3/19/2009
Instrument pochodny
Instrumentem pochodnym jest taki instrument
finansowy którego cena zależy od instrumentu
bazowego (aktywów bazowych).
Aktywa bazowe  każdy rodzaj aktywów, który można
wycenić (towary, kursy akcji, waluta, inny
instrument pochodny, temperatura, ilość opadów).
RYNEK KAPITAA
OWY
Instrumenty pochodne
Michał Muszyński
Funkcje instrumentów pochodnych Podstawowe pojęcia
" Rynek terminowy " Pozycja otwarta
" zabezpieczająca (hedging)
" Rynek spot " Pozycja zamknięta
" spekulacyjna " Transakcja terminowa " Pozycja długa
" Transakcja spot " Pozycja krótka
" arbitrażowa
" Cena terminowa
" Cena spot
Rodzaje instrumentów pochodnych Kontrakty forward
" kontrakty forward Kontrakt forward  umowa kupna lub sprzedaży
" kontrakty futures aktywów bazowych w określonym terminie w
" opcje przyszłości po określonej cenie
" warranty
" kontrakty swap Cechy:
" niestandaryzowany
" możliwość wyboru strony kontraktu
" możliwość dopasowania warunków kontraktu
1
3/19/2009
Kontrakty forward Kontrakty forward
Spółka produkująca dywany uzyskała od zagranicznego kontrahenta zlecenie na
Koszty: 40 mln zł
wyprodukowanie kolekcji o wartości 10 mln EUR. Wszystkie koszty związane z
tym zleceniem są ponoszone przez spółkę w złotych, natomiast zapłata za
Przychody:
dostarczone towary nastąpi w euro. Koszty związane z realizacją zlecenia zostaną
a) 10 mln x 3,80 = 38,0 mln; zysk: - 2 mln zł
poniesione w paz
dzierniku. Kontrahent zapłaci za dostarczony towar w grudniu
(za dwa miesiące). Koszty realizacji zlecenia wynoszą 40 mln PLN, a obecny kurs
b) 10 mln x 4,90 = 49,0 mln; zysk: 9,0 mln zł
EUR/PLN 4,35.
c) 10 mln x 4,35 = 43,5 mln; zysk: 3,5 mln zł
Jak ukształtuje się wynik spółki jeżeli kurs walutowy wyniesie w dniu płatności:
1. 3,80 PLN/EUR
2. 4,90 PLN/EUR
3. nie zmieni się.
Bank obsługujący spółkę proponuje jej zawarcie w paz
dzierniku terminowej
transakcji sprzedaży 10 mln EUR po cenie 4,40PLN/EUR z datą rozliczenia w dniu
otrzymania przez spółkę płatności od odbiorcy. Czy Twoim zdaniem spółka
powinna skorzystać z oferty banku?
Kontrakty forward Kontrakty forward  zadanie 6
Wycena walutowego kontraktu forward (FX forward): Kurs spot USD/PLN = 4,2000
T = 5 lat
T
(1 + rB )
rUSD = 5,4%
F = SPOT( A / B ) T
(1 + rA ) rPLN = 8,93%
T = okres trwania kontraktu,
1,08935
F = 4,2 � = 4,9520
1,0545
W chwili obecnej w obrocie giełdowym znajdują się następujące kontrakty
terminowe
Kontrakty futures
Grupa kontraktów Instrument bazowy Data rozpoczęcia
notowania
Kontrakt futures  umowa kupna lub sprzedaży
Kontrakty na indeksy WIG20 16 stycznia 1998
aktywów bazowych w określonym terminie w
TechWIG 1 sierpnia 2000
przyszłości po określonej cenie
MIDWIG 18 luty 2002
Kontrakty na akcje TPS, PKN, ELE* 22 stycznia 2001
Cechy:
PEO, KGH, BRE 22 paz
dziernika 2001
AGO, PKM
" standaryzowany
BPH 18 marca 2002
" brak możliwości wyboru strony kontraktu
MIL, BZW 24 marca 2003
" brak możliwości dopasowania warunków kontraktu
PKO 11 lipca 2005
Kontrakty na kursy USD/PLN 25 września 1998
walut
EUR/PLN 31 maja 1999
Kontrakty na Hipotetyczna 14 luty 2005
obligacje obligacja
o kuponie 6%
2
3/19/2009
Kontrakty futures Opcje
Inwestor zajął 3 lutego pozycję długą w 10 kontraktach
Opcja kupna (call) daje posiadaczowi prawo do
terminowych na WIG20 wygasających w marcu po kursie
nabycia określonych walorów w przyszłości po
1850 pkt, a 11 dni póz
niej zamknął pozycję sprzedając
określonej cenie.
wszystkie kontrakty po kursie 1970 pkt.
Opcja sprzedaży (put) daje posiadaczowi prawo
zbycia walorów w przyszłości po określonej cenie.
1 kontrakt:
Fs-Fk = 1970  1850 pkt = 120 pkt 120 pkt = 1200 zł
10 kontraktów:
1200 zł x 10 = 12 000 zł
Opcje Opcje
Opcja jest umową dwustronną, niesymetryczną. Typy opcji:
Nabywający opcję ma prawo do kupna (opcja call) Opcje amerykańskie mogą być wykonane w
lub sprzedaży (opcja put) określonych aktywów. dowolnym momencie przed upływem terminu
Zajmuje on pozycję długą. Wystawca opcji zajmuje wygaśnięcia.
pozycję krótką i ma obowiązek sprzedaży lub Opcje europejskie mogą być wykonane tylko w dniu
kupna aktywów. Innymi słowy jest zobowiązany do wygaśnięcia.
wykonania opcji, jeżeli będzie tego chciał posiadacz
opcji.
Opcje
Opcje
Każdą opcję można określić za pomocą następujących
charakterystyk:
" Cena wykonania (exercise price, strike price)  cena,
po jakiej wykonuje się opcję,
" Termin wygaśnięcia (expiration date)  termin, po
upływie którego opcja traci ważność,
" Cena opcji, premia (premium)  jest to cena jaką
płaci nabywca opcji wystawiającemu za nabycie
opcji.
3
3/19/2009
Opcje
Opcje
Opcje Opcje
Opcje Opcje
4
3/19/2009
Opcje  zadanie 8
Opcje
Inwestor nabył europejską opcję kupna akcji pewnej spółki.
Daje ona prawo do nabycia 100 akcji za trzy miesiące po
cenie 55 PLN. Cena opcji wyniosła 500 PLN. Oblicz zysk lub
stratę inwestora jeżeli cena akcji wyniesie w dniu realizacji
opcji 45PLN, 55PLN, 60PLN, 100PLN. Przedstaw
zależność wyniku z inwestycji i ceny akcji w dniu
wykonania opcji w postaci graficznej.
45  strata 5
55  strata 5
45 55 60
60  0
-5
100  zysk 40
100
Kontrakty SWAP Swap procentowy
Umowy swap stosuje się zazwyczaj do zabezpieczenia
" Polega na zamianie płatności odsetkowych
płatności odsetkowych powstałych w wyniku
obliczanych wg innej formuły, ale dla tej samej
zaciągnięcia kredytu o zmiennej stopie
wartości umownej swapu.
oprocentowania.
" Nie następuje wymiana kwoty umownej  strony nie
Instrument pochodny nazywany swapem polega na
pożyczają sobie żadnych sum.
tym, że jedna strona zobowiązuje się wypłacać " Płatności wynikające ze swapu są zazwyczaj
unettowione, a wymianie (przez jedną lub drugą
drugiej stronie przez określoną liczbę lat sumy
stronę) podlega tylko różnica.
równe oprocentowaniu wartości nominalnej swapu
" Ze swapem nie wiąże się żadna pożyczka bazowa
(według wcześniej ustalonej stałej stopy). W tym
lub depozyt.
samym czasie druga strona zobowiązuje się
wypłacać stronie pierwszej sumy równe
oprocentowaniu (według zmiennej stopy
procentowej) wartości swapu.
SWAP WALUTOWY
SWAP PROCENTOWY
Swap procentowy zawarty za pośrednictwem instytucji finansowej z uwzględnionymi
płatnościami zewnętrznymi.
" Wiąże się on zazwyczaj z wymianą głównych kwot pożyczek
uzyskanych przez obie strony kontraktu. Wymiana ta
9,9 % 10 %
następuje na początku umowy oraz  w celu powrotu do
Spółka A Spółka B
Instytucja
stanu wyjściowego  na zakończenie trwania umowy. Jeśli
finansowa
10 %
nie ma wymiany kwot na początku, to musi ona nastąpić na
LIBOR LIBOR
LIBOR + 1%
zakończenie trwania kontraktu. Z powodu wymieniania kwot
Zobowiązania zewnętrzne spółek A i B kształtują się następująco:
każda ze stron naraża swojego partnera na ryzyko
Strumień płatności spółki A:
kredytowe.
A płaci kredytodawcom 10 % w skali roku.
" Płatności odsetkowe dokonywane są przez obu partnerów
A otrzymuje od instytucji finansowej 9,9 % w skali rocznej.
zwykle w pełnej wysokości bez unettowienia.
A płaci instytucji finansowej oprocentowanie równe stopie LIBOR.
" Płatności odsetkowe mogą być oparte na stałej lub zmiennej
Strumień płatności spółki B:
stopie procentowej dla obu walut, bądz
też jedna waluta
B płaci kredytodawcom oprocentowanie w wysokości stopy LIBOR + 1% w skali roku.
będzie oprocentowana wg stopy zmiennej, a druga wg stałej
B otrzymuje od instytucji finansowej oprocentowanie w wysokości stopy LIBOR.
stopy.
B płaci instytucji finansowej 10 % w skali roku.
5