N
O W O C Z E S N Y
T
E C H N I K
D
E N T Y S T Y C Z N Y
44
T E C H N I K A
D E N T Y S T Y C Z N A
Płytka stymulacyjna z „wąsami”
dla dzieci z zespołem Downa
Dziecko z zespołem Downa od uro-
dzenia objęte jest wielospecjalistyczną
opieką lekarską, a przede wszystkim
rehabilitacją prowadzoną przez rodzi-
ców/opiekunów dziecka pod kontrolą
specjalistów. Zaburzenia dotyczące
mięśni kompleksu ustno-twarzowego
ujawniają się zaraz po narodzinach,
dlatego od razu należałoby rozpocząć
terapię regulacyjną według koncepcji
Castillo-Moralesa, wykonywaną pod
okiem doświadczonego terapeuty. Poza
rehabilitacją polegającą na masażach
integralnym elementem terapii ustno-
twarzowej jest leczenie czynnościowe
płytką stymulacyjną. Płytki podniebien-
ne znajdują zastosowanie już od trze-
ciego miesiąca życia dziecka. Terapia
ta może poprawiać domykanie się ust,
ustawienie i rozwój szczęki, cofnięcie
języka oraz wzmocnienie mięśni jamy
ustnej, co zdecydowanie ułatwi karmie-
nie, a także zmniejszy niekontrolowane
ślinienie się.
Wycisk pod płytkę stymulacyjną
wykonywany jest przez lekarza orto-
dontę, natomiast model przez technika.
Zaprojektowana i opisana przez lekarza
płytka wraca do technika w celu wyko-
nania gotowej realizacji. Odbywa się
ono według koncepcji Castillo-Moralesa
lub też naniesione zostają modyfikacje
lekarza ortodonty. Płytki stymulacyjne
stosowane są w terapii dzieci z zespo-
łem Downa, zarówno w bezzębiu, jak
i u dzieci z uzębieniem mlecznym czy
mieszanym. Płytka (akrylowy aparat or-
todontyczny) ma na części podniebien-
nej element stymulacyjny – cylinder
TITTLE
Stimulation appliance with
extraoral extensions for patients with Down
syndrome. A laboratory procedure
SŁOWA KLUCZOWE
płytka stymulacyjna,
wykonanie laboratoryjne
STRESZCZENIE
Artykuł przedstawia
budowę i sposób wykonania płytki
stymulacyjnej z „wąsami” dla dzieci
z zespołem Downa oraz jej zastosowanie
jako uzupełnienie terapii Castillo-Moralesa,
polegającej na masażach. Wyjaśnia zasadność
bardzo wczesnego rozpoczynania leczenia
czynnościowego płytką stymulacyjną oraz
zastosowanie materiałów i metod wykonania
gwarantujących bezpieczeństwo pacjenta.
KEY WORDS
stimulation appliance,
laboratory procedure
SUMMARY
This article presents the
construction and laboratory procedure
of a stimulation appliance with extraoral
extensions for patients with Down syndrome
which can be used as a complement to the
massage therapy of Castillo-Morales. Author
explain the necessity of an early functional
treatment with this stimulation appliance
following the information on what materials
where used and the canstruction that
ensures patients safety.
Jolanta Walasz, starszy technik Zofia Matthews
D
zieci z zespołem Downa
wymagają szczególnej
opieki. W jaki sposób może
im pomóc stymulująca płytka
z „wąsami”? Odpowiedź
na to pytanie znajdziecie Pań-
stwo w poniższym artykule.
o średnicy około 0,5 cm – umieszczany
w miejscu, w którym aparat ma stymu-
lować język. Dla lepszego zabezpiecze-
nia płytki stymulacyjnej przed przesu-
nięciami dotylnymi u niemowląt przy
bezzębiu, a nawet u dzieci rocznych czy
półtorarocznych z wyrzniętymi zębami
mlecznymi, na zewnątrz wyprowadza
się tzw. „wąsy”. Przy bezzębiu aparat
utrzymuje się na wałach dziąsłowych
siłami adhezji, a wyprowadzone poza
jamę ustną druciane „wąsy” można
umocować do czapeczki lub opaski
na głowie dziecka. U dzieci nieco star-
szych elementem stymulacyjnym może
być koralik przewleczony przez drut
zakotwiony na podniebieniu w akry-
lowej płycie aparatu ortodontycznego,
co wymaga bardziej aktywnych ćwi-
czeń języka (1-5).
Wyciski dostarczone do laboratorium
odlewa się z gipsu III klasy, najlepiej
syntetycznego, gdyż nie wymaga on izo-
lacji izolatorem błonotwórczym. Wyko-
nuje się dwa modele: jeden kontrolny,
a drugi roboczy. Wskazane jest, aby
model roboczy miał szeroką podstawę,
która ułatwia zamocowanie elemen-
tów drucianych „wąsów” podczas
wykonywania aparatu. Płytkę stymu-
lacyjną można wykonywać w dwojaki
sposób:
– w pierwszej kolejności należy dogiąć
„wąsy” z drutu o przekroju 0,9 mm,
a następnie w jednym etapie pracy
wykonać płytę.
– najpierw wykonać płytę akrylo-
wą, a następnie po dogięciu „wą-
sów” z drutu wkleić je we wcześniej
P
RACA
RECENZOWANA
Wykonawstwo laboratoryjne
3
/ 2 0 1 0
45
T E C H N I K A
D E N T Y S T Y C Z N A
Zaburzenia dotyczące
mięśni kompleksu
ustno-twarzowego
ujawniają się zaraz
po narodzinach,
dlatego od razu
należałoby rozpocząć
terapię regulacyjną
według koncepcji
Castillo-Moralesa.
wycięty frezem rowek w gotowej
płycie aparatu.
P
RZYGOTOWANIE
MODELI
GIPSOWYCH
Po odlaniu wycisku i związaniu gipsu
modele należy dociąć zgodnie z nastę-
pującymi zasadami. Podstawa modelu
powinna być równoległa do linii zgry-
zu, co uzyskuje się, kładąc na model
płytkę kontrolną (np. szklaną) i ob-
cinając podstawę do uzyskania rów-
noległości między płytką a podstawą
modelu. Cokoły modelu powinny być
równoległe do szwu podniebiennego,
a płaszczyzna tylna do niego prosto-
padła. Modele po przycięciu muszą
zawierać w całości części anatomiczne:
wały, podniebienie, przyczepy i wędzi-
dełka.
Podstawę modelu roboczego zosta-
wia się znacznie szerszą. Cienką war-
stwą rozgrzanego wosku wykonuje się
odciążenie po stronie przedsionkowej
wału dziąsłowego lub jeśli zęby są po-
jedyncze czy w niewielkim stopniu
wyrznięte przykrywa się je (6).
W
YKONANIE
PŁYTY
AKRYLOWEJ
Płytę aparatu wykonuje się metodą
polimeryzacji ciśnieniowej, poprzez
nakładanie ciasta akrylowego na wcze-
śniej zaizolowany i namoczony model.
Ten sam efekt można uzyskać poprzez
posypywanie modelu polimerem, a na-
stępnie nakrapianie go monomerem, aż
do uzyskania odpowiedniej grubości.
Należy pamiętać o wykonaniu nieco
grubszej płyty w celu zachowania jej
wymiarów po skończonej obróbce
mechanicznej i polerowaniu. Materiał,
z którego wykonuje się aparat, powi-
nien być bezpieczny dla pacjenta, tech-
nika i lekarza. Musi również spełniać
określone wymogi dotyczące toksycz-
ności (badanie zawartości monomeru
resztkowego), posiadać odporność
mechaniczną oraz być nierozpuszczal-
ny w środowisku jamy ustnej (norma
EN ISO 1597).
Część tworzywowa powinna obejmo-
wać podniebienie oraz podniebienne
i przedsionkowe części wałów. Ważne
jest, aby zachować około
milimetrowy dystans
od sklepienia przed-
sionka, odciążenia wę-
dzidełka języka i przy-
czepów błony śluzowej
policzka.
Najistotniejszym ele-
mentem w aparacie jest
umieszczony na szwie
podniebiennym wałek
z wgłębieniem o śred-
nicy 4-5 mm. Wymode-
lowany aparat wkłada
się do garnka ciśnieniowego z wodą
o temperaturze ok. 40°C przy ciśnieniu
2,5 bara (na 25 min przy metodzie posy-
pywania, a na 15 min przy nakładaniu
ciasta). Po upływie wymaganego czasu
zdejmuje się płytę z modelu i opraco-
wuje mechanicznie. Miejsce w postaci
rowka, w którym znajdować się będzie
część retencyjna „wąsa”, wykonuje się
frezem (7, 8, 9).
D
OGINANIE
ELEMENTÓW
DRUCIANYCH
Przygotowuje się dwa odcinki drutu
0,9 mm o odpowiedniej długości (ok.
20 cm) i kleszczami kramponowymi
oraz wklęsło-wypukłymi dogina się
„wąsy”, ułatwiające zakładanie i wyjmo-
wanie płytki z jamy ustnej. Część reten-
cyjna „wąsów” przebiega po grzbiecie
wału dziąsłowego i „wychodzi” z akrylu
w miejscu przyszłych kłów, natomiast
część dystalna zakończona jest pętlą
w celu zwiększenia retencji. Drut do-
gięty jest w taki sposób, aby oddalony
był od błony śluzowej wału dziąsłowe-
go o ok. 1 mm, co daje
możliwość umiejscowie-
nia go w połowie gru-
bości płyty akrylowej,
która wynosi 2-3 mm.
Dalsza część „wąsa”
zakończona zagięciem
znajduje się poza jamą
ustną dziecka.
Po dopasowaniu dru-
tów do płyty stabilizuje
się je najpierw woskiem
do płyty, a następnie
gipsem do podstawy
modelu, zachowując opisane wcześniej
odległości. Po związaniu się gipsu i wy-
parzeniu wosku drut łączy się z akry-
lem jednym z opisanych sposobów.
Obróbkę mechaniczną i polerowanie
wykonuje się, zachowując szczególną
ostrożność (długie wąsy). Poleruje się
mechanicznie pumeksem, a następnie
pastą polerską. Odpowiednią gładkość
akrylu można uzyskać także, stosując
Podniebienna płytka stymulacyjna z wąsami
fot. ar
chiwum autor
ek
Wąsy zabezpieczone rurką z tworzywa – wraz z modelem kontrolnym
N
O W O C Z E S N Y
T
E C H N I K
D
E N T Y S T Y C Z N Y
46
T E C H N I K A
D E N T Y S T Y C Z N A
zamiast pasty polerskiej lakier utwardzany światłem w cza-
sie zalecanym przez producenta (np. lakier Palaseal firmy
Heraeus Kulzer). Lakierowanie gwarantuje dużą gładkość
i zabezpiecza przed wnikaniem różnych substancji do wnę-
trza tworzywa (10, 11).
Po wypolerowaniu formuje się zagięcia po stronie ze-
wnętrznej wąsów. Dogięcie drutu można umieścić w rurkach
z tworzywa sztucznego chroniących policzki dziecka przed
zadrapaniem. Gotową pracę – płytkę stymulacyjną wraz
z modelem kontrolnym – oddaje się do gabinetu.
Zalecane jest stosowanie płytki jak najwcześniej. Ze wzglę-
du na szybko zmieniające się warunki zgryzowe musi być
raz na miesiąc lub sześć tygodni korygowana, a przynajmniej
raz w roku powinna nastąpić jej wymiana. Płytka stymula-
cyjna może być wykorzystywana do ćwiczeń z rodzicem/
opiekunem, powinna być noszona tylko pod kontrolą osoby
dorosłej.
Podsumowanie
Ze względu na zjawisko „plastyczności mózgu”, polegające
na możliwości modyfikacji układu nerwowego pod wpływem
bodźców ze środowiska zewnętrznego, występujące u każde-
go dziecka, wprowadzając ćwiczenia rehabilitacyjne u dzieci
z zespołem Downa odpowiednio wcześnie, uzyskuje się lepsze
efekty w wieku późniejszym. Ważne jest bardzo precyzyjne
wykonanie laboratoryjne płytek stymulacyjnych.
*Klinika Ortodoncji Uniwersytetu Medycznego
im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.
Kierownik: prof. dr hab. n. med. Teresa Matthews-Brzozowska.
Piśmiennictwo
1. Młynarska-Zduniak E., Siemińska-Piekarczyk B.: Zespół Downa.
[W:] Wybrane choroby dziedziczne i wady rozwojowe w praktyce
stomatologicznej. Med Tour Press International 2008, 119-125.
2. Adamowicz-Klepalska B., Nowak-Edin R.: Stomatologiczny aspekt
zespołu Downa u dzieci. „Czas. Stomat.”, 1999, 52/6, 389-393.
3. Matthews-Brzozowska T., Nęcka A.: Zaburzenia czynnościowe
w układzie stomatognatycznym u pacjentów z zespołem Downa.
„Ann. UMCS”, 2007, 62/18, 418-421.
4. Nęcka A., Regner A., Matthews-Brzozowska T.: Ustno-twarzowa tera-
pia regulacyjna (Uttr) według koncepcji Castillo-Moralesa u pacjentów
z zespołem Downa. „Dent. Med. Probl.”, 2004, 41, 3, 537-542.
5. Carlstedt K., Hennigsson G., McAllister, Dahllof G.: Long-term effects
of palatal therapy on motor function in children with Down syndrome
evaluated by video registration. „Acta Odontol. Scand.”, 2001, 59,
63-68.
6. Gordon B.: Defekty spolimeryzowanego tworzywa akrylowego, „No-
woczesny Technik Dentystyczny”, 3/2006,46-47.
7. Raszewski Z.: Fizykochemiczne własności tworzyw akrylowych
przeznaczonych do wykonywania płyt protez dentystycznych, „No-
woczesny Technik Dentystyczny”, 1/2005, 5-9.
8. Kordasz P. Wolanek Z.: Materiałoznawstwo protetyczno-stomatolo-
giczne, PZWL, 1983.
9. O’Brien W. J.: Dental Matherials and Their Selection, Quintessence
Publishing Co, 2002.
10. Kalukin B.: Polerowanie czy lakierowanie? Makroskopowa analiza
powierzchni w kontekście pomiaru sorpcji., „Nowoczesny Technik
Dentystyczny”, 4/2005, 20-21.
11. Hyla I.: Tworzywa sztuczne: własności, przetwórstwo, zastosowanie.
WPŚ, Gliwice 2004.