Prof. dr hab. Krzysztof Krajewski
Katedra Kryminologii
Kryminologia
Rok akademicki 2010/2011
Semestr zimowy
Wykład 7
Przestępca, jako przedmiot badań
kryminologicznych:
sprawca przestępstwa w świetle
wybranych danych.
Płeć
Podejrzani według płci
100%
8,3
8,7 8,6
8,8 9,1 9,1 8,8 9,1 8,9 8,9 9
9,5 9,4
9,7 9,7 9,6 9,9 9,9
90%
80%
70%
60%
50%
91,7
91,3 91,2 91,2 91,4 91,1 91,1
90,9 90,9 90,9 91
90,5 90,3 90,3 90,4 90,6
90,1 90,1
40%
30%
20%
10%
0%
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
4
Mężczyz
ni Kobiety
Skazania według płci
100%
5,5
5,8
6 6,3 6,3 6,3
6,7 6,5 6,6
7,1 7,1 7,1 7,1
7,5
7,7 7,9
8,3
90%
80%
70%
60%
50%
94,5
94,1 94
93,7 93,7 93,7 93,5
93,3 93,4
92,9 92,9 92,9 92,8
92,5 92,3
92,1
91,7
40%
30%
20%
10%
0%
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
5
Mężczyz
ni Kobiety
Wiek
 PASTERZ
Chciałbym, żeby nie było przedziału między
dziesiątym, a dwudziestym trzecim rokiem życia albo
żeby przynajmniej go młodość przespała, bo w całym
ciągu tego pośredniego czasu widzimy tylko
uwiedzione dziewczyny, pokrzywdzonych starców
kradzież i bijatyki.
Wiliam Shakespeare
Zimowa opowieść, akt III, scena 3
Przekład Leona Ulricha
Podejrzani według wieku
(współczynniki na 100 tys. mieszkańców)
3500
3091,2
3007,8
3000
2745,8
2699,6
2664
2500
2278,8
2169,5
2161,6
2000
1850,5
1808,8
1519
1501,9
1421,1
1413,5
1500
1003,2
1000
688,2
508
500
229
0
13 - 16 17 - 20 21 - 24 25 - 29 30 - 49 50 i więcej
8
1990 2001 2007
Skazania według wieku (ogółem)
(współczynniki na 100 tys. mieszkańców)
3500
3159,7
3000
2617,9
2500
2111,3
2021,4
2000
1766,5
1760,5
1414,4
1500
1177,5
1095,6
1049,9
1000
781,7
723,8
685,3 741,2
529,6
431,7 431,7
500
134,5131,4
70,8
0
17 - 20 21 - 24 25 - 29 30 - 49 50 i więcej
9
1990 1995 2000 2006
Skazania według wieku (mężczyz
ni i kobiety)
(Rok 2006; współczynniki na 100 tys. mieszkańców)
7000
5805
6000
4781,4
5000
3813,4
4000
3186,7
3000
2000
1121,4
1000
398
379,5
360,6
335,3
75,5
0
17 - 20 21 - 24 25 - 29 30 - 49 50 i więcej
10
Mężczyz
ni Kobiety
Pojęcie kariery kryminalnej
Indywidualna kariera kryminalna: sekwencja następujących
kolejno po sobie zachowań konkretnej osoby stanowiących czyny
przestępne;
Badanie karier kryminalnych: śledzenie zmian we wzorach
zachowań przestępczych dokonujących się w trakcie życia
jednostki (jednostek) majÄ…ce na celu przede wszystkim ustalanie
wpływu jaki na zachowania przestępcze wywierają czynniki takie
jak wiek i stadium kariery przestępczej;
Pojęcie kariery kryminalnej
Trajektorie karier kryminalnych:
Øðindywidualne;
Øðzagregowanie;
Trajektorie zagregowanie mogą różnie przebiegać, dla różnych
typów przestępstw;
Różne trajektorie indywidualne mogą tworzyć zbliżone wzory
trajektorii zagregowanych;
Indywidualne trajektorie karier kryminalnych
25
20
15
10
5
0
A B C D E
Osoba 1 Osoba 2 Osoba 3 Osoba 3
Zagregowane trajektorie karier kryminalnych
Pojęcie kariery kryminalnej
Podstawowe charakterystyki indywidualnych karier kryminalnych:
Øð udziaÅ‚ (participation);
Øð poczÄ…tek kariery kryminalnej (onset);
Øð zakoÅ„czenie kariery kryminalnej (desistance);
Øð czÄ™stotliwość popeÅ‚niania przestÄ™pstw (offending frequency);
Øð dÅ‚ugość kariery przestÄ™pczej (duration)
Częstość popełniania
przestępstw
Przestępczość wielokrotna
Kategorie sprawców przestępstw:
Øð sprawcy jednokrotni (okazjonalni);
Øð sprawcy wielokrotni: recydywiÅ›ci, sprawcy zawodowi, career
criminals;
Badania kohortowe Mervina E. Wolfganga w Filadelfii
(lata pięćdziesiąte XX w.)
Øð Kohorta  termin stosowany w statystyce i naukach stosujÄ…cych
ją (np. demografia, medycyna), oznaczający zbiór obiektów,
najczęściej ludzi, wyodrębniony z populacji z uwagi na
zachodzące jednocześnie dla całego zbioru wydarzenie lub
proces, w celu przeprowadzenia analizy. Kohortę wyodrębnia
się na podstawie istotnych statystycznie cech i powinna być
jednorodna pod ich względem.
Øð Kohorta demograficzna  kohorta grupujÄ…ca np. osoby
urodzone w danym roku, rozpoczynające w określonym roku
edukację szkolną lub studia itp. Kohorty demograficzne często
wykorzystywane są w badaniach porównawczych między
przedstawicielami różnych pokoleń, lub bada się też te same
kohorty wiekowe po upływie określonego czasu.
Øð Badania kohortowe  badania z użyciem kohorty.
18
Badania kohortowe Mervina E. Wolfganga w Filadelfii
Øð kohorta wszystkich chÅ‚opców urodzonych w Filadelfii w roku 1945;
Øð Å›ledzona do momentu osiÄ…gniÄ™cia przez nich wieku 18 lat w roku 1963;
Øð przebieg karier kryminalnych ustalono w oparciu o dane policyjne oraz
dane pochodzące ze szkół;
Øð udaÅ‚o siÄ™ to w stosunku do próby 9.945 chÅ‚opców.
Øð okoÅ‚o 1/3 byÅ‚a rejestrowana przez policjÄ™ z powodu naruszeÅ„ prawa o
poważniejszym charakterze (inne niż wykroczenia drogowe);
Øð ponad poÅ‚owa spoÅ›ród nich w póz
niejszym wieku zaprzestała naruszeń
prawa;
Øð tylko 627 spoÅ›ród caÅ‚ej kohorty (6,2%) dopuÅ›ciÅ‚o siÄ™ przed ukoÅ„czeniem
18 roku życia więcej niż 5 przestępstw;
Øð ta grupa byÅ‚a odpowiedzialna za ponad poÅ‚owÄ™ wszystkich przestÄ™pstw
popełnionych przez członków całej kohorty w tym 2/3 wszystkich
przestępstw z użyciem przemocy;
19
Badania kohortowe Mervina E. Wolfganga w Filadelfii
Badania kohortowe Mervina E. Wolfganga
Przestępczość
jednorazowych
Sprawcy
jednorazowi
Przestępczość
wielokrotnych
Sprawcy
wielokrotni
21
Badania kohortowe Mervina E. Wolfganga w Filadelfii
Konsekwencje kryminalnopolityczne:
Øð koncepcja uniemożliwiania (incapacitation), jako podstawowego
celu kary, przede wszystkim kary pozbawienia wolności;
Øð uniemożliwienie popeÅ‚niania przestÄ™pstw tym osobom, które
popełniają ich najwięcej, z największą częstotliwością poprzez
możliwie długa izolację więzienną;
Kryminologiczna problematyka recydywy
Kryteria zaliczenia do kategorii sprawców wielokrotnych
(recydywistów):
Øð ponowne popeÅ‚nienie przestÄ™pstwa (brak oficjalnych kryteriów;
badania self-report);
Øð ponowne zatrzymanie (aresztowanie);
Øð ponowne podejrzenie (postawienie zarzutów);
Øð ponowne oskarżenie (akt oskarżenia);
Øð ponowne skazanie (wyrok skazujÄ…cy);
Z punktu widzenia prawa karnego jedynym miarodajnym kryterium
jest ostatnie, tj. ponowne skazanie;
Kryminologiczna problematyka recydywy
Pojęcie recydywy (powrotu do przestępstwa):
Øð recydywa kryminologiczna: ponowne skazanie za
jakiekolwiek przestępstwo;
Øð recydywa specjalna (kodeksowa): ponowne skazanie za
specyficzne przestępstwo w specyficznych warunkach
(aktualnie określonych w art.64 kk);
żð recydywa specjalna zwykÅ‚a (art.64 ż 1 kk);
żð recydywa specjalna wielokrotna (art.64 ż 2 kk);
Øð recydywa penitencjarna: ponowne odbywanie kary
pozbawienia wolności;
Skazania osób uprzednio karanych
600000
500000
400000
300000
200000
100000
0
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
25
Po raz pierwszy Uprzednio karani Recydywiści
Skazania osób uprzednio karanych
100%
2,9 2,9 2,9 2,9
5,1
5,5 5,5 5,4
5,9
7
8,3
10,2
11,8
13
14,1
24,7
24,8
26,1 26
24,1 26,3
80%
25
25,4
25,9
26,1
25,1
60%
97,1 97,1 97,1 97,1
40%
70,2
69,7
68,9
68,4 68,6
67,8
66,7
64,4
62,3
60,8 60,9
20%
0%
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
26
Po raz pierwszy Uprzednio karani Recydywiści
Kryminologiczna problematyka recydywy
Kategorie sprawców wielokrotnych:
(Badania Stanisłwa Szelhausa z lat 60-tych i 70-tych)
Øð recydywiÅ›ci o wczesnym poczÄ…tku karalnoÅ›ci;
Øð recydywiÅ›ci o póz
nym początku karalności;
Øð sprawcy przestÄ™pstw poważnych (rozboje, wÅ‚amania, przestÄ™pstwa
p-ko osobie);
Øð sprawcy drobnych wystÄ™pków (głównie przestÄ™pstwa p-ko mieniu);
Kryminologiczna problematyka recydywy
Ciężar gatunkowy przestępstw popełnianych przez badanych
recydywistów
Øð Ok.12% recydywistów uznać można za sprawców
niebezpiecznych, ze względu na dokonywanie czynów
agresywnych;
Øð Ok.12% recydywistów uznać można za sprawców wyrzÄ…dzajÄ…cych
swymi kradzieżami poważniejsze szkody.
Kryminologiczna problematyka recydywy
Charakterystyka badanych recydywistów:
Øð wÅ›ród recydywistów brak jest w zasadzie przestÄ™pców
zawodowych, tj. wyspecjalizowanych w popełnianiu ściśle
określonych przestępstw;
Øð recydywiÅ›ci to osoby spoÅ‚ecznie uciążliwe  czÄ™sto w wysokim
stopniu  ale niekoniecznie niebezpieczne;
Øð wÅ›ród recydywistów olbrzymia wiÄ™kszość to osoby dotkniÄ™te
rozmaitymi defektami psychicznymi, a także nadużywające
alkoholu:
żð ok. 88% piÅ‚o intensywnie;
żð tylko u ok. 15% nie stwierdzono defektów psychicznych;
Kryminologiczna problematyka recydywy
Charakterystyka badanych recydywistów:
Øð recydywiÅ›ci to nie tyle sprawcy groz
ni, co sprawcy społecznie
uciążliwi;
Øð recydywiÅ›ci wielokrotni to osoby gÅ‚Ä™boko wykolejone i
nieprzystosowane społecznie, ale bardzo dobrze przystosowane
do życia w zakładzie karnym;
Øð kolejne skazania z reguÅ‚y jedynie pogÅ‚Ä™biajÄ… brak przystosowania
do życia na wolności i przystosowanie do życia w więzieniu:
żð grupa recydywistów wielokrotnych, skazywanych po raz n-ty z
każdym kolejnym skazaniem zmniejsza się;
żð ale z każdym kolejnym skazaniem prawdopodobieÅ„stwo skazania
po raz n+1 zwiększa się i w pewnym momencie staje się niemal
pewne;
żð równoczeÅ›nie okresy pobytu na wolnoÅ›ci pomiÄ™dzy skazaniami
ulegają coraz to większemu skróceniu;
31