Wprowadzenie do psychologii poznawczej
Autor programu:
zbiorowy
Prowadzący:
mgr Katarzyna Popek
Rok:
kognitywistyka – I rok
Semestr:
1
Ogólna liczba godzin:
14
Forma zajęć:
konwersatorium
I. Założenia i cele: Konwersatorium wprowadza odbiorcę w podstawowe pojęcia i tematykę badawczą psychologii poznawczej. Stwarza okazję do dyskusji i głębszej analizy wybranych obszarów prezentowanego działu psychologii.
II. Warunki i forma zaliczenia przedmiotu:
Zajęcia zalicza student, który:
opuścił nie więcej niż 1 zajęcia
napisał pozytywnie kolokwium zaliczeniowe
III. Treści programowe:
1. Czym zajmuje się psychologia poznawcza
Wprowadzenie do problematyki procesów poznawczych,
psychologia poznawcza: narodziny i rozwój dyscypliny, przedmiot, założenia, podstawowe problemy i metody badawcze,
miejsce psychologii poznawczej wśród innych dziedzin badań nad poznaniem Słowa kluczowe: psychologia poznawcza, przetwarzanie informacji, reprezentacja poznawcza, sztuczna inteligencja, kognitywistyka
Literatura:
Nęcka, E., Orzechowski, J., Szymura, B. (2006). Psychologia poznawcza.
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 21 – 45.
2. Pojęciowa reprezentacja rzeczywistości: pojęcia w ujęciu klasycznym
Funkcje pojęć,
Metody służące do badania pojęć,
Proces abstrakcji pozytywnej i negatywnej,
Ograniczenia poglądu klasycznego
Słowa kluczowe: cechy definicyjne, abstrakcja pozytywna, abstrakcja negatywna, błąd abstrakcji pozytywnej, błąd abstrakcji negatywnej, pojęcia jawne i niejawne Literatura:
Chlewiński, Z. (1999). Umysł - dynamiczna organizacja pojęć. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, roz. 6.2-6.3.
Nęcka, E., Orzechowski, J., Szymura, B. (2006). Psychologia poznawcza.
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 103-108.
3. Pojęcia matrycowe i rozmyte
Fakty świadczące o niematrycowym charakterze pojęć naturalnych: oceny typowości egzemplarzy i ich korelaty
czas decyzji semantycznej, generowanie nazw pojęć i nazw egzemplarzy pojęć
preferencja poznawczych punktów odniesienia i asymetria relacji podobieństwa,
zastępowalność w zdaniach, określniki, przestrzeń semantyczna pojęć Słowa kluczowe: pojęcie „matrycowe” i „rozmyte”, typowość
Literatura:
1
Trzebiński, J. (1981). Twórczość a struktura pojęć. Warszawa: PWN, s. 13-49.
4. Teorie pojęć naturalnych
Model „prototypowy” i „egzemplarzowy”
Próby obrony założeń koncepcji klasycznej oparte na rozróżnieniu cech definicyjnych i charakterystycznych, rdzenia i procedury identyfikacyjnej
Hierarchie pojęciowe: właściwości pojęć z różnych poziomów, pojęcia poziomu podstawowego
Słowa kluczowe: prototyp, podobieństwo rodzinne, pojęcia poziomu podstawowego, pojęcia polimorficzne, cechy definicyjne i charakterystyczne
Literatura:
Maruszewski, T. (2001). Psychologia poznania. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 322-328.
Nęcka, E., Orzechowski, J., Szymura, B. (2006). Psychologia poznawcza.
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 98-103, 108-126
Chlewiński, Z. (1999). Umysł - dynamiczna organizacja pojęć. Warszawa: Wyd.
Nauk. PWN, roz. 6.4, 7.1-7.4, 9.3.
5. Schematy poznawcze
Główne założenia teorii schematów,
Schemat jako moduł systemu poznawczego służący do budowania percepcyjnych i pamięciowych reprezentacji obiektów lub zdarzeń: rola wartości domyślnych i procedur doboru,
Hierarchie (zagnieżdżanie się) schematów,
Główne teorie schematów,
Eksplanacyjny potencjał teorii schematów,
słowa
kluczowe:
konstrukcjonizm,
argument
ubóstwa
bodźca,
hipoteza
wykorzystywania, stereotypizacja pamięci, łagodna degradacja wyniku, zasada oszczędności poznawczej, schemat, wartość domyślna, przetwarzanie „dół-góra” i
„góra-dół”
Literatura:
Najder, K. (1997). Schematy poznawcze. W: M. Materska i T. Tyszka (red.), Psychologia i poznanie (s. 38-60). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
6. Pamięć trwała
Pamięć deklaratywna i niedeklaratywna (taksonomia Squire’a)
Pamięć semantyczna a pamięć epizodyczna: różnice w zakresie rodzaju informacji, operacji i sposobu wykorzystania, filo- i ontogeneza tych systemów
Organizacja pamięci semantycznej
Słowa kluczowe: system pamięci, pamięć semantyczna, epizodyczna, proceduralna, sieć semantyczna, rozprzestrzeniająca się aktywacja, reguła (produkcja), proceduralizacja, efekt wachlarza
Literatura:
Kurcz, I. (1995). Pamięć - uczenie się - język. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 62-71.
Nęcka, E., Orzechowski, J., Szymura, B. (2006). Psychologia poznawcza.
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 138-140, 151-166, 320-326, 363-371.
7. Rozwiązywanie problemów
Struktura sytuacji problemowej
Typy problemów
Wpływ sposobu reprezentowania problemu na łatwość jego rozwiązania
Heurystyki w rozwiązywaniu problemów
Przeszkody w rozwiązywaniu
2
Czynniki sprzyjające znajdowaniu rozwiązania
Zjawiska inkubacji i wglądu oraz wyjaśnienia „nic szczególnego: czy „cos specjalnego”
słowa kluczowe: problemy dywergencyjne i konwergencyjne, problemy dobrze i źle określone, przestrzeń problemu, algorytm, heurystyka, intuicja, inkubacja, wgląd, sztywność myślenia, błędne nastawienie, fiksacja funkcjonalna, transfer pozytywny, transfer negatywny
Literatura:
Nęcka, E., Orzechowski, J., Szymura, B. (2006). Psychologia poznawcza.
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 483-547.
3