„Mój psychologiczny autoportret” wyd. santerski

Relacja pomagania

Celem tej relacji jest:

1. zaspokajanie potrzeb klienta, a nie pomagającego;

2. umożliwianie klientowi przyjęcia odpowiedzialności za siebie i podejmowanie decyzji opartych na szerszym niż dotąd wyborze opcji;

Efektywność relacji pomagania zależy od następujących umiejętności pomagającego:

1. komunikowanie rozumienia uczuć, światopoglądu i zachowań klienta;

2. rozpoznawanie i klaryfikowanie problemów;

3. zastosowanie właściwych strategi pomagania, aby ułatwić klientowi badanie i zrozumienie samego siebie rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji - czyli aby stworzyć mu przesłanki do podjęcia przez klienta konstruktywnych działań.

Cechy osób skutecznie pomagających:

1. Combs (1980)

a) postawy wobec innych ludzi;

b) obraz własnej osoby;

c) podejście do pomagania.

2. Rogers (1958)

a) bezwarunkowa akceptacja;

b) autentyczność i spójność;

c) empatia

3. Corey 1995)

a) samoświadomość - pogłębianie świadomości własnego systemu wartości oraz uczuć, aby rozwijać się, być otwartym na zmiany, modelować spójność zachowań i gotowość do podejmowania ryzyka;

b) zainteresowanie - czynne zainteresowanie dobrem innych ludzi oraz wpływem kultury na każdego człowieka

c)wiedza i umiejętności - zdolność do integrowania teorii i umiejętności psychologicznych z osobistym sposobem pojmowanie rzeczywistości.

Relacje diagnostyczne

1. każde badanie psychologiczne jest spotkaniem dwóch osób - wymaga nawiązania interakcji;

2. wymiar międzyludzki wpływa na wynik badania i …

3. …

Relacje interpersonalne nawiązane przez psychologa (diagnostę) (…) posiadają zawsze wymiar etyczny.

1. Diagnoza jest działaniem, która obejmuje ingerencje w sposób istnienia drugiego człowieka jako indywidualnej, niepowtarzalnej całości - ingerencje mogą spowodować zmiany w „sposobie istnienia drugiego człowieka”;

2. diagnoza jest jednocześnie interwencją;

3. czynnikiem dokonującej się podczas badania zmiany może być zarówno wynik jak i sam proces diagnostyczny.

4. Kontakt nawiązany w celach badawczych, jeśli w swoich założeniach nie ma być pomocny, to na pewno nie powinien przynieść uszczerbku osobom uczestniczącym w badaniach(!!!).

Rodzaje pomocy psychologicznej:

1. psychoterapia;

2. interwencja kryzysowa (krótko trwająca pomoc psychologiczna, krótka i rzeczowa diagnoza);

3. poradnictwo psychologiczne (krótko trwająca terapia);

4. rehabilitacja (kompensacja ubytków i starć);

5. grupy samo pomocy ( źródłem korygowania jest grupa wsparcia osób z podobnymi doświadczeniami);

6. profilaktyka, prewencja patologii (trzy poziomy);

7. promocja zdrowia (jak redukować psychosomatykę - wegetatywne objawy na sytuacje stresogenne - w naszym życiu);

Praca z trudnym klientem:

Charakterystyczne modele zachowań opornych:

• powstrzymywanie się od komunikowania (milczenie, sporadyczne i skąpe odpowiedzi, podejmowanie tematów niezwiązanych z sytuacją pomocy psychologiczną);

• unikanie istotnych treści (wdawanie się w rozmowy na błahe tematy, skłonność do nadmiernego intelektualizowania, zadawanie pytań retorycznych, obsesyjne uciekanie od tematu);

• manipulowanie (lekceważenie, uwodzenie, przypisywanie swoich problemów innym, zapominanie);

• łamanie reguł (opuszczanie umówionych spotkań, niedotrzymywanie terminów płatności, formułowanie niestosownych próśb , manifestowanie niewłaściwych zachowań).

Opór jako:

• czynnik zakłócający,

• forma komunikacji,

• nieodłączny element procesu zmiany,

• sposób na utrzymanie strukturalnej spójności rodziny,

Rodzaje oporu i ich znaczenie:

1. opór wynika za tego, że klient nie rozumie, czego osoba pomagająca chce i oczekuje, źródłem oporu może być nieprecyzyjne zadawanie pytań;

• charakterystyczne dla tego oporu jest to, że klient nie wypełnia zadań, ponieważ brak mu wystarczającej wiedzy - wykraczają te zadania poza możliwości klienta;

• wyznacznikiem tego rodzaju oporu jest brak motywacji przejawiającym się w obojętności i apatii ze strony klienta; źródłem tego może być brak wiary we własne siły wynikające z wcześniejszych niepowodzeń;

2. opór wywodzący się z lęku i poczucia winy: klient wycofuje się ponieważ przestają działać mechanizmy obronne i tłumione uczucia zostają wydobyte na powierzchnię, zaczyna dominować lęk przed zawstydzeniem, przed nieznanym, lęk przed osądzeniem, przed bólem, jaki może wywołać konfrontacja z problemem;

3. podłożem oporu są wtórne efekty zasadniczych zaburzeń: źródłem oporu są korzyści, jakie daje posiadanie przez klienta symptomów.(?)

Wg A Enringhta klient nie będzie stawiał oporu w poradnictwie lub terapii, jeżeli:

• chce pracować nad problemem;

• skupia się na czymś, czego autentycznie doświadcza jako źródła cierpienia, czy jakiegoś braku w życiu;

• naprawdę czuje nadzieje, że cel jest osiągalny;

• ma zaufanie do terapeuty / doradcy;

• nie ma żadnych większych, sprzecznych wartości - „celów konkurencyjnych”;

Sposoby osiągania zmiany w psychoterapii:

1. PSYCHOTERAPIA jest metodą, która służy do usunięcia cierpienia klienta, wynikającego z objawów i przykrych stanów emocjonalnych, wynikającego z niemożliwości wpływania na swoje życie.

2. PSYCHOTERAPIA jest procesem, w którym stosowane przez terapeutę oddziaływania prowadzą do wywołania w pacjencie takich stanów, które pozwalają mu odzyskać zrozumienie własnych przeżyć i uwolnienie się od nich, pozwalają mu zrozumieć przyczyny własnych nieskutecznych zachowań i nauczyć się kontroli na własnym życiem.

ZMIANA W PSYCHOTERAPI MUSI ODBYWAĆ SIĘ W OKREŚLONEJ KOLEJNOŚCI ZDARZEŃ

1. aktywne włączenie się klienta w proces psychoterapii - to włączenie odbywa się przez kształtowanie pozytywnego stosunku do psychoterapeuty, przez wzbudzanie emocji klienta, przyjęcie przez klienta odpowiedzialności za zmiany, jakie są potrzebne niezależnie od tego, czy klient jest odpowiedzialny za przyczyny, które doprowadziły go do trudności w rozwiązywaniu swoich problemów;

2. dążenie do zrozumienia tego, co warunkuje te trudności - to etap poszukiwania przyczyn tych trudności i rozumienia własnego udziału klienta w podtrzymywaniu ich, uświadomienie sobie tego, co powinno stać się, aby przeszkody utrudniające rozwiązywanie problemów zostały usunięte;

3. poszukiwanie sposobów usuwania przeszkód rozwiązywanie problemów przez poszukiwanie alternatywnych zachowań, wzorców reagowania, alternatywny sposobów radzenia sobie w trudnych sytuacjach;

4. etap utrwalania i rozszerzania zmian zapoczątkowanych wcześniej, przez przenoszenie działań na sytuacje poza sesjami terapeutycznymi, stałe kontrolowanie konsekwencji wynikających z tych działań przez radzenie sobie z przerzucaniem działań nieskutecznych.

ETAP POCZĄTKOWY PSYCHOTERAPII:

Nawiązanie kontaktu i angażowanie się pacjenta

1. Relacja terapeutyczna

• Empatia ze strony terapeuty - to przyjęcie założenia, że klient w danym momencie ma wiele powodów, dla których tak a nie inaczej interpretuje przyczyny swoich zachowań, dla których przeżywa negatywne uczucia wobec otoczenia; empatia oznacza również docenianie przeżywanej przykrości i zrozumienie, że to co decyduje o zniekształceniu percepcji klienta i nieadekwatności jego przeżyć wynika z jego mechanizmów obronnych, systemów zaprzeczeń, których wpływu nie jest w stanie kontrolować; empatia to pomoc klientowi w ujawnianiu zagrażających dla niego treści i uczuć.

• Wzbudzanie zaufania do terapeuty - terapeuta osiąga to przez uważne słuchanie skarg pacjenta, przez zbieranie dodatkowych informacji ważnych także ze względu na diagnozę objawową; zachodzi to również poprzez udzielanie pacjentowi informacji o tym, jak rozumie jego objawy, jak rozumie jego sytuację życiową i trudności w radzeniu sobie z problemami.

• Zachęcanie klienta do odpowiedzialności za przebieg sesji terapeutycznych i za przebieg całej terapii - zawieranie kontraktu terapeutycznego jest okazją do podkreślenia odpowiedzialności klienta za decyzje dotyczące przebiegu psychoterapii przez uzgadnianie z nim treści i formy psychoterapii.

2. Odreagowanie emocjonalne:

• klient przynosi ze sobą bardzo wiele przeżywanych uczuć, związanych z aktualnymi trudnościami;

• na początku psychoterapii mogą dominować trzy rodzaje uczuć:

a) poczucie krzywdy i związany z nim żal albo agresja wobec otoczenia;

b) poczucie leżu i zagrożenia, związane z niezdolnością do wpływania na własne życie i przewidywania możliwości utraty ważnych osób lub dóbr;

c) poczucie bezradności i poczucia winy oraz związana z nimi autoagresja z myślami samobójczymi, a niekiedy próbami samobójczymi;

• ujawniający się wzrost niepokoju klienta jest dla terapeuty informacją o ewentualnych obszarach konfliktów klienta; zbyt wczesne zajmowanie się konfliktami może wywołać nadmierny niepokój i spowodować, że uruchomione silne mechanizmy obronne mogą być przyczyną wycofania się z terapii.

Zmniejszenie napięcia

a)uczucie związane z aktualnymi sytuacjami muszą zostać odreagowane - klient powinien o nich opowiedzieć i częściowo jeszcze raz przeżyć w obecności terapeuty;

b)ujawnione emocje w obecności terapeuty mają duże znaczenie dla procesu terapeutycznego, ponieważ:

- wskazują na zdolność klienta do wyrażania uczuć;

- umożliwia ekspresje przez terapeutę zrozumienia i docenienia tego, co klient przeżywa w związku ze swoimi trudnościami;

- umożliwia wzbudzenie nadziei, że psychoterapia pozwoli na zapobieganie podobnym trudnością i przeżyciom w przyszłości

Kiedy napięcie emocjonalne wynika z nasilenia objawów, wówczas terapeuta powinien podjąć następujące działania:

1. udzielić klientowi informacji o mechanizmach wywołujących występowanie i nasilanie się objawów klienta;

2. zachęcanie klienta do zaprzestania stosowania dotychczasowych nieskutecznych sposobów radzenia sobie z trudnościami;

3. nauczenie nowych sposobów radzenia sobie z objawami;

4. poinformowanie o ewentualnej pomocy farmakologicznej (jeżeli zajdzie taka konieczność)

ETAP WGLĄDU, NAMYSŁU, DĄŻENIA DO ZROZUMIENIA WŁASNYCH PROBLEMÓW

1. w tym etapie klient i terapeuta poszukują uwarunkowań trudności pacjenta w rozwiązaniu jego własnych trudności

2. podczas tego etapu ma miejsce:

a) analiza doświadczeń życiowych klienta

b) przekształcanie dotychczasowych schematów poznawczych

b) doświadczanie nowych sposobów relacji z innymi osobami (terapeutom, członkami rodziny itp.)

ANALIZA DOŚWIADCZEŃ ŻYCIOWYCH KLIENTA

1. odreagowane tłumionych emocji;

2. uwolnienie się od przymusu ulegania tym emocją;

3. zaakceptowanie swoich dawnych doświadczeń emocjonalnych i odróżnienie ich od uczuć, jakie wywołują aktualne doświadczenia.

PRZEKSZTAŁCANIE DOTYCHCZASOWYCH SCHEMATÓW POZNAWCZYCH

Fazy procesu pozyskiwania wglądu poznawczego:

1. zmiana oceny dotychczasowych doświadczeń klienta;

2. zmiana oceny siebie;

3. zmiana oceny otoczenia.

Techniki terapeutyczne, które umożliwiają klientowi (ponowną) analizę własnych doświadczeń życiowych:

• pytania pobudzające

• klaryfikacje wypowiedzi klienta

• konfrontacje

• sugestia i kontrsugestia

RELACJA TERAPEUTYCZNA NA ETAPIE UZYSKIWANIA WGLĄDU

1. Charakterystyka działań terapeutycznych:

a) wrażliwość

• dostrzeganie reakcji klienta oraz umiejętność oceny poziomu zagrożenia przeżywanego przez klienta oraz utrzymywanie adekwatnego poziomu napięcia;

• takie formułowanie w taki sposób własnych hipotez, aby klient miał pewność, że to tylko przypuszczenia;

• umiejętność rozpoznawania własnych stanów emocjonalnych będących reakcją na zachowanie klienta;

b) dyrektywność

• utrzymanie uwagi klienta na określonych tematach;

• wypowiadanie własnych sugestii i hipotez interpretacyjnych;

2. Aktywność klienta

a) obrona przed omawianiem zdarzeń wzbudzających niechciane wspomnienia, uczucia czy negatywne oceny siebie i identyfikowania swoich niepowodzeń;

b ) uświadomienie niechcianych emocji i podejmowanie świadomej zgody na przeżywanie emocji związanych z analizowanymi doświadczeniami życiowymi;

c) branie odpowiedzialności za przebieg psychoterapii: akceptowanie konsekwencji, jakie wynikają z omawiania określonych treści i ze sposobów ich omawiania; zgoda na wydobywanie z pamięci niechcianych treści i przykre przeżycia pojawiające się podczas terapii.

---