2016-05-11
Wykład 6
Ubezpieczenia majÄ…tkowe
i ubezpieczenia życiowe
 zagadnienia ogólne
Produkt ubezpieczeniowy (1)
Produkt ubezpieczeniowy:
PRODUKT Cena
PRODUKT Cena
2
1
2016-05-11
Produkt ubezpieczeniowy (2)
Produkt ubezpieczeniowy:
marka, znak
marka, znak
obsługa
obsługa
handlowy
handlowy
jakość
jakość
materiał
materiał
wykonania
wykonania
cena opakowanie
cena opakowanie
PRODUKT
PRODUKT
3
Ustawowa klasyfikacja
ubezpieczeń
Dział II
Dział I
Pozostałe ubezpieczenia osobowe i
Ubezpieczenia na życie
ubezpieczenia majÄ…tkowe
1.NNW
1. na życie,
2. chorobowe
2. posagowe, zaopatrzenia dzieci,
3. autocasco
3. na życie, związane z u. f. k, 4. casco pojazdów szynowych,
5. aerocasco
4. rentowe,
6. casco żeglugi
5. wypadkowe i chorobowe.
7. cargo
8. szkody spowodowane żywiołami
9. pozostałe szkody rzeczowe
10. OC posiadaczy pojazdów
lÄ…dowych
11. OC lotnicze
12. OC żeglugi
13. OC ogólna
14. Ubezpieczenie kredytu
15. Gwarancje ubezpieczeniowe
16. Pozostałe ryzyka finansowe
17. Ubezpieczenia ochrony prawnej
18. Assistance
2
2016-05-11
Ubezpieczenia majÄ…tkowe
Ubezpieczenia
majÄ…tkowe
Ubezpieczenia Ubezpieczenia praw
mienia i zobowiązań
" Przedmiotem ochrony sÄ…
" Przedmiotem ochrony sÄ…
wartości oczekiwane
różnego rodzaju dobra
(prawa) lub zobowiÄ…zania
materialne (rzeczy ruchome
(odpowiedzialność cywilna)
i nieruchome);
ubezpieczonego;
" Zapewniają właścicielowi
" ZapewniajÄ…
odszkodowanie, które
ubezpieczonemu ochronÄ™ w
przeznaczone jest na
zwiÄ…zku z podejmowanymi
odtworzenie (naprawa,
przez niego działaniami
zakup) uszkodzonej rzeczy.
(zaniechaniami).
Ubezpieczenia mienia
3
2016-05-11
Podstawowe standardy w
ubezpieczeniach mienia
1. Standardy dotyczÄ…ce zakresu ubezpieczenia
2. Standardy dotyczÄ…ce sum ubezpieczenia
3. Standardy dotyczące systemów ubezpieczenia
4. Standardy dotyczące ograniczeń odpowiedzialności
ubezpieczyciela
1. Standardy dot. zakresu
ubezpieczenia
Zakres ubezpieczenia to ogół zagrożeń (ryzyk), których realizacja
wywołuje odpowiedzialność odszkodowawczą ubezpieczyciela.
Katalog nazwany Katalog all risks
Katalog Katalog
Lista zagrożeń
podstawowy rozszerzony
wyłączonych
4
2016-05-11
2. Standardy dotyczÄ…ce sum
ubezpieczenia
Wysokość sumy ubezpieczenia limituje odpowiedzialność
ubezpieczyciela w przypadku wystÄ…pienia szkody.
Co do zasady suma ubezpieczenia powinna być równa wartości
ubezpieczanego mienia.
1. Ubezpieczenie wg. wartości odtworzeniowej (nowej).
2. Ubezpieczenia wg. wartości rzeczywistej (technicznej).
3. Ubezpieczenie wg. wartości księgowej (brutto lub netto).
Wartość ubezpieczenia, a suma
ubezpieczenia
Ubezpieczenie w pełnej wartości
S = W
Niedoubezpieczenie
S < W
Nadubezpieczenie
S > W
5
2016-05-11
3. Standardy dotyczące systemów
ubezpieczenia
System ubezpieczenia informuje, czy suma ubezpieczenia odnosi siÄ™
do całości chronionego mienia, czy też do jego części.
1. System ubezpieczenia w pełnej wartości.
" system ubezpieczenia na sumy stałe.
2. System ubezpieczenia na wartość
częściową.
" system na pierwsze ryzyko.
Skutki niedoubezpieczenia
Ubezpieczenie w pełnej wartości  zasada odpowiedzialności
proporcjonalnej:
×
= =
Ubezpieczenie w systemie na pierwsze ryzyko:
, >
=
, <
6
2016-05-11
4. Standardy dotyczące ograniczeń
odpowiedzialności ubezpieczyciela
W ubezpieczeniach mienia stosowane sÄ… instrumenty skutkujÄ…ce
ograniczeniem odpowiedzialności ubezpieczyciela za szkody. Ich
stosowanie powoduje, że ubezpieczyciel pomniejsza wypłacane
odszkodowanie o odpowiednio skalkulowanÄ… kwotÄ™.
1. Udział własny w szkodzie
" ustalona część (procent) szkody, za którą ubezpieczyciel
nie ponosi odpowiedzialności.
2. Franszyza redukcyjna
" Kwota lub procent, o którą zmniejszane jest
odszkodowanie.
3. Franszyza integralna
" kwota lub procent sumy ubezpieczenia stanowiÄ…ca dolnÄ…
granicę odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń.
Ubezpieczenia mienia - produkty
1. Ubezpieczenia ogniowe
2. Ubezpieczenia kradzieżowe
3. Ubezpieczenia od wszystkich ryzyk
4. Ubezpieczenia techniczne
5. Ubezpieczenia transportowe
6. Ubezpieczenia turystyczne
&
7
2016-05-11
Ubezpieczenie
odpowiedzialności
cywilnej
Pojęcie odpowiedzialności
cywilnej
Odpowiedzialność  obowiązek ponoszenia przewidzianych przez
przepisy prawa lub inne normy społeczne konsekwencji zachowania się
własnego lub innych osób.
Odpowiedzialność cywilna względem osoby trzeciej powstaje
wówczas gdy działanie (lub zaniechanie działania) powoduje szkodę.
Odpowiedzialność cywilna polega na ponoszeniu majątkowych
konsekwencji podjętych lub zaniechanych działań.
Do zaistnienia odpowiedzialności konieczne jest łączne spełnienie
następujących przesłanek:
" zdarzenie powodujÄ…ce szkodÄ™,
" powstanie szkody,
" związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy zdarzeniem a szkodą.
8
2016-05-11
Rodzaje odpowiedzialności
cywilnej
OC deliktowa  do powstania szkody dochodzi w drodze czynu
niedozwolonego (przy czym działanie może być zawinione lub
niezawinione).
OC kontraktowa  szkoda powstaje w wyniku niewykonania lub
nienależytego wykonania umowy.
OC z tytułu wykonywanego zawodu  łączy w sobie elementy OC
deliktowej i OC kontraktowej.
Konstrukcja ubezpieczenia OC
Umowa
ubezpieczenia
UbezpieczajÄ…cy
Zakład ubezpieczeń
(ubezpieczony)
Actio
Stosunek
directa
odszkodowawczy
Poszkodowany
Bez odpowiedzialności cywilnej ubezpieczającego (ubezpieczonego) nie ma
odpowiedzialności ubezpieczyciela z tytułu umowy ubezpieczenia OC.
Zakres OC ubezpieczajÄ…cego (ubezpieczonego) wyznacza zakres
odpowiedzialności ubezpieczyciela z tytułu umowy ubezpieczenia OC.
9
2016-05-11
Ubezpieczenie odpowiedzialności
cywilnej
W ramach ubezpieczenia OC zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do
zapłacenia odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem
których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający lub ubezpieczony.
Przedmiotem ubezpieczenia w ubezpieczeniach OC jest całość sytuacji
majątkowej ubezpieczającego na wypadek powstania określonych zobowiązań
na nim ciążących.
W ubezpieczeniach OC:
" Nie określa się wartości ubezpieczenia;
" Nie ustala siÄ™ sumy ubezpieczenia, a sumÄ™ gwarancyjnÄ…;
" Umowę ubezpieczenia OC może zawrzeć osoba nie posiadająca żadnego
majÄ…tku
Cechy szczególne ubezpieczeń
odpowiedzialności cywilnej
1. Suma gwarancyjna
2. Determinanty zaistnienia ochrony ubezpieczeniowej (triggers)
3. Funkcje ubezpieczenia OC
10
2016-05-11
Suma gwarancyjna
Suma gwarancyjna jest wyrażona kwotowo i ustalona w umowie
ubezpieczenia. Określa maksymalną wartość odszkodowania jaką
poszkodowany (poszkodowani) mogą uzyskać od ubezpieczyciela.
Warianty występowania sumy gwarancyjnej:
1. Na wszystkie zdarzenia  każda wypłata pomniejsza sumę
gwarancyjnÄ…
2. Na jedno zdarzenie  suma gwarancyjna stanowi limit wypłat z tytułu
jednego zdarzenia
3. Na jedno i wszystkie zdarzenia  w umowie ubezpieczenia ustala
się dwie odrębne sumy gwarancyjne.
Determinanty zaistnienia ochrony
ubezpieczeniowej
ZU III
ZU I ZU II ZU IV
I II III
IV
 Triggers Przykłady
Wystąpienia zdarzenia będącego
Wyprodukowanie wadliwego leku.
I
przyczynÄ… szkody
Uszkodzenie organu wewnętrznego na
II WystÄ…pienie szkody
skutek podania leku.
Śmierć pacjenta wskutek uszkodzenia
III Ujawnienie szkody
organu wewnętrznego.
Zgłoszenie roszczenia odszkodowawczego
IV Zgłoszenie szkody
do ZU.
Uwaga: w ramach jednego ubezpieczenia możliwe jest stosowanie kombinacji kilku triggers.
11
2016-05-11
3. Funkcje ubezpieczeń OC
1. Ochrona ubezpieczajÄ…cego
(ubezpieczonego)
2. Ochrona poszkodowanego
ObowiÄ…zkowe i dobrowolne
ubezpieczenia OC
Ubezpieczenia
odpowiedzialności cywilnej
1. Ubezpieczenia OC 2. Ubezpieczenia OC
obowiÄ…zkowe dobrowolne
Powszechne
- obowiÄ…zek ubezpieczenia wynika z ustawy o
ubezpieczeniach obowiÄ…zkowych& .
Szczególne
- obowiÄ…zek ubezpieczenia wynika z ustaw
korporacyjnych lub rozporządzeń ministra finansów
12
2016-05-11
ObowiÄ…zkowe ubezpieczenia OC
Powszechne
" Ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody
powstałe w związku z ruchem tych pojazdów ( OC kierowców ),
" Ubezpieczenie OC rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego.
Szczególne
Np.
" Ubezpieczenie OC doradców podatkowych,
" Ubezpieczenie OC brokerów ubezpieczeniowych,
" Ubezpieczenie OC organizatorów imprez masowych,
" Ubezpieczenie OC biegłych rewidentów,
" Ubezpieczenie OC organizatorów turystyki,
" Ubezpieczenie OC podmiotów leczniczych,
" &
Dobrowolne ubezpieczenia OC
1. Ubezpieczenie OC ogólnej
2. Ubezpieczenie OC w życiu prywatnym
3. Ubezpieczenie OC za produkt
4. Ubezpieczenie OC przewoz
ników i spedytorów
5. Ubezpieczenie OC zawodowej
6. Ubezpieczenie OC członków władz spółki kapitałowej
7. Ubezpieczenie OC pracodawcy
13
2016-05-11
Ubezpieczenia na życie
Ubezpieczenia na życie
Ubezpieczenie na życie to:
- zarówno instrument rozłożenia skutków
finansowych, jakie mogą wyniknąć w związku z
realizacją ryzyka, które wystąpiło u niektórych tylko
osób, ale które groziło wszystkim ubezpieczonym,
- jak i instrument przemieszczania w czasie i
pomnażania środków finansowych osób
zawierajÄ…cych ubezpieczenie.
[Stroiński 2003]
14
2016-05-11
Funkcje ubezpieczeń życiowych
Funkcja ochronna
" zapewnienie osobom zależnym finansowo od
ubezpieczonego określonego standardu życia po jego
śmierci
" zabezpieczenie siebie na wypadek nieszczęśliwych
zdarzeń losowych
" ochrona przed utratą możliwości wykonywania pracy
(inwalidztwo)
" ochrona przedsiębiorcy przed skutkami utraty
kluczowego pracownika
" zabezpieczenie spłaty kredytów konsumpcyjnych i
hipotecznych
Funkcja oszczędnościowa
" akumulowanie i pomnażanie oszczędności
Przedmiot ubezpieczenia (1)
Zdarzeniami objętymi ochroną mogą być:
- utrata życia,
- choroba, rozstrój zdrowia,
- uszkodzenie ciała wskutek NW,
- utrata zdolności do pracy,
- zdarzenia typowe dla życia i rozwoju osobistego lub
rodzinnego (dożycie określonego wieku, rozpoczęcie
nauki, studiów, zawarcie związku małżeńskiego,
narodziny dziecka, itp.).
Ubezpieczonym może być wyłącznie osoba fizyczna.
15
2016-05-11
Przedmiot ubezpieczenia (2)
Wątpliwości:
1. Czy zdarzenia takie jak rozpoczęcie studiów,
zawarcie związku małżeńskiego, narodziny dziecka
sÄ… zdarzeniami o negatywnych skutkach?
2. Czy śmierć jest zdarzeniem losowym?
Ubezpieczenie cudzego życia
Konieczne jest wykazanie interesu ubezpieczeniowego:
" życie własne
" małżonkowie
" rodzice  dzieci
" rodzeństwo
" dziadkowie  wnuki
" partnerzy  współwłaściciele spółki
" wierzyciel  dłużnik
" pracodawca  pracownik
Niezbędna jest zgoda ubezpieczonego na:
" zawarcie, zmiane na niekorzyść umowy ubezpieczenia
" wysokość sumy ubezpieczenia
" wskazanie, zmianę, odwołanie uposażonego
16
2016-05-11
Suma ubezpieczenia
Jak ustalić sumę ubezpieczenia w ubezpieczeniach
życiowych?
Suma ubezpieczenia
"  gwarantowana kwota świadczenia w razie wypadku
ubezpieczeniowego ,
" jest limitowana wartością minimalną i maksymalna,
" jej wysokość może się zmieniać w okresie ubezpieczenia:
" stała SU,
" malejÄ…ca SU,
" rosnÄ…ca SU.
Suma ubezpieczenia (2)
W jaki sposób może być podnoszona suma ubezpieczenia
w ubezpieczeniach życiowych?
Udział w zysku
" udział ubezpieczonego w zysku ZU ponad zysk odpowiadający
TSP*,
" pochodzi z dochodów z lokat rezerwy matematycznej*,
" udział w zysku jest traktowany jako składka jednorazowa,
" mimo podwyższenia SU nie dochodzi do wzrostu składki
okresowej.
Indeksacja
" wzrost SU poprzez podniesienie składki okresowej w celu ochrony
przed utratą siły nabywczej świadczenia,
" jest dobrowolna i automatyczna.
17
2016-05-11
Ocena ryzyka ubezpieczeniowego
- underwriting
Cel:
" na podstawie wielu parametrów mających wpływ na
prawdopodobieństwo wypadku określić stopień ryzyka
wnioskodawcy i zaproponować odpowiednie warunki
ubezpieczenia.
Zadanie:
" ograniczyć selekcję negatywną.
Ocenie podlegajÄ…:
" stan zdrowia,
" wykonywany zawód,
" hobby,
" sytuacja finansowa,
" miejsce zamieszkania.
Underwriting medyczny
Niskie SU (<300 tys. zł) - ankieta medyczna
" typowy zakres: wzrost, waga, przebyte choroby, operacje, urazy,
odczuwane dolegliwości, zażywane używki, HIV, choroby weneryczne,
żółtaczka.
Wysokie SU (>300 tys. ZÅ‚)  badania lekarskie
" im wyższy wiek przystąpienia, tym od niższej SU zaczyna się wymóg
badań lekarskich (typowo 40 lat),
" zakres zależy od płci, wieku, pracy zawodowej itd.,
" zakres typowych badań: badanie internistyczne, badania krwi, wirus HIV,
EKG, RTG, spirometria, poziom glukozy we krwi, żółtaczka typu B i C.
Zasada underwritingu: minimum kosztów - maksimum informacji.
18
2016-05-11
Underwriting pozamedyczny
- wykonywany zawód,
- hobby, sport (myślistwo, speleologia, sporty motorowe, boks,
zapasy, nurkowanie, żeglarstwo, wspinaczka, paralotniarstwo),
- sytuacja finansowa (zbyt wysoka suma ub. w stosunku do
zarobków i majątku może sugerować ryzyko wyłudzenia),
- miejsce pobytu (ryzyko zwiÄ…zane z miejscem pobytu jest
szczególnie ważne w przypadku niektórych grup zawodowych:
dziennikarze, reporterzy, fotograficy, operatorzy kamer) .
Rezerwa matematyczna (1)
Rezerwa matematyczna to kapitał gromadzony przez
ubezpieczyciela na rzecz ubezpieczonego i stanowiÄ…cy jego
własność, pochodzący
ze składek netto:
" z ich części stanowiących nadpłatę lub niedopłatę w stosunku
do ryzyka,
" z ich części przeznaczonej na inwestycje,
" z nadwyżki składki opłaconej netto w stosunku do wysokości
tej składki obliczonej przy uwzględnieniu osiągniętej stopy
zysku z inwestycji.
Rezerwa matematyczna jest inwestowana w formie lokat, a osiągnięty
zysk jest przeznaczany dla ubezpieczonego (tzw. premia
nadzwyczajna) i wypłacany wraz z podstawowym świadczeniem.
19
2016-05-11
Rezerwa matematyczna (2)
Ryzyko - składka
Rezerwa
matematyczna
Składka wyrównana
Lata
Regres ubezpieczeniowy
W ubezpieczeniach życiowych nie ma zastosowania
regres ubezpieczeniowy.
Regres ubezpieczeniowy - roszczenie zwrotne względem
sprawcy szkody.
Mimo wypłaty świadczenia, ubezpieczony zachowuje
prawo do żądania wyrównania szkody przez sprawcę.
20
Składka
2016-05-11
Ochrona tymczasowa
Ograniczona ochrona ubezpieczeniowa w czasie trwania oceny
ryzyka na podstawie wniosku ubezpieczeniowego
" Trwa od kilka dni do dwóch miesięcy,
" Trwa od zarejestrowania wniosku i opłacenia składki,
" Kończy się gdy:
- rozpoczyna się właściwa ochrona ubezpieczenia,
- odmowa ubezpieczenia,
- klient odrzuci propozycję zmienionych warunków ochrony,
- nastąpi śmierć.
" Zakres ochrony tymczasowej obejmuje śmierć wskutek NW
(czasem śmierć wskutek dowolnej przyczyny).
" Świadczenie wypłacane jest w kwocie wnioskowanej sumy
ubezpieczenia.
Ubezpieczenie bezskładkowe
Ubezpieczenie bezskładkowe jest to forma ubezpieczenia, w której
ustaje obowiązek opłacania składek:
- na wniosek ubezpieczajÄ…cego,
- jako następstwo zaprzestania opłacania składek.
Skutki:
" obniżenie sumy ubezpieczenia lub ograniczenie zakresu ochrony,
" zachowanie ciągłości ubezpieczenia,
" zmiana na ubezpieczenie bezskładkowe może być definitywna lub
odwracalna za zgodą ZU (np. po opłaceniu zaległych składek).
21
2016-05-11
Wykup polisy
- rozwiązanie możliwe w niektórych typach ubezpieczeń życiowych,
- nie występuje w terminowym ubezpieczeniu na życie,
- w momencie wypowiedzenia umowy ubezpieczyciel wypłaca wartość
wykupu, czyli ekwiwalent wpłaconych składek,
- kwota wartości wykupu zależy od zgromadzonej rezerwy
matematycznej i zysków z lokat, po potrąceniu opłat manipulacyjnych,
- po dokonaniu wykupu umowa wygasa,
- nie występuje w pierwszych latach okresu ubezpieczenia.
Bibliografia
Zajęcia opracowano na podstawie:
Współczesne ubezpieczenia gospodarcze, pod red. W. Sułkowskiej,
Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków
2013.
Ubezpieczenia, pod red. M. Iwanicz-Drozdowskiej, Polskie
Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2013.
Ubezpieczenia, pod red. J. Handschke i J. Monkiewicza, Poltext,
Warszawa 2010.
Ubezpieczenie gospodarcze i społeczne, pod red. E. Kuckiej,
Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie,
Olsztyn 2009.
E. Kowalewski, Prawo ubezpieczeń gospodarczych, Branta,
Bydgoszcz-Poznań 2002,
22
2016-05-11
Dziękuję za uwagę.
dr Tomasz Jedynak
e-mail: [e-mail]
23