2016-06-01
Wykład 9
Ubezpieczenia obowiązkowe
Rodzaje ubezpieczeń
obowiązkowych
Ubezpieczenia obowiązkowe
Powszechne
- obowiązek ubezpieczenia wynika z ustawy o
ubezpieczeniach obowiązkowych& .
Szczególne
- obowiązek ubezpieczenia wynika z ustaw
korporacyjnych lub rozporządzeń ministra finansów
1
2016-06-01
Rodzaje ubezpieczeń
obowiązkowych
Ubezpieczenia obowiązkowe
Powszechne Szczególne
1. Ubezpieczenie OC posiadaczy Ok. 160. przykładów
pojazdów mechanicznych za szkody obowiązkowości/przymusu zawierania
powstałe w związku z ruchem tych umów ubezpieczenia.
pojazdów
Por. Stan prawny ubezpieczeń
2. Ubezpieczenie OC rolników z tytułu obowiązkowych w Polsce, red. E.
posiadania gospodarstwa rolnego Kowalewski, Raport Polskiej Izby
Ubezpieczeń.
3. Ubezpieczenie budynków
wchodzących w skład gospodarstwa
rolnego od ognia i innych zdarzeń
losowych
Konstrukcja ubezpieczenia OC
Umowa
ubezpieczenia
Ubezpieczający
Zakład ubezpieczeń
(ubezpieczony)
Actio
Stosunek
directa
odszkodowawczy
Poszkodowany
Bez odpowiedzialności cywilnej ubezpieczającego (ubezpieczonego) nie ma
odpowiedzialności ubezpieczyciela z tytułu umowy ubezpieczenia OC.
Zakres OC ubezpieczającego (ubezpieczonego) wyznacza zakres
odpowiedzialności ubezpieczyciela z tytułu umowy ubezpieczenia OC.
2
2016-06-01
Ubezpieczenia obowiązkowe OC (1)
Z czego wynika ustawowy przymus zawierania niektórych
umów ubezpieczenia OC?
1. Względy społeczne  normowanie relacji pomiędzy podmiotem
odpowiedzialnym za powstanie szkody oraz osobą ponoszącą szkodę
z winy sprawcy.
-poszkodowany ma poczucie stabilności i pewności uzyskania
odszkodowania),
-brak konieczności domagania się zadośćuczynienia bezpośrednio od
sprawcy (zasada actio directa).
2. Względy gospodarcze  szkody spowodowane prze osoby trzecie
mają negatywny wpływ na ciągłość pracy, produkcji i zdolności do
szeroko rozumianego gospodarowania podmiotów poszkodowanych.
W tej sytuacji odszkodowania z ubezpieczeń obowiązkowych są
stabilizatorem ekonomicznym ciągłości działania.
Ubezpieczenia obowiązkowe OC (2)
1. Makroekonomiczne skutki funkcjonowania ubezpieczeń to stabilizacja
gospodarki ze względu na pewny i uproszczony proces naprawy szkód,
co pozytywnie wpływa na ciągłość procesów gospodarczych.
2. Brak obowiązkowych ubezpieczeń OC powodowałby, że część
podmiotów odpowiedzialnych za szkody nie byłaby w stanie wypłacić
rekompensaty we własnym zakresie.
3. Ograniczenie możliwych sporów (w tym również sądowych) pomiędzy
poszkodowanym i sprawcą.
3
2016-06-01
Ubezpieczenia obowiązkowe 
pytania problemowe (1)
1. Czy zakład ubezpieczeń może odmówić zawarcia
umowy ubezpieczenia obowiązkowego?
2. Kto ustala taryfy i wysokość składek w ubezpieczeniach
obowiązkowych?
Ubezpieczenia obowiązkowe 
pytania problemowe (2)
3. Co stanowi determinantę (trigger) zaistnienia ochrony
ubezpieczeniowej w obowiązkowych ubezpieczeniach
OC?
4. Czy umowa obowiązkowego ubezpieczenia OC
obejmuje szkody wyrządzone umyślnie lub w wyniku
rażącego niedbalstwa?
4
2016-06-01
Determinanty zaistnienia ochrony
ubezpieczeniowej
ZU III
ZU I ZU II ZU IV
I II III
IV
 Triggers Przykłady
Wystąpienia zdarzenia będącego
Wyprodukowanie wadliwego leku.
I
przyczyną szkody
Uszkodzenie organu wewnętrznego na
II Wystąpienie szkody
skutek podania leku.
Śmierć pacjenta wskutek uszkodzenia
III Ujawnienie szkody
organu wewnętrznego.
Zgłoszenie roszczenia odszkodowawczego
IV Zgłoszenie szkody
do ZU.
Uwaga: w ramach jednego ubezpieczenia możliwe jest stosowanie kombinacji kilku triggers.
Ubezpieczenia obowiązkowe 
pytania problemowe (3)
5. Jakie są konsekwencje nieopłacenia w terminie raty
składki na ubezpieczenie obowiązkowe?
6. Jakie są konsekwencje nie zawarcia umowy
ubezpieczenia obowiązkowego?
5
2016-06-01
Konsekwencje braku ubezpieczenia
obowiązkowego
W ubezpieczeniu OC posiadaczy pojazdów mechanicznych:
a) samochody osobowe  dwukrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę,
b) samochody ciężarowe, ciągniki samochodowe i autobusy  trzykrotność minimalnego
wynagrodzenia za pracę,
c) pozostałe pojazdy  jedna trzecia minimalnego wynagrodzenia za pracę.
W ubezpieczeniu OC rolników  jedna dziesiąta minimalnego
wynagrodzenia za pracę,
W ubezpieczeniu budynków rolniczych  równowartość jedna czwarta
minimalnego wynagrodzenia za pracę.
W przypadku OC p.p.m.:
20% opłaty gdy okres braku ubezpieczenia < 3 dni;
50% opłaty gdy okres braku ubezpieczenia < 14 dni;
100% opłaty gdy gdy okres braku ubezpieczenia > 14 dni.
Ubezpieczenia obowiązkowe 
pytania problemowe (5)
7. Czy poszkodowany może ubiegać się wypłaty
odszkodowania bezpośrednio od zakładu ubezpieczeń
sprawcy?
8.W jakim terminie zakład ubezpieczeń jest obowiązany
wypłacić odszkodowanie poszkodowanym?
6
2016-06-01
Ubezpieczenia obowiązkowe 
pytania problemowe (4)
9. Kto jest obowiązany zawrzeć umowę OC. p.p.m?
Czy ubezpieczenie obejmuje każdego kierującego
pojazdem?
10.W jakim czasie p.p.m. jest obowiązany zawrzeć umowę
obowiązkowego ubezpieczenia OC?
Ubezpieczenia obowiązkowe 
pytania problemowe (5)
10a. Na jaki okres zawiera się umowę ubezpieczenia OC p.p.m?
Okres ubezpieczenia
Okres krótszy - umowa
12 miesięcy
ubezpieczenia krótkoterminowego
Pojazd zarejestrowany na stałe
 tylko podmiot prowadzący
działalność w zakresie kupno-
sprzedaży samochodów (>30
dni)
Pojazd zarejestrowany czasowo
Rejestracja za granicą
Pojazd wolnobieżny
Pojazd historyczny
7
2016-06-01
Ubezpieczenia obowiązkowe 
pytania problemowe (6)
11. Jaka jest górna, a jak dolna granica odpowiedzialności
ubezpieczyciela z tytułu zawartej umowy ubezpieczenie
OC p.p.m.?
12. Czy osoba uczestnicząca w zdarzeniu objętym
ochroną ubezpieczeniową w ramach OC p.p.m. ma
obowiązek zawiadomić Policję?
Ubezpieczenia obowiązkowe 
pytania problemowe (6)
11. Jaka jest górna, a jak dolna granica odpowiedzialności
ubezpieczyciela z tytułu zawartej umowy ubezpieczenie
OC p.p.m.?
12. Czy osoba uczestnicząca w zdarzeniu objętym
ochroną ubezpieczeniową w ramach OC p.p.m. ma
obowiązek zawiadomić Policję?
8
2016-06-01
Przykład 1.
Opis sytuacji
Pan Marcin zawarł w dniu 13 marca 2015 roku umowę obowiązkowego
ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych (był wtedy
właścicielem samochodu marki Opel Astra). W dniu 30 kwietnia 2015 roku
sprzedał tenże samochód Panu Andrzejowi. Pan Andrzej nie jest jednakże
zadowolony z zakładu ubezpieczeń, w którym umowę ubezpieczenia OC
zawarł Pan Marcin.
Pytania
1. Czy może tą umowę wypowiedzieć? Jeśli tak, to w jakim terminie?
Sprzedaż samochodu (Przykład 1)
W razie przejścia lub przeniesienia prawa własności pojazdu
mechanicznego, którego posiadacz zawarł umowę ubezpieczenia OC
p.p.m., na posiadacza pojazdu, na którego przeszło lub zostało
przeniesione prawo własności, przechodzą prawa i obowiązki poprzedniego
posiadacza wynikające z tej umowy.
Umowa ubezpieczenia OC ulega rozwiązaniu z upływem okresu, na który
została zawarta, chyba że posiadacz, na którego przeszło lub zostało
przeniesione prawo własności, wypowie ją na piśmie. W przypadku
wypowiedzenia umowy ubezpieczenia OC, ulega ona rozwiązaniu z dniem
jej wypowiedzenia. [art. 31 u.u.o].
P.p.m., który przeniósł prawo własności tego pojazdu, jest obowiązany do
przekazania nabywcy potwierdzenia zawarcia umowy ubezpieczenia OC
p.p.m. oraz do powiadomienia na piśmie zakładu ubezpieczeń, w terminie
14 dni od dnia przeniesienia prawa własności pojazdu, o fakcie
przeniesienia prawa własności tego pojazdu i o danych nabywcy [art. 32
u.u.o].
9
2016-06-01
Przykład 2.
Opis sytuacji
" Pan Michał zawarł umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów
mechanicznych w dniu 13 marca 2012 r. w zakładzie ubezpieczeń Omega.
Po roku od zawarcia umowy pan Michał stwierdził, że lepsze warunki
cenowe oferuje zakład Delta, a skoro upłynął już okres, na który została
zawarta umowa z zakładem Omega i nic go z tym zakładem już nie łączy,
może bez problemu ubezpieczyć się w zakładzie Delta, co też uczynił.
Pytania
1. Jakie są konsekwencje zachowania pana Michała?
2. Co może zrobić pan Michał w zaistniałej sytuacji?
Klauzula prolongacyjna (Przykład 2)
Jeżeli posiadacz pojazdu mechanicznego nie póz
niej niż na jeden
dzień przed upływem okresu 12 miesięcy, na który umowa
ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych została
zawarta, nie powiadomi na piśmie zakładu ubezpieczeń o jej
wypowiedzeniu, uważa się, że została zawarta następna umowa na
kolejne 12 miesięcy [Art. 28]
Zakład ubezpieczeń jest obowiązany:
" do wysłania ubezpieczającemu informacji o ubezpieczeniu na
kolejny okres ubezpieczenia nie póz
niej niż 14 dni przed upływem
terminu 12 miesięcy na który umowa została zawarta;
" potwierdzić zawarcie umowy do 14 dni.
Przy ubezpieczeniu wielokrotnym umowę zawartą w trybie art. 28
można wypowiedzieć na piśmie.
10
2016-06-01
Przykład 3a.
Opis sytuacji
" Dwa pojazdy: A i B zostały uszkodzone w wypadku.
" Kierowca pojazdu B w związku z wypadkiem przez 28 dni pozostawał w
szpitalu.
" Zniszczeniu uległ także pojazd C stojący na poboczu jezdni.
Policja za sprawcę wypadku uznała kierowcę pojazdu A, który posiadał ważne
ubezpieczenia OC komunikacyjne.
Pytania
1. Na kompensatę jakich szkód mogą liczyć poszkodowani w tym wypadku?
2. Z jakich z
ródeł zostaną pokryte te szkody?
Przykład 3.
Opis sytuacji
" Dwa pojazdy: A i B zostały uszkodzone w wypadku.
" Kierowca pojazdu B w związku z wypadkiem przez 28 dni pozostawał w
szpitalu.
" Zniszczeniu uległ także pojazd C stojący na poboczu jezdni.
Policja za sprawcę wypadku uznała kierowcę pojazdu A, który  jak się okazało
nie posiadał ważnego ubezpieczenia OC p.p.m.
Pytania
1. Na kompensatę jakich szkód mogą liczyć poszkodowani w tym wypadku?
2. Z jakich z
ródeł zostaną pokryte te szkody?
11
2016-06-01
Szkoda  brak OC sprawcy (Przykład 3)
Gdy sprawca szkody nie miał ważnego ubezpieczenia OC,
Ubezpieczeniowy fundusz gwarancyjny (UFG) zaspokaja roszczenia z
tytułu obowiązkowych ubezpieczeń OC, za szkody w mieniu i na osobie
[art. 98 u.u.o].
Ale uwaga:
1. Jeżeli poszkodowany, w przypadku szkody w mieniu, może
zaspokoić roszczenie na podstawie umowy ubezpieczenia
dobrowolnego, UFG wyrównuje szkodę w części, w której nie może być
zaspokojona, wraz z uwzględnieniem utraconych zniżek składki oraz
prawa do zniżek składki.
2. Z chwilą wypłaty przez UFG odszkodowania, sprawca szkody i
osoba, która nie dopełniła obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia
obowiązkowego, są obowiązani do zwrotu wypłaconego świadczenia i
poniesionych kosztów.
Przykład 4.
Opis sytuacji
" Dwa pojazdy: A i B zostały uszkodzone w wypadku.
" Kierowca pojazdu B w związku z wypadkiem przez 28 dni pozostawał w
szpitalu.
" Zniszczeniu uległ także pojazd C stojący na poboczu jezdni.
Policja za sprawcę wypadku uznała kierowcę pojazdu A, który zbiegł z miejsca
wypadku i nie udało się go zidentyfikować.
Pytania
1. Na kompensatę jakich szkód mogą liczyć poszkodowani w tym wypadku?
2. Z jakich z
ródeł zostaną pokryte te szkody?
12
2016-06-01
Szkoda  sprawca nieznany (Przykład 4)
Gdy sprawca szkody nie jest znany UFG zaspokaja roszczenia z tytułu
obowiązkowych ubezpieczeń OC, za szkody:
1. na osobie.
2. w mieniu  jeżeli szkodzie na mieniu towarzyszyły poważne*
szkody na osobie [art. 98 u.u.o].
*Śmierć, naruszenia czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia
trwający dłużej niż 14 dni.
Przykład 5.
Opis sytuacji
Pan Andrzej prowadząc samochód syna wjechał w słup oświetleniowy
niszcząc całkowicie słup oraz samochód.
W wyniku wypadku Pan Andrzej poniósł śmierć na miejscu.
Pan Andrzej cztery lata wcześniej wykupił ubezpieczenie na życie na sumę 1
mln PLN, a jego syn posiadał aktualne ubezpieczenie OC p.p.m.
Dochodzenie wykazał, że do wypadku doszło w związku z samobójstwem
Pana Andrzeja.
Pytania
1. Z jakiego tytułu i przez kogo zostaną wypłacone świadczenia w związku ze
śmiercią Pana Andrzeja oraz poniesionymi szkodami?
13
2016-06-01
Szkoda  samobójstwo sprawcy
(Przykład 5)
Śmierć:
Przy ubezpieczeniu na życie samobójstwo ubezpieczonego nie zwalnia
ubezpieczyciela od obowiązku świadczenia, jeżeli samobójstwo
nastąpiło po upływie lat dwóch od zawarcia umowy ubezpieczenia [art.
834 k.c.]
Słup oświetleniowy
Umowa ubezpieczenia obowiązkowego OC obejmuje szkody
wyrządzone umyślnie lub w wyniku rażącego niedbalstwa. [art. 9 u.u.o]
Samochód
Zależy od postanowień OWU&
Przykład 6.
Opis sytuacji
" Dwa pojazdy: A i B zostały uszkodzone w wypadku.
" Kierowcy oraz pasażerowie obu samochodów zostali poddani hospitalizacji.
Policja za sprawcę wypadku uznała kierowcę pojazdu A, który  jak się okazało
a) miał 15 lat i nie posiadał prawa jazdy;
b) ukradł samochód z parkingu pod sklepem;
c) prowadził samochód pod wpływem alkoholu.
Pytania
1. Na kompensatę jakich szkód mogą liczyć poszkodowani w tym wypadku?
2. Z jakich z
ródeł zostaną pokryte te szkody?
14
2016-06-01
Regres ubezpieczeniowy (Przykład 6)
Zakładowi ubezpieczeń przysługuje prawo dochodzenia od kierującego
pojazdem mechanicznym zwrotu wypłaconego z tytułu ubezpieczenia OC
p.p.m. odszkodowania, jeżeli kierujący:
wyrządził szkodę umyślnie,
kierował w stanie po użyciu alkoholu lub w stanie nietrzez
wości albo po
użyciu środków odurzających itp.
wszedł w posiadanie pojazdu wskutek popełnienia przestępstwa;
nie posiadał wymaganych uprawnień do kierowania pojazdem
mechanicznym, z wyjątkiem przypadków, gdy chodziło o ratowanie życia
ludzkiego lub mienia albo o pościg za osobą podjęty bezpośrednio po
popełnieniu przez nią przestępstwa;
zbiegł z miejsca zdarzenia [Art. 43 u.u.o].
Przykład 7.
Opis sytuacji
a) W trakcie poruszania się po autostradzie pojazd B zderzył się z przyczepą,
która odłączyła się od jadącego przed nim pojazdu A.
b) W trakcie poruszania się po drodze krajowej pojazd B zderzył się z
pojazdem C, który zerwał się z liny holowniczej doczepionej do pojazdu A.
c) W trackie poruszania się po autostradzie pojazd A  zderzył się z ciągniętą
przez siebie przyczepą.
Pytania
1. Z jakich z
ródeł zostaną pokryte wskazane szkody?
15
2016-06-01
Przykład 8.
Opis sytuacji
" Zofia zawarła umowę ubezpieczenia domu w ramach ubezpieczenia
budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego z zakładem
ubezpieczeń Alfa S.A.
" Anna (partnerka życiowa Zofii) zawarła umowę ubezpieczenia na życie z
zakładem Alfa życie S.A., w której jako osobę uposażoną wskazała Zofię.
" Trzy miesiące po zawarciu umowy dom spłonął, a w pożarze zginęła Anna.
Po zgłoszeniu szkód Zofia otrzymała informację, że właśnie nastąpiła
upadłość grupy ubezpieczeniowej Alfa, w skład której wchodziły oba
wymienione powyżej zakłady ubezpieczeń.
Pytania
1. Czy, przez kogo i w jakiej wysokości zostaną wypłacone świadczenia w
związku z pożarem w gospodarstwie rolnym oraz śmiercią Pani Zofii?
Szkoda  upadłość ubezpieczyciela
(Przykład 8)
W przypadku ogłoszenia upadłości zakładu ubezpieczeń [& ] do
zadań UFG należy zaspokajanie roszczeń osób uprawnionych z:
1) umów ubezpieczeń obowiązkowych
2) umów ubezpieczenia na życie, w wysokości 50% wierzytelności,
do kwoty nie większej niż równowartość w złotych 30 000 EUR
[art. 98 u.u.o.]
16
2016-06-01
Bibliografia
Zajęcia opracowano na podstawie:
Współczesne ubezpieczenia gospodarcze, pod red. W. Sułkowskiej,
Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków
2013.
Ubezpieczenia, pod red. M. Iwanicz-Drozdowskiej, Polskie
Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2013.
Ubezpieczenia, pod red. J. Handschke i J. Monkiewicza, Poltext,
Warszawa 2010.
Ubezpieczenie gospodarcze i społęczne, pod red. E. Kuckiej,
Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie,
Olsztyn 2009.
Dziękuję za uwagę.
dr Tomasz Jedynak
e-mail: [e-mail]
17