plik

kwiecień 2014

issn 1734-4980

W y j a ś n i e n i a – i n t e r p r e t a c j e – p r a k t y k a

UBEZPIECZEŃ

SPOŁECZNYCH

ZESZYTY

ODDELEGOWANIE PRACOWNIKA
Wysłanie pracownika do pracy

za granicą nie jest zagraniczną

podróżą służbową. Pracodawca

nie może tym samym wypłacać mu

diet zwolnionych z oskładkowania.

Wypłacone w ten sposób należności

stanowią część wynagrodzenia za

pracę, podlegającą składkom ZUS

na zasadach ogólnych.
ŚWIADCZENIA OSŁONOWE
Aby wyłączenie z oskładkowania było

możliwe, wypłacane świadczenie

musi mieć charakter pieniężny

i pozostawać w bezpośrednim oraz

nierozerwalnym związku z faktem

wygaśnięcia lub rozwiązania

stosunku pracy.
KOREKTA DOKUMENTÓW

DO KOŃCA KWIETNIA
Weryfikacji i korekty dokumentów

rozliczeniowych mają obowiązek

dokonać wszyscy ci płatnicy, którzy

popełnili błąd w dokumentach

rozliczeniowych i raportach imiennych

przekazywanych co miesiąc do ZUS.

Świadome i celowe niepodjęcie się

naprawienia błędów w dokumentacji

rozliczeniowej w określonym terminie

grozi konkretnymi sankcjami.
PRZELICZENIE ZASIŁKU
Jeżeli za miesiąc, z którego

wynagrodzenie przyjęto do

ustalenia podstawy wymiaru zasiłku

chorobowego pracownik otrzymał

wyrównanie wynagrodzenia –

podstawa ta powinna zostać

przeliczona a wysokość zasiłku

należy ustalić z uwzględnieniem

tego wyrównania.

w n u m e r z e

6–7

1 0

Utrata zasiłku z powodu pracy

na zwolnieniu jest zgodna z konstytucją

Przepisy ustawy chorobowej zakazujące wykonywania pracy zarobkowej na zwolnie-

niu lekarskim, pod rygorem utraty zasiłku chorobowego, są zgodne z konstytucją.

Tak uznał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 25 lutego 2014 r. (sygn. SK 18/13).

Sprawa dotyczyła osoby, która w okresie od października 2007 roku do marca 2008 roku

pobierała zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy. Jednak mimo to wykonywała

zajęcia zarobkowe, polegające na udzielaniu odpłatnych porad prawnych. W tej sytuacji

ZUS wydał decyzję nakazującą zwrot pobranego zasiłku chorobowego w całości, wraz

z odsetkami. Zgodnie bowiem z art. 17 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadcze-

niach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst

jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 159), zwanej ustawą chorobową, ubezpieczony wykonujący

w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwol-

nienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku

chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Pracownica nie zgodziła się z tą decyzją

i odwołała się do sądu.

Orzeczenia sądów przyznały rację ZUS

Sąd I instancji oddalił odwołanie, natomiast Sąd Okręgowy, rozpoznając w II instancji

apelację ubezpieczonej, oddalił ją w całości, uznając decyzję ZUS za zgodną z przepisami.

Wyrok ten uprawomocnił się i w tej sytuacji pracownica zdecydowała się skierować

skargę do Trybunału Konstytucyjnego, kwestionując zgodność z ustawą zasadniczą

art. 17 ust. 1 ustawy chorobowej.

Zdaniem skarżącej, rozstrzygnięcie sądu oparte zostało na ścisłej interpretacji art. 17

ust. 1 ustawy zasiłkowej, zgodnie z którą prawo do zasiłku tracą zarówno ci świadcze-

niobiorcy, którzy świadomie nadużywają tego prawa, wykorzystując zwolnienie od

pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia; jak również ci świadczeniobiorcy,

którzy wykonują jakąś pracę zarobkową w niewielkim wymiarze, do której nie utracili

zdolności, a praca ta nie jest niezgodna z celem tego zwolnienia. Zdaniem skarżącej taka

praca ma charakter terapeutyczny, i umożliwia obywatelowi leczenie, rekonwalescencję

oraz szybszy powrót do zdrowia i pracy, także tej objętej ubezpieczeniem społecznym.

Jest ona też zgodna z zaleceniami lekarskimi.

Trybunał Konstytucyjny poparł stanowisko ZUS i sądów

Trybunał Konstytucyjny uznał art. 17 ust. 1 ustawy chorobowej w zakresie, w jakim

stanowi podstawę utraty prawa do zasiłku chorobowego ubezpieczonego, który w okresie

orzeczonej niezdolności do pracy wykonywał pracę zarobkową, uzyskując wynagrodzenie

przekraczające minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę, za zgodny z konstytucją.

Utrata prawa do zasiłku jest w takim wypadku zgodna z konstytucyjnym prawem do

zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę

(art. 67 ust. 1 Konstytucji RP), gdyż osoba pracująca w trakcie okresu zasiłkowego

de facto nie może być uznana za niezdolną do pracy i uzyskuje tym samym dochód,

zwalniający instytucje państwowe od finansowania takiej osoby za pomocą świadczeń

publicznoprawnych.

Michał Culepa

specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych

Aktualności

ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH KWIECIEŃ 2014

O D R E D A K C J I

SZANOWNI CZYTELNICY,

w kwietniu płatników czekają dwa ważne obowiązki.

Pierwszym z nich jest ustalenie składki wypadkowej na

kolejny rok składkowy od 1 kwietnia 2014 r. do 31 marca

2015 r., drugim zaś sprawdzenie i ewentualne skory-

gowanie dokumentów rozliczeniowych. Warto zatem

zapoznać się z Tematem numeru i numerem specjalnym,

w których tematyka ciążących na pracodawcach/płatni-

kach zobowiązaniach jest omówiona w szczegółowy, a co

najważniejsze kompleksowy sposób.

Życząc przyjemnej i pożytecznej lektury, pragnę

przy okazji złożyć serdeczne życzenia zdrowych,

radosnych, rodzinnych świąt wielkanocnych.

Krystyna Trojanowska

Kierownik grupy czasopism:

Agnieszka Konopacka-Kuramochi

Redaktor prowadząca: Krystyna Trojanowska

Wydawca: Marlena Prószyńska

Koordynator produkcji: Mariusz Jezierski

Korekta: Zespół

E-mail: ksiegowy@wip.pl

Skład i łamanie: Studio Raster, N. Bogajczyk

ISSN: 1734-4980

Druk: Paper&Tinta

Nakład: 3700 egz.
Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a

Tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10

e-mail: cok@wip.pl

NIP: 526-19-92-256

Numer KRS: 0000098264

– Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy,

Sąd Gospodarczy XIII Wydział Gospodarczy

Rejestrowy

Wysokość kapitału zakładowego: 200.000 zł

Materiały drukowane w „Zeszytach Ubezpieczeń

Społecznych” wraz z innymi elementami subskrypcji

chronione są prawem autorskim. Wykorzystanie tych

materiałów wymaga zgody wydawcy. Zakaz ten nie

dotyczy cytowania ze wskazaniem autora oraz źródła.

Redakcja nie ponosi odpowiedzialności prawnej za

zastosowanie zawartych w „Zeszytach Ubezpieczeń

Społecznych” lub w innych elementach subskrypcji

informacji, wskazówek, przykładów itp. do

konkretnych przypadków.

Zeszyty ubezpieczeń społecznych

Płatnik lub ZUS ustalają stopę procentową

składki wypadkowej

Przedsiębiorcom podlegającym wpisowi do rejestru REGON, zgłaszającym

do ubezpieczenia wypadkowego w 2013 roku co najmniej 10 ubezpieczonych,

którzy złożyli ZUS IWA za lata 2011, 2012, 2013, stopę procentową określa ZUS.

Pozostali muszą ustalić ją sami.

Dodatkowo dla Czytelników:

•

Serwis e-mailowy Przegląd ZUS i Płace

– z nowościami w ubezpieczeniach

społecznych

•

Bezpłatne wydanie online z archiwum

dostępne na www.e.zeszytyus.pl

•

Dostęp do serwisu www.wskazniki.pl

z aktualnymi wskaźnikami i stawkami

•

Możliwość zadania pytania ekspertowi

– odpowiedzi na łamach publikacji

•

Bezpłatny dodatek specjalny omawiający

wybrane zagadnienia związane z rozlicza-

niem ubezpieczeń społecznych

Składka wypadkowa

ustalana przez płatnika

Sposób określania stopy procentowej składki

na ubezpieczenie wypadkowe uzależniony

jest od liczby ubezpieczonych zgłaszanych

przez danego płatnika składek do ubezpie-

czenia wypadkowego. Liczbę ubezpieczonych

ustala się jako iloraz sumy ubezpieczonych

podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu

w ciągu poszczególnych miesięcy poprzed-

niego roku kalendarzowego i liczby miesięcy,

przez które płatnik składek był w poprzed-

nim roku kalendarzowym zgłoszony w ZUS

co najmniej jeden dzień. W liczbie miesięcy

uwzględnia się tylko te, w których płatnik co

najmniej jeden dzień był płatnikiem skła-

dek na ubezpieczenie wypadkowe w rozu-

mieniu przepisów o systemie ubezpieczeń

społecznych, tj. w których co najmniej

jeden ubezpieczony podlegał ubezpiecze-

niu wypadkowemu. Liczba ubezpieczonych

podlega zaokrągleniu do jedności w górę,

jeśli końcówka jest większa lub równa 0,5,

lub w dół, jeśli jest mniejsza od 0,5.

Ustalając liczbę ubezpieczonych w ciągu

poszczególnych miesięcy poprzedniego

roku kalendarzowego, należy uwzględ-

niać wszystkich ubezpieczonych, którzy

w danym miesiącu podlegali przynajmniej

jeden dzień ubezpieczeniu wypadkowemu.

Przy ustalaniu liczby ubezpieczonych w cią-

gu miesiąca daną osobę uwzględnia się jako

jednego ubezpieczonego.

Gdy ubezpieczony w ciągu danego miesiąca

podlegał u tego samego płatnika składek ubez-

pieczeniu wypadkowemu z dwóch tytułów, to

do liczby ubezpieczonych jest wliczany tylko raz.

Przy ustalaniu liczby ubezpieczonych nie

bierze się pod uwagę osób, które:

podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu

i rentowym, ale nie podlegają ubezpie-

czeniu wypadkowemu,

z danego tytułu podlegają tylko ubezpie-

czeniu zdrowotnemu,

nie podlegają ubezpieczeniom społecz-

nym i w konsekwencji ubezpieczeniu

zdrowotnemu, np. studentów, którzy

nie ukończyli 26 lat zatrudnionych na

podstawie umowy zlecenia,

przez cały miesiąc pobierały zasiłek

macierzyński, zasiłek w wysokości zasiłku

macierzyńskiego, przebywały na urlopie

wychowawczym, bezpłatnym, zostały

powołane do odbycia zasadniczej służby

wojskowej,

za które za dany miesiąc są rozliczane

składki lub wykazywane świadczenia po

ustaniu tytułu do ubezpieczeń społecz-

nych (tj. w miesiącu, za który składany

jest imienny raport miesięczny za daną

osobę, nie podlegała ona ubezpieczeniu

wypadkowemu nawet przez jeden dzień).

Jeżeli płatnik składek podlegający wpisowi

do rejestru REGON ustali, że liczba ubez-

pieczonych zgłaszanych do ubezpieczenia

wypadkowego w 2013 roku wynosi nie wię-

cej niż 9, to opłaca składkę na ubezpieczenie

wypadkowe według zryczałtowanej stopy pro-

centowej wynoszącej 50% najwyższej stopy

procentowej ustalonej na dany rok składkowy

dla grup działalności. Z załącznika nr 2 do

rozporządzenia z 29 listopada 2002 r. w sprawie

różnicowania stopy procentowej składki na

ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków

przy pracy i chorób zawodowych w zależności

od zagrożeń zawodowych i ich skutków wyni-

ka, że najwyższa stopa procentowa wynosi

3,86% (nie uległa od zeszłego roku zmianie).

Zatem taki płatnik (jak również niepodlegający

wpisowi REGON) w okresie od 1 kwietnia

2014 r. do 31 marca 2015 r. oblicza składkę

na ubezpieczenie wypadkowe od stopy pro-

centowej wynoszącej 1,93% (50%  3,36%).

Płatnik, który ustalił, iż w 2013 roku zgłaszał

do ubezpieczenia wypadkowego więcej niż

dziewięciu ubezpieczonych, ale jednocześnie

za trzy kolejne lata, tj. za 2011, 2012, 2013 nie

składał informacji ZUS IWA, musi samodziel-

nie ustalić obowiązującą go stopę procentową

składki na ubezpieczenie wypadkowe.

Pamiętać należy, iż ustaloną stopę procen-

tową składki wypadkowej płatnicy zastosują

dopiero do przychodów wypłaconych swoim

ubezpieczonym w kwietniu 2014 roku bez

względu na to, za jaki okres one przysługują.

Składka wypadkowa

ustalana przez ZUS

Zawiadomienie z ZUS o stopie procentowej

składki na okres od 1 kwietnia 2014 r. do

31 marca 2015 r. otrzymają płatnicy, którzy

złożyli informację ZUS IWA za lata 2011,

2012 i 2013, i zgłaszali co najmniej 10 ubez-

pieczonych do ubezpieczenia wypadkowego.

Stopa procentowa składki wypadkowej jest

obliczana jako iloczyn stopy procentowej

składki na ubezpieczenie wypadkowe okre-

ślonej dla grupy działalności, do której należy

płatnik składek, i wskaźnika korygującego.

Całość zagadnienia omawiamy szczegóło-

wo w numerze specjalnym, załączonym do

tego numeru.

Andrzej Zając

specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych

Kup książkę

Aktualności

KWIECIEŃ 2014

ZESZYTY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

Dofinansowania z ZFRON na zakup leków nie można wyłączyć

z podstawy wymiaru składek

Pracownikowi oddelegowanemu do pracy za granicą

nie przysługują nieoskładkowane diety

Delegowanie pracownika do pracy za granicą nie jest zagraniczną podróżą służ-

bową. Pracodawca nie może tym samym wypłacać pracownikowi diet zwolnio-

nych z oskładkowania, a wypłacone już w ten sposób należności stanowią część

wynagrodzenia za pracę oskładkowaną na zasadach ogólnych.

Tak uznał Sąd Najwyższy w orzeczeniu

wydanym 14 listopada 2013 r. (sygn. akt II

UK 204/13). Sprawa rozpatrywana przez SN

dotyczyła pracownika spółki prowadzącej

działalność w branży budowlanej. W latach

2007–2009 był on kilkukrotnie wysyła-

ny do pracy na budowach prowadzonych

przez pracodawcę w Belgii. Wyjazdy trwały

kilka miesięcy. Spółka płaciła wówczas pra-

cownikowi umówione wynagrodzenie za

pracę skalkulowane na stosunkowo niskim

poziomie (jako równowartość minimalnego

wynagrodzenia za pracę, ustalonego według

polskich przepisów), a także diety z tytułu

podróży służbowej, których wartość kilka-

krotnie przekraczała kwotę wynagrodzenia za

pracę (suma diet przekraczała niekiedy kilka

tysięcy zł). Dodatkowo od tych diet spółka nie

opłacała składek na ubezpieczenia społeczne.

ZUS uznał taką praktykę za niezgodną z prze-

pisami. Stwierdził, że w rzeczywistości wyjaz-

dy zatrudnionego do pracy w Belgii nie były

podróżami służbowymi, ale delegowaniem

do pracy za granicą. W tej sytuacji diety nie

były należnościami za podróże służbowe

i stanowiły element wynagrodzenia, który

powinien być oskładkowany. ZUS wydał

decyzję nakazującą spółce zapłatę zaległych

składek z tytułu części wynagrodzenia wypła-

canego pracownikowi. Spółka odwołała się od

tej decyzji do sądu, jednak proces przegrała

zarówno w pierwszej, jak i w drugiej instancji.

Z kolei Sąd Najwyższy uchylił wyrok sądu

II instancji i nakazał ponowne rozpoznanie

sprawy (sygn. akt II UK 204/13). Powodem

skierowania sprawy do ponownego roz-

poznania było błędne ustalenie podstawy

wymiaru składek ZUS przez sąd II instancji,

a nie kwestia, czy wyjazdy do pracy do Belgii

były podróżą służbową. W tym zakresie SN

podzielił ustalenia sądów niższych instancji

i stwierdził, że sądy te prawidłowo uznały

wyjazdy za delegowanie do pracy za gra-

nicą. SN wskazał, że podróż służbowa ma

charakter krótkotrwały i incydentalny oraz

nie powoduje zmiany umówionego miejsca

pracy. Inaczej jest w przypadku pracowników

delegowanych do pracy za granicą. W przy-

padku pracowników delegowanych następu-

je okresowa zmiana miejsca pracy. Wyjazd

taki nie ma więc charakteru krótkotrwałego

i incydentalnego. Nie może więc być podróżą

służbową – uznał SN. Pracodawca nie może

więc wypłacać kwot na zasadzie diet z tytułu

podróży służbowej, od których nie odpro-

wadza składek ZUS. Jeżeli jednak już takie

kwoty wypłaci, to zostaną one potraktowane

jako element wynagrodzenia za pracę – przy-

chód stanowiący podstawę wymiaru składek

na ubezpieczenia społeczne.

PODSTAWA PRAWNA:

art. 18 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r.

o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.:

Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.),
rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej

z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności

przysługujących pracownikowi zatrudnionemu

w państwowej lub samorządowej jednostce sfery

budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz.U.

z 2013 r. poz.167).

Michał Culepa

specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych

Na wnioskodawcy spoczywa obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia

społeczne od przyznanego niepełnosprawnemu pracownikowi ze środków ZFRON

jednorazowego, bezzwrotnego świadczenia na dofinansowanie zakupu leków

i planowanego umorzenia kwoty przyznanej pożyczki.

Potwierdza to indywidualna interpretacja prze-

pisów zawarta w decyzji ZUS z 24 grudnia

2013 r. (nr 502). ZUS wydał decyzję na wniosek

przedsiębiorcy – byłego zakładu pracy chro-

nionej, posiadającego środki z zakładowego

funduszu rehabilitacji osób niepełnospraw-

nych. Wydatkował on na wniosek pracownika

niepełnosprawnego z tego funduszu środki na

zapomogę losową z tytułu długotrwałej cho-

roby (w postaci jednorazowego bezzwrotnego

dofinansowania na zakup leków). Dodatkowo

przedsiębiorca udzielił pracownikom niepeł-

nosprawnym pożyczek z ZFRON na różne cele

związane z pomocą w rehabilitacji zawodowej

i społecznej tych osób.

Jeżeli pracownik niepełnosprawny wydatko-

wał pożyczkę zgodnie z celem, na który zosta-

ła przyznana, i złoży wniosek o umorzenie

pozostałej do zapłaty kwoty, umotywowany

jego długotrwałą chorobą, to wnioskodawca

zamierza ją umorzyć. Przedsiębiorca miał

wątpliwość, czy jako płatnik powinien odpro-

wadzić składki na ubezpieczenia społeczne od

dofinansowania na zakup leków i od umorzo-

nej kwoty pożyczki. Zdaniem wnioskodawcy

taką pomoc należy traktować jako zapomogę

losową przyznaną w wypadku długotrwałej

choroby pracownika. Zgodnie zaś z § 2 ust. 1

pkt 22 rozporządzenia ministra pracy i poli-

tyki socjalnej z 18 grudnia 1998 r.w sprawie

szczegółowych zasad ustalania podstawy

wymiaru składek na ubezpieczenia eme-

rytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106

ze zm.) zapomogi losowe w przypadku dłu-

gotrwałej choroby nie stanowią podstawy

wymiaru składek na ubezpieczenia społecz-

ne. Jednak według ZUS na wnioskodawcy

spoczywa obowiązek opłacania składek na

ubezpieczenia społeczne od przyznanego

niepełnosprawnemu pracownikowi ze środ-

ków ZFRON jednorazowego, bezzwrotne-

go świadczenia na dofinansowanie zakupu

leków i planowanego umorzenia kwoty

przyznanej pożyczki. W wydanej decyzji

ZUS wyjaśnił, że pracodawca, tworząc ten

fundusz, gromadzi środki pieniężne, które

mogą być wydatkowane na ściśle określone

cele wskazane w rozporządzeniu ministra

pracy i polityki społecznej z 19 grudnia 2007 r.

w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji

osób niepełnosprawnych (tekst jedn.: Dz.U.

z 2013 r. poz. 1300) w sposób planowy, usy-

stematyzowany i kompleksowy na rzecz osób

niepełnosprawnych. Zatem przepisy wskazują

rodzaje wydatków finansowanych z ZFRON.

Nie można jednak uznać, że środki z tytułu

jednorazowego bezzwrotnego świadczenia

na zakup leków oraz umorzenia pożyczki

mogą być traktowane jako zapomogi losowe

(w rozumieniu § 2 ust. 1 pkt 22 rozporządze-

nia) w przypadku klęsk żywiołowych, indywi-

dualnych zdarzeń losowych lub długotrwałej

choroby, a więc w razie zaistnienia zdarzeń

nieprzewidywalnych i nadzwyczajnych.

PODSTAWA PRAWNA:

§ 2 ust. 1 pkt 22 rozporządzenia ministra pracy

i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie

szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru

składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe

(Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.).

Joanna Kamińska

specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych

Kup książkę