S t r o n a | 1 S t r o n a | 2
Czynniki komórkowe
Immunopatologia  wykład 4
�� Fizjologiczna flora błony śluzowej i skóry
�� Komórki NK, komórki bez markerów powierzchniowych
Temat: Odpowiedz
immunologiczna w zakażeniach
�� Komórki fagocytujące
GALT  integralna część, działająca w pewnym sensie autonomicznie, część układu odpornościowego
tworzącą system obrony układu pokarmowego. System GALT składa się z zorganizowanych
kompleksów komórkowych (kępki Peyera i samotne grudki chłonne) oraz rozpuszczalnych komórek
zlokalizowanych w blaszce właściwej jelita (limfocyty T i B, makrofagi, komórki dendrytyczne) i w
nabłonkach pokrywających kosmki. Rola systemu GALT:
�� Tworzy pierwszą linię obrony organizmu przed szkodliwymi czynnikami
�� Na podstawowe znaczenie w rozwoju prawidłowego układu immunologicznego na antygeny
zewnętrzne
�� Jest miejscem pierwotnego kontaktu niedojrzałego układu odpornościowego noworodka z
antygenami zewnętrznymi
Cechą charakterystyczną układu GALT znaną od wielu lat jest produkcja przeciwciał w klasie IgA.
Przeciwciała te zwane wydzielniczymi lub sekrecyjnymi, produkowane są przez limfocyty B i
�� Ssaki dysponują wieloma mechanizmami obronnymi, które chronią przed wniknięciem
wydzielane na powierzchnię zewnętrzną błon śluzowych. IgA sekrecyjne reagują z szerokim spektrum
zarażenia
antygenów zewnętrznych, przez co uniemożliwiają patogenom i alergenom penetrację przez śluzówki
�� Skóra osłonięta rzadszym lub gęstym owłosieniem, tworzy płaszcz ochronny. Jest to
do wnętrza organizmu. Wydzielnicze przeciwciała IgA pokrywające nabłonki stanowią pierwszą linię
największa powierzchnia chroniąca
obrony przed szkodliwymi czynnikami. Liczba limfocytów B produkujących IgA w jelicie dorosłych
�� Włosy ludzkie i zwierzęce posiadają pewne właściwości antybakteryjne, a zawdzięczają do
ludzi wynosi 7 x 1011, a codzienna produkcja IgA wynosi 2  5 g, w porównaniu do wytwarzania w
obecności kwasów tłuszczowych
innych organach limfatycznych, gdzie tam tych przeciwciał oceniamy na 1  2 g.
Nieswoiste mechanizmy obronne:
Bakterie jelitowe, również pobudzają makrofagi, komórki NK zlokalizowane w jelicie cienkim oraz
�� Czynniki mechaniczne enterocyty. Komórki te syntetyzują cytokiny przeciwzapalne. Przykład odpowiedz
immunologiczna na
�� Naturalna budowa skóry i błon śluzowych zakażenie pałeczkami Shigella. Odczyn zapalny powodowany czerwonką bakteryjną np. biegunka jako
objaw kliniczny może utrzymywać się w jelicie nawet ponad miesiąc. Przez ten czas komórki układu
�� Ruch nabłonka rzęskowego dolnych dróg oddechowych
odpornościowego wytwarzają bardzo duże stężenia takich cytokin jak: bardzo silnie prozapalna IL  6,
�� Perystaltyka przewodu pokarmowego
TNF  ą, IFN  ł, IL  4, TNF  �,IL  10, IL  8. Objawy choroby mogą być bezpośrednim skutkiem
�� Przepływ moczu w drogach moczowych
wydzielania tych cytokin. Jednocześnie cząsteczki te uczestniczą w regulacji kontroli procesu
Czynniki humoralne
zapalnego na zasadzie sprzężenia zwrotnego. Obecne w tkance makrofagi i naciekające monocyty są
zdolne do efektywnego zabijania tych komórek bakteryjnych poprzez uwalnianie wolnych rodników,
�� Drobnoustrojobójcze działanie warstwy kwasowej skóry, kwasu mlekowego, gruczołów
ale także poprzez fagocytozę. W procesie fagocytozy dochodzi do powstania fagosomu, jeżeli taki
potowych, kwasu solnego żołądka, nienasyconych kwasów tłuszczowych przez gruczoły
fagosom znajdzie się w komórce to póz
niej taka komórka drogą apoptozy zostaje eliminowana, w
łojowe
związku z czym również dochodzi do eliminacji tego antygenu bakteryjnego. Uwalnianie IL  18
�� Lizozym w ślinie i łzach, rozszczepienie bakteryjnej mureiny
podczas apoptozy tych makrofagów, może aktywować z kolei komórki NK. Gdyby nie doszło do
�� Białka surowicze ostrej fazy np. CRP, haptoglobina, surowiczy amyloid A, fibrynogen oraz
eliminacji tego czynnika wytworzyłby się przewlekły proces zapalny, doszłoby do zwiększonego
transferryna.
uwalniania prostaglandyn i mogłoby dojść do procesu nowotworzenia. W związku z czym IL  18
�� Fibronektyna  niespecyficzna opsonina, interferon przeciwwirusowy
aktywuje komórki NK również do działania, żeby również poprzez uwalniane mediatory doprowadzić
�� Białko wiążące mannozę, wiąże mannozę na zewnętrznej powierzchni bakterii, zmieniając jej
do cytolizy komórek które są zaatakowane chorobowo. Limfocyty typu T, które również wydzielają
konfigurację, inicjuje alternatywną drogę aktywacji dopełniacza
mediatory, po to żeby doszło do namnażania limfocytów typu B i żeby doszło do ciągłej syntezy
przeciwciał odpornościowych skierowanych przeciwko temu czynnikowi indukując tym samym
wytwarzanie INF ł, który ma nas zabezpieczyć przez możliwością indukcji komórkowej.
S t r o n a | 3 S t r o n a | 4
Elementy układy odpornościowego  przypomnienie (znalez
ć rozdział) �� Limfocyty typu B dojrzewają i przechodzą selekcję klonalną różnicują się w komórki
plazmatyczne i komórki B pamięci immunologicznej w konsekwencji dochodzi do
Odpowiedz
nieswoista
wytworzenia przeciwciał odpornościowych skierowanych przeciwko danemu antygenowi
�� Odporność swoista i nieswoista eliminują patogeny, wszystkie leukocytu, oprócz B i T
�� Jest to zespół czynników i mechanizmów działających niezależnie od uprzedniego zatknięcia
pamięci, giną. Limfocyty pamięci będą czekały na pojawienie się patogenu. W momencie
się z mikroorganizmem
wniknięcia takowego cały proces rozpoczyna się od nowa.
�� Kluczowa jest fagocytoza oraz współudział dopełniacza
�� Czynniki genetyczne mają wpływ zarówno ze strony drobnoustrojów jak i organizmu na
Wolne rodniki  definicja  poprzedni semestr
uruchomienie mechanizmów odporności nieswoistej
Prezentacja antygenu:
Odporność swoista
�� Prezentacja antygenu odbywa się tylko przez Th związanych z MHC kl. II
�� Na jej wytworzenie potrzebne jest kilka dni. Raz uruchomione stają się niebywale efektywne
�� Makrofagi wychwytują taki antygen poprzez nieswoiste receptory lub jako kompleksy
w walce z patogenami
immunologiczne
�� Proces specyficzny działa na konkretny antygen
�� Dochodzi do interakcji limfocytów Th2 z limfocytami typu B
�� Aktywowane limfocyty B poprzez receptory dla Ig i prezentujące Th2 są zdolne do
pobudzenia komórek B do wytwarzania przeciwciał odpornościowych
�� Komórki Th pobierają antygen drogą pinocytozy
�� Limfocyty T rozpoznają antygeny pochodzące z innych komórek jako peptydy łącznie z MHC
�� Limfocyty typu B rozpoznają część antygenu  epitop przez receptor immunoglobulinowy
�� Antygen wybiera i generuje swoisty klon wiążących go z komórkami T i B
Zakażenie pierwotne + reinfekcja  diagram  poprzedni semestr
Odpowiedz
układu na zakażenie obejmuje wiele zróżnicowanych mechanizmów i związana jest z
interakcją gospodarz  patogen.
�� Rozwój zakażenia ułatwiają zaburzenia odpowiedzi pierwotnej  rzadkie
�� Nabyte, wtórne sprzyjają wywołaniu zakażeń poprzez drobnoustroje mianem względnych
czynników patogennych
Mechanizmy i czynniki determinujące chorobotwórczość
�� Adhezja komórek gospodarza  adhezyny (ułatwiają adhezję do specyficznych komórek
Przebieg odpowiedzi immunologicznej docelowych)
�� Przełamywanie anatomicznych barier ochronnych gospodarza  inwazyny (odpowiedzialne za
�� Patogeny pojawiają się w organizmie i niszczą jego komórki
aktywne wnikanie do komórek mikroorganizmu)
�� Uszkodzone komórki produkują cytokiny i eksponują antygeny
�� Kolonizacja tkanek  agresyny (uszkadzają tkanki, należą do nich toksyny oraz enzymy)
�� Komórki tuczne wytwarzają histaminę, która rozszerza naczynia krwionośne i powoduje
zapalenie, oraz cytokiny Strategie unikanie nieswoistych mechanizmów obronnych:
�� Cytokiny aktywują układ dopełniacza oraz leukocyty
�� Impedyny  cząsteczki mogące hamować w niektórych przypadkach odpwiedz

�� Odporność nieswoista działa, komórki dendrytyczne eksponują antygen
immunologiczną
�� Limfocyty T odczytują eksponowane antygeny, następuje selekcja klonalna
�� Limfocyty T różnicują się na Tc (T cytotoksyczne), Th (T pomocnicze) i Tm (T pamięci)
Strategie unikania swoistych mechanizmów obronnych:
�� Limfocyty T Tc niszczą patogeny, Th eksponują antygen limfocytom B
�� Najważniejsza zdolność do wytwarzania IgA  bakterie wytwarzają proteazy
�� Mimikra molekularna i zmienna immunogenność
S t r o n a | 5 S t r o n a | 6
�� Uszkodzenie tkanki gospodarza związane z cytotoksycznością bakterii. Czynniki te wytwarzają immunologiczną poprzez wydzielanie tych cytokin. Receptory Toll  podobne biorą udział w
egzotoksyny i egzoenzymy przez co niszczą komórki odpowiedzi immunologicznej.
�� Uszkodzenie tkanki związane z reakcjami zapalnymi makroorganizmów
Odpwiedz
przeciw pierwotniakom
�� Aktywacja dopełniacza i fagocytoza
�� Indukcja wytwarzania cytokin  bakterie produkują moduliny
Zarówno odpowiedz
humoralna i komórkowa. Stwierdzono, że odpowiedz
z udziałem IgG może był
bardzo skuteczna. Przeciwciała chronią przed rozwojem infekcji poprzez zapobieganie wnikaniu
Typy reakcji odpornościowej
merozoitów (stadium we krwi) do erytrocytów. Odporność przeciwko jednemu szczepowi gatunku
wywołującego malarię nie musi chronić przed innymi gatunkami. Świdrowce w sposób ciągły
�� Typ I  bąblowiec  po pęknięciu torbieli zawartość wywołuje wstrząs anafilaktyczny.
pobudzają układ odpornościowy. Powoduje to nawracające infekcje. Trypanosoma broni się przed
Dochodzi do natychmiastowej odpowiedzi immunologicznej
działaniem układu odpornościowego opłaszczając się lamininą.
�� Typ II  krzyżowa reakcja przeciwciał z podobnymi Ag. Wspólna determinanta antygenowa
dla paciorkowca i antygenu mięśnia sercowego
Wirusy, bakterie są kontrolowane przez przeciwciała neutralizujące, limfocyty Tc oraz komórki NK.
�� Typ III  odkładanie kompleksów immunologicznych w nerce np. zapalenie kłębuszków
Odpowiedz
immunologiczna przeciw grzybom jest słabo poznana. Główny mechanizm spowodowany
nerkowych spowodowane infekcją paciorkowcową, inne: Reumatoidalne Zapalenie Stawów
jest populacją limfocytów T oraz makrofagami. Głównym mechanizmem będzie tu odpowiedz

�� Typ IV  tworzenie ziarniniaków np. trąd
komórkowa. Aspergillus fumigatus jest czynnikiem sprawczym bardzo trudnych do leczenia zapaleń
płuc.
Uszkodzenia powierzchniowe przez patogeny
Główny mechanizm immunologiczny przeciwko pasożytom związany jest z udziałem IgE dochodzi do
W niektórych infekcjach układ odpornościowy sam może działać bardziej destrukcyjnie niż
uwolnienia IL  5, eozynofilami z ziarnistości kwasochłonnych wydostają się białka powodujące
wywołujący uszkodzenia patogen. Szczególnie w stanie przewlekłym. Mechanizmy te obejmują:
uszkodzenie błony komórkowej pasożytów , komórkami tucznymi, makrofagami i limfocytami Th.
�� Anafilaksję Antygeny pasożyta ukierunkowują odpowiedz
immunologiczną w kierunku Th2. Zarówno komórki
�� Nekrozę i apoptozy tuczne jak i eozynofile ulegają degranulacji w obecności kompleksu IgA antygen. IgA  antygen mogą
powodować degranulację eozynofilii i uwolnienie toksycznych białek.
�� Choroby wywołane odkładaniem się kompleksów immunologicznych
Odpowiedz
immunologiczna przeciw robakom. Przesunięta jest w kierunku Th2. Wytwarzane są IL 
Środowisko mikroorganizmu
3, IL  4, chemokiny, które są czynnikami chemotaktycznymi dla eozynofilii ale także komórek
Odpowiedz
immunologiczna przeciwko bakteriom, wirusom, grzybom, pierwotniakom i robakom jest
tucznych
zróżnicowana pod względem mechanizmów immunologicznych
Wirusy ulegają replikacji w zakażonych komórkach gospodarza i do ich zabicia niezbędna jest
Bakterie i grzyby, które żyją poza komórkami usuwane są przez fagocyty oraz układ dopełniacza i
odpowiedz
komórkowa. Naturalnymi inhibitorami są IFN  ą, i �. Przeciwciała mogą neutralizować
swoiste przeciwciała. Drobnoustroje te łatwiej ulegają opsonizacji przez swoiste przeciwciała
wolne wirusy i wzmagać fagocytozę.
niszczenie przez fagocyty i niszczenie na skutek aktywacji klasycznej lub alternatywnej drogi
Patogeneza chorób prionowych  artykuł z 2008 r.
dopełniacza, a więc uruchomienie komórkowych i humoralnych mechanizmów odpowiedzi
immunologicznej.
Bakterie, które unikną zniszczenia mogą ulegać opsonizacji przez białka ostrej fazy lub swoiste
przeciwciała i następnie być pochłonięte przez komórki fagocytujące posiadające receptory FC.
Neutrofile i makrofagi posiadają receptory dla immunoglobuliny klasy IgG oraz IgA a wydzielone
podczas aktywacji komórek cytokiny mogą zwiększać ekspresję tych receptorów.
Bakterie wewnątrzkomórkowe, takie które zasiedlają wnętrze komórki omijają układ odpornościowy
i bytują w monocytach i makrofagach np. Salmonella, Listeria. Układ odpornościowy uruchamia
odpowiedz
immunologiczną typu komórkowego, gdzie zaangażowane są limfocyty T CD4+ (Th1, Th2),
T CD8+, monocyty/makrofagi oraz komórki NK.
Th1 wydzielają IFN  ł co powoduje zwiększenie zdolności tych komórek do zabijania patogenów,
oraz zwiększenie zdolności prezentacji antygenu przez te komórki. Wzmacniają odpowiedz