Sierpień 2014

ISSN 1734-4980

W y j a ś n i e n i a – i n t e r p r e t a c j e – p r a k t y k a

UBEZPIECZEŃ

SPOŁECZNYCH

ZESZYTY

WYNAGRODZENIE ZMNIEJSZONE

O DIETY Gdy zatrudniony wykonuje

pracę w ramach podróży służbowej,

składki na ubezpieczenia społeczne są

za niego opłacane od wypłaconego

wynagrodzenia, z wyjątkiem diet

i innych należności przysługujących

z tytułu podróży służbowych. Składkę

na ubezpieczenie zdrowotne nalicza

się natomiast od tego przychodu

pomniejszonego o składki na

ubezpieczenia społeczne finansowane

ze środków pracownika (13,71%

podstawy wymiaru).
WNIOSEK O WZNOWIENIE

POSTĘPOWANIA Przepisy ustawy

emerytalnej uzależniające uzyskanie

renty rodzinnej dla rozwiedzionego

małżonka od posiadania przezeń

prawomocnego wyroku lub ugody

sądowej są niezgodne z konstytucją.

Do 26 sierpnia można żądać

wznowienia postępowania sądowego

o rentę po eksmałżonku.
UBEZPIECZENIE CHOROBOWE

ZLECENIOBIORCY

W przeciwieństwie do pracowników

dla zleceniobiorców ubezpieczenie

chorobowe jest dobrowolne.

Jeżeli do niego nie przystąpią, nie

otrzymają zasiłku chorobowego

lub macierzyńskiego.
ZAWIESZENIE EMERYTURY

POMOSTOWEJ Zatrudnienie

w szczególnych warunkach

pracownika uprawnionego do

emerytury pomostowej spowoduje

zawieszenie świadczenia. Zostanie

ponownie wypłacone dopiero po

ustaniu zatrudnienia i dostarczeniu

do ZUS dokumentu potwierdzającego

taką okoliczność.

w   n u m e r z e m . i n . :

6–7

4

2

12

Zawieszona emerytura pozbawia zasiłku

po ustaniu zatrudnienia

Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia

chorobowego, m.in. w sytuacji, gdy osoba niezdolna do pracy ma ustalone

prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy.

Regułę tę podtrzymał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 17 czerwca 2014 r. (sygn.

akt P 6/12), uznając ją za zgodną z konstytucją.

Przepisy gwarantują minimalny zakres świadczeń

Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie, Trybunał podkreślił, że obowiązek urzeczywistnienia

wynikających z konstytucji gwarancji socjalnych nie oznacza obowiązku maksymalnej

rozbudowy systemu świadczeń. Konstytucja gwarantuje jedynie pewien dostateczny

poziom, poniżej którego ustawowa realizacja prawa socjalnego nie może się uplasować.

Sędziowie TK uznali, że ustawodawca, wyłączając z kręgu adresatów zasiłku chorobo-

wego osoby pobierające emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, których

stosunek pracy ustał w czasie niezdolności do pracy, nie pozbawił ich tych gwarancji.

Trybunał Konstytucyjny wskazał również, że prawo do świadczeń z ubezpieczenia

społecznego jest powiązane z systemem składek ubezpieczeniowych, a niespełnienie

ustawowych wymogów dotyczących ubezpieczenia wyklucza korzystanie ze świadczeń.

Stanowi to o istocie instytucji ubezpieczenia. Przyznanie prawa do zasiłku chorobowego

po ustaniu zatrudnienia, a więc po ustaniu tytułu ubezpieczenia jest rozszerzeniem

ochrony ubezpieczeniowej. W tym zakresie ustawodawca ma więc większą swobodę

w określeniu warunków przyznania tego świadczenia.

Bez zasiłku także przy zawieszonym świadczeniu

Prawo do zasiłku po ustaniu tytułu ubezpieczenia traci emeryt lub rencista, który ma

ustalone prawo do jednego z tych świadczeń. Oznacza to, że zasiłku nie otrzyma nie

tylko osoba, która pobiera emeryturę lub rentę, lecz także ta, której świadczenie aktu-

alnie zostało zawieszone (np. z uwagi na osiągnięte przychody).

PODSTAWA PRAWNA:

art. 13 ust. 1 pkt 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia spo-

łecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz.159),
ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r.

poz. 1442 ze zm.).

„

„

Leszek Skupski

specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych

Bieżące i archiwalne wydania online

„Zeszytów Ubezpieczeń Społecznych”

znajdą Państwo na stronie

www:zeszytyus.wip.pl

Aktualności

ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH SIERPIEŃ 2014

|

2

O D R E D A K C J I

SZANOWNI CZYTELNICY,

szczegółowe przepisy dotyczące możliwości

korzystania przez zatrudnionych z urlopów z tytułu

rodzicielstwa, a przy tym i zarobkowania nastrę-

czają niejednokrotnie problemów specjalistom ds.

rozliczania wynagrodzeń i zasiłków w firmach. Tej

trudnej tematyce poświęciliśmy dodatek specjalny

do niniejszego numeru. Zachęcamy do zapoznania

się nie tylko z nim, ale również z wiodącym numerem,

w którym prezentujemy interesujące stanowiska ZUS

i opinie ekspertów w sprawach ubezpieczeniowych.

Życzę pożytecznej lektury!

Krystyna Trojanowska

Kierownik grupy czasopism:

Agnieszka Konopacka-Kuramochi

Redaktor prowadząca: Krystyna Trojanowska

Wydawca: Marlena Prószyńska

Koordynator produkcji: Mariusz Jezierski

Korekta: Zespół

E-mail: [e-mail]

Skład i łamanie: Studio Raster, N. Bogajczyk

ISSN: 1734-4980

Druk: Paper&Tinta

Nakład: 4000 egz.
Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a

Tel. [phone], faks 22 617 60 10

e-mail: [e-mail]

NIP: 526-19-92-256

Numer KRS: 0000098264

– Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy,

Sąd Gospodarczy XIII Wydział Gospodarczy

Rejestrowy

Wysokość kapitału zakładowego: 200.000 zł

Materiały drukowane w „Zeszytach Ubezpieczeń

Społecznych” wraz z innymi elementami subskrypcji

chronione są prawem autorskim. Wykorzystanie tych

materiałów wymaga zgody wydawcy. Zakaz ten nie

dotyczy cytowania ze wskazaniem autora oraz źródła.

Redakcja nie ponosi odpowiedzialności prawnej

za zastosowanie zawartych w „Zeszytach

Ubezpieczeń Społecznych” lub w innych elementach

subskrypcji informacji, wskazówek, przykładów itp.

do konkretnych przypadków.

Zeszyty ubezpieczeń społecznych

Pracownik w podróży służbowej opłaca

składki od pensji minus diety

Gdy zatrudniony wykonuje pracę w ramach podróży służbowej, składki na

ubezpieczenia społeczne są za niego opłacane od wypłaconego wynagrodzenia,

z wyjątkiem diet i innych należności przysługujących z tytułu podróży służbowych.

Składkę na ubezpieczenie zdrowotne nalicza się natomiast od tego przychodu

pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków

pracownika.

Dodatkowo dla Czytelników:

•

Serwis e-mailowy Przegląd ZUS i Płace

– z nowościami w ubezpieczeniach

społecznych

•

Bezpłatne wydanie online z archiwum

dostępne na www.e.zeszytyus.pl

•

Dostęp do serwisu www.wskazniki.pl

z aktualnymi wskaźnikami i stawkami

•

Możliwość zadania pytania ekspertowi

– odpowiedzi na łamach publikacji

•

Bezpłatny dodatek specjalny omawiający

wybrane zagadnienia związane z rozlicza-

niem ubezpieczeń społecznych

Takie stanowisko wyraził ZUS w inter-

pretacji indywidualnej, wydanej 23 kwiet-

nia 2014 r. (decyzja nr 435/2014, sygn. akt

WPI/200000/43/435/2014), po rozpatrzeniu

następującego wniosku. Firma zajmująca się

budową instalacji elektrycznych na terenie

całej Polski ma wykonywać usługi dla jed-

nego ze swoich kontrahentów na terenie

Niemiec. Kontrakt ten ma być realizowany

przez okres od jednego do dwóch miesięcy.

W celu wykonania tych prac spółka wysyła

w podróż służbową pracownika oraz siedmiu

zleceniobiorców. Firma ma wątpliwości, czy

podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia

społeczne i zdrowotne pracownika powinno

być faktycznie wypłacone w danym miesiącu

wynagrodzenie, czy też kwota przeciętnego

wynagrodzenia.

W a ż n e

Na podstawie § 2 ust. 1 pkt 16

rozporządzenia z podstawy wymiaru

wyłączona jest część wynagrodzenia

pracowników zatrudnionych za granicą

u polskich pracodawców, w wysokości

równowartości diety przysługującej

z tytułu podróży służbowej poza

granicami kraju, za każdy dzień

pobytu, określonej w przepisach

w sprawie wysokości oraz warunków

ustalania należności przysługujących

pracownikowi zatrudnionemu

w państwowej lub samorządowej

jednostce sfery budżetowej z tytułu

podróży służbowej poza granicami

kraju z tym zastrzeżeniem, że tak

ustalony przychód nie może być niższy

od kwoty przeciętnego wynagrodzenia

przyjętego do ustalenia kwoty

30-krotności.

Gdy praca jest wykonywana przez nie-

pełny miesiąc, np. w przypadku choroby,

korzystania z urlopu bezpłatnego czy też

rozpoczęcia lub zakończenia pracy w trak-

cie miesiąca, kwota najniższej podstawy

wymiaru ulega proporcjonalnemu zmniej-

szeniu stosownie do okresu wykonywania

pracy za granicą. Podana zasada dotycząca

ustalania podstawy wymiaru składek nie

ma zastosowania, gdy pracownik zosta-

je wysłany za granicę w celu realizacji

określonego zadania w ramach podróży

służbowej.

Wyjaśnijmy, że podstawę wymiaru składek

na ubezpieczenia społeczne w stosunku do

pracowników stanowi przychód w rozu-

mieniu przepisów podatkowych, jaki

uzyskują oni, wykonując umowę o pracę,

z wyłączeniem wynagrodzenia za czas cho-

roby oraz zasiłków. Należy również pamię-

tać, że do pracowników ma zastosowanie

rozporządzenie resortu pracy z 18 grudnia

1998 r. w sprawie szczegółowych zasad

ustalania podstawy wymiaru składek

na ubezpieczenia emerytalne i rentowe,

zwanego rozporządzeniem składkowym

W tym rozporządzeniu wymienione zostały

przychody, które pomimo że pochodzą ze

stosunku pracy, zostały zwolnione zarówno

ze składek na ubezpieczenia społeczne,

jak i w konsekwencji na ubezpieczenie

zdrowotne.

W analizowanym przez ZUS przypadku

zastosowanie ma § 2 ust. 1 pkt 15 rozpo-

rządzenia składkowego. Na podstawie tego

przepisu z podstawy wymiaru wyłączone

są diety i inne należności z tytułu podró-

ży służbowej do wysokości określonej

w przepisach dotyczących podróży służ-

bowych pracowników sfery budżetowej

lub samorządowej na obszarze kraju i poza

granicami.

W konsekwencji, co już wskazaliśmy na

wstępie, jeśli pracownik wykonuje pra-

cę w ramach podróży służbowej, składki

na ubezpieczenia społeczne są za niego

opłacane od wypłaconego wynagrodze-

nia z wyjątkiem diet i innych należności

przysługujących z tytułu podróży służbo-

wych. Natomiast składkę na ubezpieczenie

zdrowotne nalicza się od tego przychodu

pomniejszonego o składki na ubezpieczenia

społeczne finansowane ze środków pracow-

nika (13,71% podstawy wymiaru).

PODSTAWA PRAWNA:

art. 18 ust. 1 ustawy z 13 października

1998 r.

o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.:

Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.),
§ 2 ust. 1 pkt 15 i 16 rozporządzenia ministra

pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r.

w sprawie szczegółowych zasad ustalania podsta-

wy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne

i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.).

„

„

Andrzej Radzisław

specjalista w zakresie

ubezpieczeń społecznych

Kup książkę

Aktualności

3

|

SIERPIEŃ 2014

ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

ZADAJ PYTANIE REDAKCJI:

[e-mail]

Stypendium szkoleniowe i stażowe otrzymywane

przez bezrobotnego bez zasiłku podlega oskładkowaniu

Osoby bezrobotne, które mają prawo do zasiłku dla bezrobotnych i jednocześnie

biorą udział w szkoleniu lub stażu z tytułu pobierania stypendium, nie podlegają

ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, gdyż podlegają tym ubezpieczeniom

jako osoby bezrobotne. Składki na te ubezpieczania, w tym na ubezpieczenie

wypadkowe, (należy natomiast opłać za bezrobotnych, którzy nie mają prawa do

zasiłku. Wówczas stypendium jest ich jednym tytułem do ubezpieczeń.

Kwestie te były przedmiotem interpre-

tacji indywidualnej wydanej przez ZUS

1 kwietnia 2014 r. (decyzja nr 385/2014,

znak WPI/200000/43/385/2014).

ZUS przeanalizował problem firmy reali-

zującej projekty współfinansowane z Euro-

pejskiego Funduszu Społecznego (Program

Operacyjny Kapitał Ludzki), w ramach któ-

rych prowadzi szkolenia i staże zawodowe

dla uczestników. W szkoleniach i stażach

biorą udział osoby bezrobotne zarejestro-

wane w urzędzie pracy (zarówno z pra-

wem do zasiłku, jak i bez), a także osoby

nieaktywne zawodowo niezarejestrowane

w UP. Część uczestników pobiera emery-

tury, renty z tytułu niezdolności do pracy,

renty rodzinne, zasiłki pielęgnacyjne, zasi-

łek stały finansowany ze środków MOPS.

Uczestnicy projektu zgłaszają się indywi-

dualnie i nie są przez nikogo kierowani do

odbycia stażu lub szkolenia. Rekrutację

prowadzi sama spółka, która uczestnikom

wypłaca stypendia szkoleniowe i stażowe.

Spółka powzięła wątpliwość, czy za ww.

osoby w przedstawionym stanie faktycznym

powinny być opłacane składki na ubezpie-

czenia społeczne.

ZUS w wydanej decyzji wyjaśnił, że oso-

by, które pobierają stypendium w okre-

sie odbywania stażu lub przygotowania

zawodowego dorosłych, na które zostały

skierowane przez inne niż powiatowy urząd

pracy podmioty kierujące na szkolenie lub

staż albo przygotowanie zawodowe doro-

słych, podlegają obowiązkowo ubezpie-

czeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli

nie mają innych tytułów do ubezpieczeń

społecznych. Osoby te podlegają również

ubezpieczeniu wypadkowemu. Składki na

ubezpieczenia społeczne są w całości finan-

sowane przez podmiot kierujący. Spółka

jest w omawianym przypadku podmiotem

kierującym.

Obowiązek ubezpieczeń istnieje, gdy oso-

ba kierowana na staż lub szkolenie nie ma

innych tytułów do ubezpieczeń wymienio-

nych w art. 6 ustawy systemowej.

Osoby, które mają ustalone prawo do eme-

rytury lub renty i jednocześnie są uczest-

nikami szkolenia lub stażu, z tego tytułu

podlegają dobrowolnym ubezpieczeniom

emerytalnemu i rentowym.

Pod pojęciem „renta” należy rozumieć

świadczenia pieniężne z systemu ubez-

pieczenia społecznego lub zaopatrzenia

emerytalnego, a więc jest to zarówno renta

z tytułu niezdolności do pracy, jak i renta

rodzinna. Natomiast renta socjalna jest

świadczeniem spoza systemu ubezpieczeń

społecznych.

Osoba, która ma ustalone prawo do

emerytury, renty z tytułu niezdolności

do pracy, renty rodzinnej i bierze udział

w szkoleniu lub stażu, z tego tytułu nie

podlega obowiązkowo ubezpieczeniom

emerytalnemu i rentowym. Ubezpieczenia

te są dla niej dobrowolne. Natomiast ubez-

pieczenia te są obowiązkowe dla osoby,

która pobiera rentę socjalną.

Osoby bezrobotne, które mają prawo do

zasiłku dla bezrobotnych i jednocześnie

biorą udział w szkoleniu lub stażu z tytułu

Zaostrzone sankcje za nieopłacanie składek na Fundusz Pracy

pobierania stypendium, nie podlegają

ubezpieczeniom emerytalnemu i rento-

wym, gdyż podlegają tym ubezpieczeniom

jako osoby bezrobotne.

W a ż n e

Składki na ubezpieczania społeczne należy

opłacać za bezrobotnych, którzy nie mają

prawa do zasiłku. Wówczas stypendium

jest ich jedynym tytułem do ubezpieczeń.

Obowiązek opłacania składek z tytułu

udziału w szkoleniu lub stażu istnieje tak-

że za osoby, które otrzymują zasiłek stały

finansowany ze środków MOPS. Zasiłek

stały nie jest bowiem tytułem do ubezpie-

czeń wymienionym w art. 6 ustawy syste-

mowej.

Składki od stypendium należy opłacać

także za osoby, które równocześnie pobie-

rają świadczenie pielęgnacyjne. Osoba,

która pobiera takie świadczenie, podlega

obowiązkowo ubezpieczeniom emerytal-

nemu i rentowym, ale tylko wówczas, gdy

nie ma innych tytułów do ubezpieczeń.

W tym wypadku tym innym tytułem jest

pobierane stypendium. W konsekwencji

osoba pobierająca świadczenie pielęgnacyj-

ne w okresie, w którym odbywa szkolenie

lub staż, obowiązkowym ubezpieczeniom

społecznym będzie podlegała z tytułu pobie-

rania stypendium.

PODSTAWA PRAWNA:

art. 6 ust. 1 pkt 9a, art. 9 ust. 5 i ust. 6a,

art. 12 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r.

o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.:

Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.).

„

„

Michał Jarosik

specjalista w zakresie

ubezpieczeń społecznych

Pracodawca nie może uchronić się przed sankcjami z tytułu nieopłacania skła-

dek na Fundusz Pracy, jeżeli zaległe składki zapłacił już po rozpoczęciu u niego

kontroli.

Przepisy ustawy o promocji zatrudnienia

i instytucjach rynku pracy przewidują, że

pracodawca, który nie dopełnia obowiąz-

ku opłacania składek na Fundusz Pracy

lub nie opłaca ich w terminie, podlega

karze grzywny w wysokości nie niższej

niż 3.000 zł.

Identyczna sankcje przewidziane są dla

podmiotów, które nie zgłaszają wymaga-

nych danych lub zgłaszają nieprawdziwe

dane mające wpływ na wymiar składek

na FP, lub udzielają w tym zakresie nie-

prawdziwych wyjaśnień albo odmawiają

ich udzielenia.

Dotychczas pracodawca nie podlegał odpo-

wiedzialności i nie płacił grzywny, jeżeli

jeszcze przed dniem przeprowadzenia kon-

troli zdążył opłacić zaległe składki w należ-

nej wysokości.

Reguła ta uległa jednak zaostrzeniu wraz

z ostatnią nowelizacją ustawy o promocji

zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Od 27 maja br. sprawca nie podlega karze

wówczas, gdy zaległe składki na Fundusz

Pracy opłacił jeszcze przed dniem roz-

poczęcia kontroli. Oznacza to, że już po

tej dacie płatnik nie może uchronić się od

grzywny, wpłacając zaległe należności.

PODSTAWA PRAWNA:

art. 122 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promo-

cji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst

jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 674 ze zm.).

„

„

Marcin Dawidziuk

specjalista w zakresie

ubezpieczeń społecznych

Kup książkę