A

S Y S T A

D

E N T Y S T Y C Z N A

20

P R A C A

Z

P A C J E N T E M

Metoda wybielania zębów

stosowana w gabinecie stomatologicznym

Powszechnie uważa się, że atrakcyj-
ny wygląd ma wpływ na osiągnięcie
sukcesu w życiu osobistym i zawo-
dowym. Coraz częściej do gabine-
tów stomatologicznych zgłaszają się
osoby chcące nie tylko leczyć zęby,
ale przede wszystkim poprawić ich
barwę. Szeroki uśmiech ozdobiony
pięknym, jasnym uzębieniem stał
się nieodzownym atrybutem ludzi
sukcesu. Białe zęby dają poczucie
pewności siebie oraz wiary we wła-
sne siły i możliwości. Aby sprostać
obowiązującym trendom, staramy
się wszelkimi sposobami przywró-
cić naturalną barwę zębów lub roz-
jaśnić ich odcień. Najczęściej stoso-
waną metodą poprawy barwy zębów,
a co najważniejsze nieinwazyjną, jest
wybielanie. Ma ono na celu usunię-
cie przebarwień różnego pochodze-
nia (1-6).

R

ODZAJE

PRZEBARWIEŃ

Przebarwienia zębów mogą być spo-
wodowane czynnikami miejscowy-
mi lub ogólnoustrojowymi. Zmiany
mogą dotyczyć zarówno uzębienia
stałego, jak i mlecznego. Przebarwie-
nia miejscowe dzielimy na egzogenne
i endogenne. Wśród czynników powo-
dujących przebarwienia pochodzenia
endogennego wymienić należy: urazy
zębów, pozostawienie martwej miazgi
w kanałach, materiały do wypełniania
kanałów korzeniowych i próchnicę.
Przebarwienia miejscowe o charakte-
rze egzogennym powstają w wyniku
działania substancji zawierających
barwniki, takich jak: preparaty żelaza,

SŁOWA KLUCZOWE



wybielanie

zębów, przebarwione zęby, nadtlenek
wodoru

STRESZCZENIE



Wybielanie zębów

jest jednym z zabiegów coraz częściej
stosowanych w stomatologii estetycznej.
Dzięki znajomości odpowiednich
technik stomatolog jest w stanie
znacznie poprawić kolor zębów
pacjenta. W artykule przedstawiono
metody wybielania przebarwionych
zębów. Omówiono wskazania
do leczenia i powikłania związane
z wybielaniem.

dr n. med. Ksymena Staroń-Irla

W

e współczesnym

świecie dążenie

do ładnego, młodzieńczego
i zdrowego wyglądu stało
się ważnym aspektem
życia człowieka.

czerwone wino, kawa i tytoń. Prze-
barwienia ogólnoustrojowe najczę-
ściej spowodowane są antybiotykami
z grupy tetracyklin lub przedawkowa-
niem fluoru. Są one najbardziej opor-
ne na wybielanie.

Do charakterystycznych przebar-

wień zębów pochodzenia ogólno-
ustrojowego należą:
• barwa kredowobiała – fluoroza,

dysplazja szkliwa, niedoczynność
tarczycy;

• barwa niebiesko-biała – nadczyn-

ność tarczycy i grasicy;

• barwa żółta – tetracykliny, zatrucie

fluorem, hipoplazja szkliwa, niedo-
czynność nadnerczy, barwa bursz-
tynowa – choroba Capdeponta;

• barwa brązowa – aplazja szkliwa,

awitaminoza A i D, hipofosfatazja;

• barwa szara – mukowiscydoza, cy-

stowate zwłóknienie trzustki;

• barwa szaroniebieska – choroba he-

molityczna noworodków;

• barwa szaroczerwona – białaczka;
• barwa szarobrązowa – dentinogene-

sis imperfecta, melanodoncja;

• barwa czarna – choroba błękitna;
• barwa czerwonobrązowa – porfiria

wrodzona (1, 2).

W

YBIELANIE

Wybielanie jest reakcją chemiczną po-
legającą na procesie utleniania. Czyn-
nikiem aktywnym są atomy tlenu po-
chodzące z nadtlenku mocznika lub
nadtlenku wodoru. W celu przyspie-
szenia reakcji utleniania można zasto-
sować źródła ciepła i światła, takie jak
laser argonowy i półprzewodnikowy

2

/ 2 0 1 3

21

P R A C A

Z

P A C J E N T E M

oraz lampy: UV, plazmowe, łukowe,
halogenowe i diodowe. Uwolniony
nadtlenek wodoru jest związkiem sil-
nie utleniającym i bardzo łatwo ule-
ga destabilizacji na rodniki tlenowe.
Rodniki są bardzo nietrwałe i szybko
reagują z innymi rodnikami lub czą-
steczkami. W przypadku wybielania
związkami, które łączą się z rodnika-
mi, są substancje, które chcemy roz-
jaśnić. W pierwszej fazie wybielania
reagują mocno zabarwione, cykliczne
związki organiczne. Produktami tej
reakcji są znacznie jaśniejsze niena-
sycone związki o budowie liniowej.
Utlenienie w dalszym etapie tego
rodzaju związków prowadzi do po-
wstania bezbarwnych, wielowodoro-
tlenowych alkoholi. Utworzone w ten
sposób proste związki powodują
zmianę absorpcji przez szkliwo. Ząb
pochłania mniej światła, co daje efekt
jaśniejszej barwy. W tym momencie
należałoby zakończyć prawidłowo
prowadzony proces wybielania. Prze-
kroczenie tego etapu może prowadzić
do rozpadu części organicznej szkli-
wa z całkowitym jego utlenieniem
do CO i H

2

O (1, 7, 8).

Wybielanie zębów z żywą miazgą

z zastosowaniem komercyjnych pre-
paratów można podzielić na wybie-
lanie w gabinecie stomatologicznym
(in-office) oraz wybielanie domowe
nakładkowe (night-guard). Są to meto-
dy wymagające nadzoru stomatologa.
Powinny zostać poprzedzone bada-
niem lekarskim, doborem pożądane-
go odcienia i profesjonalnym czysz-
czeniem zębów (9, 10).

Badanie lekarskie poprzedzające za-

bieg wybielania zębów obejmuje:
1. wywiad ze szczególnym naciskiem

na informacje dotyczące stosowa-
nych leków, obecności zaburzeń ge-
netycznych, anoreksji lub bulimii,
chorób gruczołów wydzielniczych,
stężenia fluoru w środowisku,
używek i nałogów oraz nawyków
powodujących mikrouszkodzenia
szkliwa;

2. wizualną ocenę rodzaju przebar-

wień, ich rozległości i głębokości;

3. badanie wewnątrzustne, oceniające

stan tkanek miękkich i twardych,
liczbę, rodzaj, a przede wszystkim
szczelność wypełnień;

4. badania dodatkowe, takie jak zdję-

cia rentgenowskie czy badanie ży-
wotności miazgi.
Dobór koloru zębów odbywa się

poprzez porównanie ich barwy z klu-
czem kolorów, np. firmy Vita. Można
także użyć metody kolorymetrycznej
lub spektrofotometru. Dobór odcienia
powinien odbywać się przy udziale
pacjenta i uwzględniać jego osobiste
życzenia. Bardzo ważne jest również,
aby pacjent został poinformowany,
że wybór oczekiwanego koloru może
być ograniczony rodzajem przebar-
wień i możliwościami środków wy-
bielających.

Ostatnim etapem poprzedzającym

zabieg wybielania zębów jest ich pro-
fesjonalne czyszczenie. Wykonujemy
je za pomocą gumki i szczoteczki z od-
powiednią pastą lub piaskarki higie-
nicznej w zależności od potrzeby (7).

Wybielanie w gabinecie
Najpopularniejszym, najskuteczniej-
szym, a zarazem najbezpieczniejszym
sposobem wybielania zębów żywych
jest metoda profesjonalna, wykony-
wana w gabinecie stomatologicznym,
z zastosowaniem agresywnie działa-
jących związków, nazywana power
bleaching.

Wskazaniami do przeprowadzenia

wybielania w gabinecie są: chęć pa-
cjenta do uzyskania szybkiego efektu;
życzenie pacjenta, by zabieg wykonać
w gabinecie pod kontrolą lekarza; wy-
bielanie całego uzębienia; wybielanie
pojedynczych zębów z żywą miazgą.

Przeciwwskazania stanowią: nad-

wrażliwość zębów, duża liczba wy-
pełnień, ciąża, wiek poniżej 14. roku
życia.

Stosując tę metodę wybielania zę-

bów, używamy preparatów o stężeniu

około 35%. W związku z zastosowa-
niem środków o wysokim stężeniu
pacjent musi być odpowiednio przy-
gotowany do zabiegu. Powinien mieć
założone okulary ochronne oraz war-
gi i policzki odsunięte od łuków zę-
bowych za pomocą retraktora. Błonę
śluzową jamy ustnej zabezpieczamy
specjalną żywicą światłoutwardzalną,
tzw. barierą dziąsłową – gingival barier,
którą nakłada się pasmem o szerokości
ok. 5 mm i grubości 1,5-2 mm, tak aby
zachodziła 0,5 mm na powierzchnię
zęba. Po aplikacji żywicę utwardza się
przy użyciu lampy polimeryzacyjnej.

W celu zmniejszenia intensywno-

ści przebarwienia zębów niektórzy
autorzy zalecają przed rozpoczęciem
wybielania wstępne wytrawienie po-
wierzchni szkliwa 37-proc. kwasem
ortofosforowym. Po osuszeniu zębów
środek wybielający nakłada się bez-
pośrednio na powierzchnię szkliwa
za pomocą specjalnych końcówek lub
jednorazowym pędzelkiem. Żel nakła-
da się na każdą wybielaną powierzch-
nię warstwami o grubości 2 mm, mie-
szając go delikatnie na powierzchni
zęba ruchami okrężnymi, upewniając
się, że szkliwo jest całkowicie przykry-
te. Następnie do jego aktywacji sto-
suje się odpowiednie źródło energii
z odległości około 30 cm przez czas,
jaki zaleca producent danego prepa-
ratu. Po zakończeniu zabiegu preparat
wybielający usuwa się, najlepiej z uży-
ciem ssaka, i sprawdza kolor zębów.
W przypadku gdy osiągnięty efekt nie
jest zadowalający, zabieg można po-
wtórzyć do 4 razy.

Po zakończeniu wybielania poleca-

my pacjentowi przepłukać jamę ustną
dużą ilością letniej wody, zdejmujemy
gingival barier i wykonujemy fluory-
zację zębów. Należy poinformować
pacjenta o konieczności stosowania
białej diety przez 48 godzin po zabie-
gu, a także unikaniu palenia tytoniu
i spożywania potraw gorących lub bar-
dzo zimnych. Po około 2 tygodniach,
kiedy nastąpi stabilizacja koloru,

A

S Y S T A

D

E N T Y S T Y C Z N A

22

P R A C A

Z

P A C J E N T E M

można przystąpić do ewentualnej
wymiany wypełnień kompozytowych
(1, 2, 11).

Wadami tej metody są: wysoki

koszt, spadek siły wiązania między
wypełnieniem a tkankami zęba,
trudny do przewidzenia rezultat, nie-
znany czas utrzymania się wyników
leczenia.

Natomiast wśród zalet wymieniamy:

krótki czas potrzebny na uzyskanie
efektu wybielenia, narażenie na kon-
takt z preparatem jedynie wargowych
powierzchni zębów, zabieg wykony-
wany przez lekarza (1, 2).

Preparaty do wybielania przepro-

wadzanego w gabinecie stomatolo-
gicznym:
• 35-proc. nadtlenek mocznika – Opa-

lescence Quick (Ultradent);

• 35-proc. nadtlenek wodoru – Opale-

scence Xtra (Ultradent), Pola Office
(SDI);

• 38-proc. perhydrol – Opalescence

Xtra Boost (Ultradent);

• 30-proc. perhydrol – Illumine (Dent-

sply DeTrey);

• 35-proc. nadtlenek karbamidu –

Quick-start (Den-Mat), Insta-Brite
(Bisco), Opalescence Quick (Ultra-
dent);

• 30-proc. nadtlenek karbamidu –

lnsta Bite (Brisco);

• 44-proc. nadtlenek karbamidu – Li-

fe-Like;

• 35-proc. woda utleniona – Supero-

xol, HiLite (Shofu), Accel;

• 52-proc. nadtlenek mocznika – Car-

ba-mide Pcroxide (Bisco) (2, 11).
Zabiegi wybielania zębów, również

te przeprowadzane w gabinecie sto-
matologicznym pod nadzorem leka-
rza, obarczone są ryzykiem wystą-
pienia objawów ubocznych zarówno
wczesnych, jak i późnych.

P

OWIKŁANIA

PO

WYBIELANIU

Powikłania mogące wystąpić po wy-
bielaniu zębów z żywą miazgą prze-
prowadzonym w gabinecie stomato-
logicznym to między innymi:

• nadwrażliwość zębów,
• termiczne uszkodzenie zębów,
• uszkodzenia termiczne i chemiczne

tkanek miękkich,

• odwapnienie twardych tkanek zęba,

powodujące kruchość i złamania
wybielanych zębów.
Najczęstszym powikłaniem wystę-

pującym w trakcie wybielania zębów
lub bezpośrednio po jego zakończe-
niu jest nadwrażliwość. Wykazano,
że poziom nadwrażliwości różni się
w zależności od rodzaju użytego środ-
ka i jego stężenia. Badania wykazały,
że u pacjentów, u których przeprowa-
dzono wybielanie zębów preparatem
zawierającym nadtlenek wodoru,
poziom nadwrażliwości sięgał nawet
78%. Natomiast w przypadku zasto-
sowania nadtlenku mocznika poziom
ten wynosił od 15% do 65%. Średni
czas utrzymującej się nadwrażliwości
to około 4 dni po zabiegu. Tego rodza-
ju dolegliwości, występujące po za-
biegu wybielania, są spowodowane
penetracją nadtlenku wodoru do mia-
zgi. Glicerol zawarty w preparacie po-
woduje wiązanie wody z kanalików
zębinowych, prowadząc do obkurcza-
nia wypustek odontoblastów i silnej
reakcji bólowej.

Innym efektem ubocznym wybie-

lania może być podrażnienie dziąseł.
Zwykle ma ono charakter łagodny
i szybko ustępuje. Stężone środki
wybielające mogą jednak spowodo-
wać przykre, dolegliwe i poważne
oparzenia tkanek miękkich, gdy pre-
parat wybielający będzie miał z nimi
styczność. Może ponadto wystąpić
miejscowy stan zapalny, rozległy
obrzęk, uszkodzenie naczyń, a nawet
rozległa martwica naskórka. Jeżeli
dojdzie do kontaktu środka wybie-
lającego z błoną śluzową, należy jak
najszybciej usunąć materiał z tkanki
i przemyć miejsce wodą oraz poinfor-
mować pacjenta o zaistniałej sytuacji,
a także uprzedzić, że zmiana ta może
się utrzymywać przez parę dni. Jeśli
występują dolegliwości ze strony dzią-

seł, zaleca się płukanie jamy ustnej
roztworem sody oczyszczonej. Bardzo
rzadko zdarzają się również reakcje
alergiczne na preparat wybielający.

Istnieje wiele publikacji na temat

możliwości uszkodzenia tkanek twar-
dych zęba podczas wybielania. Wy-
mienia się powstawanie szorstkości
powierzchniowej, głębszych szczelin
oraz zwiększenie porowatości po-
wierzchni szkliwa. Wybielanie zębów
może także spowodować powstanie
erozji szkliwa zarówno niewielkie-
go, jak i znacznego stopnia, abrazji
i erozji zębiny, zmiany mikrotwardo-
ści szkliwa oraz podatności szkliwa
na kolonizację bakteryjną, głównie
Streptococcus mutans. Powtarza-
nie tego rodzaju zabiegów wydaje
się znacznie zwiększać ryzyko po-
wstania trwałych, nieodwracalnych
i znacznych uszkodzeń, które mogą
doprowadzić do pogorszenia jakości
uzębienia.

Powikłania związane z wybiela-

niem zębów wynikają przede wszyst-
kim z uszkadzającego działania środ-
ka wybielającego, rzadziej z błędów
personelu wykonującego te zabiegi
(1, 2, 8, 12, 13).

Pacjenci decydują się na przepro-

wadzenie wybielania zębów w celu
poprawy ich barwy. Jednak zabieg ten
nie gwarantuje białych zębów na całe
życie. Ciemnienie jest procesem długo-
falowym i trwa średnio od 2 do 3 lat,
o czym należy poinformować pacjen-
ta. Dłuższemu utrzymywaniu efektów
profesjonalnego wybielania służy sto-
sowanie past wybielających, a także
płynów do płukania jamy ustnej, gum
do żucia, nici dentystycznych oraz
specjalnych szczoteczek do zębów
ze zmodyfikowanym systemem włó-
kien polerujących gumowymi wypust-
kami (1, 7).



Katedra Stomatologii Zachowawczej

z Endodoncją SUM.

Kierownik: dr hab. n. med. Marta Tanasiewicz

Piśmiennictwo dostępne w redakcji.