MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Jerzy Giemza
Wykonywanie obróbki blach i profili
721[02].Z1.02
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Bożena Kuligowska
mgr inż. Andrzej Zych
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Jerzy Giemza
Konsultacja:
mgr inż. Bożena Kuligowska
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 721[02].Z1.02.
 Wykonywanie obróbki blach i profili , zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu monter kadłubów okrętowych.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 11
5.1. Składowanie blach i profili 11
5.1.1. Ćwiczenia 11
5.2. Obróbka wstępna materiałów hutniczych 13
5.2.1. Ćwiczenia 13
5.3. Metody i techniki cięcia blach, profili i rur 14
5.3.1. Ćwiczenia 14
5.4. Metody i techniki gięcia blach, profili i rur 19
5.4.1. Ćwiczenia 19
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 22
7. Literatura 36
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie monter kadłubów okrętowych.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne,
- wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności
praktycznych,
- ewaluację osiągnięć ucznia w postaci 2 testów wielokrotnego wyboru.
- wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.
Poradnik zawiera materiał nauczania składający się z 4 tematów, są to: Składowanie blach
i profili, Obróbka wstępna materiałów hutniczych, Metody i techniki cięcia blach i profili,
Metody i techniki gięcia blach i profili.
Treści zawarte w temacie  Składowanie blach i profili pomogą uczniowi zapoznać się ze
składowaniem, znakowaniem i przygotowaniem blach oraz profili hutniczych do kolejnych
operacji.
Treści zawarte w temacie  Obróbka wstępna materiałów hutniczych pomogą uczniowi
zapoznać się z metodami oraz oprzyrządowaniem jakie stosowane jest podczas obróbki
wstępnej. Ponadto zapozna się ze środkami transportu stosowanymi podczas obróbki
wstępnej.
Treści zawarte w temacie  Metody i techniki cięcia blach i profili pomogą uczniowi
poznać metody i sposoby cięcia blach, profili i rur.
Treści zawarte w temacie  Metody i techniki gięcia blach i profili pomogą uczniowi
zapoznać się metodami gięcia blach, profili i rur.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem:
- dyskusji dydaktycznych,
- pokazu z objaśnieniem,
- pogadanki,
- ćwiczeń.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej
pracy uczniów do pracy zespołowej.
W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel może
posłużyć się zamieszczonymi w rozdziale 6 testami.
W testach wielokrotnego wyboru zamieszczono:
- plany testu w formie tabelarycznej,
- punktację zadań,
- propozycję norm wymagań,
- instrukcjÄ™ dla nauczyciela,
- instrukcjÄ™ dla ucznia,
- karty odpowiedzi,
- zestawy zadań testowych.
Poniżej przedstawiono miejsce tej jednostki modułowej w strukturze całego modułu:
Technologia wykonywania kadłuba okrętowego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
721[02].Z1
Technologia budowy kadłuba
okrętowego
721[02].Z1.01
Trasowanie blach i profili
721[02].Z1.02
Wykonywanie obróbki blach
i profili
721[02].Z1.03
Wykonywanie prefabrykacji sekcji
kadłuba
721[02].Z1.04
Montowanie kadłuba statku
721[02].Z1.05 721[02].Z1.06
Montowanie elementów Przygotowanie statku i pochylni
zbrojenia kadłuba do wodowania
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- charakteryzować strukturę stoczni produkcyjnej,
- określać zadania poszczególnych wydziałów stoczni,
- określać etapy procesu technologicznego budowy kadłuba statku,
- określać zadania traserni,
- porównywać trasowanie klasyczne, optyczne i numeryczne,
- określać znaki i symbole traserskie,
- stosować szablony,
- trasować płaty proste z naniesieniem linii kontrolnych i bazowych,
- trasować proste sekcje płaskie,
- posługiwać się narzędziami traserskimi,
- posługiwać się sprzętem pomiarowym w trakcie trasowania,
- sprawdzać jakość wykonanej pracy,
- korzystać z dokumentacji technicznej,
- stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy podczas trasowania i obróbki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- określić warunki składowania blach, profili i rur,
- scharakteryzować proces obróbki wstępnej materiałów hutniczych,
- scharakteryzować proces obróbki blach,
- scharakteryzować proces obróbki profili,
- scharakteryzować proces obróbki rur,
- dobrać techniki obróbki blach,
- dobrać sposób obróbki profili i rur,
- zastosować narzędzia do cięcia gazowego,
- zastosować narzędzia do ukosowania krawędzi,
- dobrać i zastosować narzędzia do gięcia blach, profili i rur,
- wykonać cięcie blach, profili i rur,
- wykonać gięcie blach, profili i rur,
- skorzystać z dokumentacji technicznej,
- stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony
środowiska podczas wykonywania pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: Monter kadłubów okrętowych 721[02]
Moduł: Technologia budowy kadłuba okrętowego 721[02].Z1
Jednostka modułowa: Wykonywanie obróbki blach i profili 721[02].Z1.02
Temat : Obróbka wstępna materiałów hutniczych.
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności definiowania i podporządkowywania czynności do
poszczególnych etapów obróbki.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- dopasować czynność z rodzajem obróbki,
- charakteryzować etapy obróbki.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenie praktyczne,
 pogadanka,
 dyskusja.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna.
Czas: 4 godziny dydaktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura z rozdziału 7.
Przebieg zajęć:
1. Instruktaż wstępny:
- sprawdzenie obecności,
- sprawdzenie samopoczucia uczniów,
- przedstawienie przebiegu zajęć,
- podanie kryteriów ocen.
2. Instruktaż bieżący:
- praca z poradnikiem
- nadzorowanie pracy uczniów z poradnikiem,
Wykonanie ćwiczenia 2 z części 4.2.3 poradnika dla ucznia:
- udzielanie dodatkowych wyjaśnień i wydawanie dodatkowych poleceń,
- sprawdzenie, czy uczniowie wypełnili tabelę,
- omówienie ćwiczenia, wskazanie błędów i ich omówienie.
3. Instruktaż końcowy:
- podsumowanie zajęć,
- wskazanie na najlepiej wykonane ćwiczenia,
- omówienie ćwiczeń wykonanych przez wszystkich uczniów,
- zwrócenie uwagi na błędy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
- przeprowadzenie pogadanki na temat etapów obróbki profili,
- ocena pracy uczniów.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
- poprzez przeprowadzenie pogadanki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: Monter kadłubów okrętowych 721[02]
Moduł: Technologia budowy kadłuba okrętowego 721[02].Z1
Jednostka modułowa: Wykonywanie obróbki blach i profili 721[02].Z1.02
Temat: Metody i techniki gięcia blach, profili i rur.
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności gięcia blach profili na podstawie otrzymanej
dokumentacji.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- odczytać dokumentację technologiczną,
- przygotować stanowisko pracy,
- dokonać właściwego doboru narzędzi,
- dobrać materiał,
- dokonać samokontroli i samooceny.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenie praktyczne,
 omówienie ćwiczenia.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna.
Czas: 4 godziny dydaktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- dokumentacja technologiczna,
- rury o różnych średnicach,
- narzędzia traserskie,
- narzędzia pomiarowe,
- poradnik dla ucznia.
Przebieg zajęć:
1. Instruktaż wstępny:
- sprawdzenie obecności,
- sprawdzenie samopoczucia uczniów,
- instruktaż bhp,
- przedstawienie przebiegu zajęć,
- podanie kryteriów ocen.
2. Instruktaż bieżący:
Praca z dokumentacjÄ… technologicznÄ…
- nadzorowanie pracy uczniów z szczególnym uwzględnienie przestrzegania przepisów
bhp.
Wykonanie ćwiczenia 3 z części 4.4.3 poradnika dla ucznia:
- sprawdzenie, czy uczniowie poprawnie dobrali materiał do ćwiczenia,
- udzielanie dodatkowych wyjaśnień i wydawanie dodatkowych poleceń,
- omówienie ćwiczenia, wskazanie na błędy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
4. Instruktaż końcowy:
- podsumowanie zajęć,
- omówienie ćwiczeń wykonanych przez wszystkich uczniów,
- zwrócenie uwagi na błędy,
- ocena pracy uczniów.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
- poprzez ocenę efektów ćwiczenia,
- poprzez przeprowadzenie omówienia ćwiczenia przez uczniów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
5. ĆWICZENIA
5.1. Składowanie blach i profili
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Porównaj sposoby składowania blach i profili hutniczych.
Wskazówki do realizacji
Zaleca się, aby ćwiczenie wykonywane było samodzielnie. Szczególną uwagę należy
zwrócić na umiejętność stosowania poprawnej nomenklatury stoczniowej. Podczas
wykonywania ćwiczenia nauczyciel powinien udzielać dodatkowych informacji dotyczących
składowania blach i profili.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wpisać w tabelę sposoby składowania blach i profili,
2) opisać sposób składowania blach i profili,
3) przedstawić w sposób graficzny składowanie blach i profili,
4) podać korzyści i cechy negatywne składowania blach i profili,
5) porównać wypełnioną tabelę z tabelami kolegów.
sposób Opis
składowania sposobu Przedstaw na Podaj korzyści Podaj cechy
składowania rysunku negatywne
charakterystyka
Składowanie blach
w sterty
Składowanie blach
w stojakach
Składowanie profili
hutniczych
w stojakach
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie przedmiotowe,
- pogadanka.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia,
- literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Wyszukaj dostawców materiałów i wyrobów dla przemysłu stoczniowego.
Wskazówki do realizacji
Zaleca się, aby ćwiczenie wykonywane było samodzielnie. Szczególną uwagę należy
zwrócić na umiejętność korzystania z informacji zawartych w dostępnej literaturze branżowej,
Internecie, poradniku dla ucznia i literaturze podanej w poradniku. Podczas wykonywania
ćwiczenia nauczyciel powinien udzielać dodatkowych informacji dotyczących organizacji pionu
technicznego stoczni.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zidentyfikować na podstawie otrzymanego od nauczyciela zestawu materiałowego
wskazane materiały i wyroby przeznaczone do budowy statku,
2) korzystając z różnych z
ródeł informacji odszukać po dwóch dostawców każdego z tych
materiałów lub wyrobów,
3) przygotować prezentację z wykorzystaniem komputera i projektora,
4) dokonać prezentacji na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne,
- pogadanka.
Åšrodki dydaktyczne:
- zestawy materiałów,
- komputer z dostępem do Internetu,
- katalogi, informatory i pisma branżowe,
- zeszyt przedmiotowy, poradnik i przybory piśmienne,
- poradnik dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
5.2. Obróbka wstępna materiałów hutniczych
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przedstaw kolejność operacji w obróbce wstępnej blach.
Wskazówki do realizacji
Szczególną uwagę należy zwrócić na umiejętność określania kolejności operacji podczas
wstępnej obróbki blach. Przy podsumowaniu zajęć można wykorzystać dyskusję oraz
pogadankÄ™.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) ustalić rodzaje operacji,
2) wpisać w tabelę nazwę operacji,
3) wpisać w tabelę sposób wykonania operacji,
4) wpisać w tabelę oczekiwane efekty.
Nazwa operacji Sposób wykonania operacji Oczekiwane efekty
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne,
- pogadanka.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia,
- literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5.3. Metody i techniki cięcia blach, profili, rur
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj ukosowanie blach i profili hutniczych.
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie ma na celu kształtowanie umiejętności praktycznych uczniów. Ćwiczenie
powinno być wykonane samodzielnie przez każdego ucznia. Na zakończenie zaleca się
przeprowadzenie pogadanki, aby ocenić efekty ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z dokumentacją,
2) przygotować stanowisko pracy,
3) przygotować sprzęt i materiały do cięcia blach i profili,
4) przystąpić do wykonania ukosowania,
5) sprawdzić prawidłowość wykonania z dokumentacją.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne,
- pogadanka.
Åšrodki dydaktyczne:
- dokumentacja technologiczna,
- palnik gazowy, butle z gazami technicznymi,
- materiał przeznaczony do ukosowania,
- poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Określ przyczyny wad powstałych w procesie cięcia.
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie ma na celu kształtowanie umiejętności określania przyczyn i rozpoznawania
wad powstałych w procesie cięcia. Ćwiczenie powinno być wykonane samodzielnie przez
każdego ucznia. Na zakończenie zaleca się przeprowadzenie pogadanki, aby ocenić efekty
ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wpisać do tabeli rodzaj cięcia,
2) określić i wpisać do tabeli rodzaj wady,
3) wpisać przyczynę powstania wady,
4) porównać swoją tabelę z tabelami kolegów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Rodzaj
Rodzaj cięcia Rodzaj wady Przyczyna powstania
sprzętu
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne,
- pogadanka.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia,
- literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 3
Określ rodzaj wady powstałej w procesie cięcia oraz sposób jej usunięcia.
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie ma na celu kształtowanie umiejętności rozpoznawania i usuwania wad
powstałych podczas cięcia. Ćwiczenie powinno być wykonane samodzielnie przez każdego
ucznia. Na zakończenie zaleca się przeprowadzenie pogadanki, aby ocenić efekty ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wpisać do tabeli rodzaj cięcia,
2) określić i wpisać do tabeli rodzaj wady,
3) wpisać sposób usunięcia wady,
4) porównać swoją tabelę z tabelami kolegów.
Rodzaj
Rodzaj cięcia Rodzaj wady Sposób usunięcia wady
sprzętu
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne,
- pogadanka.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia,
- literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 4
Wykonaj cięcie blachy na pas obłowy na podstawie otrzymanej dokumentacji.
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie ma na celu kształtowanie umiejętności praktycznych uczniów. Ćwiczenie
powinno być wykonane samodzielnie przez każdego ucznia. Na zakończenie zaleca się
przeprowadzenie pogadanki, aby ocenić efekty ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) pobrać dokumentację od nauczyciela,
2) wybrać odpowiednią blachę,
3) nanieść odpowiednie znaki traserskie zgodnie z rysunkiem,
4) wykonać cięcie,
5) dokonać samokontroli,
6) zgłosić nauczycielowi wykonanie ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne,
- pogadanka.
Åšrodki dydaktyczne:
- dokumentacja technologiczna,
- blachy o różnych wymiarach i grubościach,
- narzędzia traserskie,
- narzędzia pomiarowe,
- poradnik dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Ćwiczenie 5
Wykonaj cięcie i ukosowanie profili za pomocą palnika gazowego na podstawie rysunku.
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie ma na celu kształtowanie umiejętności praktycznych uczniów. Ćwiczenie
powinno być wykonane samodzielnie przez każdego ucznia. Na zakończenie zaleca się
przeprowadzenie pogadanki, aby ocenić efekty ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) pobrać rysunek od nauczyciela,
2) wybrać odpowiedni profil,
3) nanieść odpowiednie znaki traserskie zgodnie z rysunkiem,
4) przygotować sprzęt do cięcia,
5) wykonać cięcie,
6) dokonać samokontroli,
7) zgłosić nauczycielowi wykonanie ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne,
- pogadanka.
Åšrodki dydaktyczne:
- dokumentacja technologiczna,
- profile o różnych wymiarach i grubościach,
- narzędzia traserskie,
- sprzęt do cięcia gazowego,
- narzędzia pomiarowe,
- poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 6
Wykonaj cięcie na gilotynie węzłówki zgodnie z otrzymanym rysunkiem.
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie ma na celu kształtowanie umiejętności praktycznych uczniów. Ćwiczenie
powinno być wykonane samodzielnie przez każdego ucznia. Na zakończenie zaleca się
przeprowadzenie pogadanki, aby ocenić efekty ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) pobrać od nauczyciela rysunek węzłówki,
2) wybrać odpowiednią blachę,
3) wytrasować,
4) przygotować gilotynę,
5) wykonać cięcie,
6) sprawdzić prawidłowość wykonania detalu,
7) zgłosić wykonanie ćwiczenia nauczycielowi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne,
- pogadanka.
Åšrodki dydaktyczne:
- dokumentacja technologiczna,
- blachy o różnych wymiarach i grubościach,
- narzędzia traserskie,
- gilotyna,
- narzędzia pomiarowe,
- poradnik dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
5.4. Metody i techniki gięcia blach, profili, rur
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj szynę stalową z blachy o grubości 1,5 mm do podkładek ceramicznych na
podstawie rysunku.
20
750
25
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie praktyczne. Zaleca się, aby ćwiczenie wykonywano indywidualnie. Szczególną
uwagę należy zwrócić na przestrzeganie warunków bhp.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
2) przygotować odpowiednie paski blachy,
3) przygotować prasę,
4) przygotować szablon do kontroli gięcia,
5) sprawdzić wykonaną szynę z dokumentacją.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- dokumentacja warsztatowa,
- prasa hydrauliczna,
- narzędzia do trasowania,
- nożyce do cięcia blachy,
- szablon (wkładka ceramiczna),
- poradnik dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
7,5
Ćwiczenie 2
Określ przyczyny wad powstałych w procesie gięcia blach na walcach oraz blach i profili
hutniczych na prasach.
Wskazówki do realizacji
Zaleca się aby ćwiczenie było wykonywane samodzielnie. Ma na celu utrwalenie
wiadomości zawartych w Poradniku dla ucznia dotyczących podstawowych wad powstałych
podczas gięcia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wpisać do tabeli rodzaje gięcia,
2) korzystając z poradnika i dostępnej literatury wpisać w tabelę typ urządzenia,
3) określić rodzaj wady,
4) określić sposób jej usunięcia (zapobieżenia),
5) porównać ćwiczenie z kolegami.
Rodzaj gięcia Charakterystyka Wady które mogą Sposób usunięcia
urządzenia do gięcia wystąpić wady
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne,
- pogadanka.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia,
- literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 3
Wykonaj gięcie blachy pasa obłowego na podstawie otrzymanej dokumentacji.
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie ma na celu kształtowanie umiejętności praktycznych uczniów. Ćwiczenie
powinno być wykonane samodzielnie przez każdego ucznia. Na zakończenie zaleca się
przeprowadzenie pogadanki, aby ocenić efekty ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
 Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) pobrać dokumentację od nauczyciela,
2) wybrać odpowiednią blachę,
3) nanieść odpowiednie znaki traserskie zgodnie z rysunkiem,
4) wykonać gięcie,
5) dokonać samokontroli,
6) zgłosić nauczycielowi wykonanie ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne,
- pogadanka.
Åšrodki dydaktyczne:
- dokumentacja technologiczna,
- blachy o różnych wymiarach i grubościach,
- narzędzia traserskie,
- narzędzia pomiarowe,
- poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 4
Wykonaj gięcie kątownika łebkowego zgodnie z otrzymanym rysunkiem.
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie ma na celu kształtowanie umiejętności praktycznych uczniów. Ćwiczenie
powinno być wykonane samodzielnie przez każdego ucznia. Na zakończenie zaleca się
przeprowadzenie pogadanki, aby ocenić efekty ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) pobrać dokumentację od nauczyciela,
2) wybrać odpowiedni profil,
3) nanieść odpowiednie znaki traserskie zgodnie z rysunkiem,
4) wybrać przyrządy do gięcia,
5) wykonać gięcie,
6) dokonać samokontroli,
7) zgłosić nauczycielowi wykonanie ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne,
- pogadanka.
Åšrodki dydaktyczne:
- dokumentacja technologiczna,
- profile o różnych wymiarach i grubościach,
- narzędzia traserskie,
- maszyny i urządzenia do gięcia,
- narzędzia pomiarowe,
- poradnik dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Wykonywanie obróbki blach i
profili
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 2, 3, 4, 6, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 17, sÄ… z poziomu podstawowego,
- zadania 1, 7, 16, 18, 19, 20 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 13 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 19 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. b, 3. b, 4. b, 5. a, 6. d, 7. b, 8. a, 9. c, 10. a, 11. c,
12. a, 13. c, 14, c, 15. b, 16. a, 17. a, 18. a, 19. b, 20. b.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1 Określić przyczyny powstania zgorzeliny C PP c
Określić metody usuwania nierówności blach
2 C P b
3 Określić metody ręcznego przecinania rur C P b
Określić konieczność umieszczenia wieży
4 C P b
traserskiej na CWOB
Określić zjawiska występujące w czasie
5 C P a
sezonowania blach
Określić na podstawie środka transportowego
6 najkorzystniejsze ułożenie blach na placu C P d
składowym
Wskazać rodzaj materiału wykorzystywanego do
7 C PP b
śrutowania
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Określić konieczność podgrzewania blach na
8 C P a
CWOB
Określić podstawowy środek transportowy na
9 B P c
CWOB
Określić sposoby ręcznego gięcia rur
10 B P a
11 Wskazać wady występujące podczas cięcia B P c
12 Określić sposoby cięcia gazowego blach i profili B P a
13 Określić sposoby cięcia gazowego rur C P c
14 Określić sposób gięcia profili B P c
15 Określić sposób gięcia rur na gorąco B P b
Wskazać sposób otrzymywania odpowiednich
16 C PP a
zagięć
Określić sposób otrzymywania złożonych
17 B P a
kształtów podczas gięcia blach
Wskazać dokładność wykonania rysunków do
18 C PP a
trasowania
19 Wskazać sposób uplastycznienia rur D PP b
20 Określić sposoby sprawdzania gięcia profili C PP b
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
5. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
6. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony na
udzielanie odpowiedzi.
7. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.
8. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
9. Sprawdz
wyniki.
10. Przeprowadz
analizę uzyskanych wyników sprawdzianu.
11. Opracuj wnioski do dalszego postępowania.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
5. W przypadku odpowiedzi zbliżonych wybierz tę, która wydaje ci się najlepsza.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie na
póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 60 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Zgorzelina jest powłoką powstałą w wyniku
a) działania warunków atmosferycznych.
b) gwałtownego schładzania blachy.
c) walcowania na gorÄ…co.
d) wyżarzania i walcowania na zimno.
2. Prostowanie blach na CWOB ma na celu
a) usunięcie naprężeń hartowniczych.
b) usunięcie nierówności na blachach, powstałych wskutek nierównomiernego stygnięcia
po walcowaniu i odkształceń powstałych w czasie transportu i przeładunku.
c) usunięciu wypaczeń powstałych podczas hartowania.
d) usunięciu wypaczeń powstałych podczas ulepszania cieplno-chemicznego.
3. Do przecinania ręcznego rur o małych średnicach stosujemy
a) ręczne piły łańcuchowe.
b) przecinaki rolkowe.
c) przecinak.
d) palnik propan-butanowy.
4. Wieża traserska na CWOB występuje podczas trasowania
a) klasycznego.
b) optycznego.
c) numerycznego.
d) wcale nie występuje.
5. W czasie sezonowania blach występuje:
a) naturalne oczyszczanie pod wpływem działania warunków atmosferycznych.
b) ustępowanie naprężeń.
c) naturalne prostowanie blachy.
d) zwiększenie naprężeń wewnętrznych blachy.
6. Przy uchwytach magnetycznych suwnicy bramowej najlepsze ułożenie blach na placu
składowym to
a) stosy.
b) stojaki.
c) sztaple.
d) sterty.
7. Do śrutowania używamy:
a) kulek stalowych o średnicy 1 mm.
b) drutu stalowego o średnicy 1 mm.
c) ziaren krzemienia o frakcji 1.
d) kulek stalowych o średnicy 0,15 mm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
8. Podgrzewanie blach na CWOB ma na celu
a) przygotowanie powierzchni blachy do odzendrzania.
b) usunięcie naprężeń powstałych podczas sezonowania.
c) usunięcie naprężeń walcowniczych.
d) przygotowanie blachy do malowania.
9. Podstawowym środkiem transportowym na CWOB jest
a) wózek samowyładowczy.
b) przenośnik taśmowy.
c) suwnica bramowa.
d) przenośnik rolkowy.
10. Na ręcznym urządzeniu do gięcia rur można wyginać rury do średnicy
a) 32 mm.
b) 25 mm.
c) 50 mm.
d) 45 mm.
11. Odkształcenia brzegów blach występują podczas cięcia
a) plazmÄ….
b) palnikiem.
c) gilotynÄ….
d) automatem spawalniczym.
12. Cięcie plazmą wykonuje się
a) w basenie z wodÄ….
b) specjalnych odizolowanych pomieszczeniach.
c) na ruszcie bezpośrednio w hali.
d) na wolnej przestrzeni.
13. Cięcie gazowe rur wykonujemy dla rur od średnicy
a) 200 mm.
b) 150 mm.
c) 100 mm.
d) 250 mm.
14. Na bokserkach hydraulicznych wykonujemy gięcie
a) profili na gorÄ…co.
b) blach do grubości 10 mm.
c) profili na zimno.
d) blach na gorąco do grubości 15 mm.
15. Podczas gięcia rur na gorąco rury wypełniamy je
a) piaskiem z dużym dodatkiem tlenków aluminium i tlenków żelaza.
b) piaskiem gruboziarnistym o średnicy ziaren 1 2 mm.
c) piaskiem drobnoziarnistym rzecznym.
d) żużlem wielkopiecowym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
16. Kryzowanie to
a) zaginanie krawędzi pod kątem 45o.
b) odsadzanie krawędzi.
c) wyginanie denników
d) zaginanie krawędzi pod kątem prostym
17. Prasy do blach służą do
a) gięcia w jednej płaszczyz
nie.
b) wykonywania krzywizn o złożonych kształtach.
c) gięcia tylko określonych kształtów.
d) gięcia blach pod kątem prostym.
18. Dokładność cięcia mechanicznego blach na gilotynie wynosi
a) Ä… 1 mm.
b) Ä… 0,1 mm.
c) Ä… 1,5 2,0 mm.
d) Ä… 0,5 mm.
19. Wyżarzanie rur stalowych i miedzioniklowych o grubości ścianek powyżej 2,5 mm ma na
celu
a) usunięcie naprężeń wewnętrznych.
b) podniesienie plastyczności.
c) lepsze wykorzystanie sprzętu.
d) zwiększenie dokładności gięcia.
20. Sprawdzenie prawidłowości gięcia profilu wykonuje się poprzez
a) stopniowe gięcie i dokonywanie pomiarów.
b) stopniowe gięcie sprawdzanie za pomocą szablonu.
c) jednorazowe gięcie na szablonie.
d) wykorzystując numeryczne sterowanie giętarką.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Wykonanie obróbki blach i profili
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Wykonywanie obróbki blach i
profili 
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania, 1, 2, 3, 4, 7, 8, 10, 11, 13, 15, 17, 19, 20 sÄ… z poziomu podstawowego,
- zadania 5, 6, 9, 12, 14, 16, 18 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt.
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 13 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 19 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. d, 3. a, 4. b, 5. d, 6. b, 7. c, 8. a, 9. c, 10. a, 11. b,
12. c, 13. c, 14. c, 15. c, 16. b, 17. d, 18. b, 19. d, 20. d.
Plan testu
Nr Kategoria Poziom Poprawna
Cel operacyjny
zad. celu wymagań odpowiedz

(mierzone osiągnięcia ucznia)
1 Określić naturalne sposoby czyszczenia blach B P b
2 Określić skrót charakteryzujący wydział stoczni C P d
3 Dobrać maszyny do cięcia C P a
4 Określić sposoby usuwania zanieczyszczeń B P b
5 Określić dokładność wykonania cięcia D PP d
6 Podać zakres temperatur podczas cięcia C PP b
7 Określić podstawowy środek transportowy na
B P c
CWOB
8 Określić grubości blach podczas cięcia
C P a
krzywoliniowego
9 Powiązać ręczne narzędzia do cięcia z grubością
C PP c
przecinanego elementu
10 Określić sposób otrzymywania złożonych
C P a
kształtów podczas gięcia blach
11 Wskazać sposoby sprawdzenia kształtów
C P b
podczas gięcia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
12 Wskazać sposoby zachowania kształtu rur
D PP c
podczas gięcia
13 Wskazać na konieczność przestrzegania norm C P c
14 Określić metody podgrzewania rur C PP c
15 Rozróżnić sposoby gięcia rur C P c
16 Wskazać sposób uplastycznienia rur D PP b
17 Wskazać przyrządy do gięcia blach D P d
18 Rozróżnić narzędzia do podgrzewania rur D PP b
19 Dobrać narzędzia do przecinania C P d
20 Rozróżnić przyrządy do cięcia gazowego C P d
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
5. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
6. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony na
udzielanie odpowiedzi.
7. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.
8. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
9. Sprawdz
wyniki.
10. Przeprowadz
analizę uzyskanych wyników sprawdzianu.
11. Opracuj wnioski do dalszego postępowania.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
5. W przypadku odpowiedzi zbliżonych wybierz tę, która wydaje ci się najlepsza.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie na
póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 60 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Naturalne oczyszczanie blach z zendry występuje podczas
a) walcowania blach na gorÄ…co.
b) sezonowania blach.
c) śrutowania.
d) piaskowania.
2. Skrót CWOB oznacza
a) centralne warsztaty obróbki blachy.
b) centrum wspomagania oddziałami budowlanymi.
c) ciąg wykonawczy obróbki blachy.
d) ciąg wstępnej obróbki blach.
3. Maszyny portalowe do cięcia blach wykonują cięcie
a) prostoliniowe.
b) krzywoliniowe.
c) według szablonów.
d) tylko do ukosowania blach.
4. Zadaniem śrutowania jest
a) zapobiegać powstawaniu korozji.
b) oczyszczenie blach z zendry.
c) oczyszczenie blach z farby zabezpieczajÄ…cej.
d) usunięcie naprężeń.
5. Precyzja cięcia laserem wynosi
a) 0,01 mm.
b) 1 mm.
c) 0,2 mm.
d) 0,1 mm.
6. Plazma podczas cięcia blach może osiągać temperaturę
a) 2000°C.
b) 20000°C.
c) 4000°C.
d) 12000°C.
7. Suwnice z chwytakami magnetycznymi lub próżniowymi zaliczamy do
a) środków transportu pionowego.
b) środków transportu poziomego.
c) środków transportu pionowego i poziomego.
d) nie są środkami transportu.
8. Urządzenia do cięcia krzywoliniowego przecinają blachy o grubościach
a) 3÷100 mm.
b) 10÷100 mm.
c) 5÷150 mm.
d) 3÷500 mm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
9. Ręczne piły nożowe z napędem pneumatycznym służą do
a) przecinania blach o grubości do 10 mm.
b) przecinania profili.
c) przecinania rur o średnicy do 150 mm.
d) przecinania blach o grubości do 5 mm.
10. Do gięcia przestrzennego blach wykorzystujemy
a) szablony skrzynkowe.
b) szablony listewkowe.
c) szablony płaskie.
d) makiety.
11. Sprawdzenie prawidłowości gięcia profilu wykonuje się
a) stopniowe gięcie i dokonywanie pomiarów.
b) stopniowe gięcie sprawdzanie za pomocą szablonu.
c) jednorazowe gięcie na szablonie.
d) wykorzystując numeryczne sterowanie giętarką.
12. Trzpień kalibrujący ma na celu
a) zachować promień gięcia rury.
b) ustalić promień gięcia.
c) zapobiec spłaszczeniu rury podczas gięcia.
d) powiększyć średnicę rury podczas gięcia.
13. Wypełnienie rury żwirkiem o wilgotności powyżej dopuszczalnej normami podczas gięcia
na gorÄ…co spowoduje
a) wypaczenie rury.
b) rozkalibrowanie rury.
c) wysadzenie korków zamykających otwory rury.
d) korozję wewnętrzną rury.
14. Rurę giętą na gorąco podgrzewamy
a) w piecach gazowych na całej długości.
b) piecach komorowych tylko część zaginaną.
c) palnikami gazowymi w miejscu gięcia .
d) w piecach elektrycznych na całej długości.
15. Gięcie rur o średnicy do 32 mm możemy wykonać:
a) tłoczeniem na gorąco.
b) walcowaniem na gorÄ…co.
c) ręcznie na zimno.
d) na gorÄ…co na prasie.
16. Wyżarzanie rur stalowych i miedzioniklowych o grubości ścianek powyżej 2,5 mm ma na
celu
a) usunięcie naprężeń wewnętrznych.
b) podniesienie plastyczności.
c) lepsze wykorzystanie sprzętu.
d) zwiększenie dokładności gięcia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
17. Do gięcia blach na prasach stosuje się
a) matryce.
b) stemple.
c) matryce i kowadła.
d) matryce i stemple.
18. Na rysunku przedstawiono
a) przecinanie rury.
b) podgrzewanie rury do gięcia.
c) wyżarzanie rury.
d) spawanie rury.
19. Do przecinania rur o średnicach powyżej 100 mm stosujemy:
a) piłki ręczne.
b) przecinaki trzyrolkowe.
c) przecinaki jarzmowe.
d) palniki gazowe.
20. Schemat przedstawia:
a) spawanie czołowe rur.
b) spawanie czołowe blach.
c) przecinanie plazmÄ….
d) przecinanie tlenem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Wykonanie obróbki blach i profili
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
7. LITERATURA
1. Doerffer J.: Technologia budowy kadłubów okrętowych. Wydawnictwo Morskie,
Gdańsk 1969
2. Doerffer J.: Technologia remontu kadłubów okrętowych. Wydawnictwo Morskie,
Gdańsk 1966
3. Palasik L.: Monter kadłubowy. Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1969
4. Szarejko J.: Poradnik ślusarza okrętowego. Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1977
5. Szarejko J. Roguski R.: Zarys budowy okrętów. Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1974
6. Instrukcje stoczniowe
7. Szarejko J. Technologia rurociągów okrętowych. Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1968
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36