dr Andrzej Kucner

1.10.2009

HISTORIA FILOZOFII WSPÓŁCZESNEJ

Filozofia III r., studia stacjonarne, ćwiczenia, 30 godz., sem. V

1. Filozofia współczesna – ogólna charakterystyka, zasadnicze nurty, kierunki, problemy i reprezentanci
- spór o przedmiot i horyzont czasowy filozofii współczesnej
- główne źródła, obszary problemowe i topografia współczesnych stanowisk filozoficznych
- literatura przedmiotu i stan badań nad rozwojem i ideami filozofii współczesnej

Literatura:
A. Ayer,

Filozofia w XX wieku

, dowolne wydanie

F. Copleston,

Historia filozofii

, t. VII-IX, Warszawa 1989.

Filozofia współczesna

, pod red. L. Gawora i Z. Stachowskiego

,

Wyd. Branta, Bydgoszcz-Warszawa-Lublin 2006.

Filozofia XX wieku

, pod red. Z. Kuderowicza, Warszawa 2002.

Filozofia współczesna

, pod red. Z. Kuderowicza, Warszawa 1990.

M. Hempoliński,

Filozofia współczesna. Wprowadzenie do zagadnień i kierunków,

Warszawa 1989.

B. Jasiński,

Filozofia XX wieku. Między buntem rozumu a pokorą istnienia.

Warszawa 1990.

W. Mackiewicz,

Filozofia współczesna w zarysie

, Warszawa 1996.

A. Miś,

Filozofia współczesna. Główne nurty,

dowolne wydanie.

S. Opara,

Filozofia. Współczesne kierunki i problemy,

Warszawa 2002.

2. Główne nurty pozytywizmu w XIX w.
- źródła, inspiracje i swoistość pozytywizmu;
- pozytywizm Augusta Comte’a

- teoria faz rozwoju umysłu (aspekt poznawczy i historiozoficzny);
- pozytywistyczna klasyfikacja i zadania nauk;
- społeczne zadania pozytywizmu, altruizm, egalitaryzm i utylitaryzm;

- etyczny pozytywizm J.S. Milla,

- utylitaryzm i indywidualizm
- koncepcja wolności

- scjentyzm i ewolucjonizm

Literatura:
A.Comte,

Metoda pozytywna w szesnastu wykładach

, Warszawa 1961.

A. Comte,

Rozprawa o duchu filozofii pozytywnej. Rozprawa o całokształcie pozytywizmu

, Warszawa 1973.

A. Comte,

Rozprawa o duchu filozofii pozytywnej

, Kęty 2001.

A.W. Czarnota,

John Stuart Mill. Studium z dziejów liberalizmu politycznego

, Warszawa-Poznań 1986.

Filozofia współczesna

, pod red. L. Gawora i Z. Stachowskiego

,

Wyd. Branta, Bydgoszcz-Warszawa-Lublin 2006.

L. Kasprzyk,

Spencer

, Warszawa 1967 (wybór tekstów).

L. Kołakowski,

Filozofia pozytywistyczna (Od Hume’a do Koła Wiedeńskiego)

, Warszawa 1966, 2003.

D. Leszczyński, K. Szlachcic,

Wprowadzenie do francusskiej filozofii nauki. Od Comte’a do Foucaulta

, Wyd UWr., Wrocław 2003.

W. Mackiewicz,

Filozofia współczesna w zarysie

, Warszawa 1996.

J.S. Mill,

Utylitaryzm. O wolności

, Warszawa 1959, 2005.

J.S. Mill,

System logiki dedukcyjnej i indukcyjnej

, t. 1-2, Warszawa 1962.

A. Miś,

Filozofia współczesna. Główne nurty,

dowolne wydanie.

B. Skarga,

Comte

, Warszawa 1966, 1977 (wybór tekstów).

B. Skarga,

Renan,

Warszawa 2002 (wybór tekstów).

R. Ludwikowski, J. Woleński,

Mill

, Warszawa 1979 (wybór tekstów).

3. Empirokrytycyzm i pozytywizm logiczny Koła Wiedeńskiego
-

Ludzkie pojęcie świata Avenariusa (naturalne pojęcie świata, zasada ekonomii poznania, monizm gnoseologiczny)

- E. Macha model nauki a miejsce i zadania filozofii
- Koło Wiedeńskie

- manifest filozoficzny

Wissenschaftliche Weltauffasung. Der Wiener Kreis

- krytyka tradycyjnej filozofii (w tym metafizyki) i empiryzm logiczny
- zagadnienie zdań protokolarnych i fizykalizm
- wiedza, jej przedmiot i rodzaje oraz zagadnienia prawdy (weryfikacja i koherencja)
- istota i zadania filozofii

Literatura:
R. Avenarius,

Ludzkie pojęcie świata

, Warszawa 1969;

B. Wolniewicz,

Empirowerbalizm Richarda Avenariusa

, w: R. Avenarius,

Ludzkie pojęcie świata

, Warszawa 1969;

L. Kołakowski,

Filozofia pozytywistyczna (Od Hume’a do Koła Wiedeńskiego)

, Warszawa 1966.

W. Mackiewicz,

Filozofia współczesna w zarysie

, Warszawa 1996.

M. Schlick,

Szkoła Wiedeńska a filozofia tradycyjna,

„Edukacja Filozoficzna” 1992, vol. 14.

R. Carnap,

Wprowadzenie do filozofii nauki

, Warszawa 2000.

R. Carnap,

Filozofia jako analiza języka nauki

(wybór)

,

1970

.

R. Carnap,

Logiczna składnia języka

, 1995.

Ontologia. Antologia tekstów filozoficznych

, pod red. M. Hempolińskiego, Wrocław, Warszawa, Kraków 1994 (fragment artykułu Carnapa nt.

fizykalizmu).
H. Buczyńska-Garewicz,

Koło Wiedeńskie

, dowolne wydanie, (wybór tekstów).

L. Kołakowski,

Filozofia pozytywistyczna (Od Hume’a do Koła Wiedeńskiego)

, Warszawa 1966.

S. Amsterdamski,

Ideał nauki Koła Wiedeńskiego,

w: tegoż,

Tertium non datur? Szkice i polemiki

, Warszawa 1994.

Filozofia współczesna

, pod red. Z. Kuderowicza, t. 2, Warszawa 1990 (wybór tekstów).

A. J. Ayer,

Filozofia w XX wieku,

Warszawa 2000.

2

4. Pragmatyzm (Ch. S. Peirce, W. James, J. Dewey)
Peirce:

- Zasada pragmatyzmu
- Prawda i teoria przekonań

James:

- Teoria świadomości i filozofia życia
- Pragmatyczna teoria prawdy

Dewey:

- Instrumentalizm aksjologiczny

Literatura:
Ch. S. Peirce,

Jak uczynić nasze myśli jasnymi

; w: tegoż,

Wybór pism semiotycznych

, Warszawa 1997.

Ch. S. Peirce,

Zaniedbany Argument i inne pisma z lat 1907-1913

, Kraków 2005.

W. James

, Pragmatyzm

, Warszawa 1998 (wybór tekstów).

W. James,

Z wybranych problemów filozofii. Początek wprowadzenia do filozofii

, Kraków 2004.

W. James,

Znaczenie prawdy. Ciąg dalszy Pragmatyzmu

, Warszawa 2000.

J. Dewey,

Jak myślimy

, 1988.

H. Buczyńska-Garewicz,

James

, Warszawa 1973, 2001 (wybór tekstów).

P. Gutowski ,

Między monizmem a pluralizmem. Studium genezy i podstaw filozofii Johna Deweya

, Lublin 2003.

P. Gutowski ,

Posłowie. Williama Jamesa metafizyka kreatywności i wolności

, w: W. James,

Z wybranych problemów filozofii. Początek

wprowadzenia do filozofii

, Kraków 2004, s. 121-129.

Filozofia XX wieku

, pod red. Z. Kuderowicza, Warszawa 1990 (wybór tekstów), 2002.

5. Wybrane zagadnienia brytyjskiej filozofii analitycznej (G.E. Moore, B. Russell)
- krytyka idealizmu oraz idee etyczne G.E. Moore’a w kontekście analizy językowej
- funkcje i zadania filozofii w ujęciu analitycznym (G.E. Moore)
- ewolucja od pluralizmu i realizmu ku monizmowi neutralnemu B. Russella
- atomizm logiczny w ujęciu B. Russella
- teoria wiedzy B. Russella
- światopoglądowe aspekty filozofii B. Russella

Literatura:
B. Russell,

Mój rozwój filozoficzny

, Warszawa 1971.

B. Russell,

Dlaczego nie jestem chrześcijaninem

, Warszawa 1954.

B. Russell,

Mądrość Zachodu

, Warszawa 1995.

B. Russell,

Nasza wiedza o świcie zewnętrznym jako pole badań dla metody naukowej w filozofii

, Warszawa 2000.

B. Russell,

Problemy filozofii

, dowolne wydanie

G.E. Moore,

Etyka

, Warszawa 1980.

G.E. Moore,

Z głównych zagadnień filozofii

, Warzawa 1967.

G.E. Moore,

O metodzie filozoficznej

, 1990.

M. Hempoliński,

Brytyjska filozofia analityczna

, Warszawa 1974.

A. J. Ayer,

Filozofia w XX wieku,

Warszawa 2000.

E. Gellner,

Słowa i rzeczy, czyli nie pozbawiona analizy krytyka filozofii lingwistycznej

, Warszawa 1984.

Logika i język

, pod red. J. Pelca, Warszawa 1967.

F. Copleston,

Historia filozofii

, t. VIII, Warszawa 1989.

6. Filozofia lingwistyczna L. Wittgensteina
- Wittgenstein a neopozytywizm i filozofia analityczna
-

Tractatus logico-philosophicus (atomizm logiczny, język – myśl – rzeczywistość, istota i zadania filozofii)

-

Dociekania filozoficzne (teoria i symplifikacje gier językowych, więź języka z mnogością form życia, terapeutyczna funkcja

filozofii)

Literatura:
L. Wittgenstein,

Tractatus logico-philosophicus

, Warszawa 1997.

L. Wittgenstein,

Dociekania filozoficzne

, Warszawa 1972, 2000.

L. Wittgenstein,

O pewności

, Warszawa 2001.

L. Wittgenstein,

Uwagi różne

, Warszawa 2000.

L. Wittgenstein,

Niebieski i brązowy zeszyt

, Warszawa 1998.

L. Wittgenstein,

Uwagi o kolorach

, Warszawa 1998.

W. Sady,

Wittgenstein. Życie i dzieło,

Lublin 1993

H-J. Glock,

Słownik wittgensteinowski

, Warszawa 2001.

E. Gellner,

Słowa i rzeczy

, Warszawa 1984.

D. Pears,

Wittgentein

, Warszawa 1999.

R. Monk,

Ludwig Wittgenstein. Powinność geniusza

, Warszawa 2003.

P.M.S. Hacker,

Wittgenstein,

wyd. Amber, 1997.

D. Edmonds, J. Eidinow,

Pogrzebacz Wittgensteina. Opowieść o dziesięciominutowym sporze między dwoma wielkimi filozofami,

Warszawa 2002.

7. Filozofia życia F. Nietzschego
- pojęcie, historyczne odmiany i główne zagadnienia tzw. filozofii życia
- wczesna filozofia kultury (dionizyjskość i apollińskość jako fundamentalne źródła kultury)
- metafizyka woli mocy i koncepcja życia
- przewartościowanie wszystkich wartości i wieczny powrót rzeczy
- nadczłowiek
- reakcja na dekadentyzm i pesymizm, nihilizm a wartości, kultura i religia
- krytyka chrześcijaństwa
- recepcja i ujścia nietzscheanizmu

Literatura
F. Nietzsche,

Narodziny tragedii albo Grecy i pesymizm

, Kraków 1994.

F. Nietzsche,

Niewczesne rozważania

, Kraków 1996.

F. Nietzsche,

Radosna wiedza (La gaya scienza

), Gdańsk 2008.

F. Nietzsche,

To rzekł Zaratustra

, Warszawa 1999 (lub inne).

3

F. Nietzsche,

Poza dobrem i złem,

Kraków 2001.

F. Nietzsche,

Z genealogii moralności

, Kraków 1997.

F. Nietzsche,

Pisma pozostałe 1876-1889

, Kraków 1994.

F. Nietzsche,

Zmierzch bożyszcz czyli jak się filozofuje młotem,

Kraków 2000.

F. Nietzsche,

Antychrześcijanin. Przekleństwo chrześcijaństwa

, Kraków 2000.

Nietzsche-Handbuch. Leben – Werk – Wirkung

, hrsg. v. H. Ottmann, Stuttgart Weimar 2000.

Wokół nihilizmu,

pod red G. Sowinskiego, Kraków 2001.

Nietzsche 1900-2000

, pod red. A. Przybysławskiego, Kraków 1997.

M. Heidegger,

Nietzsche

, t. 1-2, Warszawa 1998-1999.

M. Heidegger,

Powiedzenie Nietzschego „Bóg umarł“

, w:

Drogi

lasu, Warszawa 1997, s.171-216

K. Jaspers,

Nietzsche. Wprowadzenie do rozumienia jego filozofii

, Warszawa 1997.

G. Deleuze,

Nietzsche i filozofia

, Warszawa 1997.

R. Safranski,

Nietzsche. Biografia myśli

, Warszawa 2003.

B. Baran,

Postnietzsche

, Kraków 1997 (

Postnietzsche. Reaktywacja

, Kraków 2003).

H. Benisz,

Ecce Nietzsche. Interpretacje filozoficzne

, Opole 2007.

H. Benisz,

Nietzsche i filozofia dionizyjska

, Warszawa 2001.

Z. Kuderowicz,

Nietzsche

, Warszawa 2004 (wybór tekstów).

L. Kusak,

Fryderyk Nietzsche. W poszukiwaniu utraconego ideału

, Kraków 1995.

M.P. Markowski,

Nietzsche. Filozofia interpretacji,

Kraków 1997.

A. Kucner,

Friedrich Nietzsche. Źródła i perspektywy antropologii

, Olsztyn 2001.

F. Overbeck,

Nietzsche. Zapiski przyjaciela

, Gdańsk 2008.

H. Schnädelbach,

Filozofia w Niemczech 1831-1933

, WN PWN, Warszawa 1992.

8. Intuicjonizm H. Bergsona
- inspiracje i źródła bergsonizmu
- intuicja i intelekt jako fundament świadomości i poznania
- rzeczywistość czasu i trwania jako bezpośrednich danych świadomości
- idea ewolucji twórczej
- społeczeństwo, moralność i religia

Literatura:
H. Bergson,

Ewolucja twórcza

, Warszawa 1957 lub Kraków 2004.

H. Bergson,

Myśl i ruch. Dusza i ciało

, Warszawa 1963.

H. Bergson,

Pamięć i życie,

Warszawa 1980, 1988.

H. Bergson,

Dwa źródła moralności i religii,

Kraków 2007.

G. Deleuze,

Bergsonizm,

Warszawa 1999.

L. Kołakowski,

Bergson

, Warszawa 1997.

I. Wojnar,

Bergson

, Warszawa 1985 (wybór tekstów).

K. Pomian,

Filozofia mitu kosmicznego,

Warszawa 1965.

B. Skarga,

Czas i trwanie. Studia nad Bergsonem

, Warszawa 1982.

9. Życie, dzieje i poznanie w filozofii W. Diltheya
- Historyczny i poznawczy kontekst istnienia człowieka
- Przeżywanie i rozumienie – koncepcja hermeneutyki
- Przyrodoznawstwo i humanistyka - koncepcja nauki
- Miejsce filozofii w strukturze życia duchowego
- Teoria i typy światopoglądu, zagadnienie świadomości metafizycznej
Literatura:

W. Dilthey,

Budowa świata historycznego w naukach humanistycznych

, Gdańsk 2004.

W. Dilthey,

O istocie filozofii i inne pisma,

Warszawa 1987.

W. Dilthey.

Pisma estetyczne,

Warszawa 1982.

L. Brogowski,

Świadomość i historia. Studium o filozofii Wilhelma Diltheya

, Gdańsk 2004.

Z. Kuderowicz,

Dilthey,

Warszawa 1987 (wybór tekstów).

Z. Kuderowicz,

Światopogląd a życie u Dilthey’a

, Warszawa 1966.

L. Kleszcz,

Boczne drogi. Z genealogii filozofii hermeneutycznej

, Wrocłąw 2004.

W. Lorenc,

Hermeneutyczne koncepcje człowieka

, t. 2,

Dilthey, Misch Bollnow

, Warszawa 2008.

Z dziejów doktryn antypozytywistycznych

, pod red. B. Skargi

,

Wrocław 1978.

E. Paczkowska-Łagowska,

Logos życia. Filozofia hermeneutyczna w kręgu Wilhelma Diltheya

, Gdańsk 2000.

A. Przyłębski,

Hermeneutyczny zwrot filozofii

, Poznań 2005.

A.L. Zachariasz,

Człowiek a poznanie humanistyczne w filozofii Wilhelma Diltheya,

Lublin 1983.

A.L. Zachariasz,

Wilhelma Dilthey’a koncepcja hermeneutyki życia

, „Studia Filozoficzne” 1984, nr 3.

10. Zarys fenomenologia E. Husserla
- źródła i inspiracje fenomenologii
- fenomenologia E. Husserla

- fenomenologia jako krytyka pozytywizmu i naturalizmu
- fenomenologia jako filozofia pierwsza i nauka ścisła
- metoda fenomenologiczna, jej składniki i cel

- rozwój fenomenologii (M. Heidegger, R. Ingarden, M. Scheler)
Literatura:

E. Husserl,

Idea fenomenologii. Pięć wykłądów

, Warszawa 1990.

E. Husserl,

Medytacje kartezjańskie z dodaniem uwag krytycznych Romana Ingardena

, Warszawa 1982

Filozofia współczesna

, pod red. L. Gawora i Z. Stachowskiego

,

Wyd. Branta, Bydgoszcz-Warszawa-Lublin 2006.

K. Święcicka,

Husserl

, Warszawa 1993 (wybór tekstów).

J.M. Bocheński,

Współczesne metody myślenia,

Poznań 1993.

S. Judycki,

Co to jest fenomenologia?,

„Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria” 1993, nr 3.

W. Stróżewski,

O metodzie fenomenologii

, w:

Jak filozofować? Studia z metodologii filozofii

, pod red. J. Perzanowskiego, Warszawa 1989.

4

11. Egzystencjalizm
- spór o przedmiot egzystencjalizmu (K. Jaspers, J.P. Sartre, G. Marcel)
- człowiek jako egzystencja (J.P. Sartre)
- tragizm istnienia i teoria sytuacji granicznych (K. Jaspers)
- absurdalność egzystencji i postawa buntu w filozofii A. Camusa
- postulat życia autentycznego (G. Marcel, K. Jaspers)

Literatura:
A. Camus,

Eseje,

Warszawa 1973

A. Camus,

Mit Syzyfa

, Warszawa 2001.

A. Camus,

Człowiek zbuntowany

, Warszawa 2002.

L. Kołakowski, K. Pomian,

Filozofia egzystencjalna

, Warszawa 1965.

K. Jaspers,

Filozofia egzystencji

, Warszawa 1990

J. P. Sartre,

Egzystencjalizm jest humanizmem

, Warszawa 1998

J.P. Sartre,

Problem bytu i nicości. Egzystencjalizm jest humanizmem

, Warszawa 2001.

R. Rudziński,

Jaspers

, Warszawa 1978

W. Szydłowska,

Camus,

Warszawa 2002.

Kierunki filozofii współczesnej

, pod red. J. Pawlaka, cz. I-II, Toruń 1995

12. Wybrane koncepcje i problemy hermeneutyki filozoficznej
- W. Dilthey – hermeneutyka jako metodologiczna formuła humanistyki
- M. Heidegger – hermeneutyka faktycznosci jako rozumienie bycia
- H.G. Gadamer – hermeneutyka jako rozumienie dziejów
- naukowa uniwersalność hermeneutyki

Literatura:
Dilthey, Wilhelm,

Powstanie hermeneutyki

, w: tegoż,

Pisma estetyczne,

przeł. K. Krzemieniowa, Warszawa 1982.

Gadamer Hans-Georg,

Język i rozumienie,

przeł. P. Dehnel i B. Sierocka, Warszawa 2003.

Gadamer Hans-Georg,

Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej,

przeł. B. Baran, Kraków 1993 lub Warszawa 2004.

J. Grondin

, Wprowadzenie do hermeneutyki filozoficznej

, Kraków 2007.

Filozofia współczesna

, pod red. L. Gawora i Z. Stachowskiego

,

Wyd. Branta, Bydgoszcz-Warszawa-Lublin 2006.

Marquard Odo,

Pytanie na pytanie, na które odpowiedzią jest hermeneutyka,

w: tegoż,

Rozstanie z filozofią pierwszych zasad. Studia filozoficzne

,

przeł. K. Krzemieniowa, Warszawa 1994.
W. Lorenc,

Hermeneutyczne koncepcje człowieka. W kręgu inspiracji heideggerowskich

, Warszawa 2003.

Oblicza hermeneutyki

, pod red. A. Przyłębskiego, Wyd. Fundacji Humaniora, b.m.wyd. 1995.

Przyłębski Andrzej,

Hermeneutyczny zwrot filozofii

, Poznań 2005.

Potępa Maciej,

Rozumienie, podmiot język w filozoficznej hermeneutyce

, „Studia z Filozofii Niemieckiej” 1994, t. 1 (

Hermeneutyczna tożsamość

filozofii

), s. 131-154.

Potępa Maciej,

Fenomenologia faktycznego życia. Martin Heidegger

, Warszawa 2004.

Potępa Maciej,

Spór o podmiot w filozofii współczesnej. Husserl – Heidegger – Gadamer – Jaspers

, Warszawa 2003.

Szulakiewicz Marek

Filozofia jako hermeneutyka

, Toruń 2004.

Warunki zaliczenia ćwiczeń:
- obecność na ćwiczeniach i aktywność
- systematyczna lektura i znajomość tekstów źródłowych
- zaliczenie dwóch sprawdzianów