzielaćgościnyiprzyjmowaćdodomu(por.3J5-6;chociażniejesttopewne,domy,októrychtutajmowa,mogątakżeoznaczaćdomowe-Kościoły).Pierwsi

misjonarzechrześcijańscyodsamegopoczątkuzdanibylinaludzkągościnność(Mt10,9-14).Wędrownifilozofowiezwanisofistamipobieraliopłatęzaswojenauki,podobniejaktoprzypuszczalnie
czyniliniektórzyprzeciwnicyPawławKoryncie.

PodobniejakŻydzinieugościlibySamarytanlubinnychludziuważanychzabezbożnych,chrześcijaniemieliprzyjmowaćpodróżnychdoswojegodomuwsposóbselektywny.Utwory

wczesnochrześcijańskie(szczególniedokumentskładającysięztradycji,którecieszyłysięszczególnymautorytetem,zwanyDidache)dowodzą,żeniektórzyprorocyiapostołowiewiedliżywot
wędrownychnauczycieliorazniewszyscyonibyliprawdziwymiprorokamiiapostołami.Pozdrowieniabyłyistotnymelementemówczesnegosavoirvivre’u.Pozdrowienie(„Pokójniechbędzieztobą”)
miałobyćbłogosławieństwemlubmodlitwąoudzieleniepokoju.

11

albowiemktogopozdrawia,stajesięwspółuczestnikiemjego

złychczynów.

10–11.

Oniebezpieczeństwieszerzącegosiębłędnowierstwaświadczy,zakazjakiegokolwiekkontaktuzpodobnyminauczycielami.Św.Paweł(2Kor11,4)nakazujeraczej,bynie

reagowanonaichnaukęgniewem.Zupełnieinaczej–raczejanalogiczniedo2J–zalecapostępowaćznimiśw.IgnacyAntiocheński,osądzającichniezwykleostro:„Unikajcieichjakdzikichzwierząt.
Sątozaprawdępsywściekłe,kąsającemilczkiem.Strzeżciesięich,botrudnojeuleczyć”.„Przestrzegamwasjednakprzedzwierzętamidrapieżnymiwpostaciludzkiej,którychniepowinniścienietylko
podejmować,alejeślimożliwe,nawetsięzniminiespotykać…”(Ign.Ant.,Ef.,7,1;Smyrn.,4,1).Zalecenienieprzyjmowaniaich,tj.nieudzielaniagościnyiniepozdrawiania,nabieraspecjalnego
wyrazuwświetlepanującychpowszechnienaWschodziezasadwzajemnejgościnności.JednakjużJezusnakazywałzerwaniejakiejkolwiekłącznościuczniówztymi,którzynieprzyjmująradosnej
nowinyokrólestwieBożym(por.kom.doMt10,14iŁk10,10–11).ZrzeszeniewQumranzakazywałokontaktów–itojakichkolwiek–zludźmispozaeschatologicznejspołeczności,wobawieo
infiltracjęzła.Przejawyżyciawspólnoty,takiejakposiłekczynawetpozdrowienie,wprowadzałyznacznieściślejsząwięźmiędzyludźminiżdzisiaj.Pozdrowieniezawierałożyczeniepokojuzbliżone
dobłogosławieństwa,awięcstanowiłoaprobatępostępowaniapozdrawianegoipośredniogłoszonejprzezniegonauki.Oznaczałobytowspółudziałwcudzychgrzechach(otakiejewentualnościmówi1
Tm5,22),w2Jmianowiciebłędnowierstwa,gdybypozdrawianymbyłfałszywynauczyciel.Oodróżnieniujegoodprawdziwegoposłańcaprawdymówił1J4,4–6(oodróżnianiuduchów).

11.WZwojachznadMorzaMartwegoczytamy,żeten,ktoudzieliłgościnyapostacie,byłuważanyzasympatykaodstępcówijakotakiusuwanyzgronawiernych(podobniejaksam

apostata).Napodobnejzasadzie,udzielaniegościnylubbłogosławieństwafałszywemunauczycielowibyłotraktowanejakokolaborowanieznim.

Zakończenielistuipozdrowienia

12

Wielemógłbymwamnapisać,aleniechciałemużywaćkartyi

atramentu.Leczmamnadzieję,żedowasprzybędęiosobiściez
wamiporozmawiam,abyradośćnaszabyłapełna.

12radośćnasza.Wariant(Wulgata):„waszaradość”.

13

DziecitwejWybranejSiostryślącipozdrowienia.

13ChodzituoKościół,prawdopodobniewEfezie,gdzieprzebywałapostołwczasiepisanialistu.

12–13.

Jaksięwydaje,ostatnieostrzeżeniebyłogłównymcelemnapisanialistu.AutorzamierzaodbyćpodróżdotegoKościołairezygnujezdalszegoomawianiasprawdrogąlistowną.W

tamtymczasiebezpośrednia,osobistarozmowabyławyżejcenionaniżlist;pisanyzresztątakżeprzezśw.Pawłaiinnychautorówraczejwsprawachwyjątkowych.Toteżbezpośrednikontaktz
tamtejszymichrześcijanamibędzieźródłemtymwiększejradościdla„starszego”.Krótkiepismokończysiępozdrowieniamiprzekazanymiodgminy,wktórejprzebywaAutor,określonejmianem
siostrzanejwstosunkudoadresatów,równieżjakioniwybranejdożyciawiecznego.

12-13.„Karta”oznaczatutajpapiruswykonanyztrzcinyizwijanywrolkę.Pisanozapomocązaostrzonejnakońcutrzciny.„Atrament"wytwarzanozwęgladrzewnego,żywicyroślinneji

wodyListuważanozamarnysubstytutosobistejobecnościautoralubmowy,którąmógłbywygłosić.Nadawcykończyliczasamiswojelistyobietnicą,żepełniejomówiąsprawę,gdyspotkająsię
osobiściezczytelnikami.

TableofContents

WPROWADZENIEDOLISTÓWKATOLICKICH..3
Nazwa.3
Kanoniczność.4
Kolejność.5
WprowadzeniedoDrugiegoiTrzeciegoListuśw.Jana(P.K)6
2J1.7
Wstępnepozdrowienia.7
Zaleceniemiłościbraterskiej8
Ostrzeżenieprzednauczycielamifałszu.9
Zakończenielistuipozdrowienia.11