Gdy pacjent zapyta
dypl. hig. stom. Dorota Grzyśka
Choroby
jamy ustnej:
kserostomia prawdziwa i ślinotok prawdziwy
Kserostomia prawdziwa (zmniejszone wydzielanie śliny) i ślinotok
prawdziwy (zwiększone wydzielanie śliny) są to choroby jamy ustnej
związane z zaburzeniami wydzielania śliny (dyssialia). Jest to problem,
na który cierpią nasi pacjenci, często o tym nie mówiąc.
Ślina spełnia bardzo ważne funkcje w jamie ustnej, między dopiero wtedy, gdy pacjent  poza wyżej wymienionym
innymi: wpływa na zachowanie homeostazy, zapewnia objawem  skarży się na suchość jamy ustnej lub gdy
prawidłowy przebieg wielu procesów, które odpowiadają podczas badania fizykalnego stwierdzimy suchość błon
za utrzymanie równowagi ekologicznej, dzięki zawartości śluzowych. Prawidłowe wydzielanie śliny nie pobudzonej
składników organicznych i nieorganicznych, następnie waha się między 4,5 do 6 ml/15 minut, a pobudzonej 
zwilża tkanki jamy ustnej, co umożliwia artykulację, około 24 ml/15 minut. Wydzielanie śliny nie pobudzonej
trawienie i połykanie, dalej stanowi barierę ochronną dla w ilości poniżej 1,5 ml/15 minut świadczy o chorobie [2].
powierzchni zębów i błon śluzowych przed czynnikami Objawy kserostomii prawdziwej to: suchość jamy
biologicznymi, chemicznymi i mechanicznymi, a także ustnej, konieczność częstego popijania podczas jedzenia
uczestniczy w percepcji bodz
ców smakowych, temperatury i mówienia, trudności podczas połykania, pieczenie
i dotyku [1]. Z uwagi na role, jakie odgrywa ślina, bardzo języka i/lub warg, niesmak z przewagą uczucia smaku
istotne jest jej prawidłowe wytwarzanie, ponieważ słonego i gorzkiego, ostra próchnica zębów w nietypowych
zmniejszenie lub zwiększenie jej wydzielania prowadzi miejscach [2].
do zaburzeń w prawidłowym funkcjonowaniu jamy Zdarza się, że poza zmniejszonym wydzielaniem śliny
ustnej. Ślina wydzielana jest przez ślinianki: przyuszne, i niekiedy pieczeniem jamy ustnej i gardła nie ma innych
podjęzykowe i podżuchwowe. objawów chorobowych (typ I). Taki typ choroby występuje:
w następstwie różnych wpływów choroby psychicznej
Czym jest kserostomia? (na przykład depresji), po niektórych lekach, w trakcie
Kserostomia prawdziwa  jest to jednostka chorobowa chorób związanych z gorączką i innymi stanami związanymi
przejawiająca się znacznie zmniejszoną ilością wydzielania z odwodnieniem organizmu (na przykład biegunka),
śliny. Należy jednak pamiętać, że samo zmniejszenie w niektórych chorobach ślinianek (na przykład zapalenie,
wydzielania się śliny nie oznacza od razu choroby, ponieważ kamica), w niektórych chorobach naczyń krwionośnych
jej ilość w warunkach prawidłowych waha się i zależy (na przykład nadciśnienie, miażdżyca) lub w przypadku
od wielu czynników. Dlatego o chorobie możemy mówić wrodzonego braku ślinianek [2].
1/2016 31
fot. Thinkstock
Gdy pacjent zapyta
Zaburzenia wydzielania śliny
(dyssialia)
Zmniejszone wydzielanie śliny Zwiększone wydzielanie śliny
(sialopoenia xerostomia) (sialorrhoea ptyalismus)
Kserostomia prawdziwa Kserostomia rzekoma Ślinotok prawdziwy Ślinotok rzekomy
(xerostomia vera) (xerostomia spuria) (sialorrhoea vera) (sialorrhoea spuria)
Typ I Typ II
(bez zaniku błony śluzowej) (z zanikiem błony śluzowej)
Ryc. 1. Schemat zaburzeń wydzielania śliny [2]
y
ródła podają, że w ostatnich czasach nasila cukierków bez cukru, aby pobudzić ślinianki do pracy  pod
się występowanie kserostomii, a jest to związane warunkiem, że jest zachowana częściowo ich funkcja. Można
z coraz częstszym przyjmowaniem wielu leków [2]. również stosować nawilżacze w mieszkaniu na noc [3].
Około 400 różnych leków powoduje suchość jamy Zwiększenie wydzielania śliny także dzieli się na dwa
ustnej [3]. Są wśród nich: analgetyki, narkotyki, leki rodzaje. Ślinotok prawdziwy (sialorrhoea vera)  występuje
przeciwskurczowe, przeciwkonwulsyjne, przeciwwymiotne, najczęściej w trakcie: ostrych zapaleń jamy ustnej i gardła,
antypsychotyczne, antydepresyjne, przeciwhistaminowe, w zatruciach ciężkimi metalami, takimi jak: rtęć, ołów, arsen,
przeciwnadciśnieniowe, diuretyczne, wykrztuśne, niektórych chorób układu nerwowego, stosowania leków
zmniejszające apetyt oraz uspokajające [2]. ślinopędnych, ciąży oraz raka przełyku. Ślinotok rzekomy
Występują także inne przypadki kserostomii tzw. typu II, (sialorrhoea spuria)  jest objawem nerwicy wegetatywnej.
charakteryzujące się zanikowym zapalenie błon śluzowych Może towarzyszyć histerii oraz innym chorobom
jamy ustnej. Objawy to: zanikowe zapalenie języka, zapalenie psychicznym. Leczenie tego rodzaju ślinotoku powinno być
kącików ust, pieczenie jamy ustnej (zwłaszcza języka), przyczynowe, a jeśli jest to niemożliwe, zaleca się stosowanie
utrudnione połykanie, niedokwaśny nieżyt żołądka, niewielka atropiny [2].
niedokrwistość oraz kwitnąca próchnica, która w efekcie Zmniejszone czy zwiększone wydzielanie śliny
prowadzi do szybkiej utraty uzębienia [2]. to schorzenia uciążliwe, nie pozwalające na prawidłowe
Podłożem kserostomii typu II są zmiany chorobowe funkcjonowanie pacjenta. Jeżeli więc pacjent poda nam
w śliniankach, w szczególności dotyczące ślinianek takie dolegliwości w trakcie wywiadu albo sami zauważymy
przyusznych, określane jako sialozy (sialosis). Sialozy niepokojące symptomy, skierujmy pacjenta na konsultację
dzielimy na: niedoborowe, alergiczno-zapalne, hormonalne do lekarza. q
i neurogenne. Przykładami mogą być zmiany w śliniankach
Dorota Grzyśka  absolwentka Śląskiej Wyższej Szkoły
 w efekcie prowadzące do kserostomii  w chorobach
Informatyczno-Medycznej (licencjat ze zdrowia publicznego).
takich jak: cukrzyca, niedobór witaminy B, niedokrwistość
Dyplomowana higienistka stomatologiczna z kilkunastoletnim stażem.
Addisona-Biermera, niedokrwistość niedobarwliwa, zespół
Zawodowo  koordynator personelu medycznego. Specjalizuje się
Parkinsona, zaburzenia układu immunologicznego (AIDS)
w szczególności w asystowaniu przy zabiegach implantologicznych
oraz implantoprotetycznych. Autorka licznych artykułów medycznych
oraz nadczynność tarczycy [2]. Dlatego bardzo istotne jest
oraz serii prelekcji z zakresu profilaktyki jamy ustnej. Abiturientka
przeprowadzanie dokładnego wywiadu i ewentualnie, gdy
wielu kursów. Obecnie studentka Śląskiego Uniwersytetu Medycznego
występują jakieś podejrzenia lub symptomy, skierowanie
na Wydziale Zdrowia Publicznego. Związana z Duda Clinic
do dalszej diagnozy.
w Katowicach.
Leczenie tego typu choroby polega na usunięciu przyczyny.
Piśmiennictwo
Dodatkowo zanim pacjent pozbędzie się problemu, można
1. www.pum.edu.pl/slina. Dostęp: 19.01.2016 r.
mu zalecić: częste picie niewielkiej ilości wody lub napojów
2. Jańczuk Z.: Choroby jamy ustnej związane z zaburzeniami
bez cukru, unikanie napojów zawierających kofeinę
wydzielania śliny. [W:] Jańczuk Z., Banach J.: Choroby błony
(na przykład kawa) i napojów gazowanych, ponieważ mogą
śluzowej jamy ustnej i przyzębia. PZWL, Warszawa 1995.
one wysuszać jamę ustną, żucie gumy bez cukru lub ssanie 3. www.colgate.pl. Dostęp: 19.01.2016 r.
32 ASYSTA DENTYSTYCZNA