Patologia
dr n. med. Agnieszka Skierczyńska
Zakład Pielęgniarstwa AWF
 PATOLOGIA
Nauka o przyczynach
mechanizmach
przebiegu
i skutkach choroby.
Definicje
Patofizjologia jest dziedziną nauk medycznych zajmującą się
analizą oraz syntezą czynności ustroju zaburzonych procesem
chorobowym.
Rozpatruje ona mechanizmy czynnościowe prowadzące do
rozwoju zmian chorobowych, ale także zmiany z choroby
wynikające.
Choroba jest procesem dynamicznym o niepowtarzalnym
przebiegu charakterystycznym wyłącznie dla danego
organizmu, który funkcjonuje w określonych warunkach i
podlega określonym wpływom.
Definicje
Etiologia to nauka o przyczynach i uwarunkowaniach
chorób.
Homeostaza ustroju człowieka to zdolność organizmu
człowieka do utrzymania w dynamicznej równowadze
stałości środowiska wewnętrznego mimo niekorzystnych
zmian otaczającego go środowiska zewnętrznego.
W środowisku znajdują się czynniki, które zmierzają do
zakłócenia homeostazy wewnętrznej ustroju  czynniki
chorobotwórcze.
Definicje
Czynniki chorobotwórcze mogą być:
zewnętrzne


biologiczne: bakterie, wirusy, grzyby, pasożyty


chemiczne: kwasy, zasady, gazy, zanieczyszczenia


fizyczne: uraz, zmiana temperatury, promieniowanie


społeczne: stres, niedożywienie
wewnętrzne


mechanizmy immunologiczne i neurologiczne
Definicje
O chorobach, których przyczyn nie znamy, mówimy
idiopatyczne lub samoistne.
Choroba jatrogenna - powstała na skutek
niezamierzonego działania lekarza.
Czynniki ryzyka to zewnątrzpochodne czynniki
chorobotwórcze sprzyjające powstawaniu niektórych
chorób np.palenie papierosów sprzyja rozwojowi raka
płuc.
Definicje
Patogeneza - nauka o mechanizmach rozwoju choroby.
Obejmuje poszczególne ogniwa łańcucha patogenetycznego,
który doprowadza do zaburzeń składających się na pełen obraz
choroby. Elementy łańcucha zależą od czynnika patogennego i
od właściwości organizmu.
Symptomatologia  nauka o objawach choroby.
Transformacja nowotworowa
dr n. med. Agnieszka Skierczyńska
Zakład Pielęgniarstwa AWF
Nowotwory
Nowotwory stanowią w populacji ludzkiej drugą przyczynę śmierci
po chorobach układu krążenia.
Na świecie obserwuje się stały wzrost zachorowalności i
śmiertelności z powodu nowotworów.
Przyczyną stałego wzrostu zachorowań na nowotwory JEST:
POST
PUJ
CE
WYDA
UŻAJ
CE SI
ZANIECZYSZCZENIE
ŻYCIE LUDZI ŚRODOWISKA
Epidemiologia nowotworów złośliwych
Najczęstszym nowotworem złośliwym występującym w
Polsce jest RAK PA
UCA.
Najczęstszym nowotworem złośliwym występującym u
mężczyzn jest kobiet jest
RAK PA
UCA RAK PIERSI
Najczęstsze nowotwory złośliwe
1. Rak płuca 1. Rak piersi
2. Rak jelita grubego 2. Rak płuca
3. Rak jelita grubego
Obecnie największą dynamikę wzrostu zachorowalności
wykazano w przypadku nowotworu JELITA GRUBEGO.
Transformacja nowotworowa
Nowotwór to choroba wielokomórkowego organizmu
charakteryzująca się:


nadmiernym, niekontrolowanym rozmnażaniem komórek
danego organizmu


zaburzeniem różnicowania z pojawianiem się komórek o
odmiennych cechach morfologicznych i biologicznych niż
komórki prawidłowe


zdolnością do rozsiewu tych komórek przez naciekanie
bądz
tworzenie przerzutów w tkankach odległych
Fizjologia człowieka
komórki potomne zapłodnionego jaja
są początkowo jednakowe
mnożą się
nabierają indywidualnych właściwości różnicowanie
spełniają daną funkcję w organizmie dojrzewanie
Etapy
transformacji
nowotworowej
Transformacja nowotworowa
Proces przekształcenia prawidłowej komórki w komórkę
nowotworową określa się mianem transformacji nowotworowej.
Istotą procesu transformacji nowotworowej są zmiany w obrębie
genomu komórki, które po utrwaleniu mogą być przenoszone na
następne pokolenia komórek.
Uważa się, że zmiany mutacyjne genów są w znacznym stopniu
wywołane mutagenami  czynnikami środowiskowymi.
Podstawowym mechanizmem karcinogenezy są niekorzystne
interakcje pomiędzy genotypem danego organizmu a
środowiskiem zewnętrznym lub wewnętrznym człowieka.
Powstałe zmiany są przyczyną pojawiania się nowych cech
komórki transformowanej.
Transformacja nowotworowa
Proces nowotworowy jest wynikiem zmian w materiale
genetycznym, które są następnie przekazywane każdej nowej
generacji komórek nowotworu.
Badania wykazały, że u podstawy większości nowotworów leżą
zmiany w genach kontrolujący wzrost komórek.
Onkogeny - dosłownie: geny nowotworów. Powstają z
protoonkogenów, normalnie biorących udział w regulacji
podziałów komórkowych. Mutacja zachodząca w protoonkogenie
przekształca go w onkogen. Produkt onkogenu pozostaje stale w
aktywnej formie, prowadząc do niekontrolowanej proliferacji.
Proces przekształcenia protoonkogenu w onkogen nazywamy
onkogenezą. Komórka, w której dochodzi do niekontrolowanego
wzrostu ulega transformacji nowotworowej.
Karcynogeny
Wirusy Promieniowanie Czynniki fizyczne
wirus Ebsteina- Barr jonizujące azbest, dym papierosowy
chłoniak Burkitta nt szpiku kostnego, rak płuc
skóry
wirus WZW typu C
rak wątrobowokomórkowy radioaktywny jod
rak tarczycy
papillomawirus
rak szyjki macicy UV
rak skóry
Czynniki biologiczne
Składniki pożywienia
np. hormony
dieta bogata w tłuszcze
rak jelita grubego
rak piersi z ekspresją
receptorów estrogenowych
azotyny, azotany
rak żołądka
Genetyczna zmiana komórki
TRANSFORMACJA NOWOTWOROWA
Nowotwór łagodny
Nowotwór łagodny:


utworzony z komórek zróżnicowanych i dojrzałych, o budowie mało odbiegającej od
obrazu prawidłowych tkanek


jest dobrze ograniczony, często otorbiony


rośnie wolno, rozprężająco (uciskając sąsiadujące tkanki)


nie daje przerzutów, a po należytym jego usunięciu nie powstaje wznowa (ponowny
rozrost nowotworu w tym samym miejscu) - jest zazwyczaj całkowicie wyleczalny


jego szkodliwy wpływ na ustrój może być spowodowany wydzielaniem hormonu,
krwawieniami, czy też zamknięciem światła naczynia, uciskiem nerwu albo
umiejscowieniem w ważnym dla życia narządzie np. w sercu, rdzeniu kręgowym
Nowotwór złośliwy
Nowotwór złośliwy:


utworzony z komórek o niskim zróżnicowaniu
(niedojrzałych), o budowie znacznie odbiegającej od
obrazu prawidłowych tkanek


charakteryzuje się szybkim wzrostem, brak otorbienia


rozprzestrzenia się po całym organizmie
Nowotwór złośliwy
Najważniejszą właściwością nowotworów złośliwych jest to, że
ich wzrost nie jest ograniczony do miejsca, z którego się
wywodzą tzn. guza pierwotnego.
Kontrola wzrostu takiego nowotworu jest na tyle nieprawidłowa,
że mogą one wnikać pomiędzy komórki otaczających tkanek w
procesie nazwanym naciekaniem.
Naciekanie sąsiednich tkanek powoduje ich uszkodzenie i
nieprawidłowe funkcjonowanie.
Dodatkowo komórki z guza pierwotnego mogą się odszczepiać,
przenosić do innych części ciała i tam ulegać podziałom,
wzrastając jako odrębny guz nowotworowy zwany przerzutem
lub guzem wtórnym.
Tak jak w przypadku guzów pierwotnych, przerzuty rosną
kosztem miejscowych tkanek i prowadzą do ich zniszczenia.
Nowotwór złośliwy
Drogi szerzenia się nowotworu złośliwego:


naciekanie - najczęstszy sposób rozprzestrzeniania się
nowotworów złośliwych czyli wnikanie komórek nowotworowych
pomiędzy komórki otaczających prawidłowych tkanek powodując
upośledzenie ich funkcji


rozsiew do jam ciała  pierwotne nowotwory w jamie brzusznej lub w
klatce piersiowej mogą rozprzestrzeniać się w jamach surowiczych
np. jamie opłucnowej, otrzewnowej poprzez rozsiew komórek, które
następnie migrują na powierzchnie innych narządów


naczynia limfatycznne  komórki wędrują do regionalnych węzłów
chłonnych, gdzie proliferują , tworzą przerzutowe guzy nowotworowe


naczynia krwionośne  drogą naczyń żylnych komórki przechodzą do
odległych miejsc np. komórki nowotworowe przewodu pokarmowego
przechodzą żyła wrotną powodując powstanie przerzutów w wątrobie
Przerzuty nowotworowe
ognisko naciek komórek
pierwotne nowotworowych
naciek naczyń
przerzuty
chłonnych i
w wątrobie
krwionośnych
rozrost i tworzenie
naczyń krwionośnych
zator z komórek
ekspansja nowotworowych
Transformacja nowotworowa
Początkowo guz nie posiada unaczynienia, ale w miarę jego
rozwoju w utkaniu nowotworu dokonuje się neoangiogeneza
czyli tworzenie naczyń krwionośnych de novo. Guz wydziela
czynniki pobudzające wzrost śródbłonka, który proliferuje z
tkanki łącznej gospodarza.
Śródbłonek pączkuje, tworzy w utkaniu nowotworu sieć
drobnych naczyń bez unerwienia. Odżywianie guza następuje
przez te naczynia. Tędy dostają się także leki stosowane w
terapii nowotworów.
Transformacja nowotworowa
Guz nowotworowy nie jest zbudowany tylko i wyłącznie z jednego
typu komórek, ale stanowi strukturę składającą się z komórek
stransformowanych i prawidłowych o różnej aktywności biologicznej.
W podścielisku guza znajdują się takie komórki jak: fibroblasty,
komórki śródbłonka naczyń, makrofagi i komórki napływowe, głównie
krwinki białe.
Przerzuty nowotworowe
Przerzuty nowotworowe
Główne miejsca przerzutów drogą
naczyń krwionośnych
MÓZG
PA
UCO
W
TROBA
NADNERCZA
KOŚCI
Nowotwór złośliwy
Gruczolako-włókniak i rak Rak stercza
gruczołu piersiowego z przerzutami do kości
Przerzuty raka piersi
Objawy nowotworowe
Objawy ogólnoustrojowe (niezależnie od rodzaju nowotworu):


utrata masy ciała


utrata apetytu


gorączka, stany podgorączkowe


złe samopoczucie


anemia
Przyczyna tych objawów nie jest jasna. Prawdopodobnie jest to
związane z czynnikami wydzielanymi przez komórki zapalne obecne
w obszarze nowotworu.
Objawy miejscowe w zależności od rodzaju i lokalizacji nowotworu.
Objawy nowotworowe
Zarówno nowotwory łagodne jak i złośliwe mogą prowadzić
do zgonu.
Nowotwory złośliwe z przerzutami często prowadzą do
zgonu na skutek:


ogólnoustrojowego wyniszczenia i niedożywiania a
postępujące osłabienie i zgon występują często na skutek
wtórnego zakażenia np. zapalenia płuc


uszkodzenia istotnych dla życia narządów przez nowotwór
pierwotny lub przerzut
Większość nowotworów łagodnych jest stosunkowo
nieszkodliwa. Zmianę łagodną można usunąć chirurgicznie
ale rokowanie zależy od jego lokalizacji.
KONIEC :)
Nomenklatura
Nowotwór złośliwy często jest niepoprawnie utożsamiany z
rakiem (ang. carcinoma), który jest tylko jedną z jego postaci
(rak = nowotwór złośliwy tkanki nabłonkowej). Każdy rak jest
nowotworem złośliwym, natomiast nie każdy nowotwór
złośliwy to rak.