www.imp.lodz.pl
PODSTAWY FIZJOLOGII
PODSTAWY FIZJOLOGII
PODSTAWY FIZJOLOGII
PRACY
PRACY
PRACY
Doc. dr hab. n. med. Alicja Bortkiewicz,
Kierownik Zakładu Fizjologii Pracy i Ergonomii
Instytutu Medycyny Pracy
Co to jest fizjologia pracy?
Nauka o pracującym człowieku, zarówno w aspekcie
funkcjonowania organizmu w ró\
nych warunkach
środowiska jak i w pojęciu jego struktury
psychicznej i związków z otoczeniem
Fizjologia pracy i psychologia pracy uzupełniają się
wzajemnie i trudno czasami traktować te dwie
dziedziny nauki oddzielnie
FIZJOLOGIA PRACY
Nowa encyklopedia powszechna PWN � Wydawnictwo Naukowe PWN SA
FIZJOLOGIA PRACY, gałąz
fizjologii, badająca wpływ pracy na
człowieka; do zakresu zainteresowań f.p. nale\
y wpływ
dynamicznej i statycznej pracy fizycznej oraz monotypii
ruchowej na zdrowie człowieka; f.p. bada zarówno skutki
przecią\
enia, jak i niedocią\
enia pracą; jest elementem
medycyny pracy oraz ergonomii.
Fizjologia pracy
Fizjologia+praca
Od czasu powstania koncepcji homeostazy fizjologia
stała się nauką o mechanizmach utrzymujących stałość
środowiska wewnętrznego w warunkach działania
czynników zewnętrznych
Homeostaza-właściwość utrzymywania przez organizm
stałości środowiska wewnętrznego (Walter Cannon-
amerykański fizjolog). Warunkuje prawidłowy przebieg
procesów biochemicznych i enzymatycznych istotnych
dla zachowania zdrowia i \
ycia.
Fizjologia+praca
Praca = siła x przesunięcie
Ta fizyczna definicja nie odpowiada pracy w
rozumieniu fizjologii pracy
Praca (w rozumieniu stosowanym w fizjologii
pracy) to ka\
da czynność ludzka wykonywana
zawodowo, prowadząca do wytworzenia produktu
Fizjologia pracy to nie tylko fizjologia pracy
mięśni, procesów krą\
enia, przemiany materii,
ale tak\
e fizjologiczne podło\
e wszystkich
procesów zachodzących w organizmie biorących
udział w wykonywaniu pracy (w tym tak\
e
procesów myślowych)
Fizjologia pracy jest nauką młodą, zaczęła
się rozwijać pod koniec XIX w.
Amerykański in\
ynier, Frederick W. Taylor
jako pierwszy zwrócił uwagę na istotne
znaczenie racjonalnego wykorzystania
mo\
liwości ludzkich w procesie pracy, nie
tylko ze względów społecznych, ale tak\
e
ekonomicznych (Scientific Management)
Próbował on zoptymalizować wielkość
(powierzchnię) łopaty w zale\
ności od typu
materiału przesypywanego - lekkiego czy
cię\
kiego, tak \
eby zawsze obcią\
enie wynosiło
około 6-8 kg.
Z perspektywy czasu mo\
e się to wydawać nic nie
znaczącym faktem, był to jednak początek
naukowych rozwa\
ań nad dostosowaniem pracy do
mo\
liwości człowieka.
Kontynuatorzy idei Taylora:
Ludwig i Rubner  Niemcy (stworzyli w 1913r.
Instytut Fizjologii Pracy im. Cesarza
Wilhelma, przekształcony w Instytut
Fizjologii Pracy im. Maxa Plancka w
Dortmundzie
Marey i Amare- Francja
Johannson i Tigerstedt  Szwecja, Prowadzili
badania laboratoryjne (przede wszystkim na
zwierzętach) i stworzyli podstawy
współczesnej fizjologii pracy
Kontynuatorzy idei Taylora:
Gunther Lehmann-wieloletni dyrektor
Instytutu Fizjologii Pracy im. Maxa Plancka
w Dortmundzie, twórca podręcznika p.t.
 Praktyczna fizjologia pracy
Obecnie w większości krajów w Europie i
na świecie są instytuty naukowo-
badawcze, w których prowadzone są
badania z zakresu fizjologii pracy i
ergonomii oraz działają krajowe i
międzynarodowe organizacje i
towarzystwa naukowe zajmujące się
problemami ergonomii, fizjologii pracy i
medycyny pracy
WHO
ILO (MOP)
Finnish Institute of Occupational Health (Finlandia)
National Institute of of Occupational Healt (Dania)
Nordic Institute of Advanced Training in Occupational
Health
Health and Safety Executive (Anglia)
IOSH Institution of Occupational Safety and Health
(Anglia)
European Foundation for the Improvement of Living and
Working Conditions
OSHA (U.S. Department of Labor)
NIOSH  National Institute of Occupational Safety
and Health (USA)
NIEHS  The National Institute of Environmental
Health Sciences (USA)
CCOHS  Canadian Centre for Occupational Health
and Safety
SafetyLine (Australia)
ICOH (International Commission on Occupational
Health
International Occupational Hygiene Association
(IOHA)
International Ergonomics Association (IEA)
European Science Foundation
Instytuty Medycyny Pracy (A
ódz
, Sosnowiec, Lublin)
CIOP - Centralny Instytut Ochrony Pracy
Rada Ochrony Pracy
Polskie Towarzystwo Medycyny Pracy
Towarzystwo Higienistów Polskich
Polskie Towarzystwo Ergonomiczne
W Polsce póz
niej ni\
w innych krajach rozwinęła
się fizjologia stosowana, w tym fizjologia pracy i
fizjologia sportu. Pierwszy podręcznik z tej
dziedziny pt.  Zarys fizjologii pracy przygotował
w roku 1965 profesor fizjologii pracy i medycyny
pracy Włodzimierz Missiuro (1892-1967), który
zajmował się przede wszystkim fizjologią wysiłków
fizycznych.
Kontynuatorem tego kierunku badań był profesor
Stanisław Kozłowski, autor podręcznika:  Zarys
fizjologii klinicznej oraz  Granice przystosowania
Celem fizjologii pracy jest poznanie
warunków w jakich praca powinna być
wykonywana, by nie prowadziła do
niepotrzebnego wysiłku i zmęczenia, a w
konsekwencji do powstania negatywnych
skutków zdrowotnych
Zadania fizjologii pracy
zbadanie zmian zachodzących w organizmie
pod wpływem czynników związanych z
pracą,
wyjaśnienie czy wpływy te mogą stanowić
zagro\
enie dla zdrowia
określenie, jakie nasilenie i czas trwania
tych czynników mo\
e być tolerowany -
granice tej tolerancji muszą być
precyzyjnie ustalone i przestrzegane.
Sprawdzanie czy wyznaczone wartości NDS i
NDN naprawdę zabezpieczają przed negatywnymi
skutkami zdrowotnymi, czy długotrwała
ekspozycja na ni\
sze poziomy nie wywołuje
odległych skutków zdrowotnych?
Sprawdzenie, czy przyjęte standardy higieniczne
zabezpieczają w równym stopniu osoby w ró\
nym
wieku (młodociani, osoby starsze) ró\
nej płci,
osoby z przewlekłymi schorzeniami?
Odpowiedzi na te pytania nie da się udzielić na
podstawie badań eksperymentalnych na zwierzętach.
Problemy te mo\
e wyjaśnić tylko fizjologia pracy.
W ujęciu historycznym fizjologia pracy
zajmowała się przede wszystkim badaniem
zdolności do wykonywania wysiłków fizycznych
Praca fizyczna:
dynamiczna (cię\
kość pracy)
statyczna (obcią\
enie statyczne, pozycja
ciała)
Praca umysłowa, która była domeną psychologii
pracy
Obecnie trudno rozdzielić te dwa rodzaje pracy
Transfer
Konkurencja
nowych
na rynku
technologii
pracy
trudności
narastająca
Wzrost Starzenie się
kontroli
konkurencja
procesu pracy
komponenty społeczeństwa
ekonomiczna
statycznej
wzrost
zmiana
w pracy
organizacji i
wydajności
fizycznej
systemu
pracy
pracy
wzrost
praca
tempa pracy
zmianowa
wydłu\
anie
czasu pracy
presja czasu
Problemy fizjologii pracy
stres
Zadaniem współczesnej fizjologii pracy jest ocena
reakcji organizmu na pracę o ró\
nym
charakterze, wykonywaną w ró\
nych warunkach
środowiska, w ró\
nych porach doby, oraz ocena
bezpośrednich konsekwencji pracy i jej odległych
skutków.
Wykorzystuje nowoczesne metody diagnostyczne
(monitorowanie długookresowe parametrów
fizjologicznych-HR, BP, analiza obcią\
enia układu
ruchu, badania parametrów biochemicznych).
Badania ukierunkowane są na określone grupy
pracowników np. kierowców, pracowników słu\
by
zdrowia, pracowników budownictwa lub na
wybrane czynniki środowiska pracy np. pola
elektromagnetyczne, hałas, czynniki chemiczne
itp.
Szczegółowe zagadnienia fizjologii
pracy
Wysiłki fizyczne, wydolność fizyczna i aktywność
ruchowa,
Ograniczenie aktywności ruchowej-fizjologia bezczynności
ruchowej (dziedzina fizjologii, która powstała w 1945 r.)
śywienie, a zdolność do pracy
Środowisko termiczne
Mikroklimat gorący
Mikroklimat zimny
Ciśnienie atmosferyczne
Ciśnienie obni\
one - du\
e wysokości
Ciśnienie podwy\
szone (w środowisku wodnym 
nurkowanie lub gazowym-prace w kesonach)
Szczegółowe zagadnienia fizjologii
pracy
Czynniki środowiska tworzone przez człowieka
Czynniki fizyczne: hałas, wibracja,pola
elektromagnetyczne, oświetlenie
Czynniki chemiczne
Czynniki organizacyjne -systemy pracy, praca
zmianowa, rytmy dobowe,
Czynniki psychospołeczne
Obcią\
enia emocjonalne
Zmęczenie
Zmiany tolerancji pracy związane z wiekiem (praca
młodocianych i osób starszych)
Wpływ płci na zdolność do pracy
Zdolność do pracy jest bardzo zło\
oną cechą, której
poziom jest wynikiem interakcji wymagań pracy co do
wielkości wysiłku fizycznego i umysłowego, z mo\
liwościami
czynnościowymi i umiejętnościami pracownika oraz z jego
stanem zdrowia i własną oceną funkcjonowania w
określonej sytuacji organizacyjnej i społecznej. Dobre
zasoby indywidualne nie oznaczają wysokiego poziomu
zdolności do ka\
dej pracy. Niskie zasoby nie wskazują na
całkowity brak zdolności do pracy. Z tych zale\
ności
wynika, \
e zdolność do pracy jest dynamicznym procesem,
którego składowe mogą zmieniać się z upływem lat \
ycia
zale\
ąc równie\
od rodzaju wykonywanej pracy i
spotykanych obcią\
eń.
Dieta a zdolność do pracy
Sposoby \
ywienia zwiększające zdolność do
pracy fizycznej i poprawiające sprawność
psychiczną  jeden z problemów fizjologii pracy
Dieta a zdolność do pracy
Dieta zbilansowana - dostarczająca do
organizmu składniki niezbędne do wyrównania
strat energetycznych, do odnowy komórek
ulegających degradacji, do wzrostu tkanek
Pod względem wartości kalorycznej i zawartości
mikroelementów dieta zbilansowana pracownika
wykonującego cię\
ką pracę fizyczną i urzędnika
prowadzącego siedzący tryb \
ycia będzie ró\
na
Dieta a zdolność do pracy
Mo\
na obliczyć wydatek energetyczny
pracującego górnika, czy hutnika, ale trudno
określić czy ten wydatek energetyczny związany
jest z proporcjonalnym zu\
yciem ró\
nych
składników (węglowodanów, białek, tłuszczów).
Dane doświadczalne wskazują, \
e ró\
ne rodzaje
wysiłku (intensywność, czas trwania) powodują
ró\
ne zu\
ycie określonych składników np.
Wysiłki bardzo intensywne, krótkotrwałe -
glukoza
Wysiłki o umiarkowanej intensywności,
długotrwałe - tłuszcze
Dieta a zdolność do pracy
Głównym z
ródłem energii w organizmie jest
spalanie węglowodanów- 1 g-4 kcal oraz
tłuszczów 1 g-9 kcal. Jednak spalanie tłuszczów
wymaga większej ilości tlenu (zu\
ycie 1 litra
tlenu przy spalaniu węglowodanów dostarcza 5
kcal energii a przy spaleniu tłuszczów 4,7 kcal),
tzn., \
e spalanie węglowodanów jest o 9%
sprawniejsze:
Mózg wykorzystuje 75% glukozy, w
warunkach spoczynku zu\
ywa 100-145 g
glukozy
Inne tkanki 25%
Dieta a zdolność do pracy
W spoczynku mięśnie wykorzystują głównie wolne
kwasy tłuszczowe, natomiast podczas pracy
korzystają z glikogenu zgromadzonego w mięśniach
i glukozy krą\
ącej w surowicy.
Zapasy glikogenu w wątrobie nie pokrywają nawet
dobowego zapotrzebowania na ten substrat
energetyczny. Konieczna jest synteza glukozy
tzw. glukoneogeneza, która zachodzi w wątrobie.
Substraty: kwas mlekowy, kwas pirogronowy
(przemiana węglowodanów w mięśniach), glicerol
(uwalniany z trójglicerydów), aminokwasy (alanina)
powstające z rozpadu białek
Dieta a zdolność do pracy
Jedynym wewnętrznym, dostępnym z
ródłem
glukozy jest glikogen zmagazynowany w
wątrobie, jednak te zapasy są małe (mogą być
zu\
yte w ciągu kilkunastu godzin spoczynku).
Podczas długotrwałej pracy mięśnie wychwytują
krą\
ącą glukozę i mo\
e się rozwijać
hipoglikemia. Początkowo jej objawy są trudne
do zidentyfikowania, następuje upośledzenie
mechanizmów przystosowania do pracy -
pogarsza się koordynacja ruchów, zmniejsza się
ich precyzja, występuje uczucie znu\
enia
Dieta a zdolność do pracy
Zmniejszenie zasobów węglowodanów podczas
długotrwałej pracy mięśniowej jest czynnikiem
ograniczającym zdolność do jej kontynuowania
Obni\
enie stę\
enia glikogenu w mięśniach 
wyczerpanie energetyczne mięśni
Obni\
enie stę\
enia glukozy w surowicy -
upośledzenie czynności ośrodkowego układu
nerwowego
Hipoglikemia mo\
e wystąpić podczas pracy nawet
o niewielkiej intensywności, która nie powoduje
obni\
enia zasobów glikogenu w mięśniach
Dieta a zdolność do pracy
Warunkiem utrzymania zdolności wysiłkowej jest
wyrównywanie zachodzących podczas pracy strat
energetycznych, przede wszystkim
węglowodanów a następnie tłuszczów (posiłki
regeneracyjne)
Przyjmowanie płynów z zawartością 5% glukozy-
najłatwiej wchłaniane z przewodu pokarmowego
Wchłanianie cukru-50 g /godzinę podczas
umiarkowanego wysiłku
Problemem jest kiedy rozpocząć uzupełnianie
zapasów glukozy (przed rozpoczęciem wysiłku, w
trakcie?)
Zmiany tolerancji pracy związane
z wiekiem - praca osób starszych
Jak zmienia się zdolność do pracy pracowników
starszych ?
Powszechne poglądy wskazują na pogorszenie zdolności do
pracy wynikają stąd, \
e:
1. Starzenie wią\
e się z pogorszeniem stanu zdrowia,
zmniejszeniem energii fizycznej, zwiększeniem liczby
chorób, co prowadzi do zmniejszenia mo\
liwości
wykonywania zadań roboczych, zmniejszenia sił
\
yciowych, wzrostu absencji chorobowej.
2. Starzenie się wią\
e się ze wzrostem częstości
wypadków, stratami dni pracy, wzrostem kosztów
ubezpieczenia i usług medycznych. W rezultacie starsi
pracownicy są bardziej kosztowni dla
przedsiębiorstwa, zwiększają ryzyko dla siebie i dla
współpracowników.
3. Pracownicy starsi są mniej wydajni, poniewa\
wolniej
pracują, mają większą absencję chorobową, są przez to
mniej związani z pracodawcą i przegrywają w konkurencji
z młodszymi pracownikami.
4. Wiek jest powodem braku ustępliwości w postępowaniu,
zmniejszenia zdolności do uczenia się rzeczy nowych,
odrzucania innowacji. Z tego względu uwa\
a się, \
e starsi
pracownicy nie są dobrymi kandydatami do pracy
wymagającej uczenia się nowych sprawności i nowej
organizacji pracy.
5. Wraz z wiekiem zmniejsza się wartość wprowadzanych
innowacji, nie warto więc inwestować w starszych
pracowników.
U osób starszych, nawet zdrowych następuje spadek
mo\
liwości fizycznych i umysłowych. Pogarsza się
zdolność do wykonywania wysiłku fizycznego:
zmniejsza się masa mięśni i obni\
a siła mięśniowa,
zmniejsza się maksymalna częstość skurczów
serca, naczynia stają się mniej elastyczne
w płucach zmniejsza się powierzchnia wymiany
gazowej, zmniejsza się siła i wytrzymałość mięśni
oddechowych, zmniejsza się pojemność \
yciowa
płuc;
konsekwencją tych zmian jest obni\
anie się
maksymalnych mo\
liwości wysiłkowych (VO2max).
U osób starszych najbardziej wyraz
ne ró\
nice w
mo\
liwościach wysiłkowych w porównaniu do osób młodszych
dotyczą cię\
kich wysiłków anga\
ujących du\
e grupy mięśniowe.
Korzystna jest tendencja, by osoby po 45 roku \
ycia
przechodziły ze stanowisk związanych z pracą
wymagającą du\
ego wysiłku fizycznego do prac
l\
ejszych
Natomiast u osób starszych nie pogarszają się mo\
liwości
wykonywania wysiłków anga\
ujących małe grupy mięśniowe.
Starsze osoby jednak szybciej odczuwają zmęczenie podczas
wysiłków o charakterze statycznym. Pogarsza się u nich
mo\
liwość odnowy po wysiłku, co doprowadza do chronicznego
przecią\
enia.
Starsi pracownicy dzięki wieloletniemu doświadczeniu,
uzyskują wysoką sprawność w wykonywaniu określonych
czynności.
Osiągają to dzięki:
optymalizacji pozycji ciała podczas pracy,
zmianie metod pracy na bardziej efektywne,
optymalnemu wykorzystaniu narzędzi,
zwolnieniu tempa pracy.
Zwolnienie tempa pracy jest mo\
liwe wówczas, gdy na danym
stanowisku pracownik dysponuje szerokim zakresem kontroli,
co umo\
liwia mu w większym zakresie korzystanie ze swych
umiejętności i doświadczenia.
Pracowników starszych nale\
y w mniejszym stopniu
anga\
ować
do prac wykonywanych w szybkim tempie (stres
czasu),
do prac, w których tempo jest narzucone przez
czynniki zewnętrzne (maszynę).
W takiej sytuacji ogólne oceny wydawane starszym
pracownikom przez ich przeło\
onych rzadko są gorsze
ni\
oceny pracowników młodych. Ni\
sze oceny
pracowników starszych wynikają tylko stad, \
e osiągają
oni mniejszą szybkość pracy i mają mniejszą zdolność
uczenia się nowych zadań.
U osób starszych pogarsza się funkcjonowanie
narządów zmysłów:
pogarsza się zdolność akomodacji oka, zmniejsza
się ostrość widzenia, pogarsza zdolność adaptacji
do ciemności, pogarsza się przezierność soczewki,
zwiększają się wymagania co do intensywności
oświetlenia;
pogarsza się słuch i wraz z wiekiem nasilają się
zmiany wynikające z nara\
enia na hałas.
U osób starszych proces przetwarzania informacji przebiega
wolniej, ale najczęściej udzielają poprawnych odpowiedzi, choć
po dłu\
szym czasie.
Pogorszenie wykonywania zadań jest widoczne szczególnie
wówczas, gdy wymagana jest du\
a szybkość, nie pogarsza
się dokładność ich wykonywania.
Pogarsza się zdolność zapamiętywania, koncentracja uwagi
Zmiany w układzie nerwowym prowadzą do tego, \
e
produktywność osób starszych pozostaje niezmieniona tylko
wówczas, gdy mają oni mo\
liwość indywidualnego regulowania
tempa pracy.
Osoby starsze mają większe trudności w pracach
koncepcyjnych i wymagających abstrakcyjnego
myślenia.
U osób starszych zanika mo\
liwość wykonywania
kilku czynności równocześnie i płynnego przejścia
z jednego typu aktywności do innego.
Pogarszają się mo\
liwości adaptacyjne organizmu
do nieregularnych godzin pracy, pracy
zmianowej,
a tak\
e do gorącego lub zimnego mikroklimatu,
hałasu itp.
Wytyczne i rekomendacje dotyczące stanowisk pracy,
na których mają być zatrudnione osoby starsze:
1. Organizacja pracy
Tempo pracy - powinno być ustalane przez pracownika,
nie powinno być narzucane przez maszynę lub grupowe
wymagania.
Godziny pracy - nie jest wskazane wydłu\
anie czasu
pracy, szczególną uwagę nale\
y zwracać na
wprowadzenie przerw wypoczynkowych.
Zmienność - korzystną sytuacją jest zró\
nicowanie
pracy (ograniczenie monotonii), jednak\
e wskazane są
przerwy po ka\
dym rodzaju pracy.
Wytyczne i rekomendacje dotyczące stanowisk pracy,
na których mają być zatrudnione osoby starsze:
Praca zmianowa - krytycznym okresem \
ycia, w którym
nasilają się objawy nietolerancji pracy zmianowej jest wiek
40-45 lat: narastają zaburzenia snu, trudności z
zasypianiem, skłonność do drzemek w ciągu dnia, zmniejsza
się amplituda rytmu dobowego i zwiększa skłonność do
desynchronizacji rytmów. Dla pracowników starszych
korzystne jest wprowadzenie ruchomego czasu pracy,
równie\
w systemie zmianowym, co ma im ułatwić
dostosowanie się do zmieniających się godzin
rozpoczynania pracy.
2. Czynniki psychologiczne
Rola - niejednoznaczne określenie roli w miejscu pracy
stanowi powa\
ne obcią\
enie dla pracowników starszych i
pogarsza ich pewność siebie.
Perspektywy - obawy związane z przyszłością (dalszym
zatrudnieniem) wpływają w negatywny sposób na wydajność
pracy i mają negatywne konsekwencje zdrowotne.
Kontrola - starsi pracownicy są bardziej lojalni wobec
organizacji pod warunkiem, \
e sami kontrolują wykonywanie
pracy.
3. Czynniki ergonomiczne
Powtarzalność pracy - nale\
y unikać powtarzalnych
czynności, gdy\
one, szczególnie u osób starszych powodują
uszkodzenia (zaburzenia) w zakresie układu mięśniowo-
szkieletowego.
Pozycja ciała - poniewa\
starsi pracownicy mają mniejsza
wytrzymałość mięśni gorzej tolerują wydłu\
one okresy pracy w
pozycji wymuszonej. Ponadto niewygodne i obcią\
ające pozycje
u osób starszych przyspieszają pojawianie się zmian
zwyrodnieniowych w układzie ruchu.
Podnoszenie/przenoszenie cię\
kich przedmiotów - ze
względu na zachodzące z wiekiem zmiany w układzie ruchu są
to czynności szczególnie z
le tolerowane przez osoby starsze,
ich wykonywanie wią\
e się ze zwiększonym ryzykiem
uszkodzenia układu ruchu i/lub wypadku.
3. Czynniki ergonomiczne
Szybkość - czynności wymagające du\
ej szybkości ruchów nie
są wskazane dla osób starszych, poniewa\
zmniejszona jest u
nich liczba szybkich włókien mięśniowych, gorsza jest równie\

koordynacja nerwowo-mięśniowa.
Precyzja - tego rodzaju prace nie są wskazane dla
pracowników starszych poniewa\
wią\
ą się najczęściej z du\
ym
obcią\
eniem statycznym i koniecznością bardzo dobrego
oświetlenia stanowisk pracy, nale\
ałoby specjalnie dostosować
stanowiska pracy precyzyjnych do osób starszych.
Cię\
kość pracy - poniewa\
maksymalne mo\
liwości obni\
ają
się wraz z wiekiem du\
a intensywność wysiłku zwiększa ryzyko
zmęczenia i wypadków przy pracy.
Parametry antropometryczne - nale\
y brać pod uwagę zmiany
masy ciała pracowników starszych.
4. Czynniki fizyczne
Gorąco - obcią\
enie gorącem zaczyna być gorzej
tolerowane po 40 roku \
ycia, częściowo z powodu
obni\
enia wydolności, częściowo z powodu zmian w
gruczołach potowych i pogorszenia tolerancji du\
ych
zmian przepływu krwi.
Zimno - biologiczna adaptacja do pracy w niskich
temperaturach jest gorzej tolerowana przez osoby
starsze, większy jest wzrost ciśnienia krwi jako reakcja
na zimno, gorsza jest tolerancja gwałtownych zmian
temperatury.
4. Czynniki fizyczne
Hałas - zakłóca pracę osób starszych w większym
stopniu ni\
młodszych z powodu pogorszenia słuch u
starszych i większej wra\
liwości na zakłócenia podczas
prac wymagających koncentracji uwagi.
Wibracja - wibracja przenosząca się na całe ciała, a
równie\
miejscowa jest bardziej niebezpieczna u
pracowników starszych poniewa\
jest gorsza u nich
tolerancja wszystkich tkanek i mniejsza siła mięśniowa.
Oświetlenie - starsi pracownicy wolniej adaptują się do
zmian oświetlenia, wymagają znacznie większego natę\
enia
oświetlenia stanowisk pracy.
Hałas i cisza
Hałas groz
ny dla zdrowia
Uszkodzenie słuchu (uszkodzenia
anatomiczne, upośledzenie sprawności
słuchu)
Działania pozasłuchowe
Doświadczalnie dowiedziono, \
e uchwytne
zaburzenia funkcji fizjologicznych występują
przy poziomie hałasu 75 dB. Silne reakcje tj.
zaburzenia wzroku, równowagi, czucia
występują przy poziomie 110-120 dB.
Hałas i cisza
Hałas groz
ny dla zdrowia
Wpływ na układ nerwowy (np. zwrócono
uwagę, \
e zaburzenia psychiczne występowały
częściej u osób mieszkających wzdłu\

ruchliwej arterii komunikacyjnej, w porównaniu
z mieszkańcami innych rejonów miasta)
Wpływ na układ krą\
enia (zwę\
enie drobnych
obwodowych naczyń krwionośnych,
zmniejszenie objętości wyrzutowej i minutowej
serca, przy częstym nara\
eniu na hałas -
wzrost ciśnienia tętniczego.
Hałas
Wpływ hałasu na zdrowie reprodukcyjne -
badania na zwierzętach - nara\
enie na
hałas (75-95 dB) samic szczurów podczas
pierwszych 20 dni cią\
y powodowało u
płodów zaburzenia gospodarki wapniowej (w
konsekwencji zaburzenia rozwoju,
deformacje kośćca)
Odruchy motoryczne  skurcz mięśni jako
reakcja na niespodziewany hałas
Hałas
Działanie hałasu odbywa się nie tylko za
pośrednictwem słuchu. Potwierdzono to w
badaniach na zwierzętach, które pozbawiono
operacyjnie ucha środkowego. Z tego względu
zabezpieczenie przed patogennym działaniem
hałasu tylko za pomocą ochronników słuchu
mo\
e być niewystarczające.
U człowieka nie występuje adaptacja
fizjologiczna do hałasu.
Hałas
Reakcja fizjologiczna na hałas zale\
y od wielu
czynników:
Pory doby (w nocy hałas o natę\
eniu 50-
60 dB wywołuje taką samą reakcję jak w
ciągu dnia hałas 80-90 dB).
Stanu organizmu (wypoczęty-zmęczony)
Współistnienia innych czynników
szkodliwych lub ucią\
liwych
Cech psychologicznych
Cisza
Wg Lehmanna niezbędny dla dobrego
samopoczucia poziom wpływów akustycznych
jest cechą indywidualną i wynosi 20-30 dB
(szept) w warunkach wypoczynku i 40-60 dB
(zwykła mowa) w warunkach aktywności.
Przedstawione wymagania dotyczące stanowisk pracy dla
osób starszych wskazują, \
e  idealne dla nich stanowiska
to te, na których praca jest l\
ejsza, bezpieczniejsza i
lepiej zorganizowana.
Je\
eli takim wymaganiom będą odpowiadały wszystkie
stanowiska, to wiek przestanie być przeszkodą w
wykonywaniu pracy. Mogą być nią jedynie umiejętności, ale
i te mo\
na u starszych pracowników poprawić. Oni równie\

mogą nabywać nowych umiejętności, choć uczą się nieco
wolniej ni\
młodzi.
Prace w szczególnych warunkach
i o szczególnym charakterze 
wcześniejsze emerytury
(pomostowe)
Prace w szczególnych warunkach są to
prace wykonywane stale, w pełnym
wymiarze czasu pracy, w warunkach
środowiska determinowanych: siłami natury,
procesami technologicznymi lub cechami
pracy, które stawiają przed pracownikami
wymagania, przekraczające poziom ich
mo\
liwości jeszcze przed osiągnięciem wieku
emerytalnego, w stopniu utrudniającym
kontynuowanie dotychczasowego rodzaju
pracy.
Prace wykonywane w warunkach
szczególnych:
1. Prace pod ziemią w górnictwie i kopalnictwie - są to wszelkie
prace wykonywane pod ziemią w kopalniach węgla oraz przy
wydobywaniu soli, rud i innych surowców mineralnych (je\
eli
prace te wykonywane są przez co najmniej połowę dniówek
roboczych w miesiącu).
2. Prace na wodzie - są to wszelkie prace wykonywane przez
członków załóg jednostek pływających (wpisanych na listę
członków załogi) oraz wszelkie prace na platformach wiertniczych.
3. Prace pod wodą -są to wszelkie prace podwodne wykonywane
przez nurków lub w kesonach, na ró\
nych głębokościach, w
ró\
nych środowiskach wodnych.
4. Prace w powietrzu - są to wszelkie prace w statkach
powietrznych (prace personelu kabinowego i pokładowego)
5. Prace w warunkach gorącego mikroklimatu - jako pracę w
mikroklimacie gorącym określa się prace wykonywane
pomieszczeniach, w których wartość wskaz
nika obcią\
enia
termicznego WBGT wynosi 25�C i powy\
ej.
6. Prace w warunkach zimnego mikroklimatu - jako pracę w
mikroklimacie zimnym określa się prace wykonywane w
pomieszczeniach, w których temperatura otoczenia jest poni\
ej
0�C.
7. Prace wykonywane poza pomieszczeniami zamkniętymi-
Prace wykonywane na otwartym terenie, niezale\
nie od pory roku.
8. Prace w warunkach występowania hałasu - są to prace
wykonywane w warunkach występowania hałasu o poziomie
równowa\
nym 90 dB (A) lub wy\
szym
9. Bardzo cię\
ka praca fizyczna - jest to praca powodująca w
ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u
mę\
czyzn powy\
ej 2000 kcal (powy\
ej 8400 kJ), a u kobiet
powy\
ej 1100 kcal (4600 kJ)
10. Prace związane z du\
ym obcią\
eniem statycznym -
Obcią\
enie statyczne oceniane wg metody OWAS  pozycje
kategorii 3 utrzymywane przez co najmniej 50% czasu pracy lub
kategorii 4 utrzymywane przez co najmniej 30% czasu pracy.
Prace o szczególnym charakterze są to prace związane
ze szczególną odpowiedzialnością oraz wymagające
szczególnej sprawności psychofizycznej, których
mo\
liwość nale\
ytego wykonywania w sposób nie
zagra\
ający bezpieczeństwu publicznemu, zdrowiu lub
\
yciu własnemu lub innych osób, a tak\
e dobrom
społecznie wa\
nym, obni\
a się przed osiągnięciem wieku
emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności
psychofizycznej spowodowanego naturalnym procesem
starzenia się. Prace te są wykonywane stale, w pełnym
wymiarze czasu pracy.
Prace pilotów statków powietrznych
Prace nawigatorów na statkach i promach morskich oraz
pilotów morskich
Prace kontrolerów ruchu lotniczego
Prace bezpośrednio związane z bezpieczeństwem ruchu
lotniczego (mechanik poświadczenia obsługi statku
powietrznego, dyspozytor lotniczy), kolejowego i ruchu
metra (dy\
urny ruchu, nastawniczy, zwrotniczy, kierownik
pociągu, ustawiacz, manewrowy, monter urządzeń
sterowania ruchem kolejowym, toromistrz, dró\
nik
przejazdowy, dyspozytor ruchu, dy\
urny ruchu i stacji)
Prace związane z prowadzeniem pojazdów kolejowych i
pojazdów metra.
Prace motorniczych tramwajów
Prace kierowców pojazdów uprzywilejowanych oraz
kierowców przewo\
ących materiały niebezpieczne.
Prace kierowców wykonujących przewozy w ramach
transportu drogowego (w rozumieniu ustawy z dnia 6
września 2001r. O transporcie drogowym (tekst jednolity
Dz. U. z 2004r. nr 204, poz. 2088)
Prace maszynistów wyciągowych i sygnalistów w kopalniach.
Prace operatorów \
urawi wie\
owych i samojezdnych a tak\
e
innych dz
wignic
Prace operatorów reaktorów jądrowych
Prace operatorów przy obsłudze i nadzorze bloków
energetycznych wytwarzających energię elektryczną i
cieplną
Prace operatorów pulpitów sterowniczych urządzeń
technologicznych wielofunkcyjnych i wielozadaniowych
Prace dyspozytorów bezpośrednio sterujących procesami
technologicznymi mogącymi stwarzać nadzwyczajne
zagro\
enie dla środowiska (NZŚ) lub bezpieczeństwa
publicznego1]
[1]
Prace pracowników bezpośrednio zatrudnionych przy
produkcji materiałów wybuchowych, środków strzałowych,
wyrobów pirotechnicznych oraz ich konfekcjonowaniu
Prace członków zawodowych ekip ratownictwa
(górniczego, chemicznego, górskiego oraz górnictwa
otworowego)
Prace pracowników ekip ochrony przeciwpo\
arowej
biorących udział w akcjach ratowniczych.
Prace przy liniach napowietrznych niskich, średnich i
wysokich napięć
Prace członków zespołów reanimacyjnych pogotowia
ratunkowego.
Prace personelu medycznego oddziałów intensywnej opieki
medycznej, anestezjologii i ostrych zatruć w
bezpośrednim kontakcie z pacjentami.
Prace personelu medycznego w zespołach operacyjnych
dyscyplin zabiegowych.
Prace w domach pomocy społecznej i placówkach opieki
zdrowotnej związane z bezpośrednią opieką nad
nieuleczalnie i przewlekle chorymi, umysłowo
upośledzonymi dorosłymi i dziećmi.
Prace nauczycieli i wychowawców bezpośrednio związane z
wychowaniem i kształceniem dzieci i młodzie\
y (w
rozumieniu ustawy Karta Nauczyciela, ustawy o pomocy
społecznej oraz ustawy o postępowaniu w sprawach
nieletnich)
Prace funkcjonariuszy stra\
y ochrony kolei
Prace pracowników cywilnych więziennictwa wykonujących
obowiązki w stałym i bezpośrednim kontakcie z osobami
pozbawionymi wolności
Prace kaskadera filmowego
Prace treserów dzikich zwierząt i akrobatów cyrkowych
[
Fizjologia pracy- fizjologia procesów
adaptacji
Adaptacja-zjawisko przejściowe wytworzone
poprzez wpływy środowiska, które powinno
ustąpić po ich ustaniu. Jeśli jednak trwają
przez dłu\
szy czas po ustaniu działania
czynnika mogą stać się zbędne lub szkodliwe
Adaptacja fizjologiczna zwiększa tolerancję
zmiennego środowisku \
ycia i pracy. Ale czy
zawsze jest korzystna? Gdzie le\
y granica
między adaptacją fizjologiczną a patologią
(czy jak niektórzy autorzy określają
adaptacją patologiczną)?
Koszt fizjologiczny adaptacji
Policytemia rozwijająca się podczas pobytu na
du\
ych wysokościach  zwiększa zdolność krwi do
przenoszenia tlenu, jednak w warunkach
normalnych staje się czynnikiem obcią\
ającym,
zwiększa lepkość krwi, opory naczyniowe,
obcią\
enie układu krą\
enia
A
okieć tenisisty (deformacja wyrostka łokciowego
kości ramiennej pod wpływem stymulacji rozrostu
tkanki kostnej przez czynnik mechaniczny-ruch
zwiazany z grą w tenisa. Zmiany te wzmacniają
przyczep mięśnia prostującego staw łokciowy
(adaptacja) ale jednocześnie ograniczają zakres
ruchów w stawie (patologia?)
Koszt fizjologiczny adaptacji
Zdolność człowieka do pracy zale\
y od mechanizmów
przystosowawczych do ró\
nych warunków i wymagań.
Doskonalenie mechanizmów adaptacji fizjologicznej
jest doskonaleniem zdrowia, nie tylko w pojęciu
braku choroby, ale utrzymania dobrostanu
fizycznego i psychicznego.
Współczesna fizjologia pracy stale doskonali metody
oceny adaptacji fizjologicznej do ró\
nych warunków
pracy, wyznacza drogi zapobiegania utracie zdrowia.
Jednak ciągle zbyt wiele uwagi poświęca się ocenie
środowiska pracy a zbyt mało człowiekowi w tym
środowisku.
Fizjologia pracy stwarza podstawy dla
medycyny pracy, wyznacza granice między
prawidłową reakcją na pracę, a reakcją
nieprawidłową:
Zła tolerancja pracy
Choroby zawodowe, wypadki przy pracy
Choroby związane z pracą
Co to jest medycyna pracy?
Co to jest medycyna pracy?
Na świecie termin medycyna pracy (occupational
Na świecie termin medycyna pracy (occupational
medicine) jest rozumiany jako specjalność
medicine) jest rozumiany jako specjalność
medyczna.
medyczna.
Natomiast zdrowie pracujących (occupational
Natomiast zdrowie pracujących (occupational
health) zawiera elementy działań technicznych,
health) zawiera elementy działań technicznych,
medycznych i organizacyjnych zmierzających do
medycznych i organizacyjnych zmierzających do
ograniczenia szkodliwych skutków zdrowotnych
ograniczenia szkodliwych skutków zdrowotnych
pracy.
pracy.
W Polsce wprowadzone zostało ustawowo
W Polsce wprowadzone zostało ustawowo
pojęcie  słu\
by medycyny pracy dla
pojęcie  słu\
by medycyny pracy dla
określenia systemu organizacyjnego
określenia systemu organizacyjnego
stworzonego w celu  ochrony zdrowia
stworzonego w celu  ochrony zdrowia
pracujących przed wpływem
pracujących przed wpływem
niekorzystnych warunków związanych ze
niekorzystnych warunków związanych ze
środowiskiem pracy i sposobem jej
środowiskiem pracy i sposobem jej
wykonywania a tak\
e w celu sprawowania
wykonywania a tak\
e w celu sprawowania
profilaktycznej opieki zdrowotnej nad
profilaktycznej opieki zdrowotnej nad
pracującymi .
pracującymi .
Ustawa z dn.27 czerwca 1997 r o słu\
bie medycyny
pracy (DzU. art. 96, poz.593 z póz
niejszymi zmianami)
Ochrona zdrowia pracowników
Ochrona zdrowia pracowników
zapewnienie higienicznych, bezpiecznych i
nieszkodlwych dla zdrowia warunków pracy - obowiązki
pracodawcy
ochrona zdrowia pracowników przed skutkami
niekorzystnych warunków pracy, sprawowanie opieki
profilaktycznej - obowiązki słu\
b medycyny pracy.
Rodzaje badań profilaktycznych wyró\
nionych w
Kodeksie Pracy:
badania wstępne
badania okresowe
badania kontrolne
na
badanie byłych pracowników nara\
onych
działanie substancji i czynników rakotwórczych i
pyłów zwłókniających
W ustalaniu zakresu i częstotliwości badań
profilaktycznych podstawowe znaczenie mają
 Wskazówki metodyczne w sprawie
przeprowadzania badań profilaktycznych
pracowników , stanowiące załącznik do
Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki
Społecznej z dn. 30 maja 1996 r. Wskazówki te
spełniają rolę standardów i określają minimum
zakresu badań profilaktycznych.
Lp
Czynnik szkodliwy lub ucią\
liwy Badania wstępne/okresowe
lekarskie pomocnicze
1 2 3 4
I Czynniki fizyczne
6. Promieniowanie i pola Ogólne, neurologiczne, okulistyczne z oceną EKG, w zale\
ności od wskazań EEG
elektromagnetyczne soczewek
12 Mikroklimat gorący Ogólne EKG
.
13 Mikroklimat zimny Ogólne. W zale\
ności od wskazań EKG
. W zale\
ności od wskazań dermatologiczne
14 Zwiększone lub obni\
one ciśnienie Ogólne, otolaryngologiczne, neurologiczne, EKG
atmosferyczne stomatologiczne
II
Czynniki toksyczne
I.
4. Arsen i jego związki Ogólne, ze zwróceniem uwagi na wątrobę i Morfologia krwi z rozmazem, badania
skórę. W zale\
ności od wskazań czynności wątroby, EKG, badanie ogólne
neurologiczne moczu
14 Czterochloroetylen /PER/ Ogólne, neurologiczne Badania czynności wątroby. W
zale\
ności od wskazań EKG, EEG
28 Kobalt Ogólne, ze zwróceniem uwagi na układ EKG, spirometria, zdjęcie rtg klatki
krą\
enia, oddechowy i skórę piersiowej
34 Nitrogliceryna i nitroglikol Ogólne, ze zwróceniem uwagi na układ EKG
krą\
enia i nerwowy
35 Ołów i jego związki Ogólne, ze zwróceniem uwagi na układ Morfologia krwi, badanie ogólne moczu,
nerwowy stę\
enie kreatyniny w surowicy
NOWE TRENDY W GOSPODARCE
NOWE TRENDY W GOSPODARCE
ZMIENIAJ
CE SI
WARUNKI PRACY
ZMIENIAJ
CE SI
WARUNKI PRACY
NOWE ZADANIA DLA OPIEKI
NOWE ZADANIA DLA OPIEKI
ZDROWOTNEJ NAD PRACUJ
CYMI
ZDROWOTNEJ NAD PRACUJ
CYMI
NOWE KIERUNKI BADAC

NOWE KIERUNKI BADAC

NAUKOWYCH W OCHRONIE
NAUKOWYCH W OCHRONIE
ZDROWIA PRACUJ
CYCH
ZDROWIA PRACUJ
CYCH
W Polsce 60,7% osób jest
W Polsce 60,7% osób jest
aktywnych zawodowo. Największą
aktywnych zawodowo. Największą
grupę zawodową stanowią rolnicy
grupę zawodową stanowią rolnicy
(27,5%), ale proporcje te ulegają
(27,5%), ale proporcje te ulegają
ciągłym zmianom w związku z
ciągłym zmianom w związku z
postępującym procesem przemian
postępującym procesem przemian
ekonomicznych zapoczątkowanych w
ekonomicznych zapoczątkowanych w
roku 1989.
roku 1989.
Działalność
Handel
produkcyjna
13,3%
18,6%
Ochrona
zdrowia
6,2%
Budownictwo
15 691,7 tys.
5,8%
Rolnictwo
Edukacja
27,6%
5,8%
Transport
5,3%
Pozostałe
17,4%
Struktura zatrudnienia w Polsce w roku 2001
Struktura zatrudnienia w Polsce w roku 2001
(nie uwzględnia samozatrudnienia)
(nie uwzględnia samozatrudnienia)
Struktura pracujących wg wielkości zakładów
Struktura pracujących wg wielkości zakładów
15,8
24,0
34,3
46,0*
16,2
6,1
-9 prac.
58,7
10,7
10-49
25,3 20,4
13,4
50-249
17,9
17,1 26,7
250 prac.-
59,2
42,7
13,9
23,5
18,6
9,5
Ogółem Działalność Handel Budownictwo Transport,
produkcyjna i naprawy gosp.magaz.
i łączność
* w tym ponad 26% stanowią rolnicy
Lata 1980-90  opieką
Lata 1980-90  opieką
profilaktyczną objętych było ok. 6,5
profilaktyczną objętych było ok. 6,5
mln pracowników zatrudnionych w 9
mln pracowników zatrudnionych w 9
tys zakładach pracy.
tys zakładach pracy.
2000 r. - opieką profilaktyczną
2000 r. - opieką profilaktyczną
objętych było ok.10 mln.
objętych było ok.10 mln.
pracowników zatrudnionych w 2,3 mln
pracowników zatrudnionych w 2,3 mln
zakładach pracy.
zakładach pracy.
Konsekwencje nowych trendów w gospodarce:
Konsekwencje nowych trendów w gospodarce:
niedoskonałości systemu kontroli
niedoskonałości systemu kontroli
nara\
enia (konieczność skontrolowania 2,5
nara\
enia (konieczność skontrolowania 2,5
mln małych przedsiębiorstw sprawia, \
e
mln małych przedsiębiorstw sprawia, \
e
statystycznie ka\
de przedsiębiorstwo
statystycznie ka\
de przedsiębiorstwo
mo\
e być objęte inspekcją tylko 1 raz na
mo\
e być objęte inspekcją tylko 1 raz na
20 lat),
20 lat),
brak uregulowań dotyczących pracy z
brak uregulowań dotyczących pracy z
nowymi technologiami, gdzie występują
nowymi technologiami, gdzie występują
inne, nowe zagro\
enia np. stres.
inne, nowe zagro\
enia np. stres.
niewystarczający dostęp do opieki
niewystarczający dostęp do opieki
zdrowotnej i prawnej ochrony przed
zdrowotnej i prawnej ochrony przed
szkodliwymi warunkami pracy osób
szkodliwymi warunkami pracy osób
samozatrudniających się (obecnie 40%
samozatrudniających się (obecnie 40%
wszystkich pracujących). Mo\
e to
wszystkich pracujących). Mo\
e to
wywoływać negatywne skutki zdrowotne
wywoływać negatywne skutki zdrowotne
wśród samozatrudniajacych się i
wśród samozatrudniajacych się i
spowodować wzrost kosztów pracy
spowodować wzrost kosztów pracy
związanych z:
związanych z:
leczeniem
leczeniem
rehabilitacją
rehabilitacją
rentami chorobowymi
rentami chorobowymi
Zmiany warunków pracy powinny
Zmiany warunków pracy powinny
spowodować inne podejście do ochrony
spowodować inne podejście do ochrony
zdrowia pracujących. Mniejsze znaczenie
zdrowia pracujących. Mniejsze znaczenie
będą miały choroby zawodowe w  ujęciu
będą miały choroby zawodowe w  ujęciu
klasycznym a coraz większe - choroby
klasycznym a coraz większe - choroby
parazawodowe.
parazawodowe.
Medycyna pracy jest dyscypliną medyczną,
Medycyna pracy jest dyscypliną medyczną,
która najszybciej spośród wszystkich
która najszybciej spośród wszystkich
specjalności medycznych musi reagować na
specjalności medycznych musi reagować na
zmieniające się warunki ekonomiczne i
zmieniające się warunki ekonomiczne i
społeczne.
społeczne.
Choroby zawodowe
Pojęcie choroby zawodowej jest zdefiniowane prawnie.
Jest nią taka choroba, rozpoznana u pracownika (byłego
pracownika), która bezspornie lub z wysokim
prawdopodobieństwem została spowodowana działaniem
czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku
pracy lub w wyniku sposobu wykonywania pracy.
W Polsce, po II wojnie światowej kilkakrotnie nowelizowano przepisy
o chorobach zawodowych i rozszerzano ich wykaz. Aktualne przepisy
wprowadzone zostały Rozporządzeniem Rady Ministrów z dn. 30 lipca
2002 w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad
postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i
stwierdzania chorób zawodowych oraz przedmiotów właściwych w tych
sprawach (Dz.U.132 z dn.19.08.2002, ustawa z dnia 30 paz
dziernika
2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy
i chorób zawodowych - Dziennik Ustaw z 2002r., Nr 199, poz.
1673, z póz
niejszymi zmianami);
Wykaz ten zawiera 26 jednostek chorobowych
Choroby zawodowe o najwy\
szej zapadalności w
Choroby zawodowe o najwy\
szej zapadalności w
Polsce w latach 1980 - 2003
Polsce w latach 1980 - 2003
40
35
Prz.ch. narz.głosu
30
Uszk. słuchu
25
Pylice płuc
20
Ch.zakaz
.i inwazyjne
15
Ch. Skóry
10
Przewl. ch. oskrz.
5
Zespół wibrac.
0
Zatr. ostre i przewl.
Liczba ch.zawodowych na 100 000 zatr.
1980
1982
1984
1986
1988
1990
1992
1994
1996
1998
2000
2002
ROZWI
ZANIA PRAWNE DOTYCZ
CE
ROZWI
ZANIA PRAWNE DOTYCZ
CE
CHORÓB ZAWODOWYCH
CHORÓB ZAWODOWYCH
W NIEKTÓRYCH KRAJACH EUROPEJSKICH
W NIEKTÓRYCH KRAJACH EUROPEJSKICH
Wykaz chorób zawodowych System mieszany
Wykaz chorób zawodowych System mieszany
Belgia Holandia
Belgia Holandia
Hiszpania Francja
Hiszpania Francja
Irlandia Dania
Irlandia Dania
Wielka Brytania Niemcy
Wielka Brytania Niemcy
Grecja Luxemburg
Grecja Luxemburg
Portugalia
Portugalia
Wypadki przy pracy
Wypadki przy pracy
W Polsce w roku 2000 zarejestrowano 94 881
W Polsce w roku 2000 zarejestrowano 94 881
wypadków przy pracy w tym 604 śmiertelne i
wypadków przy pracy w tym 604 śmiertelne i
1371 cię\
kich.
1371 cię\
kich.
Wypadek przy pracy:
Wypadek przy pracy:
zdarzenie nagłe,
zdarzenie nagłe,
wywołane przyczyną zewnętrzną
wywołane przyczyną zewnętrzną
mające związek z pracą
mające związek z pracą
Zawał mięśnia sercowego- wypadek przy
pracy czy nie?
Przez wiele lat zawał serca nie był uznawany za wypadek przy
pracy. Od 1963 roku w niektórych przypadkach zawał serca
mo\
e być uznany za wypadek przy pracy.
Zdarzenie nagłe - zaistniało w ciągu 1 zmiany roboczej.
Do przyczyn zewnętrznych zaliczamy:
nagły, nadmierny wysiłek fizyczny, który zwiększa
zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen
nadmierny, nagły stres
Według uchwały Sądu Najwy\
szego nie ka\
dy stres jest
przyczyną zewnętrzną wypadku np. stres w pracy na stanowisku
kierowniczym nie jest uznany za przyczynę zewnętrzną wypadku.
Ochrona zdrowia pracujących we
Ochrona zdrowia pracujących we
współczesnych, wysoko rozwiniętych
współczesnych, wysoko rozwiniętych
społeczeństwach, nie powinna ograniczać się
społeczeństwach, nie powinna ograniczać się
tylko do ochrony przed zagro\
eniami
tylko do ochrony przed zagro\
eniami
związanymi z pracą, ale obejmować tak\
e
związanymi z pracą, ale obejmować tak\
e
działania, które umacniają i rozwijają
działania, które umacniają i rozwijają
zdrowie pracowników.
zdrowie pracowników.
Promocja zdrowia
Promocja zdrowia
Zakres działań:
Zakres działań:
Interwencje w sferze zdrowego stylu \
ycia
pracowników, nie tylko związanych z pracą, ale
tak\
e związanych z codziennym \
yciem (palenie
tytoniu, picie alkoholu, nawyki \
ywieniowe,
aktywność fizyczna, metody walki ze stresem),
Ponadnormatywne tzn. nie wymagane formalnie
interwencje medyczne związane z profilaktyką (np.
badania skriningowe w kierunku nadciśnienia
tętniczego, hypercholesterolemii, globalna ocena
zagro\
enia zdrowotnego np. zawałem mięśnia
sercowego),
Zakres działań:
Zakres działań:
Ponadnormatywne interwencje w środowisku pracy
np. w zakresie czynników, których nie uwzględniają
normatywy higieniczne (stres),
Interwencje środowiskowe ułatwiające realizację
prozdrowotnego stylu \
ycia (tworzenie programów
np. aktywności fizycznej dla osób zagro\
onych
nadciśnieniem, programy \
ywieniowe dla osób z
nadwagą itp.).
Dziękuję za uwagę
Dziękuję za uwagę
Problematyka fizjologii pracy
Homo sedentarius