ENDOSKOPIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

14

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ • 5/2010

fałdów błony śluzowej oraz owrzodzeń.
Niektóre ciała obce, zwłaszcza niewielkich
rozmiarów, o tępych krawędziach i swo-
bodnie leżące w świetle żołądka, przez
dłuższy czas mogą nie dawać objawów
klinicznych, a rozpoznane zostają przy-
padkowo (2, 3, 4, 5, 6, 7, 10, 13).

Rozpoznawanie ciał obcych w żołądku

psów powinno opierać się na: informa-
cjach uzyskanych z wywiadu (w którym
szczególnie ważne jest ustalenie oko-
liczności, w jakich doszło do połknięcia
ciała obcego i jego rodzaju), wyniku ba-
dania klinicznego oraz wynikach uzy-
skanych w badaniach obrazowych, ta-
kich jak: badanie radiologiczne, badanie
radiologiczne kontrastowe, badanie ul-
trasonografi czne i badanie endoskopowe
przedniego odcinka przewodu pokarmo-
wego (2, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 11, 12).

C

EL

PRACY

Celem artykułu jest przedstawienie wła-
snych doświadczeń związanych z rozpo-
znawaniem ciał obcych zalegających w żo-
łądkach psów.

M

ATERIAŁ

I

METODY

Badaniami objęto 11 psów różnej rasy
i płci w wieku od 8,5 miesięcy do 12 lat, wy-
branych spośród zwierząt skierowanych
w okresie od 2007 r. do 2009 r. do pracow-
ni endoskopowej Katedry Chorób We-
wnętrznych z Kliniką Koni, Psów i Ko-
tów w celu wziernikowania przedniego
odcinka przewodu pokarmowego (pa-
nendoskopia), u których rozpoznano cia-
ła obce w żołądku.

U każdego psa przeprowadzono wy-

wiad, badanie kliniczne oraz badania la-
boratoryjne krwi (hematologiczne i bio-
chemiczne) oraz badanie endoskopowe
przedniego odcinka przewodu pokarmo-
wego. U 8 zwierząt przed endoskopią wy-
konano badanie radiologiczne, a u 1 bada-
nie ultrasonografi czne jamy brzusznej.

Panendoskopię wykonywano po od-

powiednim przygotowaniu dietetycznym

Jedną z przyczyn wywołujących zabu-
rzenia w prawidłowym funkcjonowaniu
żołądka u psów są zalegające w nim cia-
ła obce, do których połknięcia dochodzi
najczęściej podczas zabawy lub łapczy-
wego jedzenia. W zależności od wielko-
ści zwierzęcia oraz wielkości i kształtu
ciał obcych mogą one utkwić w przełyku,
żołądku lub jelitach. Do często spotyka-
nych ciał obcych w żołądku psów nale-
żą: igły do szycia, haczyki na ryby, kości,
kamienie, patyki, piłki, woreczki folio-
we, szklane kulki, części ubrań, mone-
ty, zabawki, baterie oraz inne metalowe
i niemetalowe przedmioty codziennego
użytku. Losy ciał obcych zalegających
w żołądku psów mogą być różne. Część
z nich zostaje wydalona podczas odru-
chu wymiotnego, część jest rozpuszcza-
na przez sok żołądkowy, inne natomiast
przechodzą bez konsekwencji do dal-
szych odcinków przewodu pokarmo-
wego i zostają wydalone z kałem pod-
czas defekacji. Niektóre ciała obce mogą
przez wiele tygodni lub miesięcy zalegać
w żołądku i wówczas mechanicznie draż-
nią błonę śluzową, wywołując jej zapale-
nie. W rzadkich przypadkach ciała obce
mogą utkwić w części odźwiernikowej
żołądka, doprowadzając do niedrożno-
ści (1, 2, 4, 5, 6, 8, 13).

Głównym objawem klinicznym wy-

woływanym przez ciała obce zalegające
w żołądku psów są ostre lub przewlekłe
wymioty. W przypadku ciał obcych ostro-
kończystych uszkadzających błonę śluzo-
wą żołądka wymioty mogą mieć charak-
ter „fusowaty” lub zawierać skrzepy krwi.
Innymi objawami klinicznymi stwierdza-
ny przy obecności ciał obcych w żołądku
psów są: zmniejszony apetyt, brak apety-
tu, zmienny apetyt, bolesność okolicy żo-
łądka, odwodnienie, utrata masy ciała oraz
fetor ex ore. Ciała obce utrudniające pa-
saż treści pokarmowej w żołądku wywo-
łują permanentny stan jego wypełnienia,
co w konsekwencji prowadzi do zwięk-
szonego wydzielania gastryny i przerostu

dr n. wet. Marcin Jankowski, dr hab. n. wet. Krzysztof Kubiak, prof. nadzw., dr n. wet. Jolanta Spużak,
lek. wet. Maciej Grzegory, prof. dr hab. dr h.c. Józef Nicpoń

Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką Koni, Psów i Kotów Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu

Abstract

The paper discusses diagnosing stomach
foreign bodies in 11 dogs of different bre-
ed and sex, aged 8.5 months to 12 years
referred to the laboratory for the endosco-
py of the anterior part of the alimentary
tract in 2007-2009. The examination has
revealed vomiting as the most frequent
clinical symptom in patients with foreign
bodies in the stomach. The most useful
diagnostic techniques are imaging tech-
niques, such as an X-ray examination
and endoscopy, the latter examination
may be of both diagnostic and thera-
peutic nature.

Key words

dog, foreign body, stomach

Streszczenie

Celem artykułu jest przedstawienie wła-
snych doświadczeń związanych z rozpo-
znawaniem ciał obcych zalegających w żo-
łądkach psów. Badaniami objęto 11 psów
różnej rasy i płci w wieku od 8,5 miesięcy
do 12 lat, wybranych spośród zwierząt
skierowanych w okresie od 2007 r. do
2009 r. do pracowni endoskopowej w celu
wziernikowania przedniego odcinka pokar-
mowego, u których rozpoznano ciała obce
w żołądku. Na podstawie przeprowadzo-
nych badań należy stwierdzić, że najczęst-
szym objawem klinicznym występującym
przy obecności ciał obcych w żołądku są
wymioty, a w ich rozpoznaniu najbardziej
przydatnymi metodami diagnostycznymi
są techniki obrazowe, takie jak: badanie
radiologiczne i endoskopia.

Słowa kluczowe

pies, ciało obce, żołądek

Ciała obce

w żołądku psów

STOMACH FOREIGN BODIES IN DOGS

ENDOSKOPIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

15

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ • 5/2010

pacjenta, które polegało na 24-godzinnym
okresie głodzenia i 6-godzinnej przerwie
w podawaniu płynów bezpośrednio przed
badaniem, w znieczuleniu złożonym we-
dług następującego schematu:
• premedykacja: ksylazyna (1-2 mg/

kg m.c.) z atropiną (0,05 mg/kg m.c.),
podawane w jednej iniekcji domięśnio-
wej (i.m.);

• znieczulenie główne: tiopental (dawka

początkowa 5 mg/kg m.c., a następnie
według efektu działania), dożylnie
(i.v.);

• znieczulenie miejscowe okolicy gardła

i krtani: 2-procentowa lidokaina.
Endoskopię wykonywano fi berosko-

pem Olympus GIF XQ 20 (długość ro-
bocza 100 cm, średnica 9,8 mm). Ciała
obce usuwano kleszczykami: Olympus
FG-6L lub Olympus FG-49L-1 typu „ząb
szczura”.

W

YNIKI

I

OMÓWIENIE

W okresie od 2007 r. do 2009 r. ciała obce
rozpoznano u 11 zwierząt, co stanowi-
ło 7% wszystkich psów skierowanych
do pracowni endoskopowej Katedry Cho-
rób Wewnętrznych z Kliniką Koni, Psów
i Kotów w celu wziernikowania przed-
niego odcinka przewodu pokarmowe-
go. Stanowiły one średnio ok. 3,6 przy-
padku na rok.

Nie stwierdzono predyspozycji

co do płci i wieku zwierząt, ponieważ
ciała obce rozpoznano u 5 samic (45,45%)
i 6 (54,55%) samców, a średni wiek psów
wynosił 4,01 ± 3,86 lat (najmłodszy pies
– 8,5 miesięcy, a najstarszy – 12 lat).
W odniesieniu do wieku zwierząt należy
zauważyć, że jedynie 2 psy (18,18%) były
w wieku szczenięcym (poniżej 1. roku),
a aż 7 (63,63%) w wieku dorosłym. Dwa
psy (18,18) były w wieku starszym. Nie

stwierdzono również predyspozycji raso-
wych, gdyż ciała obce wykryto u: owczar-
ka środkowoazjatyckiego, dalmatyńczy-
ka, owczarka niemieckiego, labradora
(2 przypadki), yorkshire terriera, doga
niemieckiego, beagle`a, dobermana, ame-
rican staffordshire terriera oraz chichu-
achua.

Najczęstszym objawem klinicznym wy-

stępującym u psów z badanej grupy były
wymioty – 9 (81,81%) przypadków. In-
nymi objawami klinicznymi stwierdzo-
nymi u tych zwierząt były: zmniejszo-
ny apetyt – 3 przypadki (27,27%), brak
apetytu – 1 przypadek (9,09%), zmienny
apetyt – 4 przypadki (36,36%), fetor ex ore
– 1 przypadek (9,09%) oraz bolesność
okolicy żołądka – 2 przypadki (18,18%).
Podobne objawy kliniczne u psów z cia-
łami obcymi w żołądku stwierdzili inni
autorzy (2, 5, 13).

Parametr

Jednostka

Średnia

arytmetyczna

Odchylenie

standardowe

Wartość

minimalna

Wartość

maksymalna

Norma

fi zjologiczna

RBC

T/l

7,15

± 0,96

5,8

8,23

5,5-8,9

Hct

l/l

0,45

± 0,04

0,39

0,50

0,37-0,55

HGB

mmol/l

9,42

± 1,31

7,5

11,54

7,4-11,8

WBC

G/l

13,49

± 7,09

6,92

29,96

6,0-15,0

PLT

G/l

370,36

± 86,92

226,0

483,0

150,0-500,0

Tab. 1. Wyniki badania hematologicznego psów z grupy badanej

ENDOSKOPIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

16

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ • 5/2010

W przypadku obecności ciał obcych

w żołądku wyniki badań hematologicznych
i biochemicznych krwi z reguły są w grani-
cach normy fi zjologicznej. Jedynie w przy-
padku ciał obcych ostrokończystych, które
uszkadzają błonę śluzową żołądka, wy-
wołując masywne lub długotrwałe krwo-
toki, w badaniu hematologicznym można
stwierdzić obniżoną liczbę erytrocytów
i liczbę hematokrytową, obniżone stęże-
nie hemoglobiny oraz obniżone wskaź-
niki czerwonokrwinkowe (MCV, MCHC,
MHC). Z kolei w przypadku ciał obcych
będących przyczyną zapalenia błony śluzo-
wej żołądka, w badaniach krwi może wy-
stępować leukocytoza oraz zasadowica me-
taboliczna, hypokaliemia i hypochloremia,
jako następstwo występujących wymio-
tów (1, 2). Powyższe obserwacje potwier-
dzają badania własne, w których jedynie
w 2 przypadkach w badaniu hematologicz-
nym stwierdzono wzrost liczby leukocytów
(odpowiednio: 29,9 G/l i 23,5 G/l). Pozo-
stałe parametry hematologiczne i bioche-
miczne krwi były w zakresie normy fi zjo-
logicznej (tab. 1 i 2).

W badaniu radiologicznym jamy brzusz-

nej, które zostało wykonane u 8 psów,
w 5 przypadkach (62,5%), uzyskano wy-
nik wskazujący na obecność ciała obcego
w żołądku (ryc. 1), a w 3 (37,5%) – wynik

negatywny. Również u psa, u którego wy-
konano USG jamy brzusznej, wynik tego
badania wskazywał na obecność ciała ob-
cego w żołądku.

W badaniu endoskopowym przedniego

odcinka przewodu pokarmowego u wszyst-
kich 11 psów stwierdzono obecność ciał ob-
cych w żołądku i były to: skarpety męskie,
fragmenty skóry z buta, fragmenty opako-
wań foliowych (3 przypadki), fragmenty pił-
ki, piłki (2 przypadki), fragment skóry z buta
z metalową klamerką, zabawka „jeżyk” oraz
monety 20 gr (ryc. 2, 3, 4). W 9 przypad-
kach wziernikowanie wykonano po stan-
dardowym przygotowaniu dietetycznym,
a w 2 przypadkach była to tzw. endoskopia
interwencyjna (bez przygotowania diete-
tycznego), gdyż właściciele widzieli, jak ich
zwierzęta połknęły ciało obce i natychmiast
zgłosili się do pracowni endoskopowej. Na-
leży zauważyć, że w przypadku endoskopii
interwencyjnej badanie to jest utrudnione,
gdyż treść pokarmowa obecna w żołądku
utrudnia obserwację wnętrza tego narzą-
du. U 8 (72,72%) psów endoskopia mia-
ła charakter terapeutyczny, gdyż przy po-
mocy specjalnych kleszczyków udało się
wyciągnąć ciała obce z żołądka. Jedynie
u 3 (27,27%) psów, ze względu na wielkość
i konsystencje ciał obcych, usunięto je ope-
racyjnie. Dodatkowo u 6 (54,54%) zwierząt

podczas badania endoskopowego stwier-
dzono zmiany zapalne błony śluzowej żo-
łądka w postaci: zaczerwienienia i obrzęku
błony śluzowej oraz obecności pojedyn-
czych nadżerek i owrzodzeń. W tych przy-
padkach zastosowano również leczenie
farmakologiczne z zastosowaniem: leków
obniżających wydzielniczość soku żołąd-
kowego – omeprazol, leków pobudzają-
cych opróżnianie żołądka – metoklopra-
mid i leków osłaniających błonę śluzową
żołądka – sukralfat.

P

ODSUMOWANIE

Na podstawie przeprowadzonych badań
należy stwierdzić, że najczęstszym ob-
jawem klinicznym występującym przy
obecności ciał obcych w żołądku są wy-
mioty, a w ich rozpoznaniu najbardziej
przydatnymi metodami diagnostycznymi
są techniki obrazowe, takie jak: badanie
radiologiczne i endoskopia. Dodatkowo
należy podkreślić, że badanie endoskopo-
we, oprócz diagnostycznego, może mieć
również charakter terapeutyczny.



Piśmiennictwo
1. Boag A.K., Coe R.J., Martinez T.A., Hu-

ghes D.: Acid-base and electrolyte abnormali-
ties in dogs with gastrointestinal foreign bodies.
„J. Vet. Intern. Med.”, 2005, 19, 6, 816-821.

Ryc. 1. Badanie radiologiczne jamy brzusznej. W żołądku widoczne ciało obce – moneta; Ryc. 2. Badanie endoskopowe żołądka. Widoczne ciało obce – piłka;
Ryc. 3. Badanie endoskopowe żołądka. Widoczne ciało obce – folia; Ryc. 4. Badanie endoskopowe żołądka. Widoczne ciało obce – zabawka „jeżyk”

fot. ar

chiwum autor

ów

2

3

4

1

ENDOSKOPIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

17

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ • 5/2010

Parametr

Jednostka

Średnia

arytmetyczna

Odchylenie

standardowe

Wartość

minimalna

Wartość

maksymalna

Norma

fi zjologiczna

AST

U/l

60,61

± 18,45

38,3

83,4

< 90

ALT

U/l

68,64

± 17,4

39,4

90,3

< 100

ALP

U/l

121,48

± 46,06

60,2

192,0

< 200

Mocznik

mmol/l

6,44

± 1,52

3,95

8,5

3,3-8,9

Kreatynina

μmol/l

111,9

± 21,35

89,5

149,8

88,0-159,0

Na

+

mmol/l

148,87

± 5,25

140,3

156,4

139,1-156,5

Cl

-

mmol/l

111,53

± 6,42

101,9

119,0

98,7-119,0

K

+

mmol/l

4,65

± 0,62

3,6

5,5

3,6-5,8

2. Hayes G.: Gastrointestinal foreign bodies in dogs

and cats: a retrospective study of 208 cases.
„J. Small Anim. Pract.”, 2009, 50, 576-583.

3. Horstman C.L., Eubig P.A., Cornell K.K.,

Khan S.A., Selcer B.A.: Gastric outfl ow ob-
struction after ingestion of wood glue in a dog.
„J. Am. Anim. Hosp. Assoc.”, 2003, 39,
1, 47-51.

4. Kraft W.: Tierärztliche Endoskopie. Schat-

tauer, Stuttgart 1993.

5. Kubiak K., Jankowski M., Nicpoń J.,

Pasławska U., Spużak J., Glińska K.,
Noszczyk-Nowak A., Dubińska A., Mak-
symowych I.: Endoscopy in diagnosing foreign
bodies in anterior part of digestive tract in dogs
and cats. „Scientific Messenger of Lviv
National Academy of Veterinary Medi-
cine named after S.Z. Gzhytskyj”, 2006,
8, 2, 242-245.

6. Kubiak K., Jankowski M., Spużak J.,

Nicpoń J.: Usuwanie ciał obcych z żołądka
psa za pomocą endoskopu – opis przypadku.
„Magazyn Weterynaryjny”, 2008, 17, 134,
500-501.

7. Kubiak K., Jankowski M., Spużak J., Nic-

poń J.: Etiopatogeneza, diagnostyka i terapia
zapaleń żoładka u psów i kotów. „Magazyn
Weterynaryjny”, 2008, 17, 135, 716-718.

8. Michels G.M., Jones B.D., Huss B.T.,

Wagner-Mann C.: Endoscopic and surgical
retrieval of fi shhooks from the stomach and
esophagus in dogs and cats: 75 cases (1977-
1993). „J. Am. Anim. Hosp. Assoc.”, 1995,
207, 9, 1194-1197.

9. Nicpoń J., Kubiak K.: Badanie endoskopowe

psów i kotów. AWA, Wrocław 2000.

10. Niemand H.G., Suter P.F.: Praktyka klinicz-

na – psy. Galaktyka, Łódź 2003.

11. Tams T.R.: Small Animall Endoscopy.

C.V. Mosby Company, St. Louis. 1990.

12. Twardowski P., Dębiak P., Lisiak B.: Rozpo-

znawanie radiografi czne ciał obcych w żołądku
i jelitach u psów. „Magazyn Weterynaryjny”,
2006, 15, 109, 15-17.

13. Veeder Ch.L., Taylor D.T.: Injury Related

to Environmental Enrichment in a Dog (Canis
familiaris): Gastric Foreign Body. „J. Am. As-
soc. Lab. Anim. Sci.”, 2009, 48, 1, 76-78.

dr n. wet. Marcin Jankowski

Katedra Chorób Wewnętrznych

z Kliniką Koni, Psów i Kotów

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

50-366 Wrocław

pl. Grunwaldzki 47

Tab. 2. Wyniki badania biochemicznego krwi psów z grupy badanej