Jarosław Zawadzki
Psychologia Stosowana UJ
Psychologia ogólna - Procesy poznawcze
(dr J.Trzópek)
WYKA
AD 4 (25.10.2010)
Neurologia podstaw percepcji
Ostatnio omawialiśmy LATERALIZACJ
i SPECJALIZACJ
MI
DZYPÓA
KULOW
.
To co widzimy przed sobą trafia do obydwu półkul, natomiast skrajne pole widzenia trafia do przeciwległych
półkul.
Z osobą normalną (niemającą rozszczepionego mózgu) można się porozumieć tylko z jedną półkulą,
wysyłając krótki komunikat w jednym ze skrajnych pól widzenia. Krótki dlatego, by półkule nie zdążyły się
skomunikować miedzy sobą, za sprawą połączenia.
W przypadku osób z rozciętym spoidłem wielkim
(zabieg: KOMISUROTOMIA). Dając polecenie osobie,
która ma wybrać obrazek kojarzący jej się z tym co
zobaczy. Po jednej ze stron zostaje wyświetlony
obrazek  dom i śnieg po czym trafia on do
przeciwległej półkuli i odpowiednio przeciwległą ręką
wybiera  łopatę . Drugiej stronie zostaje wyświetlony
inny obrazek  łapa kury , który również trafia do
przeciwległej półkuli i również przeciwległą wybiera
 koguta . Obydwie półkule nie wiedzą nic o swoich
wyborach i w pewnym momencie badany zostaje
skonfrontowany ze swoimi wyborami. Jego świadoma
część, czyli lewa półkula dysponująca językiem potrafi
odpowiedzieć, że wybrała koguta. Ale eksperymentator
może powiedzieć, że  kogut jest ale skąd łopata?
Osoba badana będzie wymyślać uzasadnienie swojego
wyboru. Jedna z półkul nie ma dostępu do wiedzy
prawej półkuli, która wie dlaczego wybrała taki
obrazek. Prawa półkula nie mówi.
Gazzaniga uważa, lewą półkulę za świadomą półkula,
bo dysponuje językiem, nie oznacza to jednak, że
prawa nie ogrywa ważnej roli. Mówiliśmy już o
pacjencie  PS - Paul, który miał częściowo
prawostronnie zlokalizowany język, czyli prawa półkula rozumiała polecenia ale nie mówiła. Normalnie
rozumienie i chęć produkowania mowy znajduje się w lewej półkuli. Do powyższego pacjenta można było
kierować polecenia słowne z lewej lub prawej strony pola widzenia, które z kolei trafiały do lewej albo prawej
półkuli. Jeżeli do lewej, czyli świadomej, językowej półkuli są kierowane napisy, to pacjent odpowiada:
- Jak masz na imię?
-  Paul
- Kim jesteś z zawodu ?
- Jestem kreślarzem
- Czy masz dziewczynę?
- Tak mam
- Jak ma na imię ?
-  Liz
- Kim chciałbyś być ?
- Chciałbym być kreślarzem, jestem kreślarzem
Te same pytania trafiają do prawej półkuli, przy czym lewa nic o tym nie wie.
Ponieważ prawa półkula nie mówi, to Paul układa za pomocą
-  Paul
lewej ręki układa napisy ze Scrabbli. Na te same pytania
- Jestem kreślarzem
- Tak mam
odpowiada troszkę inaczej.
-  Liz
- Kim chciałbyś być ?
- Kierowcą rajdowym
Dzieje się tak dlatego, ze lewa półkula odpowiada racjonalnie, adekwatnie do historii danej osoby i tak jak
interpretuje siebie. Natomiast prawa półkula bardziej wyraża pragnienia, emocje, chęci jakie zostały w jakiś
sposób wyparte. Półkule różnią się w tym wypadku na poziomie pragnień. Lekarz Sperry badający  PS
wysnuł wniosek, że być może istnieją w nas różne strumienie osobowości, tyle że przy połączeniu półkul te
osobowości muszą się ze sobą jakoś dogadywać. Generalnie bardziej emocjonalna, reagująca jest półkula
prawa.
Ponadto pacjentowi  PS badający wysłał polecenie  pocałuj mnie do prawej półkuli, lewa nic o tym nie
wiedziała. Pacjent odpowiada  nie ma mowy . Nie można dać polecenia sprzecznego z czyimś systemem
przekonań osobie zahipnotyzowanej. Zaczęto więc badać ton emocjonalny słów. Jest poza spoidłem wielkim
połączenie w starszych filogenetycznie rejonach, które przekazuje ton emocjonalny słów. Lewa półkula
potrafi zgadnąć wydz
więk emocjonalny (pozytywny lub negatywny) tego co się pojawiło w tym starszym
połączeniu.
Przez blisko stulecie uważano, że lewa półkula jest dominującą, ważniejszą. Obecnie uważa się, że prawa
jest równie ważna jak lewa, tyle że nie potrafi mówić. Prawa odpowiada za lokalizację, widzenie
przestrzenne, system  gdzie ,  jak ,  widzenie dla działania - przestrzenne operacje. Ten system w
odróżnieniu od systemu  co jest tym nieświadomym. Widzimy coś przestrzennie, ale niekoniecznie
świadomie - rodzaj Zombie. Lewa półkula specjalizuje się bardziej w operacjach logicznych. Prawa operuje na
niuansach, np. w mimice wyłapuje wyrażenie emocjonalne czyjegoś wyrazu twarzy. Lewa półkula rozpozna
co to za osoba, a prawa co ta osoba czuje. Lewa zrozumie znaczenie słów, a prawa intonację. Prawa półkula
będzie holistyczna, globalna, np. jeżeli widzimy las, to prawa półkula zobaczy las a lewa zobaczy drzewa.
Prawa odczytuje dz
więki, muzykę, grzmot, szum, powiew wiatru. Lewa będzie odpowiedzialna za
rozpoznanie dz
więków zapisu muzycznego. U muzyków może być bardziej rozwinięta lewa półkula, która jest
bardziej analityczna, logiczna, językowa, oparta na składni i znaczeniu a nie niuansach.
Ramahandran - neurobiolog wychowany w Indiach, który nie przeniknął kulturą zachodnią, miał trochę
inny sposób zróżnicowania funkcji pomiędzy lewą i prawą półkulą. Wymyślił podobną koncepcję do Gazzanigi
o LEWOPÓA
KULOWYM INTERPRETATORZE, który nadaje znaczenie temu, co mówimy oraz tworzy spójną
historię. Dodatkowo Ramahandran upatruje dodatkowego mechanizmu w prawej półkuli.
USZKODAENIA LEWEJ LUB PRAWEJ PÓA
KULI W WYNIKU UDARU:
Jeżeli uszkodzona zostanie lewa półkula, a prawa funkcjonuje dobrze, to pacjent zaczyna mieć myśli
katastroficzne, depresyjne, paniczne. Gdy jest w połowie sparaliżowany po udarze, wówczas ma z tym
związane lęki, depresje.
Jeżeli uszkodzona zostanie prawa półkula, a lewa funkcjonuje dobrze, to następuje odwrotny obraz. Pacjenci
są bezkrytyczni wobec siebie, zadowoleni, niewidzący w ogóle problemu ze swoja chorobą. Pacjent będący
golfiarzem potrafi powiedzieć, że za tydzień wyjdzie ze szpitala i wróci do golfa. Problem jest tylko taki, że nie
zdaje sobie sprawy o połowie ciała jaką ma sparaliżowaną. Czasami taki pacjent jest przekonany, że jego
sparaliżowana część działa dobrze. To nazywa się ANOZOGNOZJ
- uszkodzona prawa półkula, działa lewa
półkula i lewa część ciała jest sparaliżowana.
Lekarz przeprowadzający badanie prosi pacjenta o podniesienie ręki prawej. Pacjent podnosi. Następnie
pacjent jest proszony o podniesienie lewej ręki. Wtedy mogą nastąpić dwie reakcje: pacjent powie że
poruszył (a poruszyć nie mógł) albo stwierdzi, że nie poruszy bo bolą go stawy i nie chce się narażać na
dolegliwości związane z poruszaniem. Pacjent zaprzecza, że jest chory, wypiera ten fakt.
SOMATOPARAFRENIA - uszkodzona prawa półkula, działa lewa półkula i lewa część ciała jest sparaliżowana.
Lekarz mówi pacjentowi, że jego lewa ręka się nie rusza, a pacjent twierdzi: to nie jest moja ręka.
Ramahandran opisywał taki przypadek, że pacjent co noc spadał z łóżka. Okazało się, że zapytany o ten fakt
pacjent twierdził:  ci paskudni studenci medycyny wkładają mi co noc do łóżka czyjąś nieżywą rękę i ja ją
próbuję zepchnąć .
Swoją niewładną rękę bierze za cudzą, martwą, podłożoną przez studentów medycyny. Spychając ją, sam
spada z łóżka. Czasami osoba nie wiedząc dlaczego coś robi, racjonalizuje swoje działanie  wymyśla
usprawiedliwienie.
Ramahandran mówi: lewa półkula odpowiada za tworzenie spójnego obrazu świata. Czyli non stop
spotykamy się z różnymi wydarzeniami i na bazie naszych doświadczeń tworzymy system przekonań. Dotyczy
on nas samych i świata.
Zadaniem lewej półkuli i lewopółkulowego interpretatora będzie tworzenie tego systemu przekonań i
wpasowywanie zebranych informacji w znany już schemat, aby pasowały. Zadaniem prawej półkuli jest
detekcja niespójności, których w naszym życiu są tysiące dziennie i nie pasują do naszego obrazu świata.
Lewa półkula wypiera te niespójności. Prawa wyszukuje niespójności i interweniuje gdy są one wyraz
ne.
Chcemy wierzyć w to co chcemy, widzimy to czego nauczyliśmy się widzieć i pewnych rzeczy nie zobaczymy.
Mózg nie dostrzega drobnych zmian w bliskiej osobie, bo jest nauczony widzieć to co zwykle widzi. Jeżeli
uszkodzeniu ulegnie prawa półkula, a działa tylko lewa odpowiedzialna za spójność przekonań, to wówczas
działa do woli. Jeżeli prawa półkula nie działa, to osoba nie jest w stanie pomyśleć  moja ręka nie działa .
 Tak było do tej pory i mój system przekonań jest taki, że jestem zdrowym człowiekiem . Prawa półkula nie
zadziała informacją  zrewiduj swój pogląd , a lewa stwierdzi fakt, że  najwyraz
niej to nie jest twoja ręka .
Doświadczenie i pamięć jest ważniejsza niż nasze logiczne myślenie. Tacy pacjenci są całkowicie normalni ale
zmienia się im doświadczenie siebie i logika przestaje działać.
Gdy jest uszkodzona prawa półkula, lewa utrzymuje dawny, pozytywny porządek świata.
Gdy uszkodzona jest lewa półkula to prawa wychwytuje same niespójności. Lewa posiada swoiste
mechanizmy obronne, przywracające nas do poczucia stabilności. Jeżeli upadniemy i uszkodzimy lewą
półkulę, to tracimy je.
Osoby depresyjne widzą świat takim jakim jest, pełen niespójności, nielogiczności, natomiast osoby tzw.
zdrowe widzą rzeczywistość zawsze lepszą niż jest. Leki antydepresyjne działają głównie na struktury
neuroprzekaz
nikowe i to pomaga.
Na zasadzie zabawy można zrobić doświadczenie ze złożeniem rąk, tak by palce wzajemnie się splatały.
Tylko jeden sposób złożenia rąk jest dla nas naturalny. Jeżeli prawy kciuk jest na wierzchu, oznacza to że
dominuje lewa półkula, a jeżeli lewy kciuk na wierzchu, to dominuje półkula prawa.
Jeżeli dominuje półkula lewa to jest się bardziej analitycznym, logicznie myślącym, bardziej
dopasowującym rzeczywistość do siebie niż siebie do rzeczywistości.
Jeżeli dominuje półkula prawa to jest się bardziej globalnym, artystycznym, bardziej dopasowujemy się do
kontekstu w którym jesteśmy.