MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Jolanta Skoczylas
Kosztorysowanie robót
321[07].Z4.03
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Sylwester Karbowiak
mgr inż. Bogusław Staniszewski
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Jolanta Skoczylas
Konsultacja:
mgr inż. Lidia Staniszewska
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 321[07].Z4.03,
"Kosztorysowanie robót", zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik
architektury krajobrazu.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 12
5.1.Akty prawne dotyczące sporządzania kosztorysów 12
5.1.1. Ćwiczenia 12
5.2. Rodzaje kosztorysów 14
5.2.1. Ćwiczenia 14
5.3. Rodzaje kosztów 16
5.3.1. Ćwiczenia 16
5.4. Metody kosztorysowania 18
5.4.1. Ćwiczenia 18
5.5. Przedmiar i obmiar robót 20
5.5.1. Ćwiczenia 20
5.6. Sporządzanie kosztorysów robót 22
5.6.1. Ćwiczenia 22
5.7. Umowa o roboty dotyczące urządzania terenów zieleni 24
5.7.1. Ćwiczenia 24
5.8. Dokumentacja robót 26
5.8.1. Ćwiczenia 26
5.9. Dokumenty finansowe dotyczące prowadzenia własnego przedsiębiorstwa 28
5.9.1. Ćwiczenia 28
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 30
7. Literatura 45
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela  Kosztorysowanie robót , który będzie
pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik
architektury krajobrazu 321[07].
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne,
- wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności
praktycznych,
- wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami, ze
szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. pokazu z objaśnieniem,
tekstu przewodniego, metody projektów, ćwiczeń praktycznych.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej
pracy uczniów do pracy zespołowej.
W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel może
posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym różnego
rodzaju zadania.
W tym rozdziale podano również:
- plan testu w formie tabelarycznej,
- punktację zadań,
- propozycje norm wymagań,
- instrukcjÄ™ dla nauczyciela,
- instrukcjÄ™ dla ucznia,
- kartÄ™ odpowiedzi,
- zestaw zadań testowych.
Jednostka modułowa  Kosztorysowanie robót zawarta jest w module 321[07].Z4 i jest
zaznaczona na schemacie na stronie 4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
321[07].Z4
Urządzanie i pielęgnacja
terenów zieleni
321[07].Z4.01
Organizowanie
procesu inwestycji
321[07].Z4.02
Wykonywanie i konserwacja
elementów architektury krajobrazu
321[07].Z4.03
Kosztorysowanie
robót
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- planować i wykonywać prace związane z urządzaniem, pielęgnowaniem i konserwacją
terenów zieleni i zadrzewień,
- organizować stanowisko pracy związane z urządzaniem, pielęgnowaniem i konserwacją
terenów zieleni i zadrzewień,
- określać zasady doboru gatunków i odmian roślin ozdobnych do rodzaju terenów zieleni,
- określać zasady doboru materiałów budowlanych do wykonywania różnego rodzaju prac,
- dobierać maszyny, urządzenia i narzędzia do określonych robót,
- organizować roboty związane z urządzaniem terenów zieleni,
- organizować wykonywanie robót ziemnych i transport mas ziemnych,
- wykonywać i konserwować elementy małej architektury ogrodowej z zachowaniem
wymagań estetycznych i ekologicznych,
- wykonywać elementy wodne: basen, oczko wodne, kaskadę,
- wykonywać zabiegi konserwacyjne i pielęgnacyjne terenów zieleni i zadrzewień.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:
- posłużyć się aktami prawnymi, katalogami, biuletynami i publikacjami regulującymi zasady
sporządzania kosztorysów,
- określić rodzaje kosztorysów sporządzonych przez wykonawcę i inwestora,
- określić rodzaje kosztów składające się na wielkość ceny kosztorysowej,
- zastosować metody sporządzania kosztorysów,
- sporządzić protokół danych wyjściowych do kosztorysowania,
- sporządzić przedmiar lub obmiar robót oraz specyfikację techniczną wykonania i odbioru
robót,
- sporządzić umowy dotyczące wykonania robót związanych z urządzaniem terenów zieleni,
- sporządzić harmonogram zadania inwestycyjnego,
- sporządzić dokumentację robót,
- sporządzić kosztorysy na wykonanie różnych zadań inwestycyjnych,
- sporządzić dokumenty finansowe związane z prowadzeniem własnego przedsiębiorstwa,
- zastosować programy komputerowe do sporządzania kosztorysów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & & & &
Modułowy program nauczania: Technik architektury krajobrazu 321[07]
Moduł: Urządzanie i pielęgnacja terenów zieleni 321[07]. Z4.
Jednostka modułowa: Kosztorysowanie robót 321[07]. Z4.03
Temat: Przedmiar robót.
Cel ogólny: kształtowanie umiejętności sporządzania przedmiaru robót.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych, uczeń powinien umieć:
- określić ilość robót na podstawie dokumentacji projektowej,
- przyjąć właściwą jednostkę miary,
- obliczyć ilość robót zgodnie z zasadami przedmiaru,
- wypełnić druk Przedmiar robót.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- indywidualna.
Czas: 45min.
Uczestnicy: uczniowie kształcący się w zawodzie technik architektury krajobrazu.
Åšrodki dydaktyczne:
- dokumentacja techniczna,
- druk Przedmiar robót,
- przybory do pisania.
Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów i przebiegu zajęć.
3. Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.
4. Przygotowanie dokumentacji technicznej i druków Przedmiar robót.
5. Realizacja tematu:
- uczeń zapoznaje się z dokumentacją techniczną,
- uczeń analizuje na podstawie dokumentacji wymiary rusztowania, jakie ma przyjąć do
obliczeń i jednostkę miary (w razie trudności korzysta z pomocy nauczyciela),
- nauczyciel pokazuje uczniom druk Przedmiar robót i wyjaśnia jak go wypełnić,
- uczniowie dokonują obliczeń powierzchni rusztowania i wpisują na druk Przedmiar
robót,
- nauczyciel podpowiada najlepsze rozwiÄ…zania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
6. Uczeń analizuje wykonane ćwiczenie.
7. Nauczyciel analizuje pracę ucznia i stwierdza, czy została poprawnie wykonana.
8. Uczniowie prezentują swoje prace na drukach Przedmiar robót w kolejności
wykonywania.
9. Grupa wspólnie z nauczycielem dokonuje oceny prac.
Zakończenie zajęć
Praca domowa
Na podstawie otrzymanego fragmentu dokumentacji sporzÄ…dz
przedmiar robót na
wykonanie sadzenia drzew i krzewów liściastych z zaprawą dołów.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
- anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i nabytych
umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Modułowy program nauczania: Technik architektury krajobrazu 321[07]
Moduł: Urządzanie i pielęgnacja terenów zieleni 321[07].Z4.
Jednostka modułowa: Kosztorysowanie robót 321[07].Z4.03
Temat: SporzÄ…dzanie kosztorysu na podstawie przedmiaru
Cel ogólny: kształtowanie umiejętności sporządzania kosztorysów robót.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych, uczeń powinien umieć:
- korzystać z KNR przy ustalaniu nakładów rzeczowych,
- korzystać z cenników materiałów i wynajmu sprzętu,
- obliczyć wartość nakładów bezpośrednich robocizny, materiałów i sprzętu,
- obliczyć wartość kosztów pośrednich, kosztów zakupu i zysku,
- sporządzić kosztorys robót,
- zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- metoda przewodniego tekstu,
- ćwiczenia.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- indywidualna,
- grupowa.
Strategia: uczenie się przez doświadczenie.
Czas: 90 min.
Uczestnicy: uczniowie kształcący się w zawodzie technik architektury krajobrazu.
Åšrodki dydaktyczne:
- przedmiar robót,
- KNR 2 21,
- druk kosztorys robót,
- cenniki materiałów,
- cenniki wynajmu sprzętu,
- kalkulator,
- przybory do pisania.
Przebieg zajęć:
Zadanie dla ucznia
Przedmiotem zadania jest sporzÄ…dzenie kosztorysu na zagospodarowanie terenu zieleni.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
FAZA WST
PNA
Czynności organizacyjno porządkowe, wyjaśnienie tematu zajęć, zaznajomienie uczniów
z pracÄ… metodÄ… przewodniego tekstu.
FAZA WA
AÅšCIWA
INFORMACJE
1. Co stanowi podstawÄ™ do sporzÄ…dzania kosztorysu?
2. Z czego korzystamy przy określeniu nakładów rzeczowych robocizny, materiału i sprzętu?
3. Jak oblicza się robociznę, materiał i sprzęt?
4. Jak ustala się koszty pośrednie, koszty zakupu i zysk?
5. Jak oblicza się koszty pośrednie, koszty zakupu i zysk?
6. Jak sporzÄ…dza siÄ™ kosztorys?
PLANOWANIE
1. Ustal dokumenty potrzebne do sporzÄ…dzenia kosztorysu.
2. Ustal katalogi i cenniki, z jakich będziesz korzystał.
3. Ustal zakres robót, które ujmiesz w kosztorysie.
4. Określ wszystkie narzuty niezbędne do obliczenia wartości robót.
5. Zaplanuj kolejność czynności podczas wykonania ćwiczenia.
UZGODNIENIE
1. Omów wszystkie punkty z fazy planowania z nauczycielem.
2. OdnieÅ› siÄ™ do uwag i propozycji nauczyciela.
WYKONANIE
1. Przeanalizuj przedmiar robót.
2. Oblicz wartość robocizny na podstawie przedmiaru robót korzystając z KNR 2  21.
3. Oblicz wartość materiałów na podstawie przedmiaru robót korzystając z KNR 2  21.
4. Oblicz wartość pracy sprzętu na podstawie przedmiaru robót korzystając z KNR 2  21.
5. Oblicz wartość kosztów pośrednich i kosztów zakupu.
6. Oblicz wartość zysku.
7. SporzÄ…dz
dokument kosztorys robót.
8. Zwróć uwagę na estetykę i dokładność twojej pracy.
9. Przygotuj siÄ™ do zaprezentowania swojej pracy.
SPRAWDZANIE
1. Czy prawidłowo zostały przyjęte normy z KNR?
2. Czy prawidłowo zostały przyjęte ceny do obliczeń?
3. Czy poprawnie zostały obliczone wartości nakładów bezpośrednich (R, M i S)?
4. Czy prawidłowo zostały przyjęte koszty pośrednie, koszty zakupu i zysk?
5. Czy poprawnie zostały obliczone wartości kosztów pośrednich, kosztów zakupu i zysku?
6. Czy prawidłowo został wypełniony druk kosztorys robót?
7. Czy prawidłowo został obliczony kosztorys?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
ANALIZA
Uczniowie wskazują, które etapy ćwiczenia sprawiły im najwięcej trudności. Nauczyciel
podsumowuje całe ćwiczenie, określa, jakie nowe umiejętności zostały ukształtowane, jakie
wystąpiły nieprawidłowości i proponuje sposoby ich unikania w przyszłości.
FAZA KOC
COWA
Zakończenie zajęć
Praca domowa
Na podstawie otrzymanego przedmiaru robót i tablic z KNR 2 21 sporządz
kosztorys na
wykonanie trawnika dywanowego siewem na terenie płaskim przy uprawie mechanicznej.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
- anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności podczas
realizowania zadania i nabytych umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
5. ĆWICZENIA
5.1. Akty prawne dotyczące sporządzania kosztorysów
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przeanalizuj akty prawne regulujące metody i podstawy sporządzania kosztorysów,
a następnie wypisz w punktach podstawy sporządzania kosztorysu inwestorskiego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać akty prawne dotyczące sporządzania kosztorysów,
2) odszukać w aktach prawnych informacji dotyczących metod i podstaw sporządzania
kosztorysu inwestorskiego,
3) wpisać do notatnika w punktach niezbędne dane stanowiące podstawę do sporządzania
kosztorysu inwestorskiego,
4) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 akty prawne,
 przybory do pisania,
 notatnik,
 literatura z rozdziału 7 dotycząca aktów prawnych regulujących metody i podstawy
sporządzania kosztorysów.
Ćwiczenie 2
Korzystając z KNR wypisz materiały niezbędne do wykonania trawników darniowych
pełnych na skarpach o nachyleniu większym od 1:2, z nawożeniem oraz ilości normowe na
jednostkę miary podaną w nakładach.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dokonać analizy KNR 2  21,
2) odszukać w KNR tabelę: wykonywanie trawników darniowych pełnych na skarpach,
3) wybrać z tabeli pozycje dotyczące materiałów,
4) wpisać do notatnika wszystkie materiały z tabeli oraz ich ilości przypadające na jednostkę
miary,
5) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- KNR 2  21,
- przybory do pisania,
- notatnik,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca przedmiarowania robót.
Ćwiczenie 3
Korzystając z KNR wypisz nakłady robocizny, materiałów i sprzętu niezbędne do
ręcznego rozścielenia mieszanki z torfu, nawozów mineralnych i wapna rolniczego, grubości
2cm w terenie płaskim oraz ilości normowe przypadające na jednostkę miary w tabeli
nakładów rzeczowych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dokonać analizy KNR 2  23,
2) odszukać w KNR tabelę: ręczne rozścielenie mieszanki z torfu, nawozów mineralnych
i wapna rolniczego, grubości 2cm w terenie płaskim,
3) wybrać z tabeli pozycje dotyczące robocizny, materiałów i sprzętu,
4) wpisać do notatnika pozycje dotyczące robocizny, materiału i sprzętu z tabeli oraz ich
ilości przypadające na jednostkę miary,
5) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- KNR 2  23,
- przybory do pisania,
- notatnik,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca przedmiarowania robót.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5.2. Rodzaje kosztorysów
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przyporządkuj rodzaje kosztorysów do opisów załączonych na kartkach.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać kartki z nazwami kosztorysów,
2) przeczytać opisy dotyczące różnych rodzajów kosztorysów,
3) przyporządkować opisy zamieszczone na kartkach do rodzajów kosztorysów,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- rodzaje kosztorysów  ich nazwy zapisane na kartkach,
- opisy charakteryzujące poszczególne kosztorysy,
- szary papier,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca rodzajów kosztorysów.
Ćwiczenie 2
Z dokumentacji znajdujÄ…cej siÄ™ na stole wybierz kosztorysy, rozpoznaj ich rodzaje
i wpisz nazwy do zeszytu.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać wiadomości dotyczące rodzajów kosztorysów,
2) wybrać spośród dokumentacji znajdującej się na stole, tę, która zawiera kosztorysy,
3) rozpoznać wśród wybranych kosztorysów ich rodzaje,
4) wpisać nazwy rozpoznanych kosztorysów do notatnika,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- dokumentacja techniczna,
- przybory do pisania,
- notatnik,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca rodzajów kosztorysów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5.3. Rodzaje kosztów
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Spośród wypisanych na tabliczkach nazw kosztów wybierz koszty bezpośrednie i wpisz
ich nazwy do notatnika.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać wiadomości dotyczące kosztów,
2) wybrać tabliczki z wypisanymi kosztami bezpośrednimi,
3) wypisać nazwy z wybranych tabliczek do notatnika,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie praktyczne,
- metoda projektów.
Åšrodki dydaktyczne:
- tabliczki z nazwami kosztów,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca rodzajów kosztów.
Ćwiczenie 2
Pogrupuj wypisane na kartkach koszty na stałe i zmienne, a następnie wklej je do
notatnika.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z nazwami kosztów wypisanymi na kartkach,
3) pogrupować koszty na stałe i zmienne,
4) wkleić kartki do notatnika,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie praktyczne,
- metoda projektów.
Åšrodki dydaktyczne:
- kartki samoprzylepne z wypisanymi kosztami stałymi i zmiennymi,
- notatnik,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca rodzajów kosztów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
5.4. Metody kosztorysowania
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ustal na podstawie zapisanych na kartkach informacji, co określają uzgodnienia na roboty
remontowe, jeśli nie można podać wartości kosztorysu przed rozpoczęciem robót
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać literaturę z rozdziału 7 dotyczącą umów na roboty remontowe,
2) odszukać zapisane na kartkach informacje, które powinny znalez
ć się w umowie na roboty
remontowe,
3) zapisać w notatniku odszukane informacje, niezbędne podczas sporządzania umowy na
roboty remontowe,
4) zaprezentować efekty swojej pracy,
5) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- metoda projektów,
- ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 kartki z zapisanymi informacjami niezbędnymi do uzgodnień podczas sporządzania umowy
na roboty remontowe,
 notatnik,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 7 dotycząca umów na roboty remontowe.
Ćwiczenie 2
Napisz, z jakich elementów składa się kompletny kosztorys szczegółowy?
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać literaturę z rozdziału 7 dotyczącą elementów z jakich składa się kosztorys,
2) napisać w notatniku w punktach wszystkie elementy kosztorysu szczegółowego,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
3) zaprezentować efekty swojej pracy,
4) dokonać oceny wykonania ćwiczenia
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- tekst przewodni,
- ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura z rozdziału 7 dotycząca elementów z jakich składa się kosztorys,
- notatnik,
- przybory do pisania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
5.5. Przedmiar i obmiar robót
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
SporzÄ…dz
przedmiar robót na wykonanie 1,5ha trawników dywanowych siewem na terenie
płaskim, przy uprawie mechanicznej, z nawożeniem na gruncie kat. III.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać wiadomości dotyczące przedmiarowania robót,
2) odszukać w KNR 2  21 tabeli: wykonywanie trawników dywanowych siewem na terenie
płaskim przy uprawie mechanicznej,
3) wypełnić druk Przedmiar robót, stosując jednostki miary przyjęte w odszukanej tabeli
w KNR  2  21 oraz opisując szczegółowo kolejność czynności,
4) zaprezentować efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania i uczenia siÄ™:
- metoda projektów,
- ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- KNR 2  21,
- druk Przedmiar robót,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca sporządzania przedmiarów robót.
Ćwiczenie 2
SporzÄ…dz
przedmiar robót na zagospodarowanie terenu zieleni na podstawie dokumentacji
projektowej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dokonać analizy dokumentacji projektowej,
2) wypełnić druk Przedmiar robót, stosując jednostki miary przyjęte w odszukanych tabelach
w KNR  2  21 oraz opisując szczegółowo kolejność czynności,
3) zaprezentować efekty swojej pracy,
4) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- metoda projektów,
- ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- dokumentacja projektowa,
- KNR 2  21,
- druk Przedmiar robót,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca sporządzania przedmiarów robót
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
5.6. Sporządzanie kosztorysów robót
5.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
SporzÄ…dz
założenia danych wyjściowych do kosztorysowania.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać literaturę z rozdziału 7 dotyczącą danych wyjściowych do kosztorysowania,
2) dokonać analizy protokołów danych wyjściowych do kosztorysowania,
3) napisać w notatniku w punktach wszystkie dane niezbędne do sporządzenia protokołu,
4) zaprezentować efekty swojej pracy,
5) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- metoda projektów,
- ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura z rozdziału 7 dotycząca danych wyjściowych do kosztorysowania,
- protokoły ustalenia danych wyjściowych do kosztorysowania,
- notatnik,
- przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
SporzÄ…dz
kosztorys na ręczną uprawę gleby w gruncie kat. III, przy zastosowaniu
nawozów zielonych, według przygotowanego przedmiaru robót.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dokonać analizy przedmiaru robót,
2) przygotować druk Kosztorys,
3) wpisać z przedmiaru ilości robót,
4) odszukać w KNR odpowiednią tabelę z nakładami rzeczowymi,
5) wpisać z KNR nakłady rzeczowe,
6) obliczyć robociznę bezpośrednią (R, M, S),
7) obliczyć koszty zakupu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
8) obliczyć koszty pośrednie,
9) obliczyć zysk,
10) obliczyć wartość kosztorysu,
11) zaprezentować efekty swojej pracy,
12) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- metoda projektów,
- ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 przedmiar robót,
 druk Kosztorys,
 KNR 2  21,
 kalkulator,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 7 dotycząca sporządzania kosztorysów.
Ćwiczenie 3
Oblicz wartość materiałów niezbÄ™dnÄ… do wykonania 300m² nawierzchni z pÅ‚yt
chodnikowych betonowych o wymiarach 50x50x7cm, z przerwami w odstępach 10cm.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dokonać analizy KNR 2  21,
2) odszukać tabeli na układanie nawierzchni z płyt chodnikowych betonowych
z pozostawieniem szczelin,
3) przygotować druk Kosztorys,
4) wypisać z odszukanej tabeli KNR wszystkie materiały,
5) odszukać ceny materiałów w opracowaniu Sekocenbud,
6) obliczyć ceny jednostkowe, a następnie wartość robocizny,
7) zaprezentować efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- metoda projektów,
- ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- KNR 2  21,
- cennik Sekocenbud,
- druk kosztorys,
- kalkulator,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca sporządzania kosztorysów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
5.7. Umowa o roboty dotyczące urządzania terenów zieleni
5.7.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ obowiązki inwestora i wykonawcy podczas zawierania umowy.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać literaturę z rozdziału 7 dotyczącą obowiązków inwestora i wykonawcy
podczas zawierania umów,
2) wyszczególnić wszystkie obowiązki inwestora niezbędne do sporządzenia umowy,
3) wyszczególnić wszystkie obowiązki wykonawcy niezbędne do sporządzenia umowy,
4) napisać w notatniku w tabeli obowiązki inwestora i wykonawcy,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- metoda projektów,
- ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura z rozdziału 7 dotycząca obowiązków inwestora i wykonawcy podczas zawierania
umów,
- notatnik,
- przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
SporzÄ…dz
umowę na roboty związane z urządzaniem terenów zieleni.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dokonać analizy foliogramów przedstawiających różne umowy,
2) wyszczególnić możliwie wszystkie elementy niezbędne do zapisania w umowie,
3) sporządzić umowę na roboty związane z urządzaniem terenów zieleni,
4) zaprezentować efekty swojej pracy,
5) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- metoda projektów,
- ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- foliogramy przedstawiające różne umowy,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca sporządzania umów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
5.8. Dokumentacja robót
5.8.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie załączonego projektu budowlanego opisz wszystkie części, z jakich składa
siÄ™ projekt budowlany.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dokonać analizy projektu budowlanego,
2) napisać nazwy wszystkich części projektu budowlanego,
3) opisać, co zawiera każda część projektu budowlanego,
4) zaprezentować efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania i uczenia siÄ™:
- metoda projektów,
- ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- projekt budowlany,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literature z rozdziału 7 dotycząca części składowych projektu budowlanego.
Ćwiczenie 2
SporzÄ…dz
protokół danych wyjściowych i dokumentacji budowy.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dokonać analizy dokumentacji inwestycji opracowanej na foliogramach,
2) określić na podstawie dokumentacji dane wyjściowe dotyczące inwentaryzacji szaty
roślinnej, charakterystyki przyrodniczej i technicznej terenu,
3) opisać w punktach wszystkie dokumenty związane z realizacją inwestycji, wchodzące
w skład dokumentacji budowy,
4) zaprezentować efekty swojej pracy,
5) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- metoda projektów,
- ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- foliogramy przedstawiajÄ…ce dokumentacjÄ™ inwestycji,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca dokumentacji robót.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
5.9. Dokumenty finansowe dotyczące prowadzenia własnego
przedsiębiorstwa
5.9.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Spośród dokumentów znajdujących się na stole wybierz i opisz dokumenty finansowe
związane z prowadzeniem własnego przedsiębiorstwa.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dokonać analizy dokumentów znajdujących się na stole w sali,
2) wybrać dokumenty finansowe związane z prowadzeniem własnego przedsiębiorstwa,
3) opisać w notatniku wybrane dokumenty finansowe,
4) zaprezentować efekty swojej pracy,
5) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- metoda projektów,
- ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- dokumenty przedsiębiorstwa,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca prowadzenia działalności gospodarczej.
Ćwiczenie 2
Przyporządkuj nazwy podatków do form opodatkowania opisanych na załączonych
kartach.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać nazwy podatków zapisane na kartkach samoprzylepnych,
2) przeczytać opisy form opodatkowania zapisane na kartach,
3) przyporządkować nazwy podatków do form opodatkowania,
4) przepisać ćwiczenie do notatnika,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
5) zaprezentować efekty swojej pracy,
6) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- metoda projektów,
- ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- kartki samoprzylepne z zapisanymi nazwami podatków,
- karty z opisami form opodatkowania,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca rodzajów podatków.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Kosztorysowanie robót .
Test składa się z 21 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, sÄ… z poziomu
podstawowego,
- zadania 18, 19, 20, 21, sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 19 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. c, 3. d, 4. c, 5. d, 6. c, 7. c, 8. c, 9. d, 10. b, 11. b,
12. b, 13. c, 14. d, 15. c, 16. d, 17. c, 18. b, 19. a, 20. c, 21. b.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

Określić, w jakim celu sporządza się
1. B P a
przedmiar robót.
2. Odczytać znaczenie skrótu KNR. B P c
Określić okres i podstawę do
3. C P d
sporządzania przedmiaru robót.
Ustalić, co należy określić w obmiarze
4. C P c
robót.
Rozróżnić, co określają jednostkowe
5. B P d
nakłady rzeczowe?
Ustalić cel sporządzania kosztorysu
6. C P c
ofertowego.
7. Ustalić sposób obliczania zysku. B P c
Ustalić, co można określić korzystając z
8. C P c
KNR.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Określićć elementy kosztorysu, które są
9. B P d
najczęściej przedmiotem negocjacji ceny.
10. Ustalić, do czego służą KNJZMB. C P b
Obliczyć ilość desek potrzebnych do
11. C P b
wykonania deskowania stopni schodów.
Obliczyć zużycie ziemi potrzebnej do
12. przygotowania terenu pod obsadzenia C P b
kwiatowe.
Określić części z jakich składa się projekt
13. B P c
budowlany.
Ustalić ilość roboczogodzin na podstawie
14. C P d
KNR.
Obliczyć koszt robocizny  należność za
15. C P c
pracÄ™.
16. Ustalić, co nazywamy bilansem. B P d
Rozróżnić jednostki, w jakich dokonuje
17. B P c
się obmiarów powierzchni.
Ustalić dane do obliczenia kosztów
18. C PP b
bezpośrednich pracy sprzętu.
19. Określić elementy kosztorysu ślepego. C PP a
20. Obliczyć wartość kosztorysową robót. C PP c
Sporządzić kalkulację kosztów drewna
21 D PP b
na podstawie KNR.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
5. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
6. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, określ czas przeznaczony na
udzielanie odpowiedzi.
7. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).
8. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
9. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
10. Sprawdz
wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
11. Przeprowadz
analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.
12. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
13. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych  niskich wyników przeprowadzonego sprawdzianu.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 21 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.
5. Za każdą poprawną odpowiedz
możesz uzyskać 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla każdego zadania podane są
cztery możliwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedz
jest poprawna; zaznacz jÄ…
znakiem X.
7. Staraj siÄ™ wyraz
nie zaznaczać odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz odpowiedz
,
otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedz
, którą uważasz za poprawną.
8. Test składa się z dwóch części. Część I zawiera zadania z poziomu podstawowego,
natomiast w części II są zadania z poziomu ponadpodstawowego i te mogą przysporzyć
Ci trudności, gdyż są one na poziomie wyższym niż pozostałe (dotyczy to zadań
o numerach od 18 do 21).
9. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
10. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóż rozwiązanie
zadania na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
11. Po rozwiÄ…zaniu testu sprawdz
, czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE
ODPOWIEDZI.
12. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut.
Powodzenia
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Przedmiary robót wykonuje się w celu
a) sporzÄ…dzenia kosztorysu.
b) rozliczenia z pracodawcÄ….
c) sporzÄ…dzenia inwentaryzacji.
d) rozliczenia zarobków pracowników.
2. Skrót KNR oznacza
a) Katalog Norm Rzeczowych.
b) Katalog Naliczania Rzeczowego.
c) Katalog Nakładów Rzeczowych.
d) Katalog Normowych Rozliczeń.
3. Przedmiar robót wykonuje się
a) po zakończeniu robót, z natury.
b) w czasie trwania robót, z natury.
c) przed przystąpieniem do robót, z natury.
d) przed przystąpieniem do robót, na podstawie dokumentacji projektowej.
4. W obmiarze robót należy:
a) wyszczególnić materiały, podać zakres robót oraz ilość robót.
b) opisać zakres prac, obliczyć ilość robót i wyszczególnić sprzęt.
c) wyszczególnić ilość robót, obliczyć ilość robót, podać jednostki miary.
d) wyszczególnić czynności technologiczne robót, podać ilość robót i jednostki miary.
5. Jednostkowe nakłady pracy sprzętu określają
a) wydajność pracy sprzętu.
b) ilość jednostek pracy sprzętu w optymalnych warunkach.
c) czas pracy maszyny na dniówkę roboczą lub zadanie.
d) czas pracy określonych jednostek sprzętowych na wykonanie jednostki produkcyjnej.
6. Kosztorys ofertowy sporzÄ…dza siÄ™
a) w celu rozliczenia inwestora z wykonawcÄ….
b) w celu określenia wielkości kosztu inwestycji.
c) u wykonawcy, celem złożenia oferty na wykonanie robót.
d) w celu złożenia oferty i przystąpienia inwestora do przetargu.
7. Zysk ustala siÄ™ metodÄ… wskaz
nikową w % do wartości
a) robocizny i sprzętu.
b) robocizny, materiałów i sprzętu.
c) robocizny i sprzętu z kosztami pośrednimi.
d) robocizny i materiałów z kosztami zakupu.
8. Korzystając z KNR, można określić:
a) ceny robocizny, materiału i sprzętu.
b) bezpośrednie nakłady kosztów pośrednich.
c) bezpośrednie nakłady rzeczowe robocizny, materiału i sprzętu.
d) wartość robocizny, materiałów, sprzętu i transportu zewnętrznego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
9. W kosztorysie najczęściej przedmiotem negocjacji ceny
a) są ceny materiałów.
b) jest wartość robocizny.
c) są wartość robocizny i ceny materiałów.
d) są koszty pośrednie, koszty zakupu i zysk.
10. KNJZMB służą do
a) do ustalenia normatywów na zużycie materiałów.
b) do rozliczeń i kontroli zużytych materiałów.
c) do obliczenia wartości zużytych materiałów.
d) do przedmiarowania robót.
11. Według KNR na wykonanie deskowania stopni schodów jest potrzebne 0,069mł desek
grubości 25mm na 1młbetonu. Oblicz ile desek grubości 25mm potrzeba na wykonanie
deskowania dla 10mł betonu?
a) 0,069 mł.
b) 0,690 mł.
c) 1,725 mł.
d) 6,900 mł.
12. Wskaż zużycie ziemi urodzajnej potrzebnej do przygotowania terenu o wymiarach 10 x
15m pod obsadzenia kwiatowe, przy zaÅ‚ożeniu, że norma ziemi na 100m² terenu przy
grubości warstwy 15cm wynosi 10,3mł.
a) 1,545 mł.
b) 15,45 mł.
c) 2,317 mł.
d) 23,17 mł.
13. Projekt budowlany składa się z:
a) dokumentacji technicznej i kosztorysu.
b) danych wyjściowych i przedmiaru robót.
c) części opisowej, części graficznej i kosztorysu.
d) koncepcji przestrzenno programowej i wyceny robot.
14. Na podstawie tabeli 0403 ustal, ile roboczogodzin potrzeba na wykonanie 500m² trawnika
dywanowego siewem z nawożeniem w gruncie kategorii III
NakÅ‚ady na 100m² trawników Tabela 0403
Jednostki miary,
Wyszczególnienie Wykonanie trawników dywanowych siewem
oznaczenia
Lp.
Bez nawożenia Z nawożeniem
Symbole Rodzaje zawodów,
cyfrowe literowe
kategoria gruntu
eto materiałów i maszyn
i  ii iii i ii iii
a b c d e 01 02 03 04
01 763 Ogrodnicy  grupa III 149 r g 11,55 21,39 11,55 21,39
02 762 Ogrodnicy  grupa II 149 r g   56,73 56,73
03 761 Ogrodnicy  grupa I 149 r g 348,58 418,29 389,64 484,18
Razem: 149 r g 360,13 439,68 457,92 562,30
20  Nasiona traw 033 kg 200 200 200 200
21 1420800 azofoska 034 T   0,500 0,500
70 39100 Ciągnik kołowy /1/ 148 m g 6,00 9,00 6,00 9,00
glebogryzarka 4,54
71 13340 148 m g 3,02 4,54 3,02
/bez ciÄ…gnika/
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
a) 219,84 r g.
b) 281,15 r g.
c) 2198,40 r g.
d) 2811,50 r g.
15. Oblicz całkowity koszt robocizny, wiedząc, że czas pracy ogrodnika wynosi 5godz
30min, a koszt roboczogodziny 10zł.
a) 50 zł.
b) 53 zł.
c) 55 zł.
d) 58 zł.
16. Bilansem nazywamy
a) sprawozdanie, które wskazuje na przyczyny zmian sytuacji finansowej
przedsiębiorstwa, dzięki przedstawieniu przepływu środków pieniężnych.
b) sprawozdanie niezbędne do konstrukcji różnorodnych wskaz
ników oceniających
sytuację finansową przedsiębiorstwa.
c) przedstawienie poszczególnych rodzajów przychodów uzyskiwanych przez
przedsiębiorstwo, a także wszystkich kosztów przez nie ponoszonych.
d) sprawozdanie finansowe przedsiębiorstwa, przedstawiające jego sytuację na
określony dzień, najczęściej na koniec roku.
17. Obmiary obliczania powierzchni robót pod obsadzania terenu wykonuje się w
a) cm.
b) mb.
c) m².
d) mł.
18. Do obliczenia kosztów bezpośrednich pracy sprzętu należy znać
a) tabele KNJZMB i cenę najmu sprzętu.
b) tabele KNR oraz koszty pracy sprzętu.
c) ilości robót, normy pracy maszyn i cenę maszynogodziny.
d) koszty obsługi i naprawy, koszty ogólne i zużycia paliwa.
19. Kosztorys ślepy zawiera:
a) opis robót, przedmiar i podstawy do ustalania nakładów rzeczowych.
b) opis robót, nakłady robocizny, materiałów i sprzętu z kosztami ogólnymi
i zyskiem.
c) zestawienie nakładów rzeczowych, robocizny, materiałów, pracy sprzętu z wyceną.
d) zestawienie nakładów rzeczowych, robocizny, materiałów, pracy sprzętu bez
wyceny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
20. Oblicz wartość kosztorysowÄ… robót polegajÄ…cych na wykonaniu 120m² warstwy
wyrównawczej o grubości 20cm pod rabaty kwiatowe wiedząc, że cena jednostkowa
wykonania 100m² takiej warstwy o gruboÅ›ci 10 cm wynosi 405zÅ‚, a dodatek z tytuÅ‚u
zmiany o 10cm jej grubości 80zł.
a) 486 zł.
b) 566 zł.
c) 582 zł.
d) 646 zł.
21. Zgodnie z obmiarem robót, do wykonania ściany murka z betonu o wysokości 0,7m
i długości 3m w deskowaniu, należy przygotować deski grubości 25mm. Oblicz, ile mł
desek należy przygotować do wykonania deskowania jednej ściany?
a) 0,0525 mł.
b) 0,525 mł.
c) 5,25 mł.
d) 52,5 mł.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Kosztorysowanie robót
Zgodnie z instrukcją zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
21 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
TEST 2
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Kosztorysowanie robót .
Test składa się z 21 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1, 2 ,3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, sÄ… z poziomu
podstawowego,
- zadania 18, 19, 20, 21, sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 19 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. d, 3. d, 4. c, 5. d, 6. b, 7. a, 8. c, 9. c, 10. a, 11. d,
12. d, 13. d, 14. c, 15. b, 16. c, 17. c, 18. c, 19. b, 20. a, 21. c.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1. Określić podstawę do sporządzenia kosztorysu. B P c
Określić, gdzie zawarte są informacje dotyczące
2. B P d
cen materiałów.
Ustalić, do opracowania jakich dokumentów
3. C P d
podstawÄ™ stanowi kosztorys?
4. Ustalić, co należy określić w przedmiarze robót. C P c
Ustalić, w jakim przypadku należy opracować
5. C P d
kosztorysy dodatkowe lub uzupełniające?
6. Odczytać znaczenie skrótu KNJZMB. C P b
Określić, do czego służą Katalogi Nakładów
7. B P a
Rzeczowych.
8. Ustalić, które koszty należą do bezpośrednich. C P c
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Ustalić sposób postępowania, jeśli w KNR brak
9. C P c
jest nakładów rzeczowych do kosztorysowania
Rozróżnić oprócz kosztów bezpośrednich i
10. B P a
pośrednich składniki kosztorysu.
11. Ustalić sposób obliczania kosztów pośrednich. C P d
Określić wartości, z jakich składa się cena
12. C P d
kosztorysowa.
Wskazać jednostkę miary przyjętą do obliczania
13. B P d
czyszczenia terenu.
Ustalić zapisy, jakie powinny znalez
ć się w
14. C P c
umowie na roboty związane z wykonaniem robót.
15. Ustalić ilość roboczogodzin na podstawie KNR. C P c
16. Ustalić składniki stawki robocizny kosztorysowej. C P c
17. Obliczyć wartość robocizny za wykonaną pracę. C P c
18. Określić, do czego służy rachunek zysków i strat. C PP c
Obliczyć ilość mł desek do wykonania deskowania
19. C PP b
ściany słupa kwadratowego.
20. Obliczyć % jaki stanowią koszty zakupu. C PP a
Obliczyć ilość mł desek do wykonania deskowania
21. C PP c
ściany betonowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
5. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
6. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, określ czas przeznaczony
na udzielanie odpowiedzi.
7. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
8. dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).
9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.
10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdz
wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadz
analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.
13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych  niskich wyników przeprowadzonego sprawdzianu.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 21 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.
5. Za każdą poprawną odpowiedz
możesz uzyskać 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla każdego zadania podane
są cztery możliwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedz
jest poprawna; wybierz
jÄ… i zaznacz kratkÄ™ z odpowiadajÄ…cÄ… jej literÄ… znakiem X.
7. Staraj siÄ™ wyraz
nie zaznaczać odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz odpowiedz
,
otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedz
, którą uważasz za poprawną.
8. Test składa się z dwóch części. Część I zawiera zadania z poziomu podstawowego,
natomiast w części II są zadania z poziomu ponadpodstawowego i te mogą przysporzyć
Ci trudności, gdyż są one na poziomie wyższym niż pozostałe (dotyczy to zadań
o numerach od 18 do 21).
9. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
10. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóż rozwiązanie
zadania na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
11. Po rozwiÄ…zaniu testu sprawdz
, czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE
ODPOWIEDZI.
12. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut.
Powodzenia
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. PodstawÄ… do sporzÄ…dzenia kosztorysu jest
a) wycena robót.
b) inwentaryzacja.
c) przedmiar robót.
d) rozliczenie z pracodawcÄ….
2. Informacje dotyczące cen materiałów przyjętych do kosztorysowania zawarte są w
a) KNR.
b) KNJZMB.
c) Katalogach Norm Pracy.
d) biuletynach Sekocenbud.
3. Kosztorys stanowi podstawÄ™ do
a) określenia ilości robót.
b) ustalenia wskaz
ników cen materiałów.
c) rozliczenia wykonawcy z pracownikami.
d) opracowania projektu technologii i organizacji robót.
4. Sporządzając przedmiar robót należy oprócz wyszczególnienia robót uwzględnić
a) sprzęt i wartość robót.
b) materiały i jednostki miary.
c) ilości robót i jednostki miary.
d) wartość robót i jednostki miary.
5. Kosztorysy dodatkowe lub uzupełniające sporządza się w przypadku
a) ustalenia przez strony robót wykończeniowych.
b) realizacji robót, aby określić koszt robót już wykonanych.
c) gdy w chwili zawierania umowy nie można dokładnie ustalić zakresu rzeczowego
robót.
d) zwiększenia zakresu robót w stosunku do ustalonego w umowie lub wprowadzenia
zmian w dokumentacji technicznej przez zamawiajÄ…cego.
6. Skrót KNJZMB oznacza
a) Katalog Norm Jednostek Zakupu Materiałów Budowlanych.
b) Katalog Norm Jednostkowych Zużycia Materiałów Budowlanych.
c) Katalog Normowych Jednostek Zużycia Materiałów Budowlanych.
d) Katalog Nakładów Jednostkowego Zapotrzebowania Materiałów Budowlanych.
7. Katalogi Nakładów Rzeczowych służą do sporządzania
a) kosztorysu.
b) norm materiałowych.
c) protokołu odbioru robót.
d) rozliczenia z pracownikami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
8. Do kosztów bezpośrednich należą:
a) koszty nakładów bezpośrednich i wydatki związane z organizacją, kierowaniem
i ogólną obsługą procesów produkcyjnych.
b) płace pracowników przedsiębiorstwa, wydatki związane z zakupem materiałów oraz
obsługą sprzętu i transportem materiałów.
c) płace robotników, koszty zakupu i dostarczenia na plac robót materiałów
i elementów gotowych oraz koszty pracy sprzętu.
d) płace robotników, kadry kierowniczej i personelu przedsiębiorstwa, delegacje oraz
inne wydatki związane z prowadzeniem działalności przedsiębiorstwa.
9. Jeśli w KNR brak jest nakładów rzeczowych do kosztorysowania elementów i robót,
wówczas należy
a) sporządzić obmiar robót po zakończeniu prac.
b) opracować kalkulację robót metodą uproszczoną.
c) opracować kalkulację indywidualną brakujących nakładów rzeczowych.
d) sporządzić kalkulację po uzgodnieniu wielkości nakładów z inspektorem nadzoru.
10. W kosztorysie należy uwzględnić koszty bezpośrednie oraz koszty pośrednie i
a) zysk.
b) sprzęt.
c) materiały.
d) transport.
11. Koszty pośrednie ustala się metodą wskaz
nikową w procentach do wartości
a) sprzętu.
b) materiałów.
c) kosztów zakupu.
d) robocizny i sprzętu.
12. Cena kosztorysowa składa się z wartości robocizny, materiałów i sprzętu oraz kosztów
a) zakupu i zysku.
b) transportu i podatku VAT.
c) ogólnych i kosztów transportu.
d) pośrednich, kosztów zakupu i zysku.
13. Czyszczenie terenu z resztek budowlanych obmierza siÄ™ w
a) tonach.
b) mb.
c) m².
d) mł.
14. W umowie na roboty związane z wykonaniem robót muszą znalez
ć się między innymi
zapisy zwiÄ…zane z
a) wydajnością pracy.
b) ilością zatrudnionych pracowników.
c) obowiÄ…zkami zamawiajÄ…cego i wykonawcy.
d) jakością wykorzystanego sprzętu podczas robót.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
15. Stawka robocizny kosztorysowej składa się ze stawki roboczogodziny powiększonej
o premiÄ™ oraz
a) podatek.
b) delegacje.
c) podatek i ZUS.
d) godziny nadliczbowe.
16. Wpisów do dziennika budowy mogą dokonywać kierownik budowy i
a) inwestor.
b) brygadzista.
c) kierownicy grup współpracujących.
d) pracownicy wykonujący poszczególne roboty.
17. Wiedząc, że koszt robocizny pracownika wynosi 10 zł, oblicz wartość robocizny,
przyjmując, że pracę wykonał w 6 godzin i 30 minut.
a) 60 zł.
b) 63 zł.
c) 65 zł.
d) 68 zł.
18. Rachunek zysków i strat jest sprawozdaniem finansowym przedsiębiorstwa, którego
zadaniem jest przedstawienie
a) sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.
b) sytuacji przedsiębiorstwa na określony dzień, najczęściej na koniec roku.
c) poszczególnych rodzajów przychodów uzyskiwanych przez przedsiębiorstwo,
a także wszystkich kosztów przez nie ponoszonych.
d) przepływu środków pieniężnych wskazujących na przyczyny zmian sytuacji
finansowej przedsiębiorstwa.
19. Oblicz, ile mł desek należy przygotować do wykonania deskowania dwóch ścian murka
o wymiarach: długość 3m i wysokość boku 0,6m, zaś grubość deski wynosi 25mm.
a) 0,045 mł.
b) 0,09 mł.
c) 0,18 mł.
d) 0,45 mł.
20. Zakupiono sadzonki drzew na kwotę 4000zł. Koszt ich zakupu wyniósł 200zł. Oblicz %
kosztów zakupu.
a) 5%.
b) 10%.
c) 15%.
d) 20%.
21. Zgodnie z KNR, na wykonanie deskowania ściany betonowej zużywa się 0,072mł desek
grubości 25mm na 1mł betonu. Oblicz ile desek tej grubości potrzeba do wykonania
deskowania dla 7mł betonu?
a) 0,0504 mł.
b) 0,054 mł.
c) 0,504 mł.
d) 0,720 mł.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Kosztorysowanie robót
Zgodnie z instrukcją zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
21 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
7. LITERATURA
1. Adamiec T.: Prawne podstawy działalności w budownictwie. WSiP, Warszawa 1998
2. Bartosiewicz A.: Urządzanie terenów zieleni. WSiP, Warszawa 1998
3. Kowalczyk Z., Loska F., Czarkowski M.: Kosztorysowanie w budownictwie. WSiP.
Warszawa 1995
4. Panas J.(red): Poradnik majstra budowlanego. ARKADY, Warszawa 2005
5. Katalogi Nakładów Rzeczowych, wydawane przez Ministerstwo Gospodarki, Przemysłu
i Budownictwa
6. Ustawa Prawo budowlane
7. Czasopisma:  Materiały budowlane ,  Murator ,  Sekocenbud
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45