1
Świąd odbytu
Prof. dr hab. Krzysztof Bielecki
Klinika Chirurgii Ogólnej i Gastroenterologicznej CMKP
Ul. Czerniakowska 231
Warszawa
Świąd odbytu - przyczyny
Najczęstsze przyczyny świądu odbytu to:
• choroby okolicy odbytowo-odbytniczej , jak choroba
hemoroidalna, szczelina odbytu, ropień i przetoka okołodbytnicza,
wypadanie odbytu
• zakażenie bakteryjne, np. krętkami bladymi, pałeczkami gruźlicy,
bakteriami z grupy Corynebacterium, Pseudomonas aeruginosa,
gronkowcami, a także zakażenia układu moczowego. Nadmierne
wydzielanie z pochwy nasila świąd odbytu
• Zakażenia grzybicze, najczęściej zakażenia grzybami Candida
albicans, często będące saprofitami na skórze
• zakażenia wirusami opryszczki (herpes). Świąd odbytu
towarzyszy często kłykcinom kończystym
• zakażenia pasożytami, jak np.. owsikami, świerzbem lub
wszawicą łonową
Świąd odbytu - przyczyny
• wrodzona nadwrażliwość skóry, np. na jakiś określony rodzaj
papieru toaletowego
• pierwotne choroby skóry, jak łuszczyca, liszaj, wyprysk,
leukoplakia
• czynniki chorobowe i choroby układowe: biegunka, nieszczelność
odbytu i stałe sączenie z odbytu – tzw. mokry odbyt po różnych
operacjach proktologicznych, cukrzyca, żółtaczka, niewydolność
nerek, niedobór żelaza, nadczynność tarczycy
• stosunki płciowe analne i zakażenia przenoszone droga płciową
• zła i niewłaściwa higiena krocza
• otyłość i głęboki rowek międzypośladkowy, nadmierne owłosienie
sprzyjające powstawaniu świądu odbytu
Najczęściej występuje tzw. samoistny świąd odbytu, kiedy nie można
ustalić przyczyny dolegliwości i objawów.
Czynniki sprzyjające
świądowi odbytu
• Czynniki dietetyczne: czekolada, Coca-cola, ser
żółty, truskawki, owoce cytrusowe, alkohol, kawa
(tzw. 6 C), ostre potrawy, piwo, duże ilości mleka
• Niedobór witamin A i D
• Czynniki psychologiczne
• Stosunek częstości występowania świądu u kobiet
do mężczyzn, jak 1:4
Świąd odbytu
– badanie kliniczne
1. Wywiad co do trybu życia, podróży, diety,
nałogów, przebytych chorób, zażywania leków,
operacji, szczególnie proktologicznych, życia
seksualnego
2. Badanie przedmiotowe całego ciała, ze
szczególnym zwróceniem uwagi na zmiany
skórne na łokciach, kolanach, rękach i zgięciach
3. Pełne badanie proktologiczne łącznie z
proktoskopią i sigmoidoskopią
Świąd odbytu - leczenie
1.
Eliminacja z diety czynników nasilających świąd (czekolady,
owoców cytrusowych itd..)
2.
Rozpoznanie i leczenie chorób okolicy odbytniczo-odbytowej i
ogólnoustrojowych, jak np. cukrzyca, alergie
3.
Zaprzestanie stosowania leków miejscowo działających, np..
maści ze steroidami lub antybiotykami. Należy zaprzestać
zażywania antybiotyków o szerokim spektrum działania,
mogących powodować świąd odbytu w wyniku zaburzeń flory
bakteryjnej jelita
4.
Leczenie zakażeń bakteryjnych, grzybiczych i wirusowych
celowanymi chemioterapeutykami
5.
W samoistnym świądzie odbytu zasadniczym postępowaniem
jest utrzymanie higieny i stosowanie leków
przeciwbiegunkowych (if wet keep dry, if dry keep wet)
2
Świąd odbytu - leczenie
W przypadkach uporczywego świądu zaleca się:
1.
Śródskórne wstrzyknięcie roztworu błękitu metylenowego
(10ml 1% błękitu, 7,5ml 0,25% merkainy z adrenaliną 1:200
000 i 5ml 0,9% NaCl podawać śródskórnie przez igłę do wkłuć
dordzeniowych)
2.
Krioterapia lub chirurgiczne wycięcie zmienionej skóry wokół
odbytu i pokrycia ubytku przeszczepem skóry pośredniej
grubości
3.
Operacja sposobem Balla (elipsowate cięcia skóry 3-4cm
długości na zewnątrz odbytu, z zachowaniem mostków
skórnych powyżej i poniżej odbytu. Skórę odpreparowuje się
od leżących poniżej mięśni zwieraczy. Następnie wykonuje się
drenaż, a brzegi ran zszywa się sytuacyjnie
Operacja sposobem Balla
Zasady polecane
chorym ze świądem odbytu (1)
1.
Utrzymywanie okolicy odbytu w czystości, myjąc bardzo
dokładnie po każdym stolcu rano i wieczorem
2.
Unikanie pocierania okolicy odbytu kawałkami mydła lub
szorstkiej flaneli. Należy dokładnie spłukać resztki mydła ze
skóry. Woda, kawałek bawełnianej ściereczki i opuszki
palców to wszystko, co jest potrzebne do toalety. Najlepiej
nie używać mydła.
3.
Z daleka od domu i wygodnej toalety należy używać po
oddaniu stolca miękkich, delikatnych, higienicznych
chusteczek zamiast twardego papieru toaletowego.
4.
Utrzymywanie okolicy odbytu w suchości. Najlepiej osuszyć
skórę wchłaniającym ręcznikiem, miękkim papierem lub
suszarką.
Zasady polecane
chorym ze świądem odbytu (2)
5.
Unikanie stosowania pachnących pudrów z talkiem.
Najprostsze zasypki typu Zea SORB są najlepsze.
6.
Unikanie nadmiernej wilgotności w okolicy odbytu. Nie
należy zostawiać na skórze mokrych opatrunków. Trzeba
nosić bawełnianą bieliznę – w kroczu powinien być
swobodny przepływ powietrza.
7.
Eliminacja z diety: kawy, cytrusów, alkoholu, czekolady,
sera żółtego, Coca-cola’i (zasada 6 C: coffee, citrus,
C
2
H
5
OH, chocolate, cheese, Coca-cola).
8.
Po osuszeniu okolicy odbytu na odbyt trzeba nałożyć
kawałek bawełnianej tkaniny, która oddziela skórę od
majtek.
Zasady polecane
chorym ze świądem odbytu (3)
9.
Niestosowanie maści i kremów poza tymi, które zaleci lekarz
specjalista. Zalecany jest krem o następującym składzie:
Hydrocortisoni hydrochlorici 1,2; Nystatini 1,2 mln j.; Zinci
oxidati 30,0; Vaselini flavi 30,0; Eucerini 120,0, Mf. crem.
10. Dbałość o regularne i miękkie stolce. Nie należy spędzać zbyt
dużo czasu w toalecie. Stolec powinien być oddawany bez
wysiłku. W tym celu należy stosować Konsyl, Metamucyl,
Citrucil, dietę wysokowłóknikową z dużą ilością warzyw i
owoców
11. Poprawa miejscowa nie zwalnia pacjenta od przestrzegania
zasad codziennej higieny krocza i unikania uszkodzenia
mechanicznego skóry okolicy okołoodbytowej przez byt silne
pocieranie lub drażnienie.