MODEL IS LM
POPYT GLOBALNY A STOPA PROCENTOWA
f& Wzrost stopy procentowej zmniejsza popyt globalny.
f& Spadek stopy procentowej zwiększa popyt globalny.
Uzasadnienie:
f& wysoka stopa procentowa zmniejsza popyt inwestycyjny
przedsiębiorstw oraz popyt konsumpcyjny gospodarstw
domowych (drogie kredyty);
f& niska stopa procentowa zwiększa popyt inwestycyjny
przedsiębiorstw oraz popyt konsumpcyjny gospodarstw
domowych (tanie kredyty).
Spadek stopy procentowej powoduje przesunięcie krzywej
popytu globalnego w górę:
AD
Linia 45°
°
°
°
AD1
E1
AD1 Krzywa popytu globalnego
AD0
odpowiadajÄ…ca ni\
szej stopie pro-
centowej.
E0
AD0 Krzywa popytu globalnego
odpowiadajÄ…ca wy\
szej stopie pro-
centowej.
Y0 Y1
Dochód (Y)
1/12
RYNEK DÓBR A RYNEK PIENI
DZA
Mechanizm transmisyjny i efekt tłumienia
Mechanizm transmisyjny: Zwiększenie poda\
y pieniÄ…dza po-
woduje spadek stopy procentowej, zwiększenie popytu global-
nego (AD0 AD1) oraz wzrost dochodu i produkcji (Y0 Y1).
Efekt tłumienia: W miarę wzrostu dochodu zwiększa się popyt
na pieniÄ…dz, co powoduje wzrost stopy procentowej, prze-
sunięcie nieco w dół krzywej popytu globalnego (AD1 AD2)
oraz spadek dochodu i produkcji (Y1 Y2).
AD
Linia 45°
°
°
°
AD1
AD2
E1
EFEKT OSTATECZNY:
AD0
AD0 AD2
E2
Y0 Y2
E0
Y0 Y2 Y1
Dochód (Y)
PEA
NY MECHANIZM WYGL
DA NAST
PUJ
CO:
(1) Wzrost realnej poda\
y pieniÄ…dza (MS )
(2) Spadek stopy procentowej (Rn )
(3) Wzrost konsumpcji i inwestycji (C + I )
(4) Wzrost popytu globalnego (AD )
(5) Wzrost dochodu i produkcji (Y )
(6) Wzrost popytu na pieniÄ…dz (MD )
(7) Wzrost stopy procentowej (Rn )
(8) Spadek konsumpcji i inwestycji (C + I )
(9) Zmniejszenie popytu globalnego (AD )
(10) Spadek dochodu i produkcji (Y )
2/12
Efekt wypierania
Wypieranie polega na ograniczeniu wielkości popytu
konsumpcyjnego i inwestycyjnego sektora prywatnego pod
wpływem wzrostu wydatków państwa.
AD
Linia 45°
°
°
°
AD1
AD2
E1
EFEKT OSTATECZNY:
AD0
AD0 AD2
E2
Y0 Y2
E0
Y0 Y2 Y1
Dochód (Y)
MECHANIZM EFEKTU WYPIERANIA:
(1) Wzrost wydatków państwa (G )
(2) Wzrost popytu globalnego (AD )
(3) Wzrost dochodu i produkcji (Y )
(4) Wzrost popytu na pieniÄ…dz (MD )
(5) Wzrost stopy procentowej (Rn )
(6) Spadek konsumpcji i inwestycji (C + I )
(7) Zmniejszenie popytu globalnego (AD )
(8) Spadek dochodu i produkcji (Y )
Jest to tzw. niepełne wypieranie w modelu keynesowskim.
3/12
KRZYWA IS
Krzywa IS jest zbiorem ró\
nych kombinacji dochodu i stopy
procentowej, przy których rynek dóbr znajduje się w
równowadze.
Rynek dóbr znajduje się w równowadze wówczas, gdy popyt
globalny i faktyczny dochód są równe.
1. Załó\
my, \
e stopa procentowa wy-
Jak powstaje krzywa IS?
nosi np. R0.
2. Przy stopie procentowej R0 znamy
rozmiary popytu inwestycyjnego
AD
Linia 45°
°
°
°
oraz autonomicznego popytu kon-
sumpcyjnego, tym samym mo\
emy
AD1
E1
wykreślić funkcję popytu
globalnego (AD0).
AD0
3. Przy stopie procentowej R0 dochód
zapewniający równowagę na rynku
dóbr wynosi Y0.
E0
4. Na dolnym rysunku zaznaczamy
punkt E0, któremu odpowiada stopa
procentowa R0, dochód Y0 oraz
równowaga na rynku dóbr.
5. Załó\
my, \
e stopa procentowa jest
Y0 Y1 ni\
sza i wynosi R1.
Dochód (Y)
6. Obni\
enie stopy procentowej
Rn
zwiększyło popyt globalny, w
wyniku czego krzywa popytu
globalnego przesunęła się do
E0
R0 poło\
enia AD1.
7. Analogicznie jak poprzednio, na
dolnym rysunku zaznaczamy punkt
E1, któremu odpowiada stopa
procentowa R1 i dochód Y1, a co za
E1
R1
tym idzie  równowaga na rynku
dóbr.
8. PowtarzajÄ…c ten zabieg dla wielu
IS
stóp procentowych otrzymamy sze-
reg punktów równowa\
Ä…cych rynek
Y0 Y1
Dochód (Y) dóbr (takich jak E0 lub E1), które po
połączeniu utworzą krzywą IS.
4/12
Równowaga na rynku dóbr występuje, gdy oszczędności (S) są
równe inwestycjom (I), stÄ…d nazwa krzywej IS (I = S Ò!
Ò! IS).
Ò!
Ò!
Nachylenie krzywej IS
Krzywa IS ma nachylenie ujemne. W stanie równowagi na
rynku dóbr wy\
szej stopie procentowej musi towarzyszyć
ni\
szy dochód.
Stromość krzywej IS zale\
y od wra\
liwości popytu globalnego
na zmiany stopy procentowej.
f& Gdy zmiany stopy procentowej wywołują niewielkie
przesunięcia krzywej popytu globalnego, wówczas poziom
dochodu odpowiadający warunkom równowagi zmieni się
nieznacznie i krzywa IS będzie bardzo stroma.
Przesunięcia krzywej IS
Wszystkie czynniki poza stopą procentową, które powodują
przesunięcie krzywej popytu globalnego, wywołują tak\
e
przesunięcie krzywej IS.
Czynniki zwiększające popyt globalny (przesuwające krzywą
popytu globalnego w górę) powodują przesunięcie krzywej IS
w prawo.
Czynniki zmniejszajÄ…ce popyt globalny (przesuwajÄ…ce krzywÄ…
popytu globalnego w dół) powodują przesunięcie krzywej IS w
lewo.
5/12
KRZYWA LM
Krzywa LM jest zbiorem ró\
nych kombinacji dochodu i stopy
procentowej, przy których rynek pieniądza znajduje się w
równowadze.
Rynek pieniądza znajduje się w równowadze, gdy popyt na
realne zasoby pieniądza jest równy realnej poda\
y pieniÄ…dza.
Jak powstaje krzywa LM?
MS
Rn Rn
LM
R1
R1
E1
E1
R0
R0
E0
E0
MD1
MD0
M* Y0 Y1
Realne zasoby pieniądza Dochód (Y)
(Y)
1. Załó\
my, \
e dochód wynosi Y0. Krzywą popytu na pieniądz jest wówczas MD0.
Stopa procentowa zapewniająca równowagę na rynku pieniądza wynosi R0.
2. Na prawym rysunku zaznaczamy punkt E0, któremu odpowiada stopa procento-
wa R0 i dochód Y0, a co za tym idzie  równowaga na rynku pieniądza.
3. Załó\
my, \
e dochód jest wy\
szy i wynosi Y1.
4. Wzrost dochodu spowodował, \
e popyt na pieniądz wzrośnie . Krzywa popytu
na pieniądz przesunie się w górę, np. do poło\
enia MD1. Stopa procentowa za-
pewniająca równowagę na rynku pieniądza wzrośnie do poziomu R1.
5. Na prawym rysunku zaznaczamy punkt E1, któremu odpowiada stopa
procentowa R1 i dochód Y1, a co za tym idzie  równowaga na rynku pieniądza.
6. Powtarzając ten zabieg dla wielu poziomów dochodu otrzymamy szereg
punktów równowa\
ących rynek pieniądza (takich jak E0 lub E1), które po
połączeniu utworzą krzywą LM.
6/12
Równowaga na rynku pieniądza występuje, gdy popyt na
pieniądz (L  liquidity preference) jest równy poda\
y pieniÄ…dza
(M  money supply), stÄ…d nazwa krzywej LM (L = M Ò!
Ò! LM).
Ò!
Ò!
Nachylenie krzywej LM
Krzywa LM ma nachylenie dodatnie. W stanie równowagi na
rynku pieniÄ…dza wy\
szemu dochodowi musi towarzyszyć
wy\
sza stopa procentowa.
Stromość krzywej LM zale\
y od wra\
liwości popytu na
pieniÄ…dz na zmiany dochodu oraz stopy procentowej.
f& Gdy zmiany dochodu wywołują niewielkie przesunięcia
krzywej popytu na pieniądz, wówczas stopa procentowa
odpowiadająca warunkom równowagi zmieni się nieznacz-
nie i krzywa LM będzie dosyć płaska.
f& Im bardziej stroma jest krzywa popytu na pieniÄ…dz, tym
krzywa LM ma większe nachylenie.
Przesunięcia krzywej LM
Czynniki, które zmieniają wielkość realnej poda\
y pieniÄ…dza,
przesuwajÄ… tak\
e krzywÄ… LM.
Czynniki zwiększające realną poda\
pieniÄ…dza (przesuwajÄ…ce
krzywÄ… poda\
y pieniądza w prawo) powodują przesunięcie
krzywej LM w prawo.
Czynniki zmniejszajÄ…ce realnÄ… poda\
pieniÄ…dza (przesuwajÄ…ce
krzywÄ… poda\
y pieniądza w lewo) powodują przesunięcie
krzywej LM w lewo.
7/12
RÓWNOWAGA W MODELU IS LM
Równowaga na rynkach dóbr i pieniądza wystąpi w punkcie
przecięcia się krzywych IS oraz LM.
Stopa
procentowa
LM
(Rn)
E0
R0
IS
Y0
Dochód (Y)
E0 Punkt zapewniający równowagę
na rynku dóbr i pieniądza
R0 Stopa procentowa zapewniająca równowagę
na rynku dóbr i pieniądza
Y0 Dochód zapewniający równowagę
na rynku dóbr i pieniądza
8/12
KIEDY NIE WYST
PUJE RÓWNOWAGA?
W punktach le\
ących na lewo od krzywej IS występuje
nadwy\
ka popytu na rynku dóbr.
W punktach le\
ących na prawo od krzywej IS występuje
nadwy\
ka poda\
y na rynku dóbr.
W punktach le\
ących na lewo od krzywej LM występuje
nadwy\
ka poda\
y na rynku pieniÄ…dza.
W punktach le\
ących na prawo od krzywej LM występuje
nadwy\
ka popytu na rynku pieniÄ…dza.
Stopa
procentowa
LM
(Rn)
A
B
R1
E
R0
D C
R2
IS
Y1 Y0 Y2
Dochód (Y)
Punkt Rynek dóbr Rynek pieniądza
A Równowaga Nadwy\
ka poda\
y
B Nadwy\
ka poda\
y Równowaga
C Równowaga Nadwy\
ka popytu
D Nadwy\
ka popytu Równowaga
E Równowaga Równowaga
9/12
POLITYKA FISKALNA: PRZESUNI
CIA KRZYWEJ IS
Ekspansyjna polityka fiskalna
Np.:
zwiększenie wydatków państwowych
zmniejszenie podatków
Krzywa IS przesuwa siÄ™ w prawo (IS0 IS1).
Dochód oraz stopa procentowa rosną (Y0 Y1, R0 R1).
Restrykcyjna polityka fiskalna
Np.:
zmniejszenie wydatków państwowych
zwiększenie podatków
Krzywa IS przesuwa siÄ™ w lewo (IS0 IS2).
Dochód oraz stopa procentowa maleją (Y0 Y2, R0 R2).
Stopa
procentowa
LM
(Rn)
E1
R1
E0
R0
E2
R2
IS1
IS0
IS2
Y2 Y0 Y1
Dochód (Y)
10/12
POLITYKA PIENI
śNA: PRZESUNI
CIA KRZYWEJ LM
Ekspansyjna polityka pieniÄ™\
na
Zwiększenie realnej poda\
y pieniÄ…dza, np.:
obni\
enie stopy rezerw gotówkowych banków
obni\
enie stopy dyskontowej
zwiększenie bazy monetarnej
Krzywa LM przesuwa siÄ™ w prawo (LM0 LM1).
Dochód rośnie (Y0 Y1), stopa procentowa maleje (R0 R1).
Restrykcyjna polityka pieniÄ™\
na
Zmniejszenie realnej poda\
y pieniÄ…dza, np.:
zwiększenie stopy rezerw gotówkowych banków
zwiększenie stopy dyskontowej
zmniejszenie bazy monetarnej
Krzywa LM przesuwa siÄ™ w lewo (LM0 LM2).
Dochód maleje (Y0 Y2), stopa procentowa rośnie (R0 R2).
Stopa
LM2
procentowa
LM0
(Rn)
LM1
E2
R2
E0
R0
E1
R1
IS
Y2 Y0 Y1
Dochód (Y)
11/12
ILUSTRACJA EFEKTU WYPIERANIA
ZA POMOC
MODELU IS LM
Wydatki państwa na dobra i usługi (G) zwiększają się. W
wyniku tego krzywa IS przesuwa się z poło\
enia IS0 do IS1.
Stopa
procentowa
LM
(Rn)
Pełny efekt mno\
nikowy:
Y0 Y2
E1
R1
Efekt wypierania:
E0
E2
Y2 Y1
R0
Efekt ostateczny:
IS1
Y0 Y1
IS0
Y0
Y1 Y2
Dochód (Y)
Efekt przy braku oddziaływania rynku pieniądza (pełny
efekt mno\
nikowy):
Dochód rośnie z Y0 do Y2.
Stopa procentowa nie zmienia siÄ™.
Efekt uwzględniający istnienie rynku pieniądza:
Dochód rośnie z Y0 do Y1.
Stopa procentowa rośnie z R0 do R1.
Efekt wypierania spowodował zmniejszenie inwestycji i
konsumpcji sektora prywatnego o: Y2  Y1.
Jest to tzw. niepełne wypieranie w modelu keynesowskim.
12/12