RACHUNKOWOŚĆ
Definicja rachunkowości
System ciągłego w czasie ujmowania, grupowania, prezentowania i interpretowania wyrażonych w pieniądzu i
bilansujących się ogólnych i szczegółowych danych liczbowych o działalności gospodarczej.
Rachunkowośd finansowa-dostarcza informacji dostarcza informacji o charakterze finansowym na temat określonego
podmiotu finansowego
Rachunkowośd zarządcza- zgromadzi, klasyfikuje, analizuje, prezentuje informacje finansowe i niefinansowe
wykorzystywane przez menedżerów w procesie podejmowania decyzji
księgowośd - rejestruje procesy zachodzące w przedsiębiorstwie które mają wpływ na składniki bilansu i wynik
finansowy
sprawnośd finansowa- przedstawia efekty prowadzonej działalności przedsiębiorstwa
rynek kosztów - dostarcza wyczerpujące dane na temat posiadanych kosztów
analiza finansowa - umożliwia ocenę kondycji finansowej przedsiębiorstwa oraz rezultatów jego działania w
porównaniu z wcześniej sporządzonymi planami, danymi uzyskanymi w okresach przeszłych lub przez inne podmioty
gospodarcze
użytkownicy sprawozdawczości analizy finansowej
sprawozdawczośd finansowa
użytkownicy wewnętrzni użytkownicy zewnętrzni
-menedżerowie firmy -pożyczkodawcy
-kredytodawcy
-zwiÄ…zki zawodowe
- pracownicy
funkcję rachunkowości
-użytkownicy
-informacyjna
-kontrahenci
-konkurenci
-kontrolna
-akcjonariusze
-analityczna
- instytucje centralne
-optymalizacyjna
-sprawozdawcza
ustawa o rachunkowości (2013)
zasady rachunkowości oraz tryb badania sprawozdao finansowych przez biegłych rewidentów określa ustawa o
rachunkowości z dnia 29 września 1994 roku
polskie prawo finansowe - ustawa o rachunkowości
Polityka rachunkowości
1. określenie roku obrotowego i wychodzących w jego skład okresów sprawozdawczości
2. wybór metody wyceny aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego w zakresie, w jakim ustawa
pozostawia jednostce prawo wyboru
3. określenie sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych (zakładowy plan kont, zasady kwalifikacji zadao
gospodarczych, wykaz ksiÄ…g rachunkowych)
4. wybór systemu służącego ochronie danych i zbiorów
ZAKRES PODMIOTOWY RACHUNKOWOŚCI(jednostki gospodarcze, które prowadzą rachunkowośd, niezależnie od
tego, jakiego rodzaju procesy w nich występują) dotyczy jednostek mających siedzibę lub miejsce sprawowania
zarzÄ…du na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej:
1. Spółki handlowe i cywilne z wyjątkiem Skarbu Paostwa oraz NBP
2. Osoby fizyczne oraz spółki
Do nadrzędnej zasady rachunkowości należy zasada wiernego i prawdziwego obrazu.
ZobowiÄ…zujÄ™ ona jednostki gospodarcze do przedstawiania informacji w sprawozdaniach finansowych wiernie
odzwierciedlajÄ…cych ich sytuacjÄ™ majÄ…tkowÄ… i finansowÄ….
Zasada istotności-
Wszystkie ważne wydarzenia wpływające na ekonomiczne rezultaty firmy, powinny byd udokumentowane i
ujawnione w sprawozdaniach finansowych.
Zezwala ona na stosowanie uproszczeo w odniesieniu do zagadnieo mniej znaczÄ…cych z punktu widzenia oceny
sytuacji majÄ…tkowej i finansowej.
Kolejnymi, równie ważnymi zasadami z punktu widzenia rachunkowości są:
Zasada kontynuacji działalności
-zakłada ona, że jednostka będzie kontynuowała działalnośd w dającej się przewidzied przyszłości(okres 1 roku) w
niezmniejszonym istotnie zakresie, bez postawienia w stan likwidacji lub upadłości.
Zasada ta umożliwia stosowanie pozostałych zasad rachunkowości.
Zasada ciągłości stosowanych metod:
-wymaga, aby przyjęte zasady rachunkowości, były takie same w kolejnych latach.
Jej respektowanie zapewnia porównywalnośd danych.
Ewentualnie dokonane zmiany muszÄ… byd uzasadnione i skutki muszÄ… byd wycenione w wyniku finansowym.
Zasada memoriałowa
-ma na celu ewidencję operacji gospodarczych w chwili ich wystąpienia, niezależnie od momentu wpływu lub
wypływu środków pieniężnych.
-przychody i koszty muszą byd przypisane do okresów, których dotyczą, niezależnie od terminów ich zapłaty czy też
otrzymania gotówki.
Zasada współmierności kosztów i przychodów
-zakłada, że koszty powiązane z danymi przychodami należy przypisad do tego samego okresu obrachunkowego.
Zasada ostrożności
wymaga uwzględnienia w wyniku finansowym zmniejszenia wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów,
uprawdopodobnionych kosztów, spodziewanych strat, zysków po ich zrealizowaniu.
Zasada periodyzacji-
operacje gospodarcze zachodzące w jednostce muszą byd ujmowane z podziałem na okresy sprawozdawcze.
Okres sprawozdawczy- Okres za który sporządza się sprawozdanie finansowe
Dzieo bilansowy- Dzieo na który jednostka sporządza sprawozdanie finansowe
Rok obrotowy- Rok kalendarzowy lub inny okres trwający 12 kolejnych pełnych miesięcy kalendarzowych, stosowany
również do celów podatkowych
Bilans- jest statycznym, tabelarycznym, dwustronnym, w określonej prawem formie wartościowym zestawieniem
majątku przedsiębiorstwa i z
ródeł jego finansowania, sporządzonym na określony dzieo.
Cechy bilansu:
a) zestawienie statyczne- Przedstawia majÄ…tek i z
ródła jego pochodzenia na określony moment.
a) zestawienie tabelaryczne- jest sporzÄ…dzany w formie tabeli
w określonej prawem formie- wzór bilansu znajduje się w ustawie o rachunkowości
a) zestawienie dwustronne- prezentuje składniki majątku firmy dwukrotnie raz jako aktywa, drugi raz jako pasywa
a) zestawienie wartościowe- każdemu składnikowi przypisana jest wartośd pieniężna
Zasada równowagi bilansowej(Aktywa =Pasywa)
Aktywa Pasywa
Aktywa trwałe Kapitał własny
Aktywa obrotowe ZobowiÄ…zania i rezerwy
na zobowiÄ…zania
Bilans sporządza się na koniec każdego roku obrotowego, który z reguły pokrywa się z rokiem kalendarzowym.
Generalnie bilans zamknięcia dla jednego roku obrotowego jest jednocześnie bilansem otwarcia dla kolejnego roku
obrotowego.
Bilans sporządza się również:
1. Na dzieo zakooczenia działalności, w tym również sprzedaży i zakooczenia likwidacji lub postępowania
upadłościowego,
2. Na dzieo poprzedzający zmianę formy prawnej, postawienia w stan likwidacji lub upadłości- nie póz
niej niż w ciągu
trzech miesięcy od dna tych zdarzeo.
Porządek wykazywania składników
a) aktywa- wg rosnącej płynności- czyli łatwości ich zmiany na środki pieniężne,
b) pasywa- wg rosnącej wymagalności spłaty- od kapitałów własnych pozostających trwale w danej firmie po
zobowiązania krótkoterminowe, które należy uregulowad w czasie krótszym niż jeden rok.
Charakterystyka aktywów:
TworzÄ… dwie podstawowe grupy:
1. Aktywa trwałe- mają dużą wartośd i zużywają się stopniowo w procesie produkcyjnym.
2. Aktywa obrotowe- zużywają się w ciągu jednego cyklu obrotowego.
Aktywa trwałe:
1. Wartości niematerialne i prawne
2. Rzeczowe aktywa trwałe
3. Należności długoterminowe
4. Inwestycje długoterminowe
5. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe
Aktywa obrotowe:
1. Zapasy
2. Należności krótkoterminowe
3. Inwestycje krótkoterminowe
4. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe
Charakterystyka pasywów:
tworzą je również dwie podstawowe grupy:
1. Kapitał własny- w postaci akcji, udziałów lub funduszu założycielskiego- w zależności od formy prawnej
przedsiębiorstwa, a także fundusze wypracowane(zapasowy i rezerwowy w spółkach) oraz zysk
2. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania- pochodzący od wierzycieli- kredytodawców; pożyczkodawców oraz z
różnego typu zobowiązao.
Kapitał własny:
1. Kapitał(fundusz) podstawowy
2. Kapitał(fundusz) zapasowy
3. Kapitał(fundusz) rezerwowy
4. Kapitał z aktualizacji wyceny
5. Zysk(strata) netto
ZobowiÄ…zania i rezerwy na zobowiÄ…zania:
1. Rezerwy na zobowiÄ…zania
2. Zobowiązania długoterminowe
3.Zobowiązania krótkoterminowe
4. Rozliczenia międzyokresowe
Wzór bilansu:
- Załącznik nr 1 do ustawy o rachunkowości(podręcznik, strona 621-624)
Pojęcie i klasyfikacja operacji gospodarczych
Operacje gospodarcze i ich wpływ na składniki bilansu
W czasie trwania roku obrotowego, w przedsiębiorstwie, w wyniku prowadzenia działalności gospodarczej następują
ciągłe zmiany w wartości poszczególnych składników bilansu
Zmiany, które da się wyrazid wartościowo i dotyczą przynajmniej dwóch składników bilansu nazywa się operacjami
gospodarczymi.
4 typy operacji gospodarczych:
1. Zmiany tylko po stronie aktywów. Wartośd jednego składnika aktywów rośnie, a drugiego maleje- suma bilansowa
pozostaje bez zmian
2. Zmiany tylko po stronie pasywów. Wartośd jednego składnika pasywów rośnie, a drugiego maleje- suma bilansowa
pozostaje bez zmian.
3. Zwiększenie jednego składnika aktywów i zwiększenie jednego składnika pasywów. Suma bilansowa ulega
zwiększeniu o kwotę operacji.
4. Zmniejszenie jednego składnika aktywów i zmniejszenie jednego składnika pasywów. Suma bilansowa ulega
zmniejszeniu o kwotÄ™ operacji.
Każdą operację gospodarczą księguje się na podstawie dokumentu księgowego. W praktyce rodzaj dokumentu
określa się jego skrótem: np. WB to dokument wyciąg bankowy, na którego podstawie dokonuje się wypłat i wpłat z
rachunku bankowego. (PK, Fa, LP, WZ, RW).
Dowody księgowe:
- Zewnętrzne obce- otrzymane od kontrahenta,
- Zewnętrzne własne- przekazywane w oryginale kontrahentom,
- Wewnętrzne- dotyczące operacji wewnątrz jednostki
Dowody księgowe:
a) Zbiorcze
b) KorygujÄ…ce poprzednie zapisy
c) Zastępcze
d) Rozliczeniowe
Dowód księgowy zawiera:
- Określenie rodzaju dowodu,
- Numer identyfikacyjny,
- Określenie stron operacji,
- Opis i wartośd operacji,
- DatÄ™ i podpis wystawcy
Cechy dowodu księgowego:
- Rzetelne- zgodne z rzeczywistym przebiegiem operacji gospodarczych,
- Kompletne- zawierajÄ… dane podane w artykule 21 uor,
- Wolne od błędów rachunkowych,
- Wystawione w języku polskim
Podział dowodów księgowych:
- Dowody operacji pieniężnych- kasowe i bankowe,
- Dowody stanu i ruchu zapasów,
- Dowody zakupu i sprzedaży,
- Dowody stanu i ruchu składników środków trwałych,
- Dowody płacowe i rozliczeo z pracownikami
Dowody operacji pieniężnych:
- Dowód wpłaty KP(Kasa przyjmie)
- Dowód wypłaty KW(kasa wyda)
- Raport kasowy RK
- WyciÄ…g bankowy WB
Dowody stanu i zmiany zapasów:
- Przyjęcie materiałów PZ
- Rozchód wewnętrzny RW
- Przyjęcie wyrobów PW
- Wydanie materiałów i wyrobów gotowych na zewnątrz WZ
Dowody zakupu i sprzedaży:
- Rachunki uproszczone
- Faktura VAT
Faktura VAT:
- Dane dotyczÄ…ce sprzedawcy(imiÄ™, nazwisko, adres, NIP)
- Datę dokonania sprzedaży oraz datę wystawienia i numer kolejny faktury
- Dane dotyczące towaru lub usługi takie jak nazwa, jednostka miary, ilośd i wartośd
- StawkÄ™ podatku
- Wartośd sprzedaży netto, kwotę podatku, wartośd sprzedaży brutto
- Kwotę należności ogółem wraz z należnym podatkiem wyrażoną cyframi i słownie
Dowody stanu i ruchu składników środków trwałych:
- Przyjęcie środka trwałego OT- odbiór techniczny
- Nieodpłatne przekazanie środka trwałego PT
- Likwidacja środka trwałego LT
Dowody płacowe i rozliczeo z
- Lista płac LP. pracownikami
Polecenie księgowania- PK
- Dokumentuje zapisy księgowe, które nie odzwierciedlają operacji gospodarczych i dlatego nie mogą byd
uzasadnione ani dokumentem zewnętrznym ani wewnętrznym, np. przeniesienie kosztów przychodów na konto
 Wynik finansowy
- Dokumentuje techniczne uproszczenia, polegajÄ…ce na scalaniu sum jednorodnych operacji, np. wydania z magazynu
sprzedanych wyrobów lub towarów
Zasady księgowania na kontach bilansowych
Na potrzeby dydaktyki posługujemy się T-owymi kontami księgowymi, które wyglądają tak:
(Nazwa konta)
Dt (Numer konta) Ct
Sp.
Sk.
ZASADY KSI
GOWANIA NA KONTACH BILANSOWYCH
Aby możliwa była kontrola i sprawne zarządzanie przedsiębiorstwem, wszystkie operacje muszą byd zapisane.
Urządzenia służące do ich zapisu nazywane są kontami księgowymi.
Do zapisu bilansowych operacji gospodarczych, czyli do zapisu zmian w aktywach i pasywach bilansu stosuje siÄ™
konta bilansowe.
Konto aktywne Konto pasywne
Saldo Saldo
poczÄ…tkowe poczÄ…tkowe
Zwiększenia Zmniejszenia Zmniejszenia Zwiększenia
Konto księgowe składa się z dwóch stron, które mają odpowiednie nazwy.
Lewa strona konta to strona debetowa(inaczej: winien).
Prawa strona konta to strona kredytowa(inaczej: ma). Zapisywanie operacji gospodarczych po stronie debetowej
określa się jako obciążanie konta lub zapisywanie w ciężar konta.
Zapisywanie operacji gospodarczych po prawej stronie konta określa się jako uznawanie konta lub zapisywanie na
dobro konto.
W kontach bilansowych, ogólna suma kwot zapisana po jednej oraz po drugiej stronie konta nazywana jest obrotami
konta.
Każde konto ma obroty debetowe i obroty kredytowe.
Konto aktywne Konto pasywne
Saldo
Saldo
poczÄ…tkowe
poczÄ…tkowe
Zwiększenia Zmniejszenia Zmniejszenia Zwiększenia
Obroty dt Obroty ct Obroty dt Obroty ct
Saldo Saldo
Koocowe koocowe
Różnica pomiędzy nimi nazywana jest saldem koocowym konta.
Gdy obroty debetowe przewyższają kredytowe, to konto wykazuje saldo koocowe debetowe.
Gdy obroty kredytowe przewyższają debetowe, to konto wykazuje saldo koocowe kredytowe.
Zapisy na kontach bilansowych są możliwe, dzięki otwarciu osobnego konta do każdego składnika bilansu. Otwarcie
następuje poprzez wpisanie nazwy konta oraz salda początkowego, które jest równe wartości danego składnika
wykazywanej w bilansie otwarcie.
Przelano pieniÄ…dze z banku do kasy: 70
Rachunek bankowy
Kasa
S.p. 100 70 (1)
S.p. 50
(1) 70
Spłacono zobowiązanie z tytułu wynagrodzeo ze środków w kasie: 60
Zobowiązania z tytułu
Kasa
wynagrodzeo
80 S.p. S.p. 50 (2) 60
60 (2)
Zakupiono materiały- zapłata nastąpi w terminie póz
niejszym: 20
Zobowiązania z tytułu dostaw i
Materiały
usług
40 S.p. S.p. 80
20 (3) (3) 20
DZIELENIE KONT KS
GOWYCH: KONTA ANALITYCZNE I SYNTETYCZNE
Ilośd kont, jakimi się posługuje dane przedsiębiorstwo zależy bezpośrednio od jego potrzeb. Może byd większa-
wtedy stosuje się dzielenie kont lub mniejsza dzięki łączeniu kont.
Gdy potrzebne są bardziej szczegółowe dane o zapisach na koncie, można je podzielid poziomo.
Konto dzielone nazywa się wówczas kontem dzielonym
Na przykład: można podzielid konto  zobowiązania z tytułu dostaw i usług .
Jeżeli przedsiębiorstwo prowadzi interesy z trzema dostawcami, może podzielid to konto na trzy, tzw. Konta
analityczne. Przy czym możliwe są dwie sytuacje:
1. Konto macierzyste nadal funkcjonuje jako konto syntetyczne,
2. Konto macierzyste przestaje funkcjonowad, a konto powstałe w wyniku jego podziału konta funkcjonują jak konta
syntetyczne.
Dzielenie kont
W wyniku podziału poziomego pierwszego typu, konto dzielone nazywane jest kontem macierzystym, a konta
powstałe w wyniku tego podziału(konta szczegółowe) nazywane są kontami analitycznymi.
Pomiędzy kontem syntetycznym, a kontami do niego analitycznymi obowiązuje zasada zapisu powtórzonego.
Zapis powtórzony dokonywany jest na koncie analitycznym do danego konta syntetycznego, w tej samej kwocie i po
tej samej stronie, co na koncie syntetycznym.
Przykład:
WB- uregulowane zobowiÄ…zanie wobec dostawcy X-300
Zobowiązania z tytułu dostaw
Zobowiązania z tytułu
i usług wobec dostawcy X
dostaw i usług
Rachunek bieżący
300 (1) (1) 300 1a)300
1- Zasada zapisu podwójnego
1a- zasada zapisu powtórzonego
Dzielenie kont
W wyniku podziału poziomego drugiego typu, konto dzielone nazywane kontem macierzystym zanika, a konto
powstałe w wyniku tego podziału(konta szczegółowe) nazywane są kontami syntetycznymi.
Przykład:
1. WB- uregulowane zobowiÄ…zanie wobec dostawcy X-300
2. WB- uregulowane zobowiÄ…zanie wobec dostawcy Y-700
Zobowiązania z tytułu
Zobowiązania z tytułu dostaw
dostaw i usług wobec
i usług wobec dostawcy X
dostawcy Y
Rachunek bieżący
1)300 1)300 2)700
2)700
A

CZENIE KONT KSI
GOWYCH
Proces odwrotny do procesu dzielenia kont, to Å‚Ä…czenie kont.
Polega on na łączeniu konta aktywnego(należności) z kontem pasywnym(zobowiązania), na przykład: łączy się konto
 należności z tytułu dostaw i usług z kontem  zobowiązania z tytułu dostaw i usług .
Konto powstałe w wyniku łączenia jest kontem dwusalowym.
Funkcjonowanie konta dwusalowego powstałego w wyniku połączenia kont:
1. Należności z tytułu dostaw i usług
2. Zobowiązania z tytułu dostaw i usług
Rozrachunki z tytułu dostaw i usług
S.p. Należności z S.p. Zobowiązao z
tytułu dostaw i usług tytułu dostaw i usług
Zwiększanie stanu Zwiększenie stanu
należności zobowiązao
Zmniejszenie stanu Zmniejszenie stanu
zobowiązao należności
A
ączenie przedstawione powyżej jest łączeniem brutto.
Występuje ono w sytuacji, gdy odbiorcą i dostawcą są inne podmioty i w związku z tym nie można kompensowad
zobowiązao wobec jednego odbiorcy, należnościami od innego.
Salda koocowe na koncie dwusalowym można ustalid:
1. Pozaksięgowo
2. ProwadzÄ…c analitykÄ™ do konta dwusalowego lub
3. Za pomocÄ… storna
Jeżeli firma ma zarówno zobowiązania jak i należności od tego samego kontrahenta, łączenie kont ma wówczas
charakter Å‚Ä…czenia netto.
Typowym przykładem takiego łączenia kont jest konto  rachunek bieżący , w sytuacji, gdy ten sam oddział banku
prowadzi rachunek bieżący firmie i udziela krótkoterminowych kredytów w ciężar konta.
Konto takie, ma tylko jedno saldo koocowe, albo debetowe, albo kredytowe w zależności czy przeważają
zobowiązania, czy należności.
METODY POPRAWIANIA BA

DÓW KSI
GOWYCH
Błędy, które zostały popełnione, ale ich zapis nie łamie zasady podwójnego zapisu, a więc takie jak:
1. Zaksięgowanie w tej samej kwocie, ale po przeciwnych stronach niż należało,
2. Zaksięgowanie w tej samej kwocie, na właściwych stronach, ale na innych kontach niż było potrzebne
3. Zaksięgowanie na właściwych stronach i kontach, ale w tej samej, lecz nieprawidłowej kwocie,
poprawia się za pomocą tzw. Storna księgowego.
Wyróżnia się dwa rodzaje storna:
1. Storno czarne, które poprawia błędy w poziomie(wadą tego storna jest zawyżanie obrotów na kontach)
2. Storno czerwone, które poprawia błędy w pionie.
Przykład:
OperacjÄ™: WB- przelano pieniÄ…dze z banku do kasy: 200,
zaksięgowano:
Kasa
Rachunek bieżący
1)300 1)300
Przykład 1: poprawianie błędu za pomocą storna czarnego:
1) zapis nieprawidłowy
2) zapis stornujÄ…cy za pomocÄ… storna czarnego
3) zapis prawidłowy
Rachunek bieżący
Kasa
1)300 2)300 2)300 1)300
3)300 3)300
Przykład 2: poprawianie błędu za pomocą storna czerwonego:
1) zapis nieprawidłowy
2) zapis stornujÄ…cy za pomocÄ… storna czerwonego
3) zapis prawidłowy
Kasa
Rachunek bieżący
1)300 1)300
2)300 2)300
3)300 3)300
Kolor czerwony, lub ramka oznacza odejmowanie.
Błędy popełnione, których księgowanie łamie zasadę podwójnego zapisu, poprawa się poprzez skreślenie.
OperacjÄ™: WB- przelano pieniÄ…dze z banku do kasy: 300
zaksięgowano:
Rachunek bieżący Kasa
1)300
1)300
1a)300
1) zapis nieprawidłowy
2) 1a) zapis prawidłowy
Niektóre zdarzenia gospodarcze jak np. zakup środka trwałego, są procesem złożonym z rachunkowego punktu
widzenia i wymagają dokonania zapisu księgowego dwukrotnie:
1. Trzeba zaksięgowad otrzymanie faktury- dokument FA
2. Trzeba zaksięgowad odebranie środka trwałego- dokument PZ
Faktura zawiera podatek VAT(Value Added Tax), który musi trafid na konto  rozrachunki publiczno- prawne .
Przy zakupie występują tzw. VAT naliczony, który księguje się po stronie debetowej konta  rozrachunki publiczno-
prawne .
Przy sprzedaży mamy VAT należny, który księguje się po stronie kredytowej konta  rozrachunki publiczno- prawne .
Podatek VAT może byd również księgowany na koncie analitycznym do konta  rozrachunki publiczno- prawne czyli
na koncie  VAT .
Konto niebilansowe służy do rejestracji przebiegu procesów gospodarczych i ich wpływu na wynik finansowy:
Wyróżnia się tu konta:
1. Rozliczeniowe
2. Pomocnicze(korygujÄ…ce)
3. Wynikowe(przychodów i kosztów).
W przypadku operacji- zakup środka trwałego- niezbędne jest wprowadzenie konta rozliczeniowego  rozliczenie
zakupu .
Konto  rozliczenie zakupu jest kontem rozliczeniowym dwusalowym.
Saldo koocowe debetowe tego konta(tzw.  materiały w drodze lub  środki trwałe w drodze ) wykazywane będzie w
bilansie pod pozycją  środki trwałe lub  materiały w aktywach.
Saldo koocowe kredytowe(tzw.  dostawy nie fakturowane ), wykazywane jest w bilansie po stronie pasywów pod
pozycją  zobowiązania z tytułu dostaw i usług .
Operacja gospodarcza dotycząca zakupu środka trwałego lub materiałów jest uważana za rozliczoną w przypadku,
gdy został dostarczony zarówno dokument FA jak i PZ.
Do zaksięgowania umorzenia służy konto pomocnicze, inaczej- korygujące.
Konto to powstaje w wyniku podziału pionowego konta głównego i służy do rejestracji całości lub części zapisów
dokonywanych po jednej ze stron konta.
Konto  umorzenie środków trwałych powstaje w wyniku podziału pionowego konta  środki trwałe .
Na koncie  środki trwałe po stronie debetowej księguje się zakup lub otrzymanie środka trwałego, a po stronie
kredytowej sprzedaż lub nieodpłatne przekazanie środka trwałego.
Na tej samej stronie powinno się również księgowad zapis oznaczający zmniejszenie wartości początkowej środka
trwałego. To jednak zakłóciłoby czytelnośd wszystkich zapisów na koncie.
Przeniesienie zapisów dotyczących zużycia środka trwałego na osobne konto pomocnicze ma zwiększad czytelnośd i
przejrzystośd zapisów.
Ponieważ konto umorzeniowe powstaje na skutek podziału konta aktywnego, dlatego też zmniejszenie wartości
początkowej środka trwałego dokonuje się po stronie kredytowej. Strona debetowa tego konta służy do
wyksięgowania umorzenia na skutek np. sprzedaży lub likwidacji środka trwałego.
Konto  umorzenie wartości niematerialnych i prawnych powstaje w wyniku podziału pionowego konta  wartości
niematerialne i prawne . Działa ono na tej samej zasadzie i w tym samym celu, co konto  umorzenie środków
trwałych .
Z kosztami i stratami łączy się pojęcie wydatku.
Wydatkiem jest każdy rozchód środków pieniężnych, niezależnie od celu rozchodu.
Wzajemną relację pojęd koszt- wydatek można określid następująco: każdy koszt był, jest lub będzie się wiązał z
wydatkiem, natomiast nie każdy wydatek będzie kosztem.
Koszt- wyrażone w pieniądzu, celowe i dające użyteczny efekt gospodarczy zużycie środków pracy, zużycie
przedmiotów pracy i wynagrodzenia za pracę, w określonym czasie.
Do kosztów nie zalicza się:
- zużycia spowodowanego zdarzeniami losowymi
- zaniechania lub zawieszenia pewnego rodzaju działalności
- działania związanego z utrzymaniem nieczynnych zakładów lub wydziałów- są to straty nadzwyczajne(!!!).
Koszt może wystąpid wcześniej, równolegle, lub póz
niej niż wydatek np.
1. Przy zakupie gotówkowym materiałów składowanych w magazynie, mamy najpierw wydatek, a koszt nastąpi
póz
niej(w momencie wydania materiałów do zużycia)
2. Przy zakupie gotówkowym materiałów wydanych bezpośrednio do zużycia wydatek i koszt występują
równocześnie
3. W przypadku, gdy zakupione materiały zostały już wydane do zużycia a nie dokonano jeszcze za nie zapłaty,
wcześniej wystąpi koszt niż wydatek.
Dla celów sprawozdawczych koszt- w zależności od potrzeb- grupuje się w następujące układy:
1. Układ rodzajowy kosztów
2. Układ funkcjonalny kosztów
3. Układ kalkulacyjny kosztów
Układ rodzajowy kosztów odpowiada na pytanie: Jakie koszty poniesiono?
Są to: amortyzacja; zużycie materiałów i energii; usługi obce; podatki i opłaty; wynagrodzenia; ubezpieczenia
społeczne i inny świadczenia; pozostałe koszty
Koszty rodzajowe ujmowane sÄ… na zespole kont nr 4.
Układ rodzajowy charakteryzuje się następującymi cechami:
1. Ujmuje on koszty działalności podstawowej, pomocniczej i zarządu, nie ujmuje natomiast kosztów operacji
finansowych i pozostałych kosztów operacyjnych.
2. Ujmuje on koszty poniesione w danym okresie sprawozdawczym, mimo, że mogą one dotyczyd okresów przyszłych
lub minionych.
3. Ujmuje on koszty proste czyli takie, które w ramach danego podmiotu nie można rozłożyd na elementy składowe.
Układ funkcjonalny kosztów odpowiada na pytanie: Gdzie koszty zostały poniesione?
Zaliczamy do nich: koszty zakupu; koszty produkcji= produkcja podstawowa; koszty działalności pomocniczej=
produkcja pomocnicza; koszty wydziałowe; koszty ogólne i zarządu; koszty sprzedaży.
Układ funkcjonalny kosztów grupuje koszty według miejsc ich powstania w przedsiębiorstwie.
Układ funkcjonalny kosztów tworzy zespół kont nr 5.
Układ kalkulacyjny kosztów odpowiada na pytanie:
Na wytworzenie jakich wyrobów poniesiono koszty i w jakiej wysokości?
W układzie tym koszty dzielone są na:
- Koszty bezpośrednie
- Koszty pośrednie
Koszty bezpośrednie- czyli takie, które można odnieśd wprost na dane zlecenie lub asortyment w oparciu o
dokumenty z
ródłowe:
- materiały bezpośrednie
- płace bezpośrednie wraz z narzutami
- inne koszty bezpośrednie np. zużycie narzędzi i przyrządów specjalnych, używanych wyłącznie przy wytwarzaniu
danych produktów.
Koszty pośrednie- są to koszty, których na podstawie dokumentów z
ródłowych nie można odnieśd na produkowane
wyroby np. koszty wydziałowe.
Układ kalkulacyjny kosztów jest przydatny do obliczenia kosztu jednostkowego wyrobów gotowych.
Sposób ewidencji kosztów zależy bezpośrednio od typu i wielkości przedsiębiorstwa, w którym prowadzona jest
księgowośd.
W przypadku przedsiębiorstw prowadzonych jednorodną działalnośd o niewielkich rozmiarach, bądz
w
przedsiębiorstwach o nierozbudowanej strukturze organizacyjnej, albo o krótkim cyklu produkcyjnym gdzie nie
występuje produkcja niezakooczona, możliwe jest ujmowanie kosztów tylko w układzie rodzajowym, czyli na zespole
kont nr 4(!!!).
Przykład 1(I wariant ewidencji kosztów)
Rw- wydano materiały do produkcji: 4900
Zużycie materiałów
Materiały
1)4900 1)4900
W przypadku przedsiębiorstw prowadzących działalnośd różnego typu lub w przedsiębiorstwach o rozbudowanej
strukturze organizacyjnej, w których zachodzi potrzeba kontroli kosztów według miejsc ich powstawania, prowadzi
się ewidencję kosztów w układzie według nośników i miejsc powstawania, czyli na zespole kont nr 5.
W przypadku dużych przedsiębiorstw prowadzących działalnośd różnego typu o rozbudowanej strukturze
organizacyjnej ewidencję kosztów prowadzi się równolegle, zarówno w zespole 4 jak i 5. Przeksięgowanie kosztu z
jednego układu do drugiego jest wtedy możliwe dzięki zastosowaniu konta  rozliczenie kosztów .
Przykład 2(III wariant ewidencji kosztów)
Rw- wydano materiały do produkcji: 4900
Zużycie
Produkcja podstawowa Materiały
materiałów
Rozliczenie kosztów
1)4900
1)4900 1)4900
1)4900
Konto  rozliczenie kosztów jest kontem wynikowym należącym do  4 zespołu kont.
Kwoty kosztów przenoszonych z układu rodzajowego są księgowane po stronie kredytowej tego konta i zgodnie z
zasadą podwójnego zapisu- po stronie debetowej odpowiedniego konta z zespołu kont numer  5 .
Strona debetowa konta  rozliczenie kosztów służy do ewentualnych korekt oraz do przeksięgowania zapisów konta
 koszt własny sprzedaży pod datą 31 XII.
Konto  rozliczenie kosztów może wykazywad saldo koocowe debetowe albo kredytowe, które na koniec okresu
obrachunkowego jest przenoszone na odpowiedniÄ… stronÄ™ konta  wynik finansowy .
Saldo koocowe debetowe oznacza, że w danym okresie sprzedano zapasy pochodzące z wcześniejszych okresów.
Saldo koocowe kredytowe wskazuje, że powstały zapasy.
Stosowanie rozliczenia kosztów w czasie ma na celu zachowanie współmierności ponoszonych kosztów i
uzyskiwanych przychodów, co ma szczególne znaczenie dla prawidłowego ustalenia wyniku finansowego.
ROZLICZENIA MI
DZYOKRESOWE KOSZTÓW CZYNNE(RMK czynne)
Są to koszty poniesione w danym okresie sprawozdawczym, ale dotyczące przyszłych okresów.
Przykład 4
Zaksięguj poniższe operacje gospodarcze wiedząc, że koszty księgowane są według I wariantu ewidencji kosztów.
1. WB- opłacono prenumeratę czasopisma specjalistycznego za cały rok: 1200
2. PK- Przeksięgowanie kosztu do rozliczenia w czasie
3. PK- Zaksięgowanie raty przypadającej na dany rok
1200/12=100
Rozliczenie
międzyokresowe
Zużycie Rozliczenie
Rachunek bieżący kosztów
materiałów kosztów
1)1200 1)1200 2)1200 2)1200
3)100 3)100
Przykład 5
Zaksięguj poniższe operacje gospodarcze wiedząc, że koszty księgowane są według III wariantu ewidencji kosztów.
1. WB- Opłacono prenumeratę czasopisma specjalistycznego za cały rok: 1200
2. PK- Przeksięgowanie kosztu do rozliczenia w czasie.
3. PK- Zaksięgowanie raty przypadającej na dany okres
1200/12=100
Rachunek bieżący Zużycie materiałów Rozliczenie kosztów
1)1200 1)1200 2)1200
Rozliczenie
międzyokresowe kosztów
Koszty zarzÄ…du
2)1200
3)100 3)100
ROZLICZENIE MI
DZYOKRESOWE KOSZTÓW BIERNE(RMK bierne)
Są to koszty danego okresu przewidywane do poniesienia w przyszłości, nazywane także rezerwami.
Dotyczy to między innymi następujących kosztów:
- remontów maszyn, urządzeo, budynków lub budowli,
- napraw gwarancyjnych, na które rezerwy tworzone są z reguły w procencie od wartości sprzedaży, oddzielnie dla
poszczególnych typów(rodzajów) produktów z wyróżnieniem roku, w którym produkt sprzedano,
- czynszów i dzierżawy płaconych z dołu
- zużycia energii opłaconego z dołu
- odpisów na Zakładowy Fundusz Świadczeo Socjalnych.
Bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów są księgowane na koncie  rozliczenia międzyokresowe kosztów .
Po stronie kredytowej tego konta księguje się rezerwę na planowany koszt przypadający na dany miesiąc. Kontem
korespondującym dla tego zapisu będzie konto  rozliczenie kosztów .
Koszty rzeczywiste są księgowane w pierwszej kolejności na odpowiednim koncie wynikowym kosztów, a następnie
rozliczane- to znaczy przenoszone na konto  rozliczenie kosztów - strona kredytowa i  rozliczenia międzyokresowe
kosztów - strona debetowa.
Przykład 6
Jednostka gospodarcza planuje przeprowadzenie w I kwartale roku remontu środka trwałego(maszyny
produkcyjnej). Planowany koszt remontu wynosi: 24000. Koszty remontu majÄ… byd rozliczone w ciÄ…gu pierwszego
półrocza. W kwietniu otrzymano od dostawcy fakturę na sumę: 29520
wartośd usługi: 24000
VAT według 23%: 5520
Przykład 6(I wariant ewidencji kosztów)
Planowany koszt remontu wynosi: 24000.
Koszty remontu mają byd rozliczone w ciągu pierwszego półrocza.
Miesięczna planowana rata= 24000/6= 4000
I-III księgowanie rat planowanych
W kwietniu otrzymano od dostawcy fakturÄ™ na sumÄ™: 29520
rzeczywisty koszt remontu: 24000
VAT według 23%: 5520
IV- zaksięgowanie faktury
IV- VI- zaksięgowanie raty rzeczywistej
Rata rzeczywista= (24000- 12000)/(6-3)= 4000
Rozliczenie
Rozliczenie
międzyokresowe
kosztów
kosztów
1)4000 1)4000
2)4000
2)4000
3)4000
3)4000
Rozliczenie międzyokresowe
kosztów
Rozliczenie kosztów
1)4000 4)24000 4)24000 1)4000
2)4000 2)4000
3)4000 3)4000
4)4000 4)4000
5)2000
5)4000
6)4000
6)4000
Zobowiązania z tytułu
dostaw i usług
VAT Usługi obce
4)29520 4)5520 4)24000
Przykład 6(III wariant ewidencji kosztów)
Planowany koszt remontu wynosi: 24000
Koszty remontu mają byd rozliczone w ciągu pierwszego półrocza.
Miesięczna planowana rata= 24000/6= 4000
I-III księgowanie rat planowanych
W kwietniu otrzymano od dostawcy fakturÄ™ na sumÄ™: 29520
rzeczywisty koszt remontu: 24000
VAT według 23%: 5520
IV- zaksięgowanie faktury
IV- VI- zaksięgowanie raty rzeczywistej
Rata rzeczywista= (24000- 12000)/(6-3)= 4000
Przykład 6
Jednostka gospodarcza planuje przeprowadzenie w I kwartale roku remontu środka trwałego(maszyny produkcyjne).
Planowany koszt remontu wynosi: 24000. Koszty remontu mają byd rozliczone w ciągu pierwszego półrocza. W
kwietniu otrzymano od dostawcy fakturÄ™ na sumÄ™: 33210.
rzeczywisty koszt remontu: 27000
VAT według 23%: 6210
Rozliczenie międzyokresowe
Koszty wydziałowe Rozliczenie kosztów
kosztów
1)4000 1)4000
4)24000 4)24000
2)4000 2)4000
3)4000 3)4000
4)4000 4)4000
5)4000
5)4000
6)4000
6)4000
Zobowiązania z tytułu
VAT Usługi obce
dostaw i usług
4)29520 4)5520 4)24000
Przykład 7(III wariant ewidencji kosztów)
Planowany koszt remontu wynosi: 24000.
Koszty remontu mają byd rozliczone w ciągu pierwszego półrocza.
Miesięczna planowana rata= 24000/6= 4000
Rozliczenie
I-III księgowanie rat planowanych
międzyokresowe
Koszty wydziałowe
kosztów
1)4000 1)4000
2)4000 2)4000
3)4000 3)4000
Przykład 7(III wariant ewidencji kosztów)
W kwietniu otrzymano od dostawcy fakturÄ™ na sumÄ™: 33210
rzeczywisty koszt remontu: 27000
VAT według 23%: 6210
IV- zaksięgowanie faktury
IV- VI- zaksięgowanie raty rzeczywistej
Rata rzeczywista= (27000- 12000)/(6-3)= 5000
Rozliczenie międzyokresowe
Koszty wydziałowe
kosztów
1)4000
4)27000 1)4000
2)4000 Rozliczenie kosztów
2)4000
3)4000
4)27000
3)4000
4)5000
5)5000
4)5000
6)5000
5)5000
6)5000
Zobowiązania z tytułu
Usługi obce
dostaw i usług VAT
4)33210
4)621 4)27000
0 0
Na koniec okresu sprawozdawczego należy ustalid wynik finansowy to znaczy obliczyd czy w danym roku firma
uzyskała zysk czy poniosła stratę.
W celu określenia wyniku finansowego należy zapisy z kont wynikowych, zarówno kosztów jak i przychodów,
przenieśd na konto:  wynik finansowy
Wartośd sprzedanych towarów
Koszty działalności operacyjnej
Przychody ze sprzedaży towarów
Pozostałe koszty operacyjne
Przychody ze sprzedaży produktów
Koszty finansowe
Pozostałe przychody operacyjne
Straty nadzwyczajne
Przychody finansowe
Obowiązkowe obciążenia wyn. Fin.
Wynik finansowy
Zyski nadzwyczajne
Największym problemem związanym z ustalaniem wyniku finansowego jest właściwe określenie wyniku na
sprzedaży, co związane jest z prawidłowym wyliczeniem kosztów działalności operacyjnej.
W przypadku prowadzenia ewidencji kosztów według III wariantu wynik na sprzedaży może byd ustalony dwoma
sposobami:
1. Metodą porównawczą.
2. MetodÄ… kalkulacyjnÄ….
W pierwszym przypadku bierze się pod uwagę koszty działalności operacyjnej księgowane w układzie rodzajowym.
W drugim przypadku bierze się pod uwagę koszty działalności operacyjnej księgowane w układzie funkcjonalnym.
Ustalenie wyniku na sprzedaży według wariantu porównawczego wymaga następujących księgowao:
1. Przeksięgowanie kosztów według rodzaju na konto  wynik finansowy
2. Przeksięgowanie kosztów ogólnego zarządu na konto:  koszt wytworzenia wyrobów gotowych
3. Przeksięgowanie kosztów sprzedaży na konto:  koszt wytworzenia wyrobów gotowych
4. Przeksięgowanie salda konta  koszt wytworzenia wyrobów gotowych na konto:  rozliczenie kosztów
5. Przeksięgowanie salda konta  rozliczenie kosztów na odpowiednią stronę konta:  wynik finansowy .
6. Przeksięgowanie przychodów ze sprzedaży wyrobów gotowych na konto  wynik finansowy .
W przypadku występowania obrotu towarami- dodatkowo:
7. Przeksięgowanie zapisów z konta:  wartośd sprzedanych towarów w cenie zakupu: na konto  wynik finansowy
8. Przeksięgowanie zapisów z konta  przychody ze sprzedaży towarów na konto  wynik finansowy .
Ustalenie wyniku na sprzedaży według wariantu kalkulacyjnego wymaga następujących księgowao:
1. Przeksięgowanie zapisów z konta  koszt wytworzenia wyrobów gotowych na konto  wynik finansowy
2. Przeksięgowanie kosztów ogólnego zarządu na konto:  wynik finansowy
3. Przeksięgowanie kosztów sprzedaży na konto:  wynik finansowy
4. Przeksięgowanie przychodów ze sprzedaży wyrobów gotowych na konto  wynik finansowy
W przypadku występowania obrotu towarami- dodatkowo:
5. Przeksięgowanie zapisów na koncie:  wartośd sprzedanych towarów w cenie zakupu na konto  wynik finansowy
6. Przeksięgowanie zapisów z konta  przychody ze sprzedaży towarów na konto  wynik finansowy .
Rachunek zysków i strat jest dokumentem wchodzącym w skład sprawozdania finansowego, który prezentuje
wielkości strumieniowe, czyli poniesione w okresie sprawozdawczym koszty i straty oraz osiągnięte przychody i zyski.
W rachunku zysków i strat wykazuje się oddzielnie:
- przychody i koszty dotyczące sprzedaży produktów i towarów
- pozostałe przychody i koszty operacyjne
- przychody i koszty finansowe
- zyski i straty nadzwyczajne
- obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego
Przedsiębiorstwa mają możliwośd wyboru sporządzania rachunku zysków i strat według wariantu:
1) porównawczego
2) kalkulacyjnego
Wariant porównawczy rachunku zysków i strat różni się od kalkulacyjnego sposobem ujmowania kosztów
dotyczących sprzedanych produktów.
Wariant porównawczy opiera się na kosztach rodzajowych, które w celu sprowadzenia do wielkości odpowiadającej
sprzedanej produkcji powinny byd korygowane o zmianę stanu produktów. Zmiana ta jest wykazywana w grupie
przychodów, przy czym zwiększanie produktów podaje się ze znakiem (+), a zmniejszenie ze znakiem (-).
Wariant kalkulacyjny opiera się na kosztach grupowanych według układu kalkulacyjnego.
Ujmuje się w nim koszty sprzedaży oraz koszty ogólnego zarządu.
W konstrukcji rachunku zysku i strat można wyróżnid kilka poziomów tworzenia wyniku finansowego:
1. Wynik ze sprzedaży
2. Wynik na pozostałej działalności operacyjnej
3. Wynik na działalności operacyjnej
4. Wynik na operacjach finansowych
5. Wynik na działalności gospodarczej
6. Wynik na operacjach nadzwyczajnych
7. Wynik brutto
8. Wynik netto
Wynik ze sprzedaży- jest to różnica przychodów zw sprzedaży produktów oraz towarów i kosztów działalności
operacyjnej.
Wynik na pozostałej działalności operacyjnej- różnica między pozostałymi przychodami i kosztami operacyjnymi.
Wynik ze sprzedaży + wynik na pozostałej działalności operacyjnej- dają w sumie wynik działalności operacyjnej.
Wynik na operacjach finansowych- różnica przychodów i kosztów finansowych.
Wynik na działalności operacyjnej + wynik na operacjach finansowych- dają w sumie wynik brutto na działalności
gospodarczej.
Wynik na operacjach nadzwyczajnych- różnica między zyskami i stratami nadzwyczajnymi.
Wynik na działalności gospodarczej + wynik na operacjach nadzwyczajnych dają w sumie wynik brutto.
Wynik brutto pomniejszony o obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego daje wynik netto.
Wynik na działalności podstawowej(na sprzedaży):
Wynik na sprzedaży= Przychody ze sprzedaży- Koszt własny sprzedaży
Wariant porównawczy:
Koszt własny sprzedaży=
Koszty rodzajowe- Przyrost stanu wyrobów gotowych(Odejmujemy przyrost wyrobów gotowych ponieważ mniej
sprzedano niż wyprodukowano)
lub
Koszt własny sprzedaży=
Koszty rodzajowe + Ubytek stanu wyrobów gotowych(Dodajemy ubytek wyrobów gotowych ponieważ więcej
sprzedano niż wyprodukowano).
Wariant kalkulacyjny:
Koszt własny sprzedaży=
Koszt wytworzenia sprzedanych produktów
+ Koszty ogólne i zarządu
+ Koszty sprzedaży
Operacje dotyczące kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwo wpływają na kształtowanie sę wyniku
finansowego. Każdy koszt wpływa na niego ujemnie, dlatego powinno się je księgowad na koncie  Wynik finansowy
netto roku obrotowego po stronie kredytowej.
Z kolei, wszystkie operacje, które miałyby wpływ dodatni na wynik finansowy- czyli kreowałyby przychody-
należałoby księgowad na koncie  Wynik finansowy netto roku obrotowego po stronie debetowej.
Konto to w czasie trwania roku obrotowego nie funkcjonuje. W miejsce tego konta, w wyniku jego podziału
pionowego, powstajÄ… konta:  koszty i  przychody .
 Koszty także podlegają dalszemu podziałowi poziomemu odpowiednio na konta:
- koszty działalności operacyjnej
- koszt wytworzenia sprzedanych produktów
- wartośd sprzedanych towarów w cenie zakupu
- pozostałe koszty operacyjne
- koszty finansowe
- straty nadzwyczajne
W wyniku dalszego podziału, z konta  koszty działalności operacyjnej wyodrębnione są konta:
- amortyzacja
- zużycie materiałów i energii
- wynagrodzenia
- ubezpieczenia społeczne i inne narzuty na wynagrodzenia
- usługi obce
- podatki i opłaty
- pozostałe koszty rodzajowe
Są to tzw. Konta wynikowe kosztów.
Funkcjonują one podobnie jak konta aktywne, co oznacza, że zwiększenia dokonywane są po stronie debetowej.
Strona kredytowa służy do ewentualnych korekt.
Z konta  przychody w wyniku podziału poziomego powstają konta:
- przychody ze sprzedaży produktów
- przychody ze sprzedaży towarów
- pozostałe przychody operacyjne
- przychody finansowe
- zyski nadzwyczajne
Są to tzw. Konta wynikowe przychodów.
Funkcjonują one tak samo jak konta pasywne, co oznacza, że zwiększenia dokonywane są po stronie kredytowej.
Strona debetowa służy tylko do dokonywania ewentualnych korekt.
Na koncie  pozostałe koszty operacyjne , księguje się głównie:
- amortyzację nieplanowaną przy sprzedaży lub likwidacji środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych
- zapłacone kary, grzywny itp.
Na koncie  pozostałe przychody operacyjne księguje się np:
- przychody ze sprzedaży środków trwałych
- otrzymane kary
- otrzymane darowizny itp.
 Przychody finansowe i  koszty finansowe służą do rejestracji operacji gospodarczych związanych z posiadaniem i
pożyczaniem od innych lub innym środków pieniężnych.
Księguje się na nich:
- odsetki od środków pieniężnych od rachunku wartościowych
- odsetki płacone od kredytów
Na kontach  straty nadzwyczajne i  zyski nadzwyczajne księgowane są operacje gospodarcze, będące wynikiem
tzw. Zdarzeo nadzwyczajnych np. losowych takich jak pożar, trzęsienie ziemi, gradobicie.
Zyskiem nadzwyczajnym będzie w tym wypadku odszkodowanie z PZU na zniszczenia wywołane takim zdarzeniem
nadzwyczajnym.
Konta wynikowe nie mają sald początkowych i koocowych, bo działają w obrębie jednego roku obrotowego.
Na koniec roku obrotowego zapisy z tych kont sÄ… przenoszone na konto  Wynik finansowy .
W pewnych sytuacjach istnieje koniecznośd objęcia ewidencją księgową zdarzeo, które nie stanowią operacji
gospodarczych, gdyż nie wpływają na zmianę aktywów, pasywów i wyników działalności.
Zdarzenia te ujmowane są w ewidencji pozabilansowej, której konta nie są wykazywane w bilansie.
Na kontach z ewidencji pozabilansowej wykazuje siÄ™:
- materiały lub towary znajdujące się na przechowaniu w jednostce gospodarczej, przyjęte do przerobu lub
powierzone jej do komisowej sprzedaży( zapasy obce )
- obce środki trwałe otrzymane w dzierżawę lub zarząd i użytkowane( środki trwałe dzierżawione ,  środki trwałe
otrzymane w leasing )
- własne środki trwałe przeznaczone do likwidacji( środki trwałe w likwidacji )
- potencjalne zobowiÄ…zania( zobowiÄ…zania warunkowe )
W ewidencji pozabilansowej stosuje siÄ™ zapis pojedynczy.
Niektóre zdarzenia gospodarcze jak np. zakup środka trwałego, są procesem złożonym z rachunkowego punktu
widzenia i wymagają dokonania zapisu księgowego dwukrotnie:
1) Trzeba zaksięgowad otrzymanie faktury- dokument FA
2) Trzeba zaksięgowad odebranie środka trwałego dokument PZ
Przykład 1 Ewidencja zakupu środka trwałego
1. FA: Zakupiono środek trwały: wartośd początkową 1000, VAT 23%(230)
Razem do zapłaty= 1000+ 230= 1230
2. PZ: Przyjęcie zakupionego środka do ewidencji środków trwałych
3. PK: Zaksięgowano miesięczną stawkę umorzenia i amortyzacji 250.
Zobowiązania z tytułu
Rozrachunki z tytułu
dostaw i usług Rozliczenie zakupu
VAT(VAT naliczony)
1)1230 1)1000
1)230
2. PZ: Przyjęcie zakupionego środka do ewidencji środków trwałych.
Rozliczenie zakupu Środki trwałe
2)1000 2)1000
3. PK: Zaksięgowano miesięczną stawkę umorzenia i amortyzacji 250.
Umorzenie środków
trwałych Amortyzacja
3)250 3)250
Przykład 2. Ewidencja sprzedaży środka trwałego
1. Fa: Faktura zewnętrzna za sprzedany środek trwały:
cena sprzedaży netto: 17000
VAT 23%: 3910, razem do zapłaty 20910
2. WZ: Wydano środek trwały nabywcy:
wartośd początkowa środka trwałego: 15000, dotychczasowe umorzenie: 3000
Należności z tytułu Pozostałe przychody Rozrachunki z tytułu
dostaw i usług operacyjne VAT(VAT należny)
1)17000 1)3910
1)20910
2. WZ: Wydano środek trwały nabywcy:
wartośd początkowa środka trwałego: 15000, dotychczasowe umorzenie: 3000
Pozostałe koszty Umorzenie środków
operacyjne Środki trwałe trwałych
2)15000 2)3000
2)12000
Środki trwałe jak i wartości niematerialne i prawne mają jedną charakterystyczną cechę, a mianowicie zużywają się
stopniowo, głównie w wyniku ich zaangażowania w proces produkcyjny.
Księgowym odzwierciedleniem zużycia się środka trwałego bądz
wartości niematerialnych i prawnych jest
umorzenie.
Jednocześnie zużycie to z punktu widzenia przedsiębiorstwa stanowi dla niego koszt.
Kosztowym odzwierciedleniem zużycia środka trwałego jak i wartości niematerialnych i prawnych jest amortyzacja.
Amortyzacji można dokonywad:
- metodÄ… liniowÄ…
- metodÄ… przyspieszonÄ…
Amortyzacja jest specyficznym kosztem w strukturze wszystkich kosztów z tego względu, że nie pociąga za sobą
wydatku pieniężnego.
Przykład 1:
Ustal wartośd:
a) rocznej i miesięcznej stopy amortyzacji
b) rocznej i miesięcznej stawki amortyzacji
c) wartośd bieżącą po 1, 2, 3 roku użytkowania środka trwałego
Jeżeli wiadomo, że będzie on umarzany przez 5 lat oraz, że jego wartośd początkowa wynosi 12000.
Stopa amortyzacji (a%)= 100%/t
Stopa amortyzacji (a%) (roczna)= 100%/5 lat= 20%
Stopa amortyzacji (a%) (miesięczna)= 20%/12= 1,67%
Stawka amortyzacji (A)= Wp*a%
Stawka amortyzacji (A)= 12000*20%= 2400(roczna)
Stawka amortyzacji (A)= 12000*1,67%= 200(miesięczna)
Wartośd bieżąca (WB)= Wp-U
Wartośd bieżąca (WB1)= 12000-2400= 9600
Wartośd bieżąca (WB2)= 12000-4800= 7200
Wartośd bieżąca (WB3)= 12000-7200= 4800
Przykład 2
Firma zakupiła środek trwały o wartości początkowej 7500, do którego zgodnie z obowiązującymi przepisami stosuje
siÄ™ 20% stopÄ™ amortyzacyjnÄ….
SporzÄ…dz
schemat amortyzacji tego środka zgodny z wymogami metody liniowej.
Lata WP(Wartośd a (% stopa A (stawka U (Dotychczasowe WB(Wartośd
początkowa) amortyzacji) amortyzacji) umorzenie) bieżąca)
1 7500 20% 1500 1500 6000
2 7500 20% 1500 3000 4500
3 7500 20% 1500 4500 3000
4 7500 20% 1500 6000 1500
5 7500 20% 1500 7500 0
Razem 100% 7500
W metodzie amortyzacji przyspieszonej(degresywno liniowej) podwyższamy stopę amortyzacji dla danego środka,
liczoną według metody liniowej, odpowiednim współczynnikiem podwyższającym(d).
Stopa amortyzacji w met. Przysp. (p%)= a% * d
a%- stopa amortyzacji z metody liniowej
d- współczynnik podwyższający
Stawkę amortyzacji ustala się zawsze od wartości netto(bieżącej) danego środka.
Stawka amortyzacji= (Wp-U) * p%
Wp- wartośd początkowa środka trwałego(brutto)
U- dotychczasowe umorzenie środka trwałego
W roku, w którym stawka amortyzacji liczona metodą degresywną zrówna się lub będzie mniejsza od stawki
amortyzacji liczonej wg metody liniowej wracamy do metody liniowej.
Przykład 3
SporzÄ…dz
schemat amortyzacji środka trwałego zgodny z zasadami metody przyspieszonej wiedząc, że jego wartośd
początkowa wynosi 1000, a stopa amortyzacji rocznej 10%. Współczynnik korygujący wynosi 2,0.
Wp= 1000, a%= 10%
Ustalamy stawkÄ™ amortyzacji wg metody liniowej: 1000*10%= 100
Ustalamy stopÄ™ amortyzacji wg metody degresywnej: 10%*2,0= 20%
Przez pierwsze cztery lata dokonujemy amortyzacji metodÄ… przyspieszonÄ….
Lata Wartośd początkowa Stopa Stawka Dotychczasowe Wartośd bieżąca
amortyzacji amortyzacji umorzenie
1 1000 20% 200 200 800
2 1000 20% 160 360 640
3 1000 20% 128 488 512
4 1000 20% 102,4 590,4 409,6
Ponieważ w roku piątym stawka amortyzacji wg metody przyspieszonej(81,92= 20% * 409,6) jest mniejsza niż stawka
amortyzacji wg metody liniowej(100= 10% * 1000), w roku tym przechodzimy na amortyzacjÄ™ linowÄ….
Lata Wartośd początkowa Stopa Stawka Dotychczasowe Wartośd bieżąca
amortyzacji amortyzacji umorzenie
5 1000 10% 100 690,4 309,6
6 1000 10% 100 790,4 209,6
7 1000 10% 100 890,4 109,6
8 1000 10% 100 990,4 9,6
9 1000 10% 9,6 1000 0
Razem 1000
Uwaga! W roku dziewiątym nie dokonujemy odpisu w wysokości 100 tylko 9,6 ponieważ tylko tyle z wartości
początkowej środka trwałego pozostało do odpisania(tzw. Odpis resztowy)
Materiały są to rzeczowe składniki majątku obrotowego nabyte od obcych kontrahentów lub ewentualnie
wytworzone we własnym zakresie.
Cechą charakterystyczną materiałów jest to, że zużywają się całkowicie w jednym cyklu produkcyjnym.
Obok materiałów podstawowych, wyróżnia się również:
- materiały pomocnicze, czyli te, które nadają określone cechy produktom, a także materiały przeznaczone na cele
ogólne(np. do konserwacji maszyn i urządzeo, materiały biurowe, środki czystości itp.)
- paliwo
- części zapasowe maszyn i urządzeo
- opakowania
- odpadki
Zakupione materiały mogą byd ewidencjonowane w dwojaki sposób:
1. Po cenach rzeczywistych, ustalonych na poziomie:
a) ceny zakupu
b) ceny nabycia, czyli ceny zakupu powiększonej o koszt zakupu, którymi są np. koszty transportu, koszty załadunku i
wyładunku, ubezpieczenia itp.
2. Po stałych cenach ewidencyjnych
Przykład 1. Ewidencja materiałów w cenie zakupu
1.FA- faktura od dostawcy A:
a) wartośd materiałów: 1000
b) VAT wg 23%: 230
c) koszty transportu: 100
d) VAT wg 23%: 23
e) razem do zapłaty: 1000+230+100+23= 1353
2. PZ- przyjęto zakupione materiały do magazynu.
ZobowiÄ…zania wobec Rozrachunki publiczno-
dostawców prawne
Rozliczenie zakupu
1)1000 2)1000 1)253
1)1353
Usługi obce Materiały
1)100 2)1000
Przykład 2. Ewidencja materiałów w cenie nabycia
1.FA- faktura od dostawcy A:
a) wartośd materiałów: 1000
b) VAT wg 23%: 230
c) koszty transportu: 100
d) VAT wg 23%: 23
e) razem do zapłaty: 1000+230+100+23= 1353
2. PZ- przyjęto zakupione materiały do magazynu
ZobowiÄ…zania wobec Rozrachunki
Rozliczenie zakupu
dostawców publiczno-prawne Materiały
1)1353 1)1000 2)1100 1)2553 2)1100
1)100
EWIDENCJA MATERIAA
ÓW W STAA
YCH CENACH EWIDENCYJNYCH
Potrzebne w procesie produkcyjnym materiały, mogą byd kupowane:
- od różnych dostawców
- w różnym czasie
- i na innych warunkach zakupu
To powoduje, że ten sam materiał ma inną cenę w zależności od tego gdzie i kiedy był kupowany.
Różnica pomiędzy ceną zakupu a ceną ewidencyjną nazywana jest odchyleniem od cen ewidencyjnych materiałów i
księgowana jest na koncie o tej samej nazwie( Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów ).
Jeżeli cena zakupu jest wyższa od ceny ewidencyjnej, powstają odchylenia debetowe.
Jeżeli cena zakupu jest niższa od ceny ewidencyjnej, powstają odchylenia kredytowe.
Przykład 3
1.FA- zakupiono materiały od dostawcy A
ilośd- 2000
cena jednej sztuki: 2,5
razem= 5000+VAT wg 23%= 5000+1150= 6150
2.PZ- przyjęcie materiałów do magazynu według stałych cen ewidencyjnych(stała cena ewidencyjna wynosi: 3,0)
2a) PK- zaksięgowano powstałe odchylenia od cen ewidencyjnych
ZobowiÄ…zania wobec Rozrachunki publiczno-
dostawców Rozliczenie zakupu prawne
1)6150 1)5000 2)6000 1)1150
2a)1000
Odchylenia od cen
Materiały ewidencyjnych materiałów
2a)1000
2)6000
Przykład 4
1. FA- zakupiono materiały od dostawcy B
ilośd- 500
cena jednej sztuki: 3,2
razem= 1600+VAT wg 23%= 1600+368= 1968
2. PZ- przyjęcie materiałów do magazynu według stałych cen ewidencyjnych(stała cena ewidencyjna wynosi: 3,0)
2a) PK- zaksięgowano powstałe odchylenia od cen ewidencyjnych
ZobowiÄ…zania wobec
Rozrachunki publiczno-
dostawców
prawne
Rozliczenie zakupu
1)1968 1)1600 2)1500
1)368
2a)100
Odchylenia od cen
ewidencyjnych
Materiały
materiałów
2)1500
2a)100
Materiały wydawane są do produkcji na podstawie dokumentu RW oznaczającego rozchód wewnętrzny.
Przy wydawaniu materiałów należy pamiętad, że są one kupowane od różnych dostawców, w różnym czasie, w
różnej ilości i w związku z tym, po różnych cenach.
W momencie wydania ich do produkcji należy więc ustalid wartośd rozchodu(tzw. Wartośd wydanych do zużycia
materiałów).
Jeżeli ewidencja materiałów na koncie  materiały odbywa się według cen rzeczywistych, wówczas wycena ich
zużycia i wydanie do produkcji następuje zgodnie z metodą:
-FIFO
-LIFO
-według ceny średnioważonej
Metoda FIFO(first In- first out)-  pierwsze weszło(do magazynu), pierwsze wyszło(do produkcji) zakłada, że
zakupione wcześniej materiały muszą byd wcześniej zużyte.
Jest to oczywiście założenie czysto abstrakcyjne, bowiem z punktu widzenia procesu produkcyjnego najczęściej jest
nieistotne, które z tych materiałów są zużywane najpierw, a które póz
niej,
Czasami jednak sposób magazynowania materiałów rzeczywiście umożliwia faktycznie jej stosowanie.
Metoda LIFO(last In- first out)-  ostatnie weszło, pierwsze wyszło zakłada, że zużywamy najpierw te materiały, które
zostały najpóz
niej kupione, natomiast te które zostały kupione jako pierwsze będą zużyte jako ostatnie.
Ostatnia metoda to wycena według ceny średnioważonej materiałów będących w magazynie.
Powyższe metody wyceny materiałów nazywane są metodami okresowymi, co oznacza, że wyceny dokonuje się
dopiero na koniec okresu sprawozdawczego.
Można je także stosowad w sposób ciągły- czyli po każdym przychodzie i rozchodzie materiałów ustalad ich zużycie i
stan koocowy.
Może się jednak zdarzyd, że stan koocowy materiałów nie będzie wyceniony za pomocą żadnej z opisanych metod. W
rachunkowości obowiązuje bowiem tzw. Metoda ostrożnej wyceny.
Jeśli się zdarzy, że na materiały, które posiadamy w magazynie, aktualna cena rynkowa jest niższa niż cena ich
nabycia, to wówczas należy je wycenid według ceny niższej, a więc rynkowej.
Jeżeli ewidencja materiałów na koncie  materiały odbywa się według stałych cen ewidencyjnych wówczas, wycena
ich zużycia i wydanie do produkcji, muszą byd korygowane o kwoty odchyleo, które ustalane są według wzorów:
WNO- wskaz
nik narzutu odchyleo
WNO= (SK  Odchylenia&  * 100%)/ obrót debetowy
 Materiały
NO- narzut odchyleo
NO= (WNO * wartośd wydanych do zużycia materiałów)/100%
Przykład 5
Zaksięguj poniższe operacje wiedząc, że:
Sp konta  Materiały wynosi 1000,
Sp  Odchylenia od cen ewidencyjnych 2500(Dt)
1. RW- wydano do zużycia materiały: 500
2. PK- rozliczenie odchyleo przypadających na zużyte materiały
WNO= 250 * 150%/1000= 25%
NO= 25% *500/100%= 125
Odchylenia od cen
ewidencyjnych
Zużycie materiałów
materiałów Materiały
2)125 Pp)1000 1)500
1)500 2)125
Sp)250
Rzeczywista wartośd wydanych do zużycia materiałów=
= 500+125= 625
Przykład 6
Zaksięguj poniższe operacje wiedząc, że:
Sp konta  Materiały wynosi 1000
Sp  Odchylenia od cen ewidencyjnych 250(Ct)
1. RW- wydano do zużycia materiały: 500
2. PK- rozliczenie odchyleo przypadających na zużyte materiały
NO= 250*100%/1000= 25%
WNO= 25%*500/100%= 125
Odchylenia od cen
ewidencyjnych
Materiały Zużycie materiałów
materiałów
1)500
Sp)1000
Sp)250
1)500 2)125
2)125
Rzeczywista wartośd wydanych do zużycia materiałów=
= 500-125= 375
Jeżeli saldo koocowe jest kredytowe korekty odchyleniowe dokonujemy stornem czerwonym
Przykład 7
1. PZ- przyjęto materiały X zakupione od dostawcy A:
ilośd materiałów: 1000 sztuk
cena jednostkowa: 1,9zł
wartośd materiałów: 1900
2. PZ- przyjęto materiały X zakupione od dostawcy B:
ilośd materiałów: 800 sztuk
cena jednostkowa: 2,1zł
wartośd materiałów: 1680
3. PZ- przyjęto materiały X zakupione od dostawcy C:
ilośd materiałów: 500 sztuk
cena jednostkowa: 1,7zł
wartośd materiałów: 850
Rozliczenie zakupu
materiałów Materiały
1)1900 1)1900
2)1680 2)1680
3)850 3)850
Przykład 7a
4. RW- wydano do zużycia 1300 sztuk materiału X
5. RW- wydano do zużycia 700 sztuk materiału X
Rozchód materiałów według metody FIFO
(pierwsze weszło, pierwsze wyszło)
4. 1300 sztuk: 1000*1,9+300*2,1= 1900+630= 2530
5. 700 sztuk: 500*2,1+200*1,7= 1050+340= 1390
Rozliczenie zakupu Zużycie
Materiały
materiałów materiałów
1)1900 1)1900 4)2530 4)2530
2)1680 2)1680 5)1390 5)1390
3)850 3)850
Przykład 7b
4. RW- wydano do zużycia 1300 sztuk materiału X
5. RW- wydano do zużycia 700 sztuk materiału X
Rozchód materiałów według metody LIFO
(ostatnie weszło, pierwsze wyszło):
4. 1300 sztuk: 500*1,7+800*2,1= 850+1680= 2530
5. 700 sztuk: 700*1,9= 1330
Rozliczenie zakupu
materiałów Materiały Zużycie materiałów
1)1900 1)1900
4)2530
2)1680 2)1680
5)1330
3)850 3)850
Przykład 7c
4. RW- wydano do zużycia 1300 sztuk materiału X
5. RW- wydano do zużycia 700 sztuk materiału X
Rozchód materiałów według metody ceny średniej ważonej:
Cena średnioważona: (1900+1680+850)/2300= 1,93
4. 1300 sztuk: 1300*1,93= 2509
5. 700 sztuk: 700*1,93= 1351
Rozliczenie zakupu
Materiały Zużycie materiałów
materiałów
1)1900 1)1900 4)2509
4)2509
2)1680 2)1680 5)1351 5)1351
3)850 3)850
Ewidencja zużycia materiałów
Metoda Dokument
bilans Rachunek zysków i strat
materiały koszty wynik Podatek dochodowy
1.FIFO Realna wartośd niedoszacowane nadszacowany Nadszacowany
2.LIFO niedoszacowanie Realna wartośd Realna wartośd Realna wartośd
3. Ceny Średnia wartośd Średnia wartośd Średnia wartośd Średnia wartośd
średnioważone
Przykład 8(III wariant ewidencji kosztów)
Rw- wydano materiały do produkcji: 4900
Zużycie Rozliczenie Produkcja
Materiały
materiałów kosztów podstawowa
1)4900 1)4900 1)4900 1)4900
W przedsiębiorstwach wytwórczych i usługowych efektem działalności gospodarczej są produkty pracy. W zależności
od stopnia wykonania produktów pracy rozróżnia się:
- produkty gotowe, czyli wyroby gotowe, zakooczone roboty budowlano-montażowe, wykonane usługi, prace
projektowe, prace naukowo-badawcze
- produkcję niezakooczoną w postaci półfabrykatów(półproduktów) i produkcję w toku.
Do półfabrykatów(półproduktów) zalicza się produkty, które poddane zostały pewnym operacjom technologicznym,
ale nie stanowią jeszcze produktów gotowych, tylko ich określone elementy, to jest:
- produkty otrzymane z zakooczonych faz(procesów) produkcyjnych
- przekazane do magazynu z przeznaczeniem do dalszego przerobu w tej samej jednostce
- lub sprzedaży na zewnątrz.
Przez produkcję w toku rozumie się częśd produkcji niezakooczonej, która nie jest objęta gospodarką magazynową,
lecz znajduje się w procesie produkcyjnym, a wobec tego jej magazynowanie nie jest możliwe np. cegła w trakcie
wypalania.
Produkty gotowe są to przeznaczone i zdatne do sprzedaży produkty, odpowiadające określonym normom lub
warunkom umowy.
Obejmują one wytworzone lub przetworzone przez jednostkę gospodarczą w ramach prowadzonej działalności
gospodarczej wyroby gotowe, zakooczone roboty budowlano-montażowe, wykonane usługi, prace projektowe oraz
prace naukowo-badawcze.
Produkty gotowe wycenia się w wysokości:
- rzeczywistego technicznego kosztu wytworzenia
- cen przyjętych do ewidencji(cena sprzedaży netto lub cena ewidencyjna, czyli koszt planowany)
W przypadku stosowania kosztów planowanych do ewidencji wyrobów gotowych, na dzieo bilansowy należy je
wycenid w wysokości rzeczywistych kosztów wytworzenia, chyba, że różnice są nieznaczne.
Księgowanie kosztów według nośników i miejsc powstawania(III wariant ewidencji kosztów) jest szczególnie
przydatne do kontroli kosztów produkcji i umożliwia określenie kosztów jednostkowych wytwarzanych wyrobów
gotowych lub świadczonych.
KALKULACJA- odpowiednie obliczenia za pomocą, których ustala się koszty wytworzenia poszczególnych produktów.
Przyjęcie odpowiedniej metody kalkulacji powinno byd dostosowane do organizacji i technologii produkcji.
Dla celów kalkulacyjnych, (czyli dla ustalenia kosztów jednostkowych produkowanych wyrobów) koszty zakupu oraz
koszty wydziałowe są przeksięgowywane na konto zespołu nr V: Produkcja podstawowa.
Dzięki temu przeniesieniu, na jednym koncie zostają zgrupowane wszystkie koszty tworzące techniczny koszt
wytworzenia, według którego wycenia się produkowane wyroby gotowe.
W trakcie okresu obrachunkowego do ewidencji wyrobów gotowych stosuje się stałe ceny ewidencyjne ustalone np.
poziomie przewidywanego kosztu wytworzenie. W przypadku stosowania cen ewidencyjnych, potrzebne jest
wprowadzenie konta. Rozliczenie produkcji przemysłowej. Powstałe odchylenia od cen ewidencyjnych są księgowane
na koncie: Odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów gotowych.
Przykład 1(Ewidencja wyrobów gotowych)
1. PK- przyjęto z produkcji do magazynu wyroby gotowe po planowanym koszcie wytworzenia 5000
2. PK- przeksięgowano rzeczywisty koszt wytworzenia wyrobów gotowych: 6500
3. PK- ustalono i przeksięgowano odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów gotowych.
Rozliczenie kosztów
Produkcja
Wyroby gotowe
produkcji
podstawowa
2)6500 2)6500 1)5000 1)5000
3)1500
Odchylenia od cen
ewidencyjnych wyrobów
gotowych
3)1500
Przykład 1(Ewidencja wyrobów gotowych)
4. Fa- sprzedano wyroby gotowe
Cena sprzedaży netto: 3800
VAT 23%: 874
Razem: 3800+874= 4674
5. WZ- wydano odbiorcy wyroby gotowe, których wartośd w cenę ewidencyjnej wynosi 3000
6. PK- obliczono i zaksięgowano odchylenia od cen ewidencyjnych przypadające na sprzedane wyroby gotowe.
Wno= 1500*100%/5000= 30%
No= 30%*3000= 900
Przychody ze sprzedaży
wyrobów gotowych
Należności od odbiorców VAT
4)874 4)3800
4)467
4
Koszt wytworzenia
Odchylenia od cen
sprzedanych wyrobów
ewidencyjnych wyrobów
gotowych
Wyroby gotowe
gotowych
1)5000 5)3000 3)1500 6)900 5)3000
6)900
Jednym z podstawowych kosztów działalności operacyjnej przedsiębiorstwa są wynagrodzenia przysługujące
pracownikom w zamian za świadczoną na rzecz jednostki pracę.
Wynagrodzenie za pracę może mied postad:
1. Wypłaty za czas pracy:
- mierzony liczbą przepracowanych godzin(zarejestrowaną obecnością)
- wyznaczony pensum(głównie w przypadku pracowników umysłowych, np. nauczyciele)
2. Wypłaty za efekt pracy.
Koszt w postaci wynagrodzenia jest ewidencjonowany w układzie rodzajowym kosztów na koncie o tej samej
nazwie( wynagrodzenia ), przy czym jest to tzw, wynagrodzenie brutto.
Funkcje wynagrodzenia:
1. Dochodowa- wynagrodzenie jest środkiem na rzecz utrzymania pracownika i jego bliskich.
2. Kosztowa- płaca i związane z nią opłaty są ważnym składnikiem kosztów własnych produkcji, rzutujących na
poziom kosztów jednostkowych i rentownośd firmy.
3. Funkcja motywacyjna- wynagrodzenie ma skłaniad ludzi do pracy, pobudzad do rozwoju.
4. Społeczna- płaca jest znaczącym wyznacznikiem pozycji społecznej pracownika.
5. Rynkowa- Wynagrodzenie w pewnym stopniu powinno stanowid odzwierciedlenie sytuacji na rynku pracy.
Wysokośd wynagrodzenia brutto najczęściej kształtują następujące pozycje:
a. wynagrodzenie zasadnicze
b. premie
c. wynagrodzenie za pracÄ™ w szkodliwych warunkach
d. dodatki funkcyjne
e. wynagrodzenie za urlop
f. wynagrodzenie za czas choroby
g. nagrody
Pozapłacowe koszty pracy- to koszty ponoszone przez pracodawcę, poza wynagrodzeniem, w związku z pozyskaniem,
utrzymaniem i doskonaleniem pracowników.
Do pozapłacowych kosztów pracy zalicza się:
1. Składki na ubezpieczenia społeczne
2. Składki na Fundusz Pracy
3. Składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeo Pracowniczych
4. Odpisy na Zakładowy Fundusz Świadczeo Socjalnych
5. Wydatki na doskonalenie, kształcenie i przekwalifikowanie kadr
6. Wydatki na delegacje służbowe
7. Wydatki zwiÄ…zane z bezpieczeostwem i higienÄ… pracy.
Do ponoszenia 4 pierwszych pozycji pozapłacowych kosztów pracy(czyli: składek na ubeczenie społeczne, FP, FGŚP
oraz odpisów na ZFŚS) pracodawca zobligowany jest obowiązującymi przepisami prawa. Nie ma wpływu na wysokośd
kosztów, które określane są w stosunku do płac, dlatego nazywane są często obowiązkowymi narzutami na
wynagrodzenia.
Kolejne 3 pozycje pozapłacowych kosztów pracy zależą od:
- przedmiotu działalności firmy
- formy i sposoby realizacji przyjętych działao w zakresie np. wstępnych i okresowych badao lekarskich czy
obowiÄ…zkowych szkoleo bhp.
Ubezpieczenia społeczne obejmują:
Ubezpieczenie emerytalne(na wypadek niezdolności do pracy z powodu starości)
Ubezpieczenia rentowe(gwarantujące świadczenia pieniężne w przypadku utraty dochodów z powodu niezdolności
do pracy tzw. renta lub śmierci żywiciela rodziny tzw. renta rodzinna
Ubezpieczenie chorobowe(w razie choroby lub macierzyostwa)
Ubezpieczenie wypadkowe(z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych)
Wysokośd składek na ubezpieczenie społeczne wyrażane są w formie stopy procentowej od wynagrodzeo brutto.
Stawki ubezpieczenia społecznego:
Rodzaj ubezpieczenia Pracodawca Pracownik
Ubezpieczenie emerytalne 9,76% 9,76%
Ubezpieczenie rentowe 6,5% 1,5%
Ubezpieczenie chorobowe 0% 2,45%
Ubezpieczenie wypadkowe Całośd ustalonej 0%
składki(0,4%- 3,6%)
Wysokośd składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz chorobowe są identyczne dla wszystkich
ubezpieczonych. Wysokośd składki na ubezpieczenie wypadkowe jest zróżnicowana dla poszczególnych płatników i
ustalana jest w zależności od:
- rodzaju prowadzonej działalności
- poziomu zagrożeo zawodowych i ich skutków
Od 1 kwietnia 2015 roku składka wynosi od 0,4% do 3,6%
Fundusz Pracy- jest paostwowym funduszem docelowym, przeznaczonym na finansowanie zasiłków dla
bezrobotnych oraz różnych instrumentów polityki rynku pracy, mających na celu ograniczenie zjawiska bezrobocia
np. robót publicznych, szkoleo bezrobotnych.
Stopa składki wynosi 2,45% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne
Obowiązek płacenia składki spoczywa na pracodawcy.
Ubezpieczenie zdrowotne- gwarantujące świadczenia, które ma na celu zachowanie zdrowia, ochronę przed
skutkami chorób oraz leczenie.
Wysokośd składki na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9%
Składkę na ubezpieczenie zdrowotne pokrywa pracownik.
Fundusz Gwarantowanych Åšwiadczeo Pracowniczych
jest paostwowym funduszem docelowym, przeznaczonym na zaspokojenie roszczeo pracowniczych z tytułu:
wynagrodzeo za pracę, wynagrodzenia za czas choroby i urlopu wypoczynkowego oraz roszczeo, które nie zostały
zaspokojone z powodu niewypłacalności pracodawcy.
Stopa składki wynosi 0,1% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.
Obowiązek płacenia składki spoczywa na pracodawcy.
Paostwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych(PFRON)- środki tego funduszu przeznaczone są na
potrzeby rehabilitacji osób niepełnosprawnych oraz na stymulowanie zatrudnienia tych osób.
Pracodawca zatrudniający co najmniej 25 pracowników(w przeliczeniu na pełny wymiar, czasu pracy), w którym
osoby niepełnosprawne stanowią mniej niż 6% stanu załogi, jest zobowiązany do dokonywania wpłat na PFRON.
Przykład obliczenia wynagrodzenia netto i jego obciążeo!!!
Wyszczególnienie Wysokośd obciążeo składkowo-podatkowych płaconych
przez pracownika
Wynagrodzenie brutto 1750zł
Składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez 239,93zł
pracownika, w tym składka:
- emerytalna 9,76%, tj. 170,80zł
- rentowa 1,5%, tj. 26,25zł
- chorobowa 2,45%, tj. 42,88zł
Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie 1750-239,93= 1510,07zł
zdrowotne(wynagrodzenie brutto  składki na
ubezpieczenie społeczne)
Składka na ubezpieczenie zdrowotne do pobrania z 1510,07*9%= 135,91zł
wynagrodzenia
Składka na ubezpieczenie zdrowotne do odliczenia od 1510,07*7,75%= 117,03
podatku
Koszty uzyskania przychodu 112,25zł
Podstawa obliczenia zaliczki na podatek dochodowy, po 1750-239,93-111,25= 1399,00
zaokrągleniu do pełnych złotych(wynagrodzenie brutto-
składki na ubezpieczenie społeczne-koszty uzyskania
przychodu)
Zaliczka na podatek dochodowy przed odliczeniem (1399,00*18%)-46,33= 205,49zł
składki zdrowotnej
Zaliczka na podatek dochodowy do pobrania, po 205,49-117,08=88,00zł
zaokrągleniu do pełnych złotych(zaliczka na podatek
dochodowy przed odliczeniem składki zdrowotnej-
składka na ubezpieczenie zdrowotne do odliczenia od
podatku)
Kwota do wypłaty(wynagrodzenie brutto-składka na 1750-239,93-135,91-88,00= 1286,16zł
ubezpieczenie społeczne-składka na ubezpieczenie
zdrowotne-zaliczka na podatek dochodowy do pobrania)
Wyszczególnienie Wysokośd obciążeo składkowo-podatkowych płaconych
przez pracodawcÄ™
Składki obciążające pracodawcę od kwoty 1750zł
wynagrodzenia
Składka emerytalna 9,76% 170,80zł
Składka rentowa 6,5% 113,75zł
Składka wypadkowa 1,80% 31,50zł
Składka na FP 2,45% 42,88zł
Składka na FGŚP 0,10% 1,75zł
Razem koszt pracodawcy(wynagrodzenie brutto + 1.750+170,80+113,75+31,50+42,88+1,75= 2110,68zł
składki na ubezpieczenie społeczne + składki na FP +
składki na FGŚP)
Podstawą naliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych jest dochód, który stanowi różnicę między
osiągniętymi przychodami, a kosztami uzyskania przychodów.
Tak rozumiany dochód jest pomniejszany o składkę na ubezpieczenie społeczne i stanowi podstawę obliczenia
podatku dochodowego.
Podstawę obliczenia podatku dochodowego przemnaża się przez skalę podatkową i pomniejsza o tak zwaną kwotę
wolną od zajęcia.
Naliczona w powyższy sposób zaliczka jest odprowadzana do Urzędu Skarbowego, po czym Urząd Skarbowy
przekazuje na rzecz ZUS składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Wysokośd składki stanowi 7,75% z wynagrodzenia
brutto pomniejszonego o składkę na ubezpieczenie społeczne.
I próg podatkowy:
Podatek= 18% podstawy opodatkowania-kwota zmniejszająca podatek 556,02zł
II próg podatkowy
Podatek= 14839zł+32% nadwyżki ponad 85528zł
Potrącenia dobrowolne to te, na które pracownik wyraził zgodę na piśmie. Do typowych potrąceo tego typu
zaliczamy:
- składki ubezpieczenia na życie
- spłaty rat pożyczek mieszkaniowych i remontowych
- należności z tytułu niedoborów i szkód uznane przez pracownika
Różnica pomiędzy wynagrodzeniem brutto a wszelkimi potrąceniami określana jest mianem wynagrodzenia netto.
Wynagrodzenie netto może zostad powiększone o np. zasiłek rodzinny, a także ryczałt za zużycie przez pracownika
do celów służbowych własnych materiałów i sprzętu lub pranie odzieży.
Do ewidencji rozrachunków pomiędzy pracodawcą a pracownikiem z tytułu wykonanej pracy służy konto
 Rozrachunki z pracownikami z tytułu wynagrodzeo .
Na koncie tym księgowane są wynagrodzenia:
1. Pracowników zatrudnionych w danej firmie na podstawie umowy o pracę
2. Za wykonane usługi lub inne świadczenia, dla realizacji których nie jest konieczne zatrudnianie pracownika na
stałe.
Przykład
Na podstawie poniższych danych ustal wyniki finansowe w sposób księgowy metodą:
a) porównawczą
b) kalkulacyjnÄ…
a następnie sporządz
rachunek zysków i strat według obu wariantów.
koszty rodzajowe: 200.000 pozostałe przychody operacyjne: 20.000
koszty ogólnego zarządu: 40.000 koszty finansowe: 17.000
koszty sprzedaży: 10.000 przychody finansowe: 1.000
koszt własny sprzedaży: 90.000 straty nadzwyczajne: 2.000
przychody ze sprzedaży: 200.000 zyski nadzwyczajne: 3.000
pozostałe koszty operacyjne: 6.000 podatek dochodowy: 23.600
Koszty rodzajowe
Pozostałe przychody
Pozostałe koszty operacyjne
Koszty ogólnego zarządu
operacyjne
200.000 200.000 (2
6.000 6.000 (5
40.000 40.000 (3a
4) 20.00
20.000 0
Koszty sprzedaży Koszty finansowe
Koszt własny sprzedaży Przychody finansowe
90.000 140.000 6) 1.000
10.000 10.000 (3b 17.000 17.000 (7
(3c 1.000
(3a 40.000
3b) 10.000
Rozliczenie kosztowe Straty nadzwyczajne
Podatek dochodowy
23.600 23.600 (10 3a) 40.000 200.000 2.000 2.000 (9
3b) 10.000
Przychody ze sprzedaży Zyski nadzwyczajne
1)200.000 200.000 8) 3.000 3.000
WYNIK FINANSOWY
2)200.000 200.000 (1
5) 6.000 60.000 (3d
7) 17.000 20.000 (4
9) 2.000 1.000 (6
10) 23.600 3.000 (8
248.600 284.000
Sk) 35.400
284.000 284.000
RZiS wariant porównawczy!!!
1. Przychody ze sprzedaży 200.000
2. Koszty rodzajowe 200.000
3. Zmiana stanu produktów 60.000
4. Koszt własny sprzedaży 140.000
5. Wynik ze sprzedaży 60.000
6. Pozostałe przychody operacyjne 20.000
7. Pozostałe koszty operacyjne 6.000
8. Wynik z działalności operacyjnej 74.000
9. Przychody finansowe 1.000
10. Koszty finansowe 17.000
11. Wynik z działalności gospodarczej 58.000
12. Wynik zdarzeo nadzwyczajnych 1.000
- Zyski nadzwyczajne 3.000
- Straty nadzwyczajne 2.000
13. Wynik brutto 59.000
14. Podatek dochodowy 23.600
15. Wynik netto 35.400
Przykład
Na podstawie poniższych danych ustal wyników finansowy w sposób księgowy metodą:
a) porównawczą
b) kalkulacyjnÄ…
a następnie sporządz
rachunek zysków i strat według obu wariantów.
koszty rodzajowe: 200.000 pozostałe przychody operacyjne: 20.000
koszty ogólnego zarządu: 40.000 koszty finansowe: 17.000
koszty sprzedaży: 10.000 przychody finansowe: 1.000
koszt własny sprzedaży: 90.000 straty nadzwyczajne: 2.000
przychody ze sprzedaży: 200.000 zyski nadzwyczajne: 3.000
pozostałe koszty operacyjne: 6.000 podatek dochodowy: 23.600
Ustalanie wyniku finansowego
b) wariant kalkulacyjny
Koszty ogólnego zarządu Straty nadzwyczajne
40.000 40.000(3a 2.000 2.000(9
Zyski nadzwyczajne
Koszty sprzedaży
8)3.000 3.000
10.000 10.000(3b
Podatek dochodowy
Koszt własny sprzedaży
23.600 23.600(10
90.000 90.000(2
Przychody ze sprzedaży
WYNIK FINANSOWY
1)200.000 200.000
2)90.000 200.000(1
Pozostałe koszty operacyjne
3a)40.000
6.000 6.000(5
3b)10.000 20.000(4
5)6.000 1.000(6
Pozostałe przychody operacyjne
7)17.000 3.000(8
4)20.000 20.000 9)2.000
10)23.600
Koszty finansowe
188.600 224.000
17.000 17.000(7
Sk)35.400
Przychody finansowe
6)1.000 1.000
0
Do elementów sprawozdania finansowego zaliczane są:
1. Bilans
2. Rachunek zysków i strat
3. Zestawienie zmian w kapitale(funduszu) własnym
4. Informacja dodatkowa
5. Rachunek przepływów pieniężnych
6. Sprawozdanie z działalności jednostki
Rachunek zysków i strat jest odzwierciedleniem księgowego sposobu ustalania wyniku finansowego.
W zależności od przyjętego sposobu prowadzonej ewidencji kosztów może byd on sporządzany w wariancie:
porównawczym
kalkulacyjnym.
Sprawozdanie finansowe, ocenione przez biegłego rewidenta, podlega zatwierdzeniu przez organ zwierzchni
jednostki, określony w przepisach prawa, statutu lub umowy.
Badaniu i ogłaszaniu podlegają także sprawozdania pozostałych jednostek, które w poprzedzającym roku obrotowym
spełniły co najmniej dwa z następujących warunków:
1. Średnioroczne zatrudnienie wynosiło co najmniej 50 osób
2. Suma bilansowa stanowiła równowartośd w walucie polskiej 2.500.000 EUR
3. Przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych stanowiła równowartośd w walucie
polskiej 5.000.000 EUR.
Bilans obejmuje wartościowe stany aktywów i pasywów na dzieo kooczący bieżący i poprzedni rok obrotowy.
Wymogiem reguły bilansowej jest, aby między aktywami i pasywami zawsze istniała równośd.
Bilans sporzÄ…dza siÄ™ metodÄ… netto.
Zestawienie zmian w kapitule(funduszu) własnym obejmuje informacje o zmianach i strukturze poszczególnych
składników kapitału własnego.
Muszą je sporządzad jednostki, których sprawozdanie finansowe podlega badaniu przez biegłego rewidenta.
Opinia biegłego rewidenta może byd wydana:
a) bez zastrzeżeo
b) z zastrzeżeniami, które jednocześnie określają ich zasięg
Biegły rewident może także wydad opinię negatywną lub odmówid jej wydania, jeżeli zaistnieją takie okoliczności.
RZiS wariant kalkulacyjny
1. Przychody ze sprzedaży 200.000
2. Koszt wytworzenia sprzedanych produktów 90.000
3. Wynik brutto ze sprzedaży 110.000
4.Koszty ogólnego zarządu 40.000
5. Koszty sprzedaży 10.000
6. Wynik ze sprzedaży 60.000
7. Pozostałe przychody operacyjne 20.000
8. Pozostałe koszty operacyjne 6.000
9. Wynik z działalności operacyjnej 74.000
10. Przychody finansowe 1.000
11. Koszty finansowe 17.000
12. Wynik z działalności gospodarczej 58.000
13. Wynik zdarzeo nadzwyczajnych 1.000
Zyski nadzwyczajne 3.000
Straty nadzwyczajne 2.000
14. Wynik brutto 59.000
15. Podatek dochodowy 23.600
16. Wynik netto 35.400
Niezależnie od przyjętej metody sporządzania rachunku przepływów pieniężnych, przepływy środków pieniężnych
grupowane są w trzech płaszczyznach:
1. Przepływy pieniężne w działalności operacyjnej
2. Przepływy pieniężne w działalności inwestycyjnej
3. Przepływy pieniężne w działalności finansowej
Z dniem 5 września 2014 r. weszła w życie ustawa z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy o rachunkowości(Dz. U.
poz. 1100). Wprowadzone zmiany dotyczÄ… przede wszystkim uproszczeo dla jednostek mikro w
1. SporzÄ…dzania sprawozdao finansowych
2. Bilansowej wyceny aktywów i pasywów
Rachunek przepływów pieniężnych obejmuje wszystkie przepływy i wydatki pieniężne, jakie miały miejsce w okresie,
za który sporządzane jest sprawozdanie finansowe.
Rachunek przepływów pieniężnych sporządzany jest metodą bezpośrednią lub pośrednią.
Sprawozdanie finansowe jest sporządzane w języku polskim i walucie polskiej.
Dane liczbowe mogą byd wykazywane w zaokrągleniu do pełnych złotych, jeżeli nie zniekształci to obrazu jednostki
zawartego w sprawozdaniu finansowym.
Sprawozdanie finansowe jest zbiorem rzeczywistych informacji o sytuacji majÄ…tkowej i finansowej jednostki
gospodarczej.
Sprawozdanie finansowe sporządza się w ujęciu wartościowym, na dzieo bilansowy(dzieo zamknięcia ksiąg
rachunkowych) oraz na każdy inny dzieo, na który jednostka gospodarcza jest zobowiązana takie sprawozdanie
sporzÄ…dzid.
Badaniu i ogłaszaniu podlegają:
1. Roczne skonsolidowane sprawozdania grup kapitałowych
2. Roczne sprawozdania finansowe:
- banków oraz zakładów ubezpieczeo
- spółek akcyjnych
- jednostek działających na podstawie przepisów o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach
powierniczych , przepisów o funduszach inwestycyjnych i emerytalnych
Sprawozdanie z działalności jednostki ma charakter opisowy, w szczególności powinno ono zawierad informacje o:
- zdarzeniach istotnie wpływających na działalnośd jednostki
- przewidywalnym rozwoju
- ważniejszych osiągnięciach w dziedzinie badao
- ocenie aktualnej i przewidywanej sytuacji finansowej.
Celem badania jest wyrażenie przez biegłego rewidenta pisemnej opinii wraz z raportem o tym czy sprawozdanie
finansowe jest prawidłowe oraz czy rzetelnie i jasno przedstawia sytuację majątkową i finansową, wynik finansowy
oraz rentownośd badanej jednostki.
Informacja dodatkowa powinna zawierad istotne dane i objaśnienia niezbędne dla prawidłowego odczytania
sprawozdao.
W szczególności powinna ona zawierad:
1. Wprowadzenie do sprawozdania finansowego
2. Dodatkowe informacje i objaśnienia
Informacje zawarte w sprawozdaniu finansowym umożliwiają ocenę:
- sytuacji majÄ…tkowej i finansowej jednostki,
- osiągniętych przez nią efektów działalności
- wiarygodności w kontaktach biznesowych oraz pewności jako obiektu inwestowania
Ustalanie wyniku finansowego
b) wariant kalkulacyjny
Koszty finansowe
Koszty ogólnego zarządu
17.000
40.000
Przychody finansowe
Koszty sprzedaży
1.000
10.000
Koszt własny sprzedaży Straty nadzwyczajne
90.000 2.000
Przychody ze sprzedaży
Zyski nadzwyczajne
200.000
3.000
Pozostałe koszty operacyjne
Podatek dochodowy
6.000
23.600
Pozostałe przychody operacyjne
20.000
Raport z badania przeprowadzonego przez biegłego rewidenta powinien zawierad:
1. Ogólną charakterystykę jednostki
2. Opis informacji i wyjaśnieo uzyskanych od jednostki
3. Ocenę prawidłowości stosowanego systemu rachunkowości
4. Charakterystykę pozycji sprawozdania finansowego wymagających omówienia(zdaniem biegłego)
5. Wskazanie zjawisk, które negatywnie wpływają na sytuację finansową i majątkową jednostki lub zagrażają
kontynuowaniu działalności.
Kapitały własne odgrywają istotną rolę w finansowaniu bieżącej i przyszłej działalności każdego przedsiębiorstwa.
Wypracowany zysk netto zwiększa wartośd(kwotę) kapitału własnego, a powstała strata- obniża ich wysokośd.
Wysokośd kapitału własnego powinna byd dostosowana do :
1. Charakteru przedsiębiorstwa
2. Jego wielkości
3. Przyjętej strategii rozwoju
W przypadku wybrania przez przedsiębiorstwo wariantu finansowania rozwoju z kredytów lub pożyczek,
zapotrzebowanie na kapitał własny będzie mniejsze lecz pociągnie za sobą koniecznośd poniesienia dodatkowych
nakładów z tytułu obsługi kredytu lub pożyczek oraz podjęcia różnych działao dla utrzymania płynności finansowej.
Kapitał(fundusz) własny oraz zobowiązania i rezerwy na zobowiązania składają się na pasywa bilansu. Pojęcie
kapitału własnego jest definiowane przez Ustawę o Rachunkowości(art. 3 pkt 29) tylko w sposób pośredni jako
pomniejszenie aktywów jednostki o zobowiązania(aktywa netto).
Art. 36 ust.1 wymaga ujęcia i wykazania w księgach rachunkowych i sprawozdaniu finansowym kapitału własnego z
podziałem na jego rodzaje i według zasad określonych przepisami prawa, postanowieniami statutu lub umowy o
utworzeniu jednostki.
Dla spółek handlowych w postaci spółek kapitałowych(spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) i
spółek osobowych(spółki: jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna) podstawą prawną jest ustawa z
dnia 15 września 2000r.- Kodeks spółek handlowych(KSH).
Kapitał(fundusz) własny składa się z kilku różnych pozycji, zróżnicowanych ze względu na z
ródło gromadzenia oraz
możliwości rozdysponowania danego elementu kapitału(funduszu) własnego.
Struktura kapitału(funduszu) własnego w bilansie wygląda następująco:
I. Kapitał(fundusz) podstawowy
II. Należne wpłaty na kapitał podstawowy(wielkośd ujemna)
III. Udziały(akcje) własne(wielkośd ujemna)
IV. Kapitał(fundusz) zapasowy
V. Kapitał(fundusz) z aktualizacji wyceny
VI. Pozostałe kapitały(fundusze) rezerwowe
VII. Zysk(strata) z lat ubiegłych
VIII. Zysk(strata) netto
IX. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego(wielkośd ujemna)
 Kapitałem własnym o zasadniczym charakterze, powierzonym przez właścicieli jest kapitał podstawowy .
Kapitał podstawowy(kapitał zakładowy) należy wykazad w wysokości określonej w statucie lub umowie i wpisanej w
rejestrze sÄ…dowym.
Zarejestrowany kapitał podstawowy w przypadku spółek akcyjnych może byd wyższy od kapitału faktycznie
wpłaconego. Wówczas zadeklarowane, lecz nie wniesione wkłady kapitałowe ujmowane są jako należne wkłady na
poczet kapitału i wykazywane w kwocie ujemnej. Z kolei należności z tytułu zadeklarowanych, ale nie uiszczonych
jeszcze dopłat(np. przy połączeniu czy podziale spółki) należy wykazad w aktywach jako należności.
Nabyte udziały lub akcje własne należy wycenid w cenie nabycia i wykazad w kwocie ujemnej w kapitale
własnym(umorzenie akcji= zmniejszenie wartości kapitału podstawowego).
Zasady wytworzenia i wykorzystania kapitału zapasowego określają przepisy KSH, ustalenia zawarte w
statucie(umowie) spółki oraz uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy(zgromadzenia wspólników).
W związku z nowelizacją Ustawy o Rachunkowości z 9 listopada 2000r. znacznie zostały rozszerzone funkcje kapitału
aktualizacji wyceny.
Ustalona w wyniku aktualizacji wyceny wartośd księgowa netto środka trwałego nie powinna byd wyższa od jego
wartości godziwej, której odpisanie w przewidywanym okresie jego dalszego używania jest ekonomicznie
uzasadnione.
Pozostałe kapitały(fundusze) rezerwowe
W spółce akcyjnej może byd tworzony kapitał rezerwowy, głównie na pokrycie strat, czy szczególnych wydatków.
Zysk(strata) z lat ubiegłych- pozycja ta odzwierciedla zysk bądz
stratę(ze znakiem minus) z lat ubiegłych, czyli zysk
zatrzymany z poprzednich lat, bÄ…dz
niepokrytÄ… stratÄ™ z lat poprzednich w kwotach ustalonych na moment bilansowy.
Zysk(strata) netto- w tej pozycji bilansu ujmuje siÄ™ zysk lub stratÄ™(ze znakiem minus) zrealizowanÄ… w danym roku
obrotowym.
Jest to kwota ustalona na koncie  Wynik finansowy i opisana w sposób bardziej szczegółowy poprzez koszty i
przychody z określonych obszarów działalności w rachunku zysków i strat.
Odpisy z zysku netto w ciÄ…gu roku obrotowego- sÄ… to zaliczkowo dokonane odpisy na poczet wyniku finansowego
danego roku obrotowego. W bilansie odpisy te sÄ… wykazywane ze znakiem minus.
Przykład 1(Ewidencja kapitałów w spółce akcyjnej)
W ciągu okresu w spółce akcyjnej dokonano niżej wymienionych operacji gospodarczych:
1. PK- wyemitowano akcje z przeznaczeniem do sprzedaży na giełdzie: wartośd nominalna : 20000
nadwyżka ponad wartośd nominalną: 3000
3. PK- przeznaczono częśd kapitału zapasowego na podwyższenie kapitału zakładowego: 4000
4. PK- rozliczono stratÄ™ netto: 2000
Przykład 1(Ewidencja kapitałów w spółce akcyjnej)
Salda początkowe wybranych kont w spółce akcyjnej przedstawiają się następująco:
Rachunek bankowy: 8000
Kapitał zakładowy: 20000
Kapitał zapasowy: 7000
Rozliczenie wyniku finansowego(Dt): 2000
Przykład 1
Rachunek bankowy Kapitał zakładowy Kapitał zapasowy
Sp. 20000 Sp. 7000
Sp. 8000
20000(1) 4000(3) 3000(1)
4000(3) 2000(4)
Rozrachunki z
udziałowcami i
Rozliczenie wyniku
Koszty finansowe
akcjonariuszami
finansowego
2000(4) 1)23000
Sp. 2000
Przykład 2(Ewidencja kapitałów w spółce z.o.o.)
W ciągu okresu w półce z.o.o. dokonano niżej wymienionych operacji gospodarczych:
1. WB- wniesiono do spółki udziały pieniężne: 14000
2. OT- wniesiono do spółki udziały w postaci środków trwałych w ulepszeniu: 6000
3. PK- przeznaczono kapitał zapasowy na zwiększenie kapitału zakładowego: 4000
4. PK- przeznaczenie zysku netto na pokrycie umorzenia udziałów: 3000
5. WB- umorzenie udziału jednego ze wspólników: 3000
6. PK- przeznaczenie zysku na kapitał zapasowy: 4000
Przykład 2(Ewidencja kapitałów w spółce z.o.o.)
Salda na początkowe wybranych kont w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością przedstawiają się następująco:
Kapitał zakładowy: 12000
Kapitał zapasowy: 7000
Rozliczenie wyniku finansowego(Ct): 7000
Przykład 2
Rozliczenie wyniku
finansowego
Kapitał zakładowy Kapitał zapasowy
5)3000 Sp. 12000 3) 4000 Sp. 7000 Sp. 7000
3000(4)
14000(1)
4000(6)
4000(6)
6000(2)
4000(3)
3000(4)
Rachunek bankowy Środki trwałe w budowie
1)14000 3000(5) 2)6000
Rachunkowośd w strategicznym zarządzaniu przedsiębiorstwem
definicja rachunkowości
głównym zadaniem rachunkowości opracowanie rzetelnych i wiarygodnych informacji ekonomicznych,
umożliwiających obiektywną ocenę jednostki gospodarczej oraz stwarzających podstawy efektywnego nią
zarzÄ…dzania.
Rachunkowośd nie jest zamkniętym systemem wiedzy
Czynnikami stymulującymi jej rozwój są głównie:
-rosnące wymagania uczestników gospodarki rynkowej
- postęp w technikach zarządzania
-niestabilnośd warunków gospodarowania
-nasilenie konkurencji
Zmiany w rachunkowości jakie zaszły na przełomie dwudziestego i dwudziestego pierwszego wieku dostosowane
były między innymi do zapotrzebowania jej odbiorców na określoną wiedzę.
Z drugiej strony gospodarka rynkowa wymusza ekonomiczne spojrzenie na kategorię kosztów działalności: celowośd
niezbędnośd zużycia zasobów oraz osiągnięcia zamierzonego efektu
Rachunkowośd finansowa koncentruje się na stosunkach przedsiębiorstwa z otoczeniem.
Przedmiotem jej oceny są stany i procesy dotyczące majątku i funduszy przedsiębiorstwa, koszty i przychody oraz
wyniki w okresach obrachunkowy.
Na tej podstawie są sporządzane obligatoryjnie sprawozdania finansowe według zasad i wzorów określonych
przepisami ustawy o rachunkowości.
Z punktu widzenia zarządzania, informacje generowane przez rachunkowośd finansową mają jedną podstawową
wadę: historyczny charakter, czyli opóz
nienie w stosunku do potrzeb
Potrzeby wewnętrznych ogniw realizujących procesy zarządzania były przesłanką do wyodrębnienia rachunkowości
zarzÄ…dczej.
Rachunkowośd zarządcza to system gromadzenia, opracowania (kwalifikacji, syntezowania, analizy) i prezentowania
informacji (finansowych i operacyjnych) dotyczących przeszłych i przyszłych zjawisk gospodarczych w celu
wspomagania kierownictwa jednostki gospodarczej w planowaniu, podejmowaniu decyzji i kontroli ich wykonania.
Wykorzystanie rachunkowości zarządczej w przedsiębiorstwie ma umożliwid wybór optymalnego wariantu
decyzyjnego (krótko- lub długoterminowego).
Informacje generowane przez rachunkowośd zarządczą nie są regulowane żadnymi przepisami prawnymi. Dlatego
cechują się elastycznością co do zakresu, momentu, postaci i odbiorcy.
Jednakże w ostatnich latach (przełom XX i XXI wieku) zwraca się uwagę na niezdolnośd uzyskania za pomocą
narzędzi tradycyjnej rachunkowości zarządczej informacji istotnych z punktu widzenia podejmowania decyzji
strategicznych.
Wskazuje się na negatywne skutki ukierunkowania rachunkowości zarządczej na operacyjną działalnośd
przedsiębiorstwa, obejmującą krótkookresowy horyzont decyzyjny i tylko te fragmenty łaocuch wartości
przedsiębiorstwa, które dotyczą podstawowej działalności wytwórczej usługowej.
Dlatego też uwidocznił się konflikt pomiędzy strategią, ukierunkowaną na przyszłośd, długi horyzont czasowy,
zdarzenia w otoczeniu przedsiębiorstwa i wielkości jakościowe, a typowym obszarem zainteresowao rachunkowości
zarządczej zorientowanej na bieżące i krótkookresowe zdarzenia wewnątrz przedsiębiorstwa, wyrażane przez
wielkości finansowe.
Głównym mankamentem rachunkowości zarządczej, z punktu widzenia zarządzania strategicznego, jest więc
koncentracja na wnętrzu przedsiębiorstwa. Ta cecha pozwalają zatem określid jako system stanowiący wewnętrzne
narzędzie pomiaru i kontroli wyników przedsiębiorstwa.
Aby sprostad wymaganiom zarządzania strategicznego konieczny jest zatem taki rozwój rachunkowości zarządczej
aby było możliwe:
- identyfikacja czynników kosztotwórczych, które łączą procesy z ponoszonymi kosztami,
- pomiar kosztów działao, które mogą przyczynid się do osiągnięcia istotnych korzyści,
- wykorzystanie w systemach informacyjnych rachunkowości zarządczej informacji niefinansowych: jakościowych i
ilościowych,
- wzrost znaczenia strategicznego podejścia rachunkowości zarządczej.
Rozszerzenie rachunkowości zarządczej o takie cechy jak:
- koncentracja na przyszłośd,
- podejście procesowe, uwzględniające perspektywę analizy  od zewnątrz do wewnątrz organizacji, polegające na
przyjęciu oczekiwao klienta jako punktu wyjścia,
- traktowanie informacji o zasobach organizacji jako informacji o znaczeniu strategicznym,
-rozumienie koncepcji strategicznych oraz uczestniczenia w opracowaniu strategii i monitorowaniu jej realizacji,
-intensyfikacja działao kreujących wartości
doprowadziło to do powstania strategicznej rachunkowości zarządczej.
Strategiczna rachunkowośd zarządcza  to system informacyjny oparty na nowoczesnych narzędziach i technikach
wspierajÄ…cych strategiczny proces decyzyjny .
Jego celem jest właściwe formułowanie, implementacja oraz monitoring strategii przedsiębiorstwa poprzez właściwą
identyfikacjÄ™ przewagi konkurencyjnej na rynku.
Strategiczna rachunkowośd zarządcza narodziła się pod koniec lat osiemdziesiątych XX wieku.
Strategiczna rachunkowośd zarządcza podkreśla fakt, iż z
ródłem sukcesu firmy jest pozycja konkurencyjna.
Przykładem koncepcji i narzędzi, które pozwalają i umożliwiają wprowadzenie strategicznej perspektywy do
rachunkowości zarządczej są:
·ð Zrównoważona karta osiÄ…gniÄ™d (ang. balanced scorecard, BSC)
·ð Analiza porównawcza pozycji (ang. Benchmarking, competitor accounting)
·ð ZarzÄ…dzanie dziaÅ‚aniami (ang. Activity-Based Management, ABM)
·ð Rachunek kosztów Å‚aocucha wartoÅ›ci (ang. Value chain costing)
·ð Rachunek rentownoÅ›ci klientów (ang. Customer account profitability)
·ð Rachunek kosztów cyklu życia (ang. Life cycle costing, LCC)
·ð Rachunek kosztów docelowych (ang. Target costing)
·ð Rachunek kosztów jakoÅ›ci (ang. Cost of quality, COQ)
Są one częścią systemu informacji strategicznej przedsiębiorstwa, ponieważ pozwalają na uzyskanie wnikliwego
obrazu rzeczywistości oraz na twórcze tworzenie scenariuszy przyszłości.