marzec 2014

issn 1734-4980

W y j a ś n i e n i a – i n t e r p r e t a c j e – p r a k t y k a

UBEZPIECZEŃ

SPOŁECZNYCH

ZESZYTY

WYPŁATA ZALEGŁYCH ŚWIADCZEŃ

Osoby, które nabyły uprawnienia

emerytalne przed 1 stycznia,

a po 30 września 2011 r.

kontynuowały wykonywanie

obowiązków u dotychczasowego

pracodawcy, otrzymają zaległe

emerytury. Dotyczy to świadczeń

zawieszo nych od 1 października 2011 r.

do 21 listopada 2012 r.
ZLECENIE WYKONYWANE

W RAMACH DZIAŁALNOŚCI

GOSPODARCZEJ

Jeżeli umowa

cywilnoprawna dotyczy przedmiotu

prowadzonej działalności, a przychód

z tej umowy jest opodatkowany

jako przychód z własnej firmy,

tytułem do ubezpieczeń społecznych

i ubezpieczenia zdrowotnego jest

działalność gospodar cza.
ZUS ZSWA DO KOŃCA MARCA

Zgłoszenie danych o pracy

w szczególnych warunkach

lub o szczegól nym charakterze powinno

być przekazane przez płatnika składek

do ZUS w terminie do 31 marca

danego roku kalendarzowe go

za poprzedni rok kalendarzowy.

Są jednak wyjątki.
ZUS ZLA NA STARYM DRUKU

Z przepisów wynika obowiązek

stosowania od 1 stycznia nowego

wzoru zaświadczenia lekarskiego ZUS

ZLA. Do celów wypłaty zasiłku należy

jednak honorować także dostarczone

przez ubezpieczonych zaświadczenia

na druku obowiązującym

przed tą datą.

w n u m e r z e

5

6–7

2

1 0

Pracą w szczególnych warunkach może być

także wykonywanie czynności nadzorczych

Realizacja obowiązków na stanowisku kierowniczym przez osobę, która

sprawowała nadzór nad podwładnymi wykonującymi prace w szczególnych

warunkach, uzasadnia prawo do wcześniejszej emerytury.

Warunki przyznania wcześniejszej emerytury z uwagi na zatrudnienie w szczególnych

warunkach lub w szczególnym charakterze określa art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r.

o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa o FUS).

Powstała jednak wątpliwość, czy takie uprawnienie przysługuje także kierownikowi

nadzorującemu podwładnych świadczących prace w szczególnych warunkach, a ponadto

wykonującemu inne obowiązki związane z zajmowanym stanowiskiem. Kwestią tą zajął

się Sąd Najwyższy, który w wyroku z 2 października 2013 r. (sygn. akt II UK 69/13)

udzielił na to pytanie twierdzącej odpowiedzi.

Orzeczenie to zostało wydane w następującym stanie faktycznym. Ubezpieczony we

wrześniu 2009 roku złożył w ZUS wniosek o przyznanie mu wcześniejszej emerytury

na podstawie art. 184 ustawy o FUS. Organ rentowy odmówił jednak przyznania tego

świadczenia, twierdząc, że wnioskodawca wykazał za krótki okres pracy w szczególnych

warunkach. ZUS nie uwzględnił mu blisko dwóch lat pracy na stanowisku kierownika

zakładu obróbki drewna. Ubezpieczony pełnił tam funkcje kierownicze, przy czym

ponad połowę czasu pracy przeznaczał na bezpośredni nadzór nad wykonywaniem

zadań produkcyjnych. Przebywał wówczas na terenie zakładu, przy produkcji, która

polegała na ręcznym impregnowaniu drewna, wykonywaniu artykułów drewnianych

sklejanych z różnych elementów, gotowych i wytwarzanych na miejscu w zakładzie. Prace

te zostały wymienione w dziale XIV wykazu A stanowiącego załącznik do rozporzą-

dzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników

zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8,

poz. 43 ze zm.). Ubezpieczony odwołał się od niekorzystnej dla niego decyzji ZUS.

Sprawa trafiła ostatecznie do Sądu Najwyższego.

We wskazanym wcześniej wyroku SN podkreślił, że wykonywanie prac w szczególnych

warunkach odnosi się także do czynności ogólnie pojętej kontroli oraz dozoru inży-

nieryjno-technicznego na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wyko-

nywane są prace w warunkach bezpośrednio narażających na czynniki szkodliwe dla

zdrowia. Okres wykonywania pracy nadzorczej i kierowniczej należało więc uznać

za uzasadniający prawo do wcześniejszej emerytury, niezależnie od tego, ile czasu

pracownik poświęcał na bezpośrednie dozorowanie pracowników zatrudnionych

w szczególnych warunkach. Zdaniem SN, nie było podstaw do wyłączania czynno-

ści administracyjno-biurowych z czynności polegających na sprawowaniu dozoru

nad pracami w szczególnych warunkach. Nadzór i kontrola międzyoperacyjna może

bowiem obejmować różne rodzaje prac. Zakwalifikowaniu pracy jako wykonywanej

w szczególnych warunkach nie przeszkadza ponadto okoliczność, że w oddziałach

zakładu były wykonywane także inne czynności.

„

„

Michał Culepa

specjalista z zakresu ubezpieczeń społecznych

PODSTAWA PRAWNA:

art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

(tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.).

Aktualności

ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH MARZEC 2014

|

2

O D R E D A K C J I

SZANOWNI CZYTELNICY,

w marcu pracodawcy zatrudniający pracowników

wykonujących prace w szczególnych warunkach

lub o szczególnym charakterze muszą pamiętać

o przygotowaniu druku ZSWA. Wykazują w nim

osoby, za które zobowiązani byli opłacać składki na

Fundusz Emerytur Pomostowych. Kontrole ZUS po-

kazują, że pracodawcy przy wypełnianiu ZUS ZSWA

najczęściej popełniają błędy dotyczące danych

identyfikacyjnych, pracy w szczególnych warunkach

i o szczególnym charakterze. Aby uzupełnić ten

druk bezbłędnie, warto skorzystać ze wskazówek

zawartych w Temacie numeru.

Zachęcam do lektury.

Anna Puszkarska

Redaktor naczelna grupy czasopism:

Małgorzata Jankowska

Redaktor prowadząca: Anna Puszkarska

Wydawca: Marlena Prószyńska

Koordynator produkcji: Mariusz Jezierski

Korekta: Zespół

E-mail: [e-mail]

Skład i łamanie: Studio Raster, N. Bogajczyk

ISSN: 1734-4980

Druk: Paper&Tinta

Nakład: 4200 egz.
Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a

Tel. [phone], faks 22 617 60 10

e-mail: [e-mail]

NIP: 526-19-92-256

Numer KRS: 0000098264

– Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy,

Sąd Gospodarczy XIII Wydział Gospodarczy

Rejestrowy

Wysokość kapitału zakładowego: 200.000 zł

Materiały drukowane w „Zeszytach Ubezpieczeń

Społecznych” wraz z innymi elementami subskrypcji

chronione są prawem autorskim. Wykorzystanie tych

materiałów wymaga zgody wydawcy. Zakaz ten nie

dotyczy cytowania ze wskazaniem autora oraz źródła.

Redakcja nie ponosi odpowiedzialności prawnej za

zastosowanie zawartych w „Zeszytach Ubezpieczeń

Społecznych” lub w innych elementach subskrypcji

informacji, wskazówek, przykładów itp. do

konkretnych przypadków.

Zeszyty ubezpieczeń społecznych

Emeryci, którzy nie przerwali

zatrudnienia, mogą ubiegać się o wypłatę

zaległych świadczeń

19 lutego weszły w życie przepisy przewidujące wypłatę zaległych emerytur, zawieszo-

nych od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r. Świadczenia te będą wypłaca-

ne osobom, które nabyły uprawnienia emerytalne przed 1 stycznia, a po 30 września

2011 r. kontynuowały wykonywanie obowiązków u dotychczasowego pracodawcy.

Nowe regulacje stanowią wykonanie wyroku

Trybunału Konstytucyjnego z 13 listopada

2012 r. (sygn. akt K 2/12; Dz.U. z 2012 r.

poz. 1285) w sprawie niekonstytucyjności

art. 28 ustawy 16 grudnia 2010 r. o zmia-

nie ustawy o finansach publicznych oraz

niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 257,

poz. 1726 ze zm.) w związku z art. 103a

ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach

i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecz-

nych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1440

ze zm., dalej ustawa emerytalna) w zakresie

odnoszącym się do osób, które nabyły prawo

do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez

konieczności rozwiązywania stosunku pracy.

Zgodnie z regulacjami zakwestionowanymi

przez TK osoby te mogły pobierać emeryturę

oraz kontynuować pracę u dotychczasowego

pracodawcy tylko do 30 września 2011 r. Jeżeli

do tego dnia nie rozwiązały stosunku pracy,

prawo do emerytury ulegało zawieszeniu.

Takie rozwiązanie zostało uznane przez Try-

bunał za niezgodne z konstytucyjną zasadą

ochrony zaufania obywatela do państwa i sta-

nowionego przez nie prawa. Nowe przepisy

umożliwiają wypłacenie zaległych świadczeń

wszystkim osobom, które poniosły skutki nie-

konstytucyjności wymienionych przepisów

za okres sprzed ogłoszenia orzeczenia TK

w Dzienniku Ustaw (22 listopada 2012 r.).

Wysokość świadczenia

W celu obliczenia kwoty zawieszonej emerytury

sumuje się emerytury w wysokości, w jakiej

przysługiwałyby od 1 października 2011 r. do

21 listopada 2012 r., z uwzględnieniem ich walo-

ryzacji, wraz z odsetkami ustalonymi w wyso-

kości określonej przepisami prawa cywilnego.

Odsetki przysługują do 19 lutego 2014 r.

Wobec faktu, że art. 103a ustawy emerytalnej

dotyczy zarówno osób, którym przyznano tzw.

wcześniejszą emeryturę, jak i tych, które uzyskały

prawo do emerytury uzależnione od osiągnięcia

powszechnego wieku emerytalnego (w okresie,

za który przysługuje wypłata zawieszonej eme-

rytury, był to wiek 60 lat dla kobiety i 65 lat dla

mężczyzny), w nowych przepisach uregulowa-

no także kwestię obliczenia kwoty zawieszonej

emerytury na zasadach wynikających z art. 104

ustawy emerytalnej. Emerytury przysługujące

osobom, które nie ukończyły powszechnego

wieku emerytalnego, w przypadku osiągania

przychodów w wysokości określonej tym

przepisem podlegają zmniejszeniu lub zawie-

szeniu. Emerytowi, który do 31 października

2011 r. nie osiągnął wieku emerytalnego – 60 lat

dla kobiet albo 65 lat dla mężczyzn – kwotę

zawieszonej emerytury ustala się po rozlicze-

niu emerytury za lata 2011 i 2012 na zasadach

określonych w art. 104 ustawy emerytalnej.

W nowych przepisach przewidziano rów-

nież ponowne ustalenie podstawy obliczenia

emerytury przysługującej z tytułu osiągnięcia

powszechnego wieku emerytalnego, przyznanej

po 31 grudnia 2012 r. osobom, którym wypła-

cono tzw. wcześniejszą emeryturę zawieszoną

od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r.

Ponowne ustalenie polega w takim przypad-

ku na pomniejszeniu tej podstawy o kwotę

wypłaty zawieszonej emerytury w wysoko-

ści przed odliczeniem zaliczki na podatek

dochodowy od osób fizycznych i składki

na ubezpieczenie zdrowotne.

Tryb postępowania

Wypłata zawieszonej emerytury następuje na

wniosek uprawnionego skierowany do ZUS.

Ustawodawca zrezygnował ze wskazania ter-

minu, w którym emeryt powinien złożyć taki

wniosek. Organ rentowy ma obowiązek wydać

decyzję w terminie 60 dni od dnia wyjaśnienia

ostatniej okoliczności niezbędnej do jej wydania.

Z zakresu nowych przepisów wyłączono

zasadniczo osoby, którym na podstawie

prawomocnego wyroku sądu ustalono już

wypłatę zawieszonej emerytury. Jeżeli wniosek

o wypłatę złoży do ZUS osoba, która przed 19

lutego 2014 r. skierowała do sądu odwołanie

od decyzji organu rentowego odmawiającej

wypłaty zawieszonej emerytury, postępowa-

nie w ZUS zostanie zawieszone do czasu roz-

strzygnięcia sprawy prawomocnym wyrokiem

sądu. Warto jednak pamiętać, że jeżeli sąd nie

orzekł o odsetkach albo roszczenie o odsetki

zostało oddalone, można złożyć do ZUS wnio-

sek o wypłatę odsetek od zasądzonej kwoty:

„

y

do dnia wypłaty – jeśli wypłata zawieszo-

nej emerytury nastąpiła przed 19 lutego

2014 r. lub

„

y

do 19 lutego 2014 r. – gdy wypłata zawie-

szonej emerytury nastąpiła po tej dacie.

„

„

Anna Puszkarska

radca prawny

PODSTAWA PRAWNA:

ustawa z 13 grudnia 2013 r. o ustaleniu i wypła-

cie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu

w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia

21 listopada 2012 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 169).

Dodatkowo dla Czytelników:

•

Serwis e-mailowy Przegląd ZUS i Płace

– z nowościami w ubezpieczeniach

społecznych

•

Bezpłatne wydanie online z archiwum

dostępne na www.e.zeszytyus.pl

•

Dostęp do serwisu www.wskazniki.pl

z aktualnymi wskaźnikami i stawkami

•

Możliwość zadania pytania ekspertowi

– odpowiedzi na łamach publikacji

•

Bezpłatny dodatek specjalny omawiający

wybrane zagadnienia związane z rozlicza-

niem ubezpieczeń społecznych

Kup książkę

Aktualności

3

|

MARZEC 2014

ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

Wartość wycieczki sfinansowanej ze środków ZFŚS

z pominięciem kryterium socjalnego jest nieoskładkowana

Przy organizowaniu imprez masowych ze środków zakładowego funduszu świad-

czeń socjalnych pracodawca nie musi uwzględniać sytuacji życiowej, rodzinnej

i materialnej zatrudnionych.

Takie stanowisko potwierdza decyzja

ZUS z 10 stycznia 2014 r. (nr 1627/2013).

O wydanie indywidualnej interpretacji

przepisów zwrócił się wnioskodawca,

który zorganizował wycieczkę w całości

sfinansowaną ze środków ZFŚS. Zgodnie

z regulaminem funduszu w tej imprezie

mógł wziąć udział każdy pracownik wraz

z małżonkiem, w związku z czym nie

uwzględniano kryterium socjalnego. W tej

sytuacji wnioskodawca powziął wątpliwość,

czy przychód uzyskany przez pracowni-

ków z tytułu udziału w wycieczce korzystał

z wyłączenia z podstawy wymiaru składek

na ubezpieczenia społeczne i ubezpiecze-

nie zdrowotne. ZUS udzielił na to pytanie

twierdzącej odpowiedzi.

Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt. 19 rozporządzenia

ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grud-

nia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad

ustalania podstawy wymiaru składek

na ubezpieczenia emerytalne i rentowe

z podstawy wymiaru składek wyłączone są

świadczenia finansowane ze środków prze-

znaczonych na cele socjalne w ramach ZFŚS.

Zasady tworzenia ZFŚS określa ustawa

z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu

świadczeń socjalnych (tekst jedn.: Dz.U.

z 2012 r. poz. 592 ze zm.). Pracodawca admi-

nistrujący środkami ZFŚS nie może wydatko-

wać ich niezgodnie z regulaminem, którego

postanowienia nie mogą z kolei pozosta-

wać w sprzeczności z przepisami ustawy

o ZFŚS. W myśl art. 8 ust. 1 ustawy o ZFŚS

przyznawanie ulgowych usług i świadczeń

oraz wysokość dopłat z funduszu musi być

uzależniona od sytuacji życiowej, rodzinnej

i materialnej osoby uprawnionej do korzysta-

nia z jego środków. W wyroku z 23 paździer-

nika 2008 r. (sygn. akt II PK 74/08, OSNP

2010/7-8/88) Sąd Najwyższy wyjaśnił jed-

nak, że przepis ten nie ma zastosowania do

całości działalności socjalnej. Stosuje się go

wyłącznie do przyznawania ulgowych usług

i świadczeń (np. bonów towarowych, dopłat

do wypoczynku, pomocy mieszkaniowej dla

pracowników). Świadczenia te muszą być

zróżnicowane, a ich przyznawanie powinno

być uzależnione od sytuacji życiowej, rodzin-

nej i materialnej pracownika. Jeżeli pracow-

nicy uzyskiwaliby takie ulgowe świadczenia

w jednakowej wysokości i kryteria socjalne

nie byłyby stosowane, taki przychód nie byłby

zwolniony ze składek na podstawie powoła-

nego wcześniej rozporządzenia.

Jeżeli natomiast regulamin ZFŚS obowiązujący

u pracodawcy dopuszcza wydatkowanie środ-

ków funduszu na imprezy integracyjne czy

wycieczki, przy czym z tego rodzaju świadczeń

mogą korzystać wszyscy pracownicy, którzy

wyrażą taką wolę, na równych zasadach, to

kryterium socjalne nie musi być stosowane.

W konsekwencji w takim przypadku przy-

chód uzyskany przez pracowników w związ-

ku z udziałem w wycieczce jest wyłączony

z podstawy wymiaru składek.

PODSTAWA PRAWNA:

§ 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia ministra pracy

i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie

szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru

składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe

(Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.).

Prawo do preferencyjnego oskładkowania zależy od spełnienia

wymaganych warunków w dniu rozpoczęcia działalności

Jeśli przedsiębiorca założył nową firmę przed upływem 60 miesięcy od dnia

zakończenia poprzedniej działalności, nie może opłacać składek od niższej

podstawy wymiaru.

Zwrócił na to uwagę ZUS w  decyzji

z 10 stycznia 2013 r. (nr 8). O wydanie indy-

widualnej interpretacji przepisów wystąpiła

wnioskodawczyni, która w latach 2003–2007

prowadziła jednoosobową działalność gospo-

darczą. W listopadzie 2007 roku zaprzestała

prowadzenia działalności, a następnie od

17 listopada 2007 r. do 30 czerwca 2013 r.

była zatrudniona na podstawie umowy o pra-

cę. Od 1 lipca 2013 r. w związku z uzyskaniem

tytułu zawodowego adwokata wnioskodaw-

czyni ponownie rozpoczęła prowadzenie

działalności gospodarczej. W dniu rozpo-

częcia wykonywania tej działalności (1 lipca

2013 r.) nie upłynął jeszcze okres 60 miesięcy,

przewidziany w art. 18a ust. 2 pkt 1 ustawy

z 13 października 1998 r. o systemie ubez-

pieczeń społecznych, od dnia zakończenia

poprzedniej działalności gospodarczej. Okres

ten upłynął jednak w listopadzie 2013 roku,

w związku z czym wnioskodawczyni uznała,

że od 1 grudnia 2013 r. ma prawo do korzy-

stania z preferencyjnej podstawy wymiaru.

ZUS uznał jednak takie stanowisko za nie-

prawidłowe.

Zakład wyjaśnił, że osoby, które rozpoczynają

prowadzenie pozarolniczej działalności gospo-

darczej, przez okres pierwszych 24 miesięcy

kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wyko-

nywania tej działalności mogą opłacać składki

na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej

przez siebie kwoty, nie niższej jednak niż 30%

kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Od 1 stycznia 2014 r. podstawa ta wynosi 504 zł.

Z preferencyjnych zasad opłacania składek

mogą skorzystać osoby, które:

„

y

nie prowadzą lub w okresie ostatnich

60 miesięcy kalendarzowych przed dniem

rozpoczęcia wykonywania działalności

gospodarczej nie prowadziły pozarol-

niczej działalności,

„

y

nie wykonują działalności gospodarczej

na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz

którego przed dniem rozpoczęcia dzia-

łalności gospodarczej w bieżącym lub

w poprzednim roku kalendarzowym

wykonywały w ramach stosunku pracy

lub spółdzielczego stosunku pracy czyn-

ności wchodzące w zakres wykonywanej

działalności gospodarczej.

Prawo do opłacania składek na ubezpieczenia

społeczne od 30% minimalnego wynagro-

dzenia przysługuje przez okres 24 miesięcy

kalendarzowych. Okres ten dotyczy pełnych

24 miesięcy kalendarzowych liczonych od

dnia rozpoczęcia prowadzenia działalno-

ści. Po upływie 24 miesięcy kalendarzo-

wych składki na ubezpieczenia społeczne

muszą być już opłacane od zadeklarowanej

kwoty nie niższej niż 60% prognozowanego

przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego,

przyjętego do ustalenia kwoty ogranicze-

nia rocznej podstawy wymiaru składek na

dany rok kalendarzowy. Przedsiębiorca, który

chce opłacać składki od niższej podstawy

wymiaru, w okresie ostatnich 60 miesięcy

kalendarzowych nie może prowadzić innej

pozarolniczej działalności. W stanie faktycz-

nym, w którym została wydana interpretacja,

warunek ten nie został spełniony.

PODSTAWA PRAWNA:

art. 18a ust. 2 pkt. 1 ustawy z 13 października

1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych

(tekst jedn.: Dz.U z 2013 r. poz.1442 ze zm.).

Kolumnę przygotował

„

„

Michał Jarosik

specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych

Kup książkę