N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

26

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

Proteza stała

w odcinku przednim

Kompozyt Sinfony z zastosowaniem włókien
wzmacniających Stick – cz. II

Podstawowymi materiałami używanymi
do wykonania protezy stałej są kompo-
zyty. Jest wiele informacji na ich temat,
które musimy znać, zanim przystąpimy
do pracy nad protezą.

M

ATERIAŁY

KOMPOZYTOWE

Mimo ciągłego postępu w technologii
związków syntetycznych, nie udało się
do tej pory wyprodukować materiału,
który mógłby zastąpić tkanki twarde
zęba. Żeby materiał odtwórczy był ide-
alny, powinien przede wszystkim:
– trwale łączyć się z tkankami zęba,

zapewniając absolutną szczelność
połączenia,

– być obojętnym dla środowiska jamy

ustnej i miazgi zęba,

– nie wymywać się i nie nasiąkać płyna-

mi jamy ustnej,

– posiadać taką samą ścieralność jak

tkanki twarde zęba,

– być niewrażliwym na wilgoć w trakcie

wiązania,

– dawać cień na zdjęciach rentgenow-

skich,

– być łatwy w użyciu i tani.

Wraz z wprowadzeniem nowej ge-

neracji materiałów do licowania poja-
wiły się wobec nich duże oczekiwania,
wiążące się z potrzebą systemowego
podejścia do rozwiązań takich kwestii,
jak: estetyka, prosty i szybki sposób
opracowania materiału, skuteczność
kliniczna i przede wszystkim odpowied-
ni stosunek jakości do ceny. Problem
ten możemy rozwiązać przy użyciu
Sinfony – ultradrobnocząsteczkowego
materiału kompozytowego, o którym

SŁOWA KLUCZOWE



most adhezyjny,

włókna szklane, podział protez
stomatologicznych, filary, mosty, przęsła

STRESZCZENIE



Celem pracy jest

przedstawienie technologii wykonania
adhezyjnego mostu kompozytowego
wzmacnianego włóknem szklanym,
zaopatrującego braki zębów w przednim
odcinku łuku zębowego. II część
pracy poświęcona jest podstawowym
materiałom kompozytowym użytym
do wykonania protezy stałej.

tech. dent. Paula Romanowska

P

ublikowany artykuł
jest drugą częścią pracy

dotyczącej protez stałych

w odcinku przednim, w któ-

rym autorka opisuje materiały
używane do wykonania takiej
protezy. Cz. II poświęcona
jest materiałom używanym
do wykonania protezy stałej.

można wyrażać się w samych super-
latywach. Sinfony oferuje dokładne
odtworzenie kolorów VITA w ciepłej
tonacji z uwzględnieniem wszelkich
niuansów występujących w naturze.
Wysoka wytrzymałość, odpowiednia
abrazja, bardzo łatwa polerowność
i odpychanie płytki nazębnej wyróżnia-
ją Sinfony spośród innych materiałów
kompozytowych.

Budowa
Kompozyty złożone są z czterech głów-
nych składników: organicznej macierzy
polimerowej, cząstek wypełniacza nie-
organicznego, czynnika łączącego i sys-
temu inicjator-akcelerator. Organiczna
macierz polimerowa kompozytów
to oligomer dimetakrylanów. Najczę-
ściej stosowanymi w kompozytach są di-
metakrylany Bis-GMA i dimetakrylan
uretanowy UDMA. Oligomery to lepkie
płyny, które dodawane są do materia-
łów kompozytowych, aby kontrolować
i ewentualnie obniżać gęstość materia-
łu. Kompozyty, jak już wspomniałam,
składają się z części organicznej, stano-
wiącej matrycę, w którą wbudowane
są wypełniacze, czyli związki nieorga-
niczne. Obydwie części materiału są po-
łączone ze sobą chemicznie przy udziale
związków sprzęgających, stanowiących
fazę wiążącą.

Faza nieorganiczna stanowi około

60-80% masy materiału. W kompozy-
tach makrocząsteczkowych stanowi
ona 52-60% objętości, zaś w przypadku
materiałów hybrydowych nawet 88%.
Jako wypełniacze stosowane są przede

3

/ 2 0 1 0

27

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

wszystkim fosforany, krzemiany, róż-
nego typu szkła i dwutlenek krzemu.
Cząsteczki nieorganiczne występują
pod postacią odłamków, płytek, włókien,
a także w postaci proszku. Wielkość
cząsteczek wypełniacza waha się dość
znacznie w zależności od preparatu
od 0,007 μm do 70 μm. Mając na uwadze
wielkość ziaren, możemy je podzielić
na dwie grupy: makrowypełniacze i mi-
krowypełniacze.

Makrowypełniacze są to zgniecio-

ne, zmielone cząstki kwarcu i szkła.
Rozmiary cząstek wahają się w grani-
cach od 0,2 μm do 70 μm, przy czym
w zależności od rodzaju materiału ich
wielkość jest różna. Tradycyjne makro-
file zawierają cząsteczki o wielkości
od 0,2 μm do 70 μm, nowe makrofile
od 0,2 μm do 30 μm, a materiały hy-

brydowe od 0,2 μm do 8 μm. Mikro-
wypełniacze to cząstki dwutlenku
krzemu o wymiarach od 0,007 μm
do 0,04 μm.

Funkcją wypełniacza jest poprawienie

właściwości fizycznych kompozytu,
co przyczynia się do zwiększenia twar-
dości wypełnień. Wypełniacz zwiększa
twardość kompozytu i jego odporność
na ścieranie, rozciąganie i ściskanie,
zmniejszając skurcz polimeryzacyjny
i rozszerzalność termiczną, a także
sprężystość i sorpcję wody. Cząsteczki
wypełniacza są odpowiednio barwione,
twarde, nietoksyczne oraz odporne
na wodę i rozpuszczalniki chemiczne.
Wypełniacze wpływają dodatkowo
na konsystencję, przezierność i barwę
materiału. Skład fazy nieorganicznej
co do rodzaju wypełniaczy i jego ilości

oraz wielkości cząsteczek decyduje
o właściwościach materiału (5).

Faza organiczna to matryca kompo-

zytu, która stanowi element spajający
i zajmuje ok. 20-30% objętości materia-
łu. Składa się z różnego rodzaju żywic,
które zdolne są do polimeryzacji dia-
krylanów. Większość materiałów kom-
pozytowych zawiera żywicę Bis-GMA,
która jest aromatycznym monomerem
o wysokiej lepkości. Te zmodyfikowane
żywice w wyniku polimeryzacji tworzą
trójwymiarową sieć, dzięki której posia-
dają dobre właściwości mechaniczne,
mały skurcz polimeryzacyjny i są od-
porne na działanie kwasów. Najczęściej
matryca kompozytu jest mieszaniną
różnych typów żywic, z przewagą
żywic Bis-GMA i dimetakrylopoliure-
tanowych (5).

Wytrzymałość na zginanie

Wytrzymałość na uderzenia

1 2 0

1 0 0

8 0

6 0

4 0

2 0

0

8

6

4

2

0

Sinfony

Sinfony

A

A

B

B

C

C

MP

a

mJ/mm

3

w e d ł u g I S O 1 0 4 7 7

w e d ł u g D I N 5 3 4 5 3

105

7,5

102

4,7

78

2,4

86

5,1

N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

28

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

Faza organiczna zawiera, oprócz

żywic, związki regulujące proces poli-
meryzacji. Inicjatory i przyspieszacze
są dodawane w celu otrzymania wol-
nych rodników, które są bardzo ważne
w procesie polimeryzacji. W systemach
chemoutwardzalnych stosuje się nad-
tlenek benzoilu. W materiałach światło-
utwardzalnych, dla zapoczątkowania
reakcji powstania wolnych rodników,
wykorzystywane jest źródło światła
widzialnego. Aby zapobiec samorzutnej
polimeryzacji kompozytu, do żywicy
dodawane są inhibitory. Trwałość efektu
kosmetycznego materiału zapewniają
barwniki i pochłaniacze promieni nad-
fioletowych.

Część nieorganiczna z organiczną

połączona jest za pomocą czynnika wią-
żącego. Wszystkie wypełniacze poddane
są procesowi preparacji powierzch-
niowej, innymi słowy silanizowaniu.
W wyniku tego procesu powierzchnia
wypełniacza zostaje pokryta warstwą
silanu, który jest związkiem krzemoor-
ganicznym. Środek łączący jest doda-
wany do nieorganicznych cząsteczek
przez producenta przed zmieszaniem
z nieprzereagowanym oligomerem (9).
Silan chemicznie wiąże fazę nieorga-
niczną z organiczną.

W celu sterowania procesem polime-

ryzacji, polepszenia zdolności składowa-
nia i utrwalenia barwy do organicznej
żywicy dodawane są czynne środki
chemiczne, a także związki inicjujące
polimeryzację i zapobiegające samorzut-
nemu wiązaniu materiału. Dodaje się
również środki absorpcyjne, barwniki
i pigmenty.

Wiązanie materiałów kompozytowych
Reakcja wiązania, inaczej twardnie-
nia, polega na polimeryzacji żywicy
stanowiącej matrix kompozytu. Poli-
meryzacja to proces chemiczny pole-
gający na prostym łączeniu się wielu
cząsteczek zawierających wiązania
wielokrotne w jeden związek wieloczą-
steczkowy, bez jakiegokolwiek produktu
ubocznego. Polimeryzacja materiałów
kompozytowych jest wielorodnikową
polimeryzacją addycyjną. W procesie
wiązania niezbędne jest wytworzenie
wolnych rodników, które inicjują ten
proces. Wolne rodniki, które powstały

pod wpływem systemów inicjujących,
powodują rozpoczęcie polimeryzacji.

Kompozyty polimeryzują w dwojaki

sposób: po zmieszaniu masy podstawo-
wej z katalizatorem, tzw. kompozyty
dwuskładnikowe, i po naświetleniu
światłem o ściśle określonej długości
fali, tzw. kompozyty jednoskładni-
kowe.

Kompozyty dwuskładnikowe pro-

dukowane są w postaci pasta-pasta,
proszek-płyn, pasta-płyn, zaopatrzo-
nych w system aktywacji chemicznej.
Inicjatorem jest nadtlenek benzoilu,
który powoduje powstawanie wolnych
rodników. Polimeryzacja aktywowana
chemicznie zachodzi jednolicie w całej
masie materiału. Materiały dwuskładni-
kowe najczęściej produkowane są w po-
staci dwóch past: pasty podstawowej
i pasty katalizatora, które rozrabiane
są w proporcji 1:1. Nieliczne materiały
produkowane są w postaci proszek-płyn.
Przygotowuje się je przez zmieszanie
proszku z płynem w określonych pro-
porcjach. Materiały dwuskładniko-
we rozrabia się zazwyczaj łopatkami
z tworzywa sztucznego na bloczkach
papierowych. Polimeryzacja materiału
następuje w ściśle określonym przez
producenta kompozytu czasie.

Kompozyty jednoskładnikowe wystę-

pują w postaci pasty bądź gęstego płynu
typu flow, zaopatrzonych w system
inicjacji polimeryzacji światłem wi-
dzialnym. Materiały te po wyciśnięciu
z opakowania i nadaniu kształtu korony
zęba na modelu naświetla się światłem
halogenowym w celu spolimeryzowa-
nia. Aktywacja światłem powoduje
wiązanie żywicy kompozytowej natych-
miast po rozpoczęciu naświetlania. Po-
limeryzacja kompozytów światłoutwar-
dzalnych zależy od odległości materiału
od źródła światła i czasu ekspozycji (10).
Zalety tego systemu to brak koniecz-
ności ręcznego mieszania składników
kompozytu, a o inicjacji polimeryzacji
decyduje moment rozpoczęcia naświe-
tlania. W trakcie naświetlania oczy
technika dentystycznego czy lekarza
powinny być chronione przez okulary
lub osłony, ponieważ światło polimery-
zacyjne może uszkodzić wzrok.

Ważnymi cechami charakterystycz-

nymi kompozytów są: skurcz polimery-

zacyjny, właściwości termiczne, sorpcja
wody i rozpuszczalność, właściwości
mechaniczne, stabilność koloru i kon-
trastowość w obrazie RTG.

Skurcz polimeryzacyjny
Materiały kompozytowe w trakcie
wiązania kurczą się, co jest związane
ze skurczem polimeryzacyjnym żywi-
cy, która stanowi matrix kompozytu.
Spowodowany jest on zmniejszeniem
odległości pomiędzy cząsteczkami mo-
nomeru podczas łączenia w polimer.
Skurcz polimeryzacyjny jest wprost pro-
porcjonalny do ilości wypełniacza i roz-
puszczalnika, dlatego kompozyty mikro-
hybrydowe osiągają mniejszy skurcz
niż kompozyty z mikrowypełniaczem
(11). Skurczowi polimeryzacyjnemu
towarzyszy nie tylko zmiana objętości
materiału, lecz także powstanie naprę-
żeń wewnętrznych. Występują różnice
w skurczu materiałów chemoutwardzal-
nych i światłoutwardzalnych.

W przypadku materiałów światło-

utwardzalnych, z uwagi na większe
natężenie światła przez powierzchowne
warstwy kompozytu niż światła prze-
nikającego w głąb materiału, warstwa
powierzchowna wcześniej polimeryzuje
i uzyskuje sztywność. To zjawisko po-
ciąga za sobą powstanie największych
naprężeń w miejscu kontaktu materiału
ze ścianami ubytku, przeciwległymi
do powierzchni, na którą pada światło
lampy polimeryzacyjnej. Najczęściej
ten mechanizm skurczu odpowiada
za utratę szczelności. Spowolnienie
procesu polimeryzacji przyczynia się
do zwiększenia elastyczności materiału
i wytrzymałości na zginanie oraz reduk-
cji naprężeń wewnętrznych i poprawy
szczelności. Skurcz polimeryzacyjny
pociąga za sobą naprężenia w materiale,
osłabienie połączenia z tkankami zęba,
powstawanie pęknięć wewnętrznych,
a nawet złamań, tworzenie się szczeliny
brzeżnej i wzrost porowatości mate-
riału (5).

Sorpcja wody
Charakterystyczną cechą materiałów
kompozytowych znajdujących się
w wilgotnym środowisku jamy ustnej
jest sorpcja wody, czyli pęcznienie
i rozpuszczalność, inaczej dezintegracja.

3

/ 2 0 1 0

29

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

Materiały na bazie żywic chłoną wodę,
powiększając swoją objętość. Ilość wody
pochłanianej przez kompozyt zależy
od rodzaju materiału, a ściślej mówiąc
od udziału w nim składnika żywicz-
nego. Większą ilość wody pochłaniają
materiały mikrocząsteczkowe, mniejszą
makrocząsteczkowe, zaś hybrydowe
cechuje najmniejsza sorpcja wody. Jest
to związane z niską zawartością procen-
tową organicznej żywicy. Pociąga ona
za sobą szereg zmian w materiale i jego
połączeniu z tkankami zęba. Powięk-
szenie objętości materiału przebiega
bardzo wolno w stosunku do skurczu
polimeryzacyjnego, dlatego może dojść
do zwiększenia naprężeń na pograni-
czu materiału i tkanek twardych zęba.
Sorpcja wody wiąże się także z rozpusz-
czalnością materiałów kompozytowych
i ze zmniejszeniem wytrzymałości
kompozytu. Rozpuszczalność mate-
riałów po zakończeniu chemicznego
wiązania jest niewielka, ale prowadzi
do degradacji materiału, co objawia się
porowatością powierzchni i osłabieniem
jego wytrzymałości. Zbyt małe natężenie

światła i za krótki czas naświetlania po-
wodują niewystarczającą polimeryzację,
co prowadzi do większej sorpcji wody
i rozpuszczalności. Klinicznie objawia
się to wczesnym zaburzeniem w utrzy-
maniu właściwego koloru wypełnienia
(12). Rozpuszczalność kompozytu za-
leży również od rodzaju żywicy, która
stanowi matrix. Towarzyszy temu także
osłabienie wiązania pomiędzy matrycą
kompozytu a cząsteczkami wypełniacza
spojonego silanem. Z uwagi na różnice
w rozszerzalności termicznej żywicy
(matrix) i wypełniacza raptowne zmia-
ny temperatury sprzyjają opisanemu
zjawisku.

Rozszerzalność termiczna
Zmiany temperatury, typowe dla śro-
dowiska jamy ustnej, powodują rozsze-
rzanie i kurczenie się tkanek zęba oraz
materiałów służących do ich odbudowy.
W wysokiej temperaturze następuje
rozszerzenie materiałów, a w niskiej kur-
czenie. Materiał przeznaczony do wypeł-
nień powinien posiadać rozszerzalność
termiczną zbliżoną do zębiny i szkliwa.

Miarą rozszerzalności termicznej ma-
teriałów jest wartość jej współczynni-
ka, tj. przyrostu jego długości na 1°C.
Współczynnik rozszerzalności kompo-
zytów wynosi od 25 do 35 x 10

-6

/°C dla

materiałów z drobnymi cząsteczkami,
od 55 do 68 x 10

-6

/°C dla kompozytów

z mikrowypełniaczem (3). Aby zmniej-
szyć rozszerzalność termiczną, moż-
na dodawać cząsteczki wypełniacza
ze szkła cynkowego. Niektóre materiały
zawierają w swoim składzie więcej niż
jeden typ wypełniacza dla uzyskania od-
powiedniej rozszerzalności termicznej.

Kolor i przezierność
Dopasowanie koloru kompozytu do zę-
bów naturalnych jest bardzo ważnym
czynnikiem, który gwarantuje estetyczne
wykonanie uzupełnienia protetycznego.
Większość preparatów produkowana
jest w kilku kolorach umożliwiających
odpowiedni dobór barwy. Pod względem
przezierności technicy dentystyczni
i lekarze stomatolodzy mają możliwość
doboru preparatu o małej przezierności
– opaker lub dużej przezierności – trans

N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

30

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

bądź też materiałów o przezierności
standardowej. Dobór koloru i przezier-
ność dają możliwość wykonywania re-
konstrukcji nieróżniących się od tkanek
twardych zęba. Utrata przezierności
może być przyczyną pęknięć, które
powstały w wyniku naprężeń materiału
w obrębie macierzy polimeru i częścio-
wej utraty połączeń pomiędzy cząstecz-
kami wypełniacza. Przebarwienia mogą
wystąpić na skutek oksydacji i sorpcji
wody przez macierz polimeru. Materiały
kompozytowe są odporne na zmiany
koloru spowodowane oksydacją, ale
są wrażliwe na działanie barwników
pokarmowych (4). Kompozyt Sinfony
firmy ESPE oferuje łatwy i prosty sposób
oddania kolorystyki systemu VITA. Pale-
ta kolorów umożliwia uzyskanie efektów
specjalnych, możliwych dotychczas jedy-
nie w przypadku materiałów ceramicz-
nych. Wierne oddanie kolorów poprzez
modelowanie warstwowe gwarantuje
wydajne i racjonalne wykorzystanie ma-
teriału, a także przewyższa obowiązujące
normy DIN i ISO. Wyważone proporcje
między przeziernością i właściwościami
kryjącymi umożliwiają nawet w przy-
padku cienkich warstw kompozytu na-
turalne oddanie koloru. Masy do szkliwa
i transparentne naśladują naturalną
fluorescencję i opalescencję.

Wytrzymałość
Wytrzymałość mechaniczna kompozy-
tów jest znacznie większa niż cementów
krzemowych i krzemowo-fosforowych.
Jest ona również wystarczająca, aby
odbudować powierzchnie żujące zę-
bów trzonowych i przedtrzonowych
oraz brzegi sieczne zębów przednich.
Rekonstrukcje z materiałów kompo-
zytowych wykazują także dużą odpor-
ność na działanie środowiska jamy
ustnej. Ważne jest, aby kompozyty nie
poddawały się rozciąganiu i ściskaniu.
Nierozciąganie się materiałów kompozy-
towych uzależnione jest od ciągliwości
matrycy i od oddalenia cząsteczek wy-
pełniacza. Współczynnik wytrzymałości
na ściskanie i zginanie dla kompozytów
z mikrowypełniaczem i kompozytów
płynnych stanowi około 50% wartości
tego współczynnika dla kompozytów
uniwersalnych hybrydowych i konden-
sowanych (4). Największą odpornością

na rozciąganie charakteryzują się
materiały hybrydowe. Jest to wartość
porównywalna z odpornością na roz-
ciąganie zębiny.

Jeśli chodzi o materiały kompozy-

towe, to jest ona porównywalna z od-
pornością na rozciąganie amalgamatu.
Wytrzymałość na zginanie kompozytu
Sinfony firmy ESPE wynosi 105 MPa
według ISO, natomiast na uderzenie
według DIN – 7,5 mJ/mm

3

. Ogólna wy-

trzymałość materiałów kompozytowych
zależy od wielkości i ilości cząsteczek
wypełniacza, jakości połączenia fazy
organicznej z nieorganiczną, a także
od stopnia polimeryzacji.

Twardość
Twardość materiału określa jego od-
porność na działanie sił powstających
między innymi w trakcie żucia, a wyra-
żona jest w skali Knoopa (5). Warunkują
ją takie czynniki, jak: porowatość, ro-
dzaj cząsteczek wypełniacza, stosunek
ilościowy żywicy do wypełniacza oraz
właściwe przeprowadzenie polimeryza-
cji. W zależności od rodzaju kompozytu
twardość przyjmuje różne wartości. Dla
materiałów chemoutwardzalnych war-
tości te są niższe niż dla kompozytów
światłoutwardzalnych. Powierzchnia
materiału kompozytowego jest zawsze
mniej twarda niż warstwy leżące głę-
biej. Wiąże się to z większą zawartością
substancji organicznych i oddziaływa-
niem tlenu w procesie polimeryzacji.
Twardość powierzchni wypełniacza
można zwiększyć poprzez powtórne
naświetlanie.

Odporność na zużycie
Kompozyty to doskonałe materiały
do odbudowy zębów przednich, gdzie
bardzo ważna jest estetyka, a siły zgryzo-
we są małe, co wyklucza szybkie zużycie
materiału. Znacznie większe siły żucia
i naprężenia występują w odcinkach
bocznych, co powoduje znaczny stopień
zużycia kompozytu, objawiający się
chropowatością na skutek ścierania ma-
trycy, wypadania cząstek wypełniaczy
lub ekspozycją pęcherzyków powietrza.
Ścieralność materiału powinna być po-
równywalna ze ścieralnością szkliwa.
Uzyskuje się to poprzez dodanie cząstek
szkła lub baru. Kompozyty hybrydo-

we wykazują bardzo dużą odporność
na zużycie. Z uwagi na tę właściwość,
a także zwiększoną gęstość i spójność
fazy organicznej z nieorganiczną są naj-
bardziej odpowiednimi kompozytami
do uzupełnienia zębów bocznych.
Ścieralność materiałów łączących
zależy od rodzaju i jakości połączenia
żywicy z wypełniaczem. Czynnikami,
które mogą mieć wpływ na zużycie
materiałów kompozytowych, są między
innymi: zgryzy urazowe, rozległość wy-
pełniacza powodująca zmniejszenie jego
odporności na zużycie, nieprawidłowa
polimeryzacja światłem, zbyt krótkie
naświetlanie powodujące niecałkowite
związanie materiału, a także wysokie
amplitudy temperatur, które osłabiają
właściwości mechaniczne materiału,
czyli jego zużycie.

Kontrastowość w obrazie RTG
Wypełnienie z materiału kompozytowe-
go powinno być nieprzepuszczalne dla
promieni rentgenowskich. Jest to ko-
nieczne do oceny konturów wypełnień
i ewentualnych niedoborów materiału
czy pojawienia się pęcherzyków powie-
trza. Materiały kompozytowe posiadają
znacznie mniejszą przepuszczalność
promieni rentgenowskich niż uzupeł-
nienia metalowe, takie jak amalgamat.
Właściwości pochłaniania promieni
rentgenowskich materiały te zawdzię-
czają pierwiastkom w wysokiej masie
cząsteczkowej, takim jak bar czy stront,
które występują w postaci nierozpusz-
czalnych soli.

Materiały kompozytowe zbrojone

włóknami to kompozyty wzmacniane
włóknami, które stanowią ich podstawo-
wy element nośny. Najbardziej efektyw-
nymi spośród tego rodzaju materiałów
są te zbrojone włóknem szklanym, po-
nieważ wykazują najlepsze właściwości
mechaniczne i wytrzymałościowe przy
najmniejszym ciężarze właściwym.
Podstawowy powód stosowania włó-
kien szklanych wynika m.in. z ich dużej
sztywności i wytrzymałości, co pozwala
na wzmocnienie dotąd używanych ma-
teriałów kompozytowych, poprawiając
efektywność ich działania.



Piśmiennictwo dostępne w „Nowoczesnym
Techniku Dentystycznym” nr 2/2010, s. 69.