Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
Zasady zaliczania przedmiotu:
- Wykłady 20 godzin
- Ćwiczenia 5 godzin (2 ćwiczenia x 2,5h)
- W każdym terminie test na 40-50 pkt. max (60% zalicza)
- Podręczniki:
1.  Wprowadzenie do immunologii N.Staines, J.Brostoff, K.James,
wyd. Urban&Partner;
2.  Immunologia I.Roit, J.Brostoff, D.Male, wyd. PZWL;
3.  Immunologia. Krótkie wykłady P.M.Lydyard, A.Whelan, M.W.Fanger,
wyd. PWN
Wykład 1.
Immunologia nauka o odporności, wyniosła się z mikrobiologii.
Immunologia:
- Infekcyjna
- Nieinfekcyjna
Układ odpornościowy:
Wrogowie Obrońcy
Obcy Własny układ odpornościowy
Antygeny Odporność:
(Immunogeny)
- Swoista
- Nieswoista
Antygeny = Immunogenny  związki wielkocząsteczkowe wywołujące (indukujące)
odpowiedz
immunologiczną organizmu (wytwarzanie przeciwciał i aktywacja specyficznych
komórek)
Antygeny:
- Bakterie, wirusy, grzyby, robaki (immunologia infekcyjna)
- Komórki nowotworowe (zmienione chorobowo)(immunologia nieinfekcyjna)
- Pyłki roślin, pokarmy  ALERGENY(antygeny wywołujące odpowiedz
immunologiczną)
- Przeszczepy narządów lub tkanek (np. transfuzja krwi)
- Własne tkanki (choroby z autoagresji)
Cechy antygenu:
Immunogenność  zdolność do stymulacji odpowiedzi immunologicznej, duża masa
(polimery > 10.000 Da) (nie każdy jest do tego zdolny)
Swoistość  antygen specyficznie łączy się z przeciwciałem lub komórką, które powstają w
odpowiedzi na wtargnięcie tego antygenu do organizmu, determinanty antygenowe (epitopy,
kilka aminokwasów lub reszt cukrowych, może być wiele fragmentów determinantów)
(każdy)
- 1 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
Hapteny  antygeny wykazujące swoistość, ale nie są immunogenne (są małe, ale mają
epitopy).
Budowa komórki bakteryjnej
(białko)
Otoczka
(wielocukier)
IMMUNOGENNA
(wielocukry,
lipidy, białka)
Bakteria ma na powierzchni trzy rodzaje antygenów:
- Somatyczne(O)  związane ze ścianą komórkową
- Otoczkowe (K)*
- Rzęskowe (H)*
* na nie najpierw pojawia się odporność
Aby organizm mógł wytworzyć przeciwciała, musi najpierw częściowo zdegradować antygen
(komórki prezentujące antygen (APC) reagują na układ liniowy).
- 2 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
DZIAA
ANIE UKA
ADU IMMUNOLOGICZNEGO.
ODPORNOŚĆ
NIESWOISTA SWOISTA
WRODZONA NABYTA
(wobec określonego
ANTYGENU)
SZTUCZNIE NATURALNIE
czynna bierna czynna bierna
Rozwija się Nabyta
po podaniu po podaniu na skutek dzięki
szczepionki swoistych naturalnego przeciwciałom
przeciwciał kontaktu z matki
antygenem - zdolnym do
przekroczenia
łożyska
- obecnym w siarze
i mleku
Odporność nieswoista (wrodzona)  walczy jednakowo ze wszystkimi antygenami, jest na
stałym pewnym poziomie:
- Bariery anatomiczne (skóra, naskórek, nabłonki migawkowe, tkanki)
-  sprawność siusiania , kaszel
- Wydzieliny (śluz z nabłonka zawiera mucynę, łzy, pot, gruczoły łojowe, sok żołądkowy)
- Kompetycja naturalnej flory (odporność kolonizacyjna), własne flory bakteryjne
organizmu (jama nosowa, przewód pokarmowy)(bakterie występują w roli komensali lub
symbiontów oraz jałowe jamy ciała (płuca, krwiobieg)
- Mediatory aktywowane (odblokowywane) są w pewnych odpowiedziach na zakażenia,
np. Interferony  działają przeciwdrobnoustrojowo (INFą, INF�, INFł), defensyny, białka
ostrej fazy i białko C, laktoferyna, prokalcytonina (pojawiają się przy zakażeniu
bakteryjnym, przy wirusowym poziom prokalcytoniny nie wzrasta)
- Komórki odporności nieswoistej : FAGOCYTY: neutrofile, monocyty*, makrofagi *
(*układ monocytomakrofagowy, siateczkowo  śródbłonkowy)), KOMÓRKI NK (natura
killers)  należą też do układu swoistego.
Wykład 2.
Oporność swoista (nabyta)  skierowana przeciwko określonym antygenom, posiada pamięć
(układ odpornościowy reaguje szybko). Obejmuje komórki układu immunologicznego:
przeciwciała, mediatory
- 3 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
NARZ
DY LIMFATYCZNE
- Centralne: szpik kostny i grasica (produkują limfocyty T i B)
Szpik kostny Grasica
Wytwarzane są komórki multipotencjane Wykształcają się w niej limfocyty T (thymus
(macierzyste). Które przekształcają się w  grasica)
komórki wyspecjalizowane pod względem
funkcji , wywodzą się od nich wszystkie
komórki układu immunologicznego, komórki
multipotencjalne mogą również
przekształcać się w dowolne komórki ciała.
- Obwodowe: węzły chłonne, tkanka limfatyczna i śledziona.
Tkanka limfatyczna Śledziona
Pierścień Waldeyera w gardle, wyściela Producent komórek monocytalnych
płuca i przewód pokarmowy, drogi moczowo (fagocyty).
 płciowe. Filtruje krew, żeby nie rozprzestrzeniały się
MALT  związana z błonami śluzowymi infekcje, neutralizuje antygeny
BALT  z oskrzelami (bronchus) wielocukrowe, usuwa stare erytrocyty.
NALT  z noso  gardzielą (nasi)
Komórki produkowane przez narządy limfatyczne potrafią odróżnić własne antygeny od
obcych. U płodu w grasicy są eliminowane te komórki, które mogą zniszczyć własne
antygeny.
Choroby z autoagresji (autoimmunizacyjne)  gdy własne antygeny działają na własny układ
immunologiczny.
Z komórki macierzystej Komórka limfoidalna
szpiku (prekursorowa)
Limfocyty B Limfocyty T Limfocyty LGL
(z dużymi ziarnistościami)
(komórki NK)  odpowiedz

nieswoista, nie mają
 haczyków wyłapujących
Komórka mieloidalna
obce antygeny, są
(prekursorowa)
cytotoksyczne, wydzielają
toksyny w kontakcie z obcymi
antygenami, współdziałają ze
składnikami dopełniacza
Komórka mieloidalna (prekursorowa) przekształca się w:
- Fagocyty: monocyty i makrofagi  pochłaniają obce cząsteczki (kom. Kupfera w wątrobie)
- Granulocyty: bazofile (0,2 %), neutrofile (70 %) (najwięcej), eozynofile (5%) (łączą się też z
pasożytami)
- Komórki tuczne  występują w tkance łącznej, dużo ziarnistości, produkują dużo histaminy
- Trombocyty - płytki krwi, stymulują stan zapalny, żeby pojawiły się limfocyty
- Komórki dendrytyczne  małe rozgwiazdy = komórki APC  prezentują antygen, rozpoznają
jako obcy, transportują
- Komórki Langerhansa
- 4 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
FUNKCJE I MEDIATORY KOMÓREK UKA
ADU ODPORNOŚCIOWEGO
- Komórki dendrytyczne  prezentacja antygenu
- Limfocyty B  produkują przeciwciała
- Limfocyty T  produkują cytokiny
- Limfocyty LGL  wytwarzają cytokiny
- Fagocyty jednojądrzaste  wytwarzają cytokiny, dopełniacz, fagocytoza
- Neutrofile, eozynofile  fagocytoza
- Bazofile, komórki tuczne, trombocyty  mediatory zapalne
- Komórki tkanek  wytwarzają interferony, cytokiny
- Komórki wątroby  wytwarzają dopełniacz
LIMFOCYTY T I B
- Różnią się markerami powierzchniowymi
- Mają zdolność cyrkulacji i recyrkulacji w organizmie (z naczyń limfatycznych do tkanek)
LIMFOCYTY T
komórka macierzysta szpiku
�!
grasica
�!
komórka macierzysta szpiku + receptor TRC + czynnik CD3
�! �!
CD4 CD8
�! �! �!
Th1 Th2 Tc
(MHC II) (MHC I)
- 5 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
LIMFOCYTY T
Komórka macierzysta szpiku
Prekursorowa komórka
mieloidalna wędruje
do grasicy
Grasica:
Receptor TCR
Przyłącza się marker CD3
CD4 i CD8 decydują
o funkcji
Różnicują się
Receptor TCR + CD3
Receptor TCR + CD3
CD8
CD4
Obwód:
CD4
CD4 CD8 Tc
(cytotoksyczne)
Aktywność związana z
MHC klasy I
Th1
Th2
(helper 
pomocnicze)
Aktywność związana z MHC klasy II;
MHC jest na powierzchni APC (komórek
prezentujących antygen (dendrytycznych))
- Th1  warunkują odporność komórkową, wytwarzają cytokiny, aktywatory makrofagów
- Th2  działają aktywująco na limfocyty B przez cytokiny, wywołują odpowiedz

humoralną, są odpowiedzialne za wytwarzanie przeciwciał
- Tc  wytwarzają perforynę i granzym (cytokiny toksyczne dla komórek docelowych)
LIMFOCYTY B
- Dojrzewają i różnicują się w szpiku
- W rdzeniu węzła chłonnego reagują na antygen w postaci natywnej (naturalnej)
- 6 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
- Tworzą się z nich:
1. komórki pamięci
2. komórki plazmatyczne, produkujące przeciwciała
PORÓWNANIE LIMFOCYTÓW T I B
Komórki limfocytów T Komórki limfocytów B
- pochodzą ze szpiku kostnego, a - pochodzą i dojrzewają w szpiku
dojrzewają w grasicy
- żyją: komórki plazmatyczne krótko,
- żyją długo (miesiące, lata) komórki pamięci bardzo długo
- są ruchliwe - są stacjonarne
- na powierzchni mają m.in.: - na powierzchni mają m.in.: receptor
receptor TRC + marker CD3, CD4 lub CD8 dopełniacza C3R
- proliferują (dzielą się) w wyniku - w wyniku stymulacji antygenem:
stymulacji antygenem proliferuja oraz różnicują się na komórki
pamięci i plazmatyczne
FUNKCJONOWANIE UKLADU ODPORNOŚCIOWEGO
ZAPALENIE
Cechy:
- gorączka
- zaczerwienienie
- obrzęk
- ból
Zależy od:
- zwiększenia się przepuszczalności naczyń (w miejscu gdzie wtargnęły drobnoustroje jest
zwiększona przepuszczalność naczyń, zwiększona leukocytoza  oznaka stanu zapalnego)
- chemotaksji (bakteria posiadają szereg substancji)
- fagocytoza   zabicie bakterii na śmierć (fagolizosom)
- zależne od tlenu zabijanie bakterii we wnętrzu fagocytów (zabicie wewnątrzkomórkowe);
toksyczne związki tlenu działające bójczo wewnątrz fagolizosomu: H2O2, jony
ponadtlenkowe O2-, rodniki hydroksylowe " OH, singlety tlenowe 1O2 (niszczą też wirusy)
oraz HClO i NO2.
- Niektóre bakterie są zjadliwe (wytwarzają katalazę)
- Opsoniny  oklejają bakterię  koniec z nią
Wykład 3.
PRZECIWCIAA
A
Przeciwciała = Immunoglobuliny
- Białka globularne
- Rozpuszczalne
- Wywołują odpowiedz
humoralną
- 7 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
BUDOWA PRZECIWCIAA

W obydwu łańcuchach wchodzących w skład cząsteczki immunoglobuliny można wyróżnić
część zmienną - V (variable) (od N końca) oraz część stałą (od C końca) C (constant).
Część zmienna przeciwciał odpowiedzialna jest za wiązanie się z antygenem. Zawiera rejony
hiperzmienne, które decydują o swoistości wiązania określonego epitopu. Rejony te określa
się jako CDR (complementarity determining regions).
Immunoglobuliny to glikoproteidy złożone z łańcuchów peptydowych połączonych
mostkami siarczkowymi (-S-S-). W skład jednej cząsteczki wchodzą: dwa łańcuchy lekkie - L
(light) 25 kDa  212 aminokwasów i dwa łańcuchy ciężkie - H (heavy) 50-72 kDa  450
aminokwasów.
Pod wpływem enzymów
proteolitycznych (papaina)
Fab - fragment wiążący antygen
Fc - fragment krystalizujący, pośredniczą w reakcjach, np. wiązanie dopełniacza, rozpuszcza
komórki, do których doczepiły się przeciwciała
- 8 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
KLASY PRZECIWCIAA

Różnice między klasami dotyczą:
- Innych sekwencji aminokwasów w stałych domenach łańcuchów ciężkich (łańcuch ciężkie
są takie same)
- Struktury  liczby merów (im więcej merów, tym więcej miejsc wiązania antygenów)
- Stężenia w płynach ustrojowych
- Różny udział odpowiedzi immunologicznej
W zależności od typu łańcucha ciężkiego wchodzącego w skład immunoglobuliny
wyróżniamy 5 klas przeciwciał.
Klasa Typ łańcucha Podtyp łańcucha
ciężkiego ciężkiego
IgG
ł ł1, ł2, ł3, ł4
IgA
ą ą1, ą2
IgM
�
IgD
�
IgE
�
IgG
- Pojawiają się w krwiobiegu po IgM
- łańcuch ciężki zawiera trzy domeny stałe
- stanowi od 80% wszystkich przeciwciał surowicy
- istnieją 4 podklasy różniące się właściwościami
biologicznymi
- IgG3 zdolne są do przekroczenia bariery łożyska
- IgG1, IgG2 oraz IgG3 aktywują układ dopełniacza
- IgG1 oraz IgG3 - pośredniczą w opsonizacji
- uczestniczą we wtórnej odpowiedzi immunologicznej
- krążą we krwi, limfie i płynach pozakomórkowych
IgE
- łańcuch ciężki zawiera trzy domeny stałe, jest dłuższe
- występuje w surowicy w bardzo niskim stężeniu, w postaci
monomeru
- IgE uczestniczą w reakcjach alergicznych (reaginy),
obecne też w chorobach pasożytniczych
- 9 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
IgD
- łańcuch ciężki zawiera trzy domeny stałe
- występuje w surowicy w postaci monomerów, stanowi
zaledwie 0,2% wszystkich przeciwciał surowicy
- wraz z IgM obecna jest w błonie dojrzałych,
dziewiczych limfocytów B
- funkcja nie jest znana; prawdopodobnie uczestniczy w
aktywacji limfocytów B po przez aktywację limfocytów
Th2
- krążą we krwi i limfie
IgM
- pojawia się jako pierwsza w kontakcie z antygenem
(uczęstniczy w odpowiedzi pierwotnej)
- łańcuch ciężki zawiera cztery domeny stałe
- wraz z IgD obecna jest w błonie dojrzałych,
dziewiczych limfocytów B (w postaci monomeru)
- stanowi 10% wszystkich przeciwciał surowicy
- w surowicy występuje w postaci pentameru lub
heksameru
- bardzo efektywnie aktywuje układ dopełniacza
- duża siła wiązania  zachłanność na antygen, ale małe
powinowactwo (słabe wiązania)
IgA
- łańcuch ciężki zawiera trzy domeny stałe
- stanowi od 10 do 15% wszystkich przeciwciał
surowicy, główna klasa przeciwciał w wydzielinach
- obecna jest we łzach, pocie, wydzielinach układu
pokarmowego, oddechowego i moczowo-płciowego
- ze wszystkich immunoglobulin wytwarzana jest przez
organizm człowieka w największej ilości
- sIgA zawierają także fragment wydzielniczy, który
chroni je przed działaniem proteaz i który umożliwia im
wędrówkę przez przez cytozol komórek nabłonków
śluzowych lub komórek wydzielniczych gruczołów
łzowych, śluzowych lub mlecznych na zewnątrz
- Fragment wydzielniczy to fragment receptora, który
wiąże IgA na powierzchni komórek nabłonkowych lub
gruczołowych
JAK POWSTAJ
PRZECIWCIAA
A?
- Komórka plazmatyczna (limfocyty B) różnicują się tworzy tylko JEDEN rodzaj
przeciwciał, jest to zapisane w genomie
- Swoistość przeciwciał zależy od sekwencji aminokwasów w regionie zmiennym (jest to
dziedziczona sekwencja nukleotydów podlegająca rekombinacji i mutacji)
- 10 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
- W czasie rozwoju i różnicowania przeżywają tylko te komórki, które gromadzą na swej
powierzchni przeciwciała dla obcych antygenów
- Limfocyty B są stymulowane pojawieniem się tych antygenów (obcych) i wtedy różnicują
się na komórki pamięci i plazmatyczne, a te uwalniają wiele przeciwciał
RÓŻNICE MI
DZY PRZECIWCIAA
AMI TEJ SAMEJ KLASY:
DETERMINANTY IZOTYPOWE - Zmienność obrębie białek i peptydów
(izotypy)
budujących przeciwciała
- Decydują o przynależności przeciwciała
do danej klasy lub podklasy
- Identyczne w obrębie gatunku
tzn. Karolina, Tomek i Basia maja te same determinanty
izotypowe na swoich cząsteczkach IgG
DETERMINANTY ALLOTYPOWE - Różnice w sekwencji aminokwasów w
(allotypy) obrębie regionu stałego łańcucha ciężkiego,
występujące między osobnikami tego
samego gatunku
- Identyczne u danego osobnika, różne
allele tego samego genu (locus)
tzn., że IgG Karoliny i Tomka skierowane przeciw
antygenowi A będą się różniły determinantami
allotypowymi
DETERMINANTY IDIOTYPOWE - Różnice budowy w obrębie domen
(idiotypy)
zmiennych V (variable), u poszczególnych
osobników
jeden klon limfocytów B wytwarza cząsteczki przeciwciał o
identycznych determinantach idiotypowych
tzn. że IgG Karoliny powstające w odpowiedzi na antygen
A, wytwarzane przez różne klony limfocytów B będą się
różniły determinantami idiotypowymi
RECEPTOR DLA ANTYGENU LIMFOCYTÓW T = RECEPTOR TCR
- Występuje tylko w błonie limfocytów T ( komórki z CD4 i CD8)
- Zawiera dwa łańcuchy peptydowe: ą i � (85% limfocytów)
- Zawiera dwa łańcuchy peptydowe: ł i � (15% limfocytów o nieznanej funkcji)
- Posiada specyficzne miejsca wiązania antygenu
Błona limfocytu
- 11 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
- Wiążą antygen tylko wtedy, gdy reprezentowany jest przez komórki APC, na powierzchni
muszą być białka zgodności tkankowej
GA
ÓWNY UKA
AD ZGODNOŚCI TKANKOWEJ
Geny polimorficzne HLA:
Dwa rodzaje białek (9-10 aminokwasów)
I klasy: HLA A, HLA B, HLA C MHC I
wyprowadzających antygeny, są na każdej
II klasy: HLA D MHC II
komórce naszego ciała)
MHC I i MHC II  wykazują się najmniejszą specyficznością
MHC II - wiążą i prezentują antygeny: peptydy 12-20 aminokwasów, tylko na powierzchni
makrofagów i limfocytów B
Wykład 4.
UDZIAA
BIAA
EK MHC W PREZENTACJI ANTYGENÓW
1. PREZENTCJA ANTYGENÓW PRZEZ MHC I
Limfocyty Tc mają na powierzchni markery CD8 i receptor TCR, który ma miejsce
wiązania antygenu i kompleksu MHC I. We wnętrzu komórki wirus ulega rozdrobnieniu
(stają się one epitopami) i wiązany jest z kompleksem MHC I, który następnie
prezentowany jest limfocytowi Tc (białka perforyny zapoczątkowują działanie
limfocytów Tc,  dziurawią one komórkę i ją niszczą)
- 12 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
Limfocyt Tc
Marker CD8 �!TRC
MHC I
Wirus
Peptyd
Komórka
docelowa
ER
Wirus
2. PREZENTCJA ANTYGENÓW PRZEZ MHC II
Bakteria jest pochłaniana przez komórkę prezentującą antygen APC w wyniku
endocytozy. Po czym przekazywana jest do fagolizosomu, gdzie jest rozdrabniana. Działa
peptyd Ji. Białko MHC II jest platformą prezentującą antygen. Układ prezentuje bakterię
limfocytom Th, które mają na powierzchni markery CD4. Prezentacja jest w stosunku do
receptorów TCR. Jeśli antygen został zaprezentowany limfocytom Th1, to nastąpi
pobudzenie procesu zapalnego (odpowiedz
komórkowa), jeśli zaś Th2, to nastąpi
odpowiedz
humoralna  wytworzenie przeciwciał.
Limfocyt Th
�!TRC
Bakteria
CD4
�!MHC II
Endocytoza
Fagolizosom
+
Komórka prezentująca
peptyd
antygen APC
Zablokowany
Ji
Klasa II
ER
- 13 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
Wybiórczość MHC jest niewielka. Proces prezentacji jest tylko po części swoisty.
CYTOKINY.
Białka o małej masie cząsteczkowej ok. 30 kDa, są wytwarzane przez komórki
zaktywizowane przez zaprezentowanie antygenu. Produkowane przez jedne komórki a
wyłapywane przez drugie.
Cytokiny autokrynne  działają na tę samą komórkę.
Informują o zmianach w metabolizmie (zmniejszenie lub zwiększenie funkcji metabolicznych
informacja o syntezie specyficznych białek, że ma mieć miejsce proliferacja komórek);
indukują chemotaksję, aktywują różnicowanie komórek i prowokują aktywność
cytotoksyczną.
Jedna komórka może wytwarzać kilka rodzajów cytokin i odwrotnie; cytokiny są wytwarzane
głównie przez limfocyty Th.
Interleukiny są wytwarzane przez limfocyty i działają na limfocyty.
WPA
YW INTERLEUKIN IL-1, IL-2, IL-4 NA PRODUKCJ
PRZECIWCIAA
.
makrofag
�!TRC
IL-1
CD4
�!MHC II
IL-2  autokrynna (Th4 ją
Receptor dla IL-1
produkuje)
Limfocyt Th4
Receptor dla IL-2
IL-4
Klonalna proliferacja
Receptor dla IL-4
limfocytów Th
Limfocyt B
Komórka
Plazmatyczna
Przeciwciała
NAJWAŻNIEJSZE CYTOKINY I.
- Interleukiny  IL
- Czynniki martwicy nowotworów TNF
- 14 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
- Czynniki wzrostowe GF
MONOKINY  wytwarzane przez komórki limfoidalne IL-1, IL-6, IL-12, TNF-ą, TNF-ł
(odpowiedz
niespecyficzna, przy zapaleniach, aktywuje limfocyty, za pow. temperaturę ciała,
mobilizuje komórki żerne)
LIMFOKINY  produkowane przez limfocyty, są czynnikami wzrostowymi dla limfocytów;
IL-2, IL-3, IL-4, IL-10.
NAJWAŻNIEJSZE CYTOKINY II.
- Interferony: IFN- - działa na wszystkie komórki, wytwarzany przeciwwirusowo przez
limfocyty, IFN- - wytwarzany przez wiele komórek, wytwarzany przeciwwirusowo,
aktywuje komórki NK, IFN- - wytwarzane przez komórki Th1 i komórki NK, pobudza
aktywność cytotoksyczną
- Czynniki stymulujące kolonie CSF  stymulują rozwój, różnicowanie się i ekspansję
komórek mieloidalnych; G-CSF  granulocytów, M-CSF  makrofagów, GM-CSF 
granulocytów i makrofagów
- Czynnik aktywujący makrofagi MCAF, produkowany jest przez tkankę łączną
- Chemokiny (50 różnych białek po ok. 10 kDa)  wytwarzane przez różne komórki, gdy
tkanki ulegną uszkodzeniu (aktywują granulocyty i monocyty)
FUNKCJE CYTOKIN.
- Aktywacja limfocytów: IL, IFN, GF
- Zapalenie miejscowe: IL, IFN, TNF, GF, CSF, MCAF, chemokiny
- Zapalenie uogólnione: IL, TNF
CYTOKINY JAKO LEKI:
- G-CSF  niedobór granulocytów
- IL-2  pobudza proliferację Th
- IFN-ą, IFN-ł - w leczeniu nowotworów pobudza aktywność cytotoksyczną
Często pojawia się nadprodukcja cytokin wtedy podajemy receptory lub przeciwciała
przeciwko cytokinom.
Antygen na komórce APC lub docelowej
Limfocyty T Odporność humoralna
Odporność komórkowa
Th2
Th1
NK Tc
Zabicie komórki
Stymulacja limfocytów B
Stymulacja fagocytów
docelowej
Produkcja przeciwciał
Reakcje zapalne, zabicie
wewnątrz komórki
- 15 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
KOMÓRKI NK.
- Osobna klasa limfocytów
- Nie ulegają stymulacji antygenem
- Rozpoznają komórki, które nie mają MHC I
LIMFOCYTY CYTOTOKSYCZNE Tc.
- Mają marker CD8 na powierzchni
- Wiążą się z antygenem na MHC I
- Są dwa mechanizmy ich aktywacji:
1. FASL(limfocyt Tc) + FAS(na komórce docelowej) apoptoza
(programowanie śmierci komórki)
2. Perforyny, granzym, proteazy apoptoza
LIMFOCYTY POMOCNICZE Th.
- A
ączą się z komórkami APC
- Wytwarzają cytokiny
LIMFOCYTY Th1.
- Limfocyty reakcji zapalnych
- Aktywują fagocyty wytwarzając: TNF-ą, IFN-ł
- Zachęcają makrofagi do wędrówki w kierunku antygenów  IL-3, GM-CSF, w odporności
komórkowej dla drobnoustrojów w środku komórki  Brucella, krętki
- Stymulują też limfocyty B
LIMFOCYTY POMOCNICZE Th2.
- Pobudzają limfocyty B do produkcji przeciwciał (immunoglobulin)
- Pobudzają zmianę klasy przeciwciał
DYNAMIKA TWORZENIA PRZECIWCIAA
.
- 16 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
MECHANIZM TWORZENIA PRZECIWCIAA
.
Limfocyt B
IL-4,5,6,10
Limfocyt Th2
antygen
Wielocukry  słabe
antygeny, powstaję
słaba na nie pamięć
Limfocyt B
Prezentuje antygen
Odpowiedz
pierwotna
Komórka Komórki
Odpowiedz
wtórna
plazmatyczna pamięci
(giną po kilkunastu
dniach)
Wykład 5.
ODPOWIEDy
HUMORALNA
Odpowiedz
poliklonalna w wyniku spotkania w wyniku spotkania antygenu następuje
produkcja wielu klonów, które tworzą przeciwciała przeciw jednej determinancie. Krzyżowe
reakcje między przeciwciałami i epitopami (np. mięsień sercowy w reakcji na paciorkowca) 
następstwem tej infekcji może być autoagresja  część przeciwciał atakuje własny mięsień
sercowy  podobieństwo do epitopów.
PRODUKCJA PRZECIWCIAA
.
Ma zastosowanie w odczynach serologicznych. Wykorzystanie zdolności przeciwciał w
surowicy pacjenta do identyfikacji obcych antygenów, poszukiwanie antygenów znając
przeciwciała lub na odwrót.
- 17 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
WYTWARZANIE PRZECIWCIAA
SZTUCZNIE.
Podanie pozajelitowo antygenu (zwierzętom doświadczalnym) w organizmie zwierzęcym
w surowicy powstają przeciwciała otrzymywanie surowicy z krwi zwierząt
przeciwciała poliklonalne (cała komórka bakterii ma liczne determinanty, powstaje wiele
rodzajów przeciwciał).
Surowica monoklonalna zawiera przeciwciała przeciwko jednemu epitopowi.
EFEKTY DZIAA
ANIA PRZECIWCIAA
.
Antygen rozpuszczalny Precypitacja Wypadnięcie z roztworu
Toksyna Neutralizacja Zniesienie aktywności
Wirus biologicznej
Antygen na powierzchni Aglutynacja Sklejenie, tworzenie grudek
dużej cząstki
Antygen na powierzchni Zabicie komórki (liza) +dopełniacz
komórki Opsonizacja
Rzęska Immobilizacja żywych komórek (unieruchomienie)
SUROWICE.
Poliklonalne Monoklinalne
- Zawierają przeciwciała rozpoznające - Zawierają jeden rodzaj przeciwciał
wiele determinant antygenu (epitopów) rozpoznający pojedynczą determinantę
(epitop) antygenową
- Zawierają przeciwciała wielu klas
- Należą do jednej klasy przeciwciał
- Wysoce specyficzna reakcja
immunologiczna możliwa do uzyskania - Reakcje immunologiczne wysoce
tylko z antygenem wysoce oczyszczonym specyficzne także przy antygenie o
licznych determinantach
- Trudna lub niemożliwa do osiągnięcia
(nieoczyszczonym)
pełna powtarzalność wyników
- Pełna powtarzalność wyników
OTRZYMYWANIE PRZECIWCIAA
MONOKLONALNYCH.
- Antygen podano myszy
- Pobrano jej śledzionę
- Otrzymano komórki plazmatyczne  limfocyty B
- Połączono te limfocyty z komórkami nowotworowymi (szpiczaka  komórki
nowotworowe ze śledziony)
- W wyniku fuzji powstały hybrydy
- Pojedyncze komórki klony włożono do płytek izolacyjnych
- Poszukiwano klonów wytwarzających poszukiwane przeciwciała
- 18 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
INNE METODY OTRZYMYWANIA PRZECIWCIAA
MONOKLONALNYCH.
-  uśmiertelnienie ludzkich limfocytów B po przez zakażenie wirusem Epstein-Barra
- Metody genetyczne:
1. ekspresja części zmiennej (VH i VL) poszukiwanych przeciwciał na
powierzchni bakteriofagów mnożonych póz
niej na wrażliwych bakteriach
2. metoda genetyczna oparta na przypadkowej fuzji genów kodujących części
zmiennej (VH i VL) i wklonowanie ich do komórek producentów
ZASTOSOWANIE PRZECIWCIAA
MONOKLONALNYCH.
- Diagnostyka  np. poszukując antygenów transplantacyjnych, miozyny mięśnia sercowego
w zawałach
- Leczenie  przeciwciała humanizowane (odcinanie fragmentów VH i VL). Humanizacja
przeciwciał pochodzących od myszy polega na odcięciu części zmiennej przeciwciała i
połączeniu jej z ludzką częścią niezmienną. Po umieszczeniu toksyny lub pierwiastka
promieniotwórczego wewnątrz otoczki, na której będę przeciwciała monoklonalne, można
to wykorzystać do zabijania komórek nowotworowych.
- Badania naukowe
- 19 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
UKA
AD DOPEA
NIACZA.
Uczestniczy w odporności swoistej i nieswoistej, w infekcjach bakteryjnych, w procesach
zapalnych bez dopełniacza nie zaszłyby pewne procesy. Złożony z ponad 20 glikoprotein.
BIAA
KA DOPEA
NIACZA:
- Występują u wszystkich kręgowców
- Są wytwarzane przez hepatocyty i monocyty, krążą we krwi i płynach ustrojowych
- Ulegają inaktywacji po ogrzaniu do 56�C
- Część z nich to zymogeny  proenzymy wymagające aktywacji
- Część z nich działa dopiero jako produkt rozpadu białek
- Działają na zasadzie mechanizmu  domina
BIAA
KA DROGI KLASYCZNEJ (w kolejności aktywowania):
C1q, C1r, C1s, C4, C2, C3, C5, C6, C7, C8, C9
BIAA
KA DROGI ALTERNATYWNEJ
Czynnik B i czynnik D
BIAA
KA REGULUJ
CE:
Inhibitor C1, czynnik J, białko wiążące C4b, czynnik H, DAF (decay accelerating factor),
MCP (membrane cofactor protein), CD 59 (protektyna)
RECEPTORY DLA C3 UKA
ADU DOPEA
NIACZA
Receptor CR1 Na limfocytach B, neutrofilach, monocytach, na niektórych komórkach
dendrytycznych i nabłonkowych
Receptor CR2 Na limfocytach B, niektórych komórkach dendrytycznych i nabłonkowych
szyjki macicy i nosogardzieli
Receptor CR3 Na neutrofilach, monocytach, makrofagach, komórkach NK, niektórych
komórkach dendrytycznych
Receptor CR4 Na monocytach, neutrofilach, makrofagach tkankowych (komórki
fagocytujące)
WYNIKIEM AKTYWACJI DOPEA
NIACZA MOŻE BYĆ:
- Opsonizacja  biorą udział białka C, opłaszczają powierzchnię komórki, fagocyty mające
receptory do białek dopełniacza wiążą się z nimi, komórka fagocytująca jest aktywowana,
pochłania komórkę opsonizowaną.
- Aktywacja leukocytów  uczestniczą białka układu dopełniacza, neutrofile i makrofagi
mają receptory dla komórek dopełniacza; aktywowany na zasadzie  domina małe
cząsteczki łączą się z receptorem i na zasadzie fagotaksji przyciągają leukocyty stan
zapalny (wiążą się z leukocytami, powodują skutki efektorowe)
- Liza komórek docelowych  kaskadowe ułożenie komórek w ścianę komórki, która ma
być zabita  hydrofobowa rurka  zawartość usuwana na zewnątrz
- 20 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
DROGI AKTYWACJI DOPEA
NIACZA:
KLASYCZNA = lityczna
- Jest mechanizmem nabytym
- Aktywowana głównie przez kompleksy immunologiczne
- Jest swoista, biorą w niej udział przeciwciała
- Podlega bardzo skutecznej regulacji (białka regulatorowe)
Związane z powierzchnią komórek bakterii, przeciwciała uzyskują nową konformację może być
związany układ dopełniacza
Układ na  kupkę , potem spadają i układają się w innym miejscu.
Otwór w błonie, utworzony przez C5-C9
kom.
C9  odpowiada za lizę
C1r
C8  odpowiada za lizę
końcowy C7
C1s
C6
C5  odpowiada za przyciąganie leukocytów
C3  składnik uczestniczący w leukocytozie i anafilaksji
C2
C4
C1r
C1s
C5 C6 C7 C8 Otwór w błonie
LEKTYNOWA
- Ściśle homologiczna do klasycznej
- Aktywowana w sposób niezależny od przeciwciał
- Jest uruchamiana dzięki wiązaniu się składników surowicy z mannozą obecną na powierzchni
bakterii
ALTERNATYWNA
- Aktywacja odbywa się samoistnie (gdy bakteria w organizmie spotyka dopełniacz)
- Jest mechanizmem naturalnym = wrodzonym
- Uruchamiana przez produkty bakteryjne, grzyby, niektóre wirusy, pasożyty
- Etapy aktywacji dopełniacza na drodze alternatywnej: do bakterii przyłącza się składnik C3b,
oddziałuje z czynnikiem B, następuje aktywacja C5-C9
NIEDOBÓR KTÓREGOŚ ZE SKA
ADNIKÓW DOPEA
NIACZA MOŻE POWODOWAĆ
CHOROBY.
C3
- Główny, najważniejszy składnik
- 1-2 mg/ml krwi
- Przekształcany w czasie aktywacji (przez działanie konwertaz) do C3a i C3b
C3a Peptyd zapalny, chemotaksja neutrofili i makrofagów, aktywacja  wybuchu tlenowego
- 21 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
C3b Aktywuje komórki LCG, fagocytowanie, opsonizację, transport i usuwanie kompleksów
immunologicznych
C5a Przyciąga leukocyty
C5b - C9 Kompleks aktywujący błony
Wykład 6.
TOLERANCJA IMMUNOLOGICZNA (akceptacja własnych komórek)
- Tolerancja pierwotna
- Tolerancja póz
na (obwodowa)
NK  komórki żerne, pochłaniają obce antygeny; należą do odporności swoistej i nieswoistej,
mają na powierzchni receptory dla białek
TOLERANCJA PIERWOTNA LIMFOCYTÓW T.
- Dotyczy niedojrzałych limfocytów T
- Zachodzi w grasicy
 klonalna delecja
Etapy:
1. pozytywna selekcja  wybierane są limfocyty posiadające TCR zdolne rozpoznawać
cząsteczki MHC na komórkach grasicy
2. negatywna selekcja  niszczone są limfocyty autokreatywne (zdolne wiązać się z
układem MHC  własny antygen)
Póz
niej one wędrują do obwodowych narządów limfatycznych do węzłów chłonnych i
śledziony (10% z całości, reszta ulega apoptozie)
TOLERANCJA OBWODOWA LIMFOCYTÓW T.
- zachodzi w obwodowych narządach limfatycznych (śledzionie, węzłach chłonnych)
- klonalna anergia (inaktywacja)  angażuje cząsteczki kostymulujące, które nie pozwalają
zaatakować limfocytom właściwie
TOLERANCJA PIERWOTNA LIMFOCYTÓW B.
- Zachodzi w wątrobie płodowej i szpiku kostnym
- Klonalna delecja: selekcja pozytywna komórek niereagujących z własnymi antygenami
TOLERANCJA OBWODOWA LIMFOCYTÓW B.
- Zachodzi w obwodowych narządach limfatycznych
- Anergia limfocytów B:
1. kształcona poprzez stały kontakt z antygenami własnymi
2. wynik braku stymulacji ze strony niereagujących na własne antygeny
limfocytów T.
- 22 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
Tolerancja nabyta  wywołuje się u noworodków po przez tolerageny. Musi być odpowiedni
sposób podania i wysoka dawka. Wywołuje się też przy transplantacjach, aby organizm nie
odrzucił obcego narządu (krew, nerki, szpik, trzustkę, rogówkę, skórę, wątrobę, jelito
cienkie).
PRZESZCZEPY.
- Antologiczne (autograft)  np. własna skóra, szpik kostny
- Izogeniczne  dotyczy bliz
niąt jednojajowych
- Alogeniczne (allograft)  między różnymi osobnikami w obrębie tego samego gatunku
- Ksenogeniczne  między różnymi gatunkami
ANTYGENY TRANSPLANTACYJNE.
- Główne antygeny grupowe krwi (i śliny)  każdy ma przeciwciała (aglutyniny) inne, niż
własne antygeny
- Antygeny głównego układu zgodności tkankowej HLA
- Słabe antygeny transplantacyjne, np. związane z płcią
- Inne antygeny krwi
ODRZUCANIE PRZESZCZEPU.
Udział w tym biorą:
- Limfocyty Th1
- Limfokiny IL-2 (aktywuje Tc), INF-ł(podnosi ekspresję białek MHC), TNF-� (aktywuje
procesy prowadzące do odrzucenia)
Cele:
- Śródbłonek mikronaczyń w odrzucanym przeszczepie
- Wyspecjalizowane komórki miąższowe (charakterystyczne dla danego narządu, np.
miocyty serca)
TYPY ODRZUCANIA PRZESZCZEPÓW.
- Nadostre  gdy u biorcy są przeciwciała preformowane  uwidacznia się po kilku
godzinach po przeszczepie
- Ostre  odporność komórkowa gra najważniejszą rolę
- Przewlekłe  może pojawić się po kilku latach po przeszczepie, najważniejsze znaczenie
mają przeciwciała i limfocyty Tc
ODPOWIEDy
IMMUNOLOGICZNA NA OBC
TKANK
.
- Gospodarz przeciwko przeszczepowi
- Przeszczep przeciwko gospodarzowi
ZAPOBIEGANIE I OGRANICZANIE ODRZUCANIA PRZESZCZEPÓW.
- Odpowiedni dobór dawcy (rodzice  dziecko  zgodność 50 %, rodzeństwo około 25%)
- 23 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
- Immunosupresja:
1. antygenowo nieswoista  upośledzenie całego układu odpornościowego
2. antygenowo swoista
LEKI DZIAA
AJ
CE NIESWOIŚCIE.
- Blokujące migrację komórek i fagocytozę (działają przeciwzapalnie):
* STEROIDY
- Hamujące receptory i produkcję cytokin
*CYKLOSPORYNA
*RAPAMYCYNA
- Leki cytotoksyczne i antyproliferacyjne
*AZATIOPRYNA
*CYKLOFOSFAMID
- Przeciwciała monoklinalne przeciwko cząsteczkom powierzchniowym limfocytów
SWOISTA IMMUNOSUPRESJA.
- Tolerancja indukowana w okresie noworodkowym
- Wspomaganie czynne (wcześniejsza ekspozycja na antygeny dawcy)
- Wspomaganie bierne (podanie biorcy przeciwciał przeciw antygenom dawcy)
Wykład 7.
IMMUNOLOGIA NOWOTWORÓW.
ETIOLOGIA(powody powstawania(indukowania nowotworów)).
- Mutageny (karcynogeny)
- Wirusy: brodawczaków (na skórze powodują niegroz
ne zmiany)  rak szyjki macicy; HHV
4 (Epstein-Barr), HHV 8  nowotwory skóry; HBV,HCV-wirusy zapalenia wątroby.
- Nasze własne komórki, gdy ich podział jest niekontrolowany (nowotworowe) mają bardzo
wysoką inwazyjność.
IMMUNOLOGICZNA OBRONA PRZECIWKO NOWOTWOROWI.
- Układ immunologiczny może spowodować regresję nowotworu
- Nacieki limfoidalne na komórki nowotworowe
- Na choroby nowotworowe zapadają osoby starsze i dzieci, czyli osoby u których układ ten
nie działa w pełni sprawnie oraz osoby poddane immunosupresji
ANTYGENY NOWOTWOROWE.
- TSA  tumor specific antigens  grupa antygenów, poziom ich w surowicy pacjenta jest
niestety bardzo niski
- TAA  tumor associated antigens  pojawiają się przy okazji nowotworów, u zdrowej
osoby bardzo niskie stężenie w surowicy u chorej zaś może osiągnąć bardzo wysokie.
- 24 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
KLASYFIKACJA ANTYGENÓW NOWOTWOROWYCH.
- Antygeny indukowane
indukowane obecnością wirusów powodujących nowotwór
indukowane przez karcynogeny
- Antygeny płodowo-nowotworowe (onkofetalne)
antygen karcyno-embrionalny CEA  rak okrężnicy, trzustki, sutka
antygen AFP (alfa-fetoproteina)  marskość wątroby, rak wątroby, przewlekłe
zapalenie jelit
Poziom tych antygenów jest wyraz
nie mniejszy, gdy obserwujemy postęp w leczeniu
nowotworów.
- Antygeny różnicowania  są wydzielane przez komórkę nowotworową, są
charakterystyczne dla komórki z której powstał nowotwór, np. w białaczkach
limfoblastycznych są antygeny C10, C13, C19
OBRONA ORGANIZMU PRZED NOWOTWOREM.
Mechanizm nadzoru immunologicznego eliminacja komórek nowotworowych
- Komórka nowotworowa słabiej prezentuje na swojej powierzchni białka MHC I i to
stymuluje komórki NK do niszczenia komórek nowotworowych
- Na powierzchni komórki nowotworowej prezentowane są antygeny TAA i TSA, a komórki
limfocytów Tc niszczą komórki posiadające te antygeny
- Antygeny na powierzchni komórki nowotworowej powodują wytwarzanie przeciwciał,
które wraz z układem dopełniacza niszczą komórki nowotworowe
UNIKANIE NADZORU IMMUNOLOGICZNEGO PRZEZ KOMÓRKI
NOWOTWOROWE
- Tolerancja dla antygenów nowotworowych  możliwa w wypadku, gdy antygeny pojawiły
się w naszym organizmie już wcześniej, np. w życiu płodowym
- Pozytywna selekcja komórek o słabo wyrażonych antygenach (brak lub mało antygenów
TAA na powierzchni)
- Modulacja ekspresji antygenów przez brak cząsteczek MHC dla ich prezentacji (nie
zaczynają działać limfocyty Tc)
- Wywołanie immunosupresji (komórki nowotworowe wytwarzają cytokiny, np. TGF-� -
czynnik transformacji, czynnik wzrostu nowotworu)
- Ekspresja typowej dla limfocytów Tc cząsteczki FASL (FASL + FAS = apoptoza),
komórka nowotworowa powoduje zabijanie innych komórek, które mają na powierzchni
cząsteczki FAS.
IMMUNOLOGICZNA TERAPIA NOWOTWORÓW.
- Immunostymulacja
- Przeciwciała
- Chemioterapia
- Radioterapia
- Zapobieganie nowotworom  szczepionki
- 25 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
IMMUNOSTYMULACJA NIESWOISTA.
- Stymulacja produkcji cytokin aktywujących komórki efektorowe  szczepionki nieswoiste
- Aktywacja makrofagów chorego INF-ł
IMMUNOSTYMULACJA SWOISTA Z UDZIAA
EM CYTOKIN.
- Hodowla limfocytów chorych w obecności IL-2 (aktywacja komórek cytotoksycznych),
bezpośrednie podanie pacjentowi IL-2 jest toksyczne; IL-2 jest autokrynna, są pobudzane
komórki NK
- Aktywacja przez IL-2 wyizolowanych od chorego limfocytów naciekających nowotworów
(TIL). Obecne są tam również limfocyty Tc swoiście reagujące z komórkami
nowotworowymi, dają dobre rokowanie w leczeniu raka nerki.
- Aktywacja makrofagów chorego INF-ł połączone z podanie przeciwciał przeciw TAA
PRZECIWCIAA
A MONOKLONALNE W LECZENIU RAKA.
Przeciwciała przeciwko antygenom TSA i TAA działając z układem dopełniacza mogą
niszczyć komórki rakowe. Przeciwciała mogą jednak łączyć się z wolnymi antygenami w
surowicy i wtedy leczenie nie przyniesie skutku.
W leczeniu raka sutka, okrężnicy i odbytu wykorzystuje się antygen HER 2:
- Dla antygenów TAA
- Dla TAA + komórki cytotoksyczne
- Dla TAA + izotop
- Dla TAA + toksyna (np. rycyna  silna toksyna połączona z przeciwciałem dla TAA
niszczy komórki nowotworów, podobnie działają izotopy)
Przeciwciała monoklonalne podwójnej swoistości łączą się specyficznie z TAA i receptorem
na powierzchni komórek Tc
SZCZEPIONKI PRZECIWNOWOTWOROWE.
- Przeciw wirusom indukującym nowotwory, np. WZW B
NIESWOISTE  pobudzają odpowiedz
immunologiczną typu komórkowego
- BCG  szczepienie osłabionymi prątkami gruz
licy
- Corynebacterium parrum
SWOISTE
- Komórki nowotworowe (zabite lub naświetlone)
- Ekstrakty komórkowe z komórek nowotworowych
- Oczyszczone lub rekombinowane antygeny
- Idiotypy  przeciwciało przeciwko przeciwciału przeciwko antygenowi
IMMUNOPATOLOGIA.
Zajmuje się badaniem chorób układu immunologicznego
- Niedobory:
Pierwotne
Wtórne
- Nadwrażliwość
- 26 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
WRODZONE NIEDOBORY W UKA
ADZIE ODPORNOŚCIOWYM (PIERWOTNE)
- Dziedzicznie sprzężone z chromosomem X
- Niedobory układu dopełniacza, głównie niedobory C3, C8-C9, inhibitora C1, niedobór C3
powoduje nawracające stany ropiejące, niedobór C8-C9 powoduje łatwość zakażania się
bakteriami Neisseria (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych), niedobór C1 powoduje
obrzęk naczyniowo-ruchowy (np. puchnie górna warga), ten niedobór może być nabyty
- Defekty komórek fagocytujących:
Defekt przylegania leukocytów, niedobór receptora CR3 dla dopełniacza  nie
ma fagocytozy bakterii
Przewlekła choroba ziarniakowa  komórki bakterii we wnętrzu komórki nie
ulegają zabiciu wewnątrzkomórkowemu
- Niedobór w zakresie limfocytów B
Agammaglobulinemia gamma-globulin (brak zdolności produkcji IgG)
Niedobory w zakresie podklas IgG
Brak zdolności do przełączania izotopu ( z IgM na inne)
- Niedobory zależne od limfocytów T
Ciężki złożony niedobór odpornościowy SCID - brak zdolności różnicowania
limfocytów T
Niedobór cząsteczek MHC II  nie dokonuje się prezentacja antygenu
Zespół Di Georga  niedorozwój grasicy
Wykład 8.
WTÓRNE NIEDOBORY ODPORNOŚCIOWE (przyczyny)
- Infekcje: malaria, odra, AIDS (wirus HIV przyłącza się do antygenu CD4 na limfocytach
Th, co powoduje ich czynnościowe upośledzenie, rośnie podatność na zakażenia, białka
wirusa HIV mogą działać jako  superantygeny , mogą tworzyć trwałe połączenia z
limfocytami T  organizm nie radzi sobie z prostymi infekcjami), nowotwory  zaburzenia
w składzie układu immunologicznego
- Leki:
Steroidy  naturalne modulatory odporności immunologicznej, silnie
pobudzają syntezę cytokin, IL-1 i TNF, już w małych dawkach silnie działają
na limfocyty Th, powodują leukocytopenię, limfocytopenię, monocytopenię
Cyklofosfamid  ogranicza i zaburza funkcje limfocytów T i B
Azatiopryna  hamuje metabolizm puryn, wbudowuje się w DNA jako
fałszywa zasada, blokuje syntezę limfocytów T i B, cytostatyk
Mofetil mykofenolanu  analog strukturalny kwasu foliowego, obniża
produkcję immunoglobulin, działa przeciwzapalnie, działa na limfocyty Th1 i
B
Cyklosporyna i rapamycyna  hamuje białka sygnałowe limfocytów T, hamuje
ich proliferację, obniża prezentację antygenu przez komórki APC
- Niedożywienie  brak substratów do budowy komórek; wit B6, cynk, żelazo  stymulują
działanie układu immunologicznego, zanik utkania limfatycznego  miejsce pierwszego
styku z drobnoustrojami, spadek poziomu limfocytów T - obniżenie fagocytozy, syntezy
cytokin i immunoglobulin
- Urazy np. nagle rozwijające się ciężkie zapalenie płuc, zburzenie funkcji limfocytów T,
urazy spowodowane drobnoustrojami oportunistycznymi
- 27 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
LECZENIE NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI.
- Przeszczep grasicy i wątroby płodowej
- Terapia genowa z użyciem komórek macierzystych
NADWRAŻLIWOŚĆ.
Swoista odpowiedz
immunologiczna na działanie antygenu w sposób zaburzony lub
nadmiernie intensywny. Dochodzi do uszkodzenia tkanek po kolejnym spotkaniu z
antygenem lub haptenem.
TYPY NADWRAŻLIWOŚCI (mechanizm powstawania)
- Nadwrażliwość natychmiastowa (reakcja anafilaktyczna, atopia). Pobudzenie przez alergen
komórek tucznych uczulonych IgE. Następuje gradacje komórek tucznych i uwolnienie
mediatorów
IgE  wytwarzane jest w małych ilościach w odpowiedzi na alergeny
środowiskowe: pyłki roślin, kurz, sierść zwierząt, antygeny grzybów i
pasożytów.
Nadmierne wytwarzanie IgE jest przyczyną alergii.
PRZYCZYNY ALERGII
- Czynniki genetyczne odpowiedzialne za regulację IgE i odpowiednika alergeno-swoistej
nadreaktywności ogólnej
- Niedobór limfocytów T (zwłaszcza Th supresorowych i z CD8)  zaburzenie równowagi
pomiędzy populacjami Th1 i Th2
- Czynniki środowiskowe, np. SO2, spaliny silnika diesla, palenie papierosów w
umiarkowanej ilości lub wdychanie dymu.
ALERGIA  NADWRAŻLIWOŚĆ TYPU I.
- Astma (skurcz oskrzelików, duszność)
- Wyprysk
- Katar sienny (pyłkowica)
- Alergia pokarmowa
Teoria przełomu alergicznego  alergia następuje po pewnym przekroczeniu poziomu
alergenów, przyczyną może być zanieczyszczenie środowiska.
LECZENIE ALERGII.
- Leki antyhistaminowe
- Adrenalina (przy niskim ciśnieniu)
- System odczulań  wprowadzanie do organizmu wzrastających dawek alergenów, zaczyna
być produkowane IgG zamiast IgE, przesuwa się równocześnie z limfocytów Th2 na Th1.
Diagnozowanie za pomocą testów skórnych, reakcja natychmiastowa po wstrzyknięciu
rozcieńczonego alergenu (po 20 minutach).
- 28 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
NADWRAŻLIWOŚĆ CYTOTOKSYCZNA TYPU II.
Związana z toksycznością przeciwciał w stosunku do komórek. Reakcja na antygeny
powierzchniowe własnych komórek lub macierzy pozakomórkowej, np. fibrynogen. Biorące
w niej udział przeciwciała IgG lub IgM wiążą się z antygenem i powodują pobudzenie
cytotoksyczne komórek NK lub do kompleksu antygen-przeciwciało dołącza się dopełniacz i
powoduje lizę komórki.
Do tych reakcji może dojść, gdy jest niezgodność między matką a płodem w zakresie
czynnika Rh (dziecko dziedziczy Rh+, a matka ma Rh-)
REAKCJE PRZECIW ANTYGENOM TKANKOWYM.
Zniesienie tolerancji dla własnych komórek. Powstawanie przeciwciał dla autoantygenów:
- Błony podstawowej nerek (powoduje martwicę kłębuszków nerkowych)
- Cząsteczek łączących komórki naskórka (pęcherzyca)
- Receptorów dla acetylocholiny (redukcja przewodzenia  miastenia)
- Receptorów dla TSH (hormon tyreotropowy)  nadczynność tarczycy (choroba Gravesa-
Basedowa)
Nadwrażliwość typu II  zwykłe działanie przeciwbakteryjne. A
ączy się z lekami, które łączą
się z powierzchnią krwinek  niedokrwistości hemolityczne indukowane reakcjami na leki.
- Lek ulega adsorpcji na błonach, łączy się ze swoistymi przeciwciałami.
- Na powierzchni erytrocytów ulegają adsorpcji kompleksy immunologiczne.
- Załamanie tolerancji na własne tkanki przez zaadsorbowane leki.
Przyczyną niedokrwistości hemolitycznych mogą być penicylina, chinina, sulfonamidy, ą-
metyldopamina
NADWRAŻLIWOŚĆ WYWOA
ANA PRZEZ KOMPLEKSY IMMUNOLOGICZNE
(antygen-przeciwciało) TYPU III.
Kompleksy gromadzą się na ścianach naczyń krwionośnych i innych miejscach. W
momencie, gdy napłyną neutrofile nastąpi aktywacja dopełniacza  powstanie ciężki stan
zapalny.
Przyczyny nie usuwania kompleksów z organizmu:
- Produkty długotrwałej infekcji
Trąd
Malaria
WZW
Gronkowcowe zapalenie wsierdzia
- Choroby autoimmunizacyjne
RZS (reumatoidalne zapalenie stawów)
LED (toczeń układowy)
Zapalenie wielomięśniowe
- Wielokrotna inhalacja niektórych antygenów
Płuco farmera
Płuco hodowcy gołębi
Zmiany miejscowe Arthusa, zmiany układowe.
- 29 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
CHOROBY AUTOIMMUNIZACYJNE TYPU II i III.
- Graves  Basedowa
- Choroba Hashimoto (tarczycy)
- Cukrzyca typu I
- RZS  reumatoidalne zapalenie stawów
- SM  stwardnienie rozsiane
- SLE  toczeń rumieniowaty układowy
- A
uszczyca
NADWRAŻLIWOŚĆ TYPU IV.
- OPÓy
NIONA. Występuje po 24 godzinach od powtórnego spotkania z antygenem,
antygeny pobudzają limfocyty T.
- NADWRAŻLIWOŚĆ KONTAKTOWA. Występuje 72 godziny po kontakcie z alergenem
(najczęściej z haptenami), wiążącymi się z białkami skóry (Ni), substancje roślinne:
terpentyna, kosmetyki, substancje czynne w liściach dębu lub bluszczu.
- NADWRAŻLIWOŚĆ TYPU TUBERKULINOWEGO. Tuberkulina jest wytwarzana
przez bakterie wywołujące gruz
licę, w przebiegu jej jest ważna odpowiedz
typu
komórkowego; próba tuberkulinowa  sprawdzanie nadwrażliwości na antygen prątka,
reakcja zaczerwienienie świadczy o tym, że prątki w nas są nieszkodliwe.
- NADWRAŻLIWOŚĆ ZIARNIAKOWA. Stwarza największy problem kliniczny,
przewlekła stymulacja limfocytów T wskutek długiego działania obcych organizmów w
przebiegu:
Trądu (Mycobacterium leprae)
Gruz
licy (Mycobacterium tuberculosis)
Schizostomozy (przywry)
Sarkoidozy
Choroba Cohna
REAKCJE NADWRAŻLIWOŚCI
Typ nadwrażliwości Czas reakcji Typ reakcji
Typ I Minuty Reakcja humoralna IgE
Typ II Godziny Reakcja humoralna Głównie IgM i IgG
Typ III Godziny Reakcja humoralna Głównie kompleksy
tworzone przez IgG i
antygeny
Typ IV Dni Reakcja komórkowa
- 30 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
KALENDARZ SZCZEPIEC
OBOWI
ZKOWYCH
TERMIN PRZECIWKO RODZAJ SZCZEPIONKI/UWAGI
w ciągu 24 godzin
gruz
licy szczepionka BCG, w skórę ramienia
po urodzeniu
wirusowemu
--- zapaleniu wątroby szczepionka Engerix, w mięsień ramienia lub uda
typu B (wzw B)
2. miesiąc życia (6
tyg. po
wzw B II dawka szczepienia podstawowego
poprzednim
szczepieniu)
błonicy, tężcowi,
--- szczepionka di-te-per, podskórnie w ramię
krztuścowi
3.-4. miesiąc życia
(6 tyg. po błonicy, tężcowi,
II dawka szczepienia podstawowego
poprzednim krztuścowi
szczepieniu)
--- polio I dawka szczepionką zabitą IPV podskórnie lub domięśniowo
5. miesiąc życia (6
tyg. po błonicy, tężcowi,
III dawka szczepienia podstawowego
poprzednim krztuścowi
szczepieniu)
II dawka doustnie szczepionką żywą OPV (jeśli są
--- polio przeciwwskazania do jej zastosowania, to II dawka szczepionką
zabitą IPV podskórnie lub domięśniowo)
6.-7. miesiąc życia
(6 tyg. po
wzw B III dawka szczepienia podstawowego
poprzednim
szczepieniu)
III dawka doustnie szczepionką żywą OPV (jeśli są
--- polio przeciwwskazania do jej stosowania, to III dawka szczepionką
zabitą IPV podskórnie lub domięśniowo)
szczepi się tylko te dzieci, które nie mają blizny po pierwszym
szczepieniu lub blizna jest mniejsza niż 3 mm. Jeżeli dziecko
12. miesiąc życia gruz
licy
miało kontakt z chorym na gruz
licę, powiedz o tym lekarzowi -
wykona on próbę tuberkulinową
można zaszczepić dziecko indywidualnie szczepionką potrójną:
13.-15. miesiąc przeciw odrze, różyczce, śwince (podskórnie). Jeżeli twój
odrze
życia maluch chorował już na którąś z tych chorób, to i tak można go
zaszczepić, ale dopiero po 2 miesiącach od wyzdrowienia
16.-18. miesiąc błonicy, tężcowi,
IV dawka, uzupełniająca
życia krztuścowi
--- polio IV dawka, uzupełniająca
6. rok życia błonicy, tężcowi dawka przypominająca szczepionką di-te, podskórnie
--- polio dawka przypominająca, szczepionka doustna
jeżeli dziecko było szczepione szczepionką potrójną, teraz trzeba
7. rok życia odrze
podać ją ponownie
--- gruz
licy 6 tygodni po szczepieniu przeciwko odrze
11. rok życia polio szczepionka doustna, dawka przypominająca
przed szczepieniem wykonuje się tzw. próbę tuberkulinową-
12. rok życia gruz
licy szczepione są dzieci z ujemnym wynikiem (odczyn na
przedramieniu mniejszy niż 6 mm)
szczepi się tylko dziewczynki; jeżeli córka była szczepiona
13. rok życia różyczce szczepionką potrójną, to teraz nie jest to już konieczne, ale też
nie ma przeciwwskazań, żeby tego nie robić
domięśniowo trzykrotnie w cyklu 0; 1; 6 miesięcy (tylko te
14. rok życia wzwB
dzieci, które nie były szczepione do tej pory)
--- błonicy, tężcowi dawka przypominająca szczepionką di-te
u każdego przed szczepieniem wykonuje się próbę
18. rok życia gruz
licy
tuberkulinową, szczepi się tylko osoby z ujemnym wynikiem
- 31 -
 Immunologia Notatki z wykładów/Semestr III/IV
SZCZEPIENIA DODATKOWE
NAZWA
PRZECIWKO UWAGI
HANDLOWA
obowiązkowe jest tylko szczepienie przeciwko odrze, ale
odrze, śwince, różyczce MMR II
warto zaszczepić dziecko szczepionką potrójną
śwince dzieci od 13. miesiąca życia, jeśli nie były szczepione Mumps-vax
MERUVAX - II,
różyczce dziewczynki w 13. roku życia RUDIVAX,
ERVERAX
od 1994 roku jest to szczepienie obowiązkowe, jeżeli
jednak twoje dziecko nie zostało zaszczepione, trzeba to
wirusowemu zapaleniu koniecznie zrobić teraz muszą być podane trzy dawki: ENGERIX, H-B-
wątroby typu B (wzw B) dawka zerowa, po miesiącu druga i po sześciu miesiącach VAX-II
od pierwszej trzecia. Po pięciu latach należy podać dawkę
uzupełniającą
można szczepić dzieci od 2. miesiąca życia. Jeżeli wtedy
zdecydujesz się na to szczepienie, będzie się odbywać
haemophilus influenzae razem ze szczepieniami z kalendarza: w 2., 3-4., i 5.
PEDVAX-HIB,
typu B, tzw. miesiącu życia szczepienie pierwotne, w 16.-18. miesiącu
ACT Hib,
Hib(wywołuje zapalenie szczepienie uzupełniające jeżeli chcesz zaszczepić dziecko,
HIBERIX, HIB
nagłośni, płuc, opon które ma pół roku, wystarczą trzy dawki: w 6., 8.
TITER
mózgowo-rdzeniowych) (szczepienie pierwotne) i 20. miesiącu życia (szczepienie
uzupełniające) dzieciom, które skończyły 12 miesięcy,
wystarczy tylko jedna dawka
można szczepić dzieci powyżej 1. roku życia wystarczy
wirusowemu zapaleniu jedna dawka wzw A to choroba brudnych rąk, na
HAVRIX,
wątroby typu A (wzw A) zachorowanie szczególnie narażone są dzieci w żłobkach i
przedszkolach
można szczepić dzieci od 6. miesiąca życia u dzieci do 7.
roku życia, szczepionych na grypę po raz pierwszy, INFLUVAC,
szczepionkę podaje się w dwóch ratach, w odstępie 4- VAXIGRIP,
grypie
tygodniowym szczepienie w paz
dzierniku, listopadzie FLUARIX,
(szczepionka działa przez rok) wskazana u dzieci mało BEGRIVAC
odpornych, chorujących np. na astmę lub cukrzycę
wskazana u dzieci mieszkających tam, gdzie kleszczy jest ENCEPUR,
kleszczowemu zapaleniu
wyjątkowo dużo I dawka szczepienia najlepiej w zimie, II FSME-IMMUN
mózgu
dawka po ok. 2 miesiącach, III po ok. 10 miesiącach INJECT
BCG  przeciw gruz
licy (Mycobacterium tuberculosis); zawiera pozbawione zjadliwości żywe prątki bydlęce
DTP(diphteria-tetanus-pertussis)  przeciw błonicy (Corynebacterium diphteriae), tężcowi (Clostridium tetani) i
krztuścowi (Bordetella pertussis)
1. anatoksyna (toksoid) błonicza + anatoksyna tężcowa + inaktywowana (zabita pałeczka krztuśca)
2. anatoksyna błonicza + anatoksyna tężcowa +celularna szczepionka przeciw krztuścowi (toksoid
krztuścowy, hemaglutynina, antygeny fimbrii, pertaktyna)
Td  anatoksyna błonicza + anatoksyna tężcowa
WZW B  przeciw zapaleniu wątroby wywołanemu przez wirusy HBV, zawiera inaktywowane wirusy
POLIO  przeciw poliomyelitis  inaktywowane (parenteralna) lub atenuowane (doustna) wirusy Polio
GRYPA  inaktywowane wirusy grypy rozszczepione i oczyszczone
ODRA+ŚWINKA+RÓŻYCZKA  skojarzona szczepionka zawierająca atenuowane wirusy
HAEMOPHILUS  przeciw zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych i innym chorobom wywoływanym przez
Haemophilus influenzae typu B; zawiera polisacharyd otoczkowy
PNEUMOKOKKI  przeciw pneumokokowemu zapaleniu płuc (Streptococcus pneumoniae); zawiera
oczyszczone polisacharydy otoczkowe
MENINGOKOKI A+C  przeciw meningokowemu zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych (Neisseria
meningitidis); zawiera polisacharydy
- 32 -