Żywienie kliniczne 04.10.2010r. semestr V
Żywienie w chorobach jamy ustnej
1. Zdrowie jamy ustnej jest związane z ogólnym stanem zdrowia człowieka.
2. Związek ze wszystkimi narządami i tkankami ustroju.
3. Jama ustna i narząd żucia: szczęki, żuchwa, układ mięśniowy, staw skroniowo żuchwowy, zęby,
przyzębie, błona śluzowa jamy ustnej
Zmiany o charakterze morfologicznym i czynnościowym:
- Zaburzenia rozwoju narządów jamy ustnej w okresie płodowym np. choroby wirusowe (grypa,
różyczka), trucizny (alkohol, nikotyna), działanie leków, niedobory w odżywianiu, energia
promienista.
- Wady wrodzone: dystrofie kostne, zaburzenia rozwoju szczęki i żuchwy ( rozszczepy warg i
podniebienia), zaburzenia twarzowo szczękowo zgryzowe ( progenia, mikrogenia, prognacja,
mikrognacja, nadgryz), zaburzenia zębowe ( anodoncja, hipodoncja, zęby nadliczbowe)
Dysfunkcje: zaburzenia karmienia, żucia, połykania, mowy, oddychania).
Parafunkcje: stereotypyruchowe: ssanie palca, ogryzania paznokci, ołówków, nawyki mięśni
mimicznych.
Próchnica: przedwczesna utrata zębów mlecznych i stałych, choroby przyzębia.
Mineralizacja zębów w połowie ciąży, odpowiednie żywienie: wapo, fosfor, żelazo, pełnowartościowe
białka, witaminy gł D,A,C.
Nadmierna ilośd węglowodanów szkliwo mało odporne na działanie czynników kriogennych.
Karmienie naturalne: prawidłowy rozwój szczęk, zapobieganie wadom zgryzu, ograniczenie
zapadalności na próchnicę.
Karmienie sztuczne i pojenie napojami słodzonymi: próchnica butelkowa.
Większośd chorób jamy ustnej jest następstwem chorób ogólnoustrojowych: przebarwienia dziąseł w
zatruciach solami metali ciężkich, zanik brodawek języka i zapalenia kątów ust w niedoborach
pokarmowych, suchośd jamy ustnej w cukrzycy.
Rola śliny:
- mucyny, immunoglobuliny (A), białka obronne, enzymy biorące udział w reakcjach obronnych:
peroksydaza, sialoferyna, lizozym
- Leukocyty
- Działanie obronne, trawiące i wiążące związki mineralne
- Wpływ na gojenie ram w zakresie jamy ustnej
- Kserostomia, brak wydzielania śliny
Urazy jamy ustnej: ostre brzegi zębów, korzeni, nieprawidłowych uzupełnieo. Odleżyny np. od protez
zębowych. Narażanie na podrażnienia chemiczne, termiczne (zbyt gorące posiłki, zbyt ostre).
Siedlisko drobnoustrojów: saprofity i drobnoustroje chorobotwórcze. 1 ml śliny 20-400 mnl
drobnoustrojów. Równowaga czynnościowa i jakościowa.
Próchnica Caries dentium: 9 na 10 dorosłych; Jest to bakteryjna choroba twardych tkanek zęba,
demineralizacja substancji nieorganicznej, rozkład substancji organicznej; Paciorkowce próchniczo
twórcze ,streptokoki, actinomyces, pałeczki kwasu mlekowego.
Żywienie kliniczne 04.10.2010r. semestr V
Bakterie próchnicotwórcze:
- Wytwarzają kwasy
- Obniżają pH na powierzchni szkliwa
- Utrzymują się w środowisku kwaśnym
- Trwale przywierają do gładkiej powierzchni
- Wytwarzają nierozpuszczalne polisacharydy odporne na działanie śliny i płynów.
Zmiany morfologiczne i biochemiczne szkliwa; Zależnośd od struktury i składu chemicznego tkanek
twardych, środowiska jamy ustnej i diety; Kluczowa rola węglowodanów dostarczanych z dietą;
Płatka nazębna z bakterii, usunięcie mechaniczne; Zapalenie dziąseł, choroby przyzębia .
Liczne ekstrakcje zębów w przebiegu próchnicy - upośledzenie rozdrabniania pokarmów, choroby
przewodu pokarmowego; Spadek pH sprzyja rozwojowi płytki nazębnej: soki owocowe, słodzone
napoje; Węglowodany: wiele badao epidemiologicznych, sacharoza i skrobia najbardziej
próchnicogenne, mniej fruktowa i glukoza; Choroba społeczna łatwa do wyeliminowania, rola fluoru.
Znaczne ograniczenie spożycia cukru: częstośd i rodzaj spożywanych węglowodanów, poszukiwanie
innych substancji o słodkim smaku ( aspartam- 2aminokwasy); Skuteczna higiena jamy ustnej;
Stosowanie endo i egzogennie związków fluoru(woda pitna, Wrocław, sól, mleko dla dzieci).
Choroby przyzębia: proces zapalny dziąsła, ozębnej, cementu korzeniowego i wyrostka
zębodołowego; 80% dorosłych zgłaszających się do dentysty; Ropnie przyzębne, utrata zębów. Ból
tkliwośd dziąseł, zapach z jamy ustnej, zagrożenie dla zdrowia( zapalenia wsierdzia, mózgu,
uogólniona bakteriemia).
Zaburzenia prawidłowego odżywiania się; Unikanie potraw twardych, które umożliwiają naturalne
oczyszczanie zębów, pobudzają wydzielanie śliny i powodują prawidłowe ukrwienie tkanek i
fizjologiczne ścieranie się zębów; Pokarmy o odpowiedniej ilości białka, soli mineralnych i witamin;
Ograniczenie nadmiernego spożywania białka zwierzęcego, alkoholu i używek.
Choroby błon śluzowych: Zmiany w przebiegu alergii pokarmowych; Zmiany zanikowe w niedoborach
pokarmowych, niedobór bądz
brak niezbędnych składników, niedobory ilościowe i energetyczne.
Ograniczenie czynności gruczołów wydzielania wewnętrznego; Niedobory żywieniowe u pacjentów
po urazach kości szczęk. Długotrwała dieta płynna, duże ubytki masy ciała; Leki hamujące syntezę
witamin; Grzybica jamy ustnej; Zatrucia solami metali ciężkich.
Niedobory witaminowe. W odosobnieniu rzadko: B2, łącznie z niedoborem białek wit B1 i PP 
wygładzenie zaczerwienienie języka, utrata brodawek języka, owrzodzenia, zapalenie kątów ust,
pęknięcia warg, łuszczenie czerwieni wargowej; PP  pelagra, zmiany na języku, zaczerwieniony,
obrzękły, bolesny, pokryty nalotem. Infekcje, niedokrwistośd, inne niedobory; Niedobór Fe, w
przebiegu innych chorób: zapalenie kącików ust, zanikowa zapalenie języka, pieczenie. Zmiany
zanikowe w zespołach przebiegających z zaburzeniem wydzielania śliny ( zespół Sjogrena, cukrzyca).
Leczenie zmian chorobowych tkanek jamy ustnej we wszystkich przypadkach powinno byd
wspomagane dobrze zaplanowana dietą; Ma to szczególne znaczenie w próchnicy gdzie
udokumentowano niekorzystny wpływ niskiego pH . Właściwa dieta ( białka, wapo, witaminy) sprzyja
również leczeniu chorób przyzębia a także opóz
nia zmiany zanikowe błony śluzowej jamy ustnej w
procesie starzenia się.