POLITYKA FINANSOWA
Procedury ostrożnościowe i sanacyjne.
Są to podstawowe zasady zarządzania długiem publicznym, wprowadzane w sytuacji nadmiernego zadłużenia. Uruchamiane są w zależności od kształtowania się relacji łącznej kwoty państwowego długu publicznego powiększonej o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji udzielanych przez podmioty sektora finansów publicznych do PKB. Kryterium to uwzględnia zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych i przewidywany poziom obciążeń sektora jaki wynika z udzielonych poręczeń i gwarancji. W chwili przygotowywania projektu budżetu na następny rok, podstawą jest relacja obliczona za rok poprzedni. Przewidziane cztery pasma dotyczące kształtowania się relacji państwowego długu publicznego
1. Jeżeli relacja długu do PKB jest mniejsza niż 50% PKB to ustawa nie wprowadza ograniczeń i sankcji.
2. Jeżeli relacja jest większa od 50%, a nie większa od 55% (pasmo wczesnego ostrzegania), to: RM uchwala projekt ustawy budżetowej, w którym relacja deficytu budżetu do dochodów państwa nie być wyższa niż relacja z roku bieżącego (górne ograniczenie relacji deficytu)
3. Jeżeli relacja jest większa od 55%, ale mniejsza od 60% (pasmo krytyczne), to: RM uchwala projekt ustawy budżetu, przyjmując jako górne ograniczenie deficytu jego poziom zapewniający, że relacja długu Skarbu Państwa powiększonego o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa do PKB przewidywana na koniec roku budżetowego będzie niższa od relacji długu Skarbu Państwa powiększonego o kwotę wypłat do PKB z RM przedstawia Sejmowi program sanacyjny mający na celu obniżenie relacji państwowego długu publicznego
4. Jeżeli relacja jest równa lub większa od 60% (R>60%), to: poczynając od dnia siódmego po dniu ogłoszenia relacji państwowego długu publicznego wraz z wypłatami poręczeń i gwarancji do PKB, podmioty sektora finansów publicznych nie mogą udzielać nowych poręczeń i gwarancji, RM, najpóźniej w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia tej relacji, przedstawia Sejmowi program sanacyjny mający na celu ograniczenie przedmiotowej relacji do poziomu poniżej 60%, w kolejnym roku budżetowym obowiązuje zakaz udzielania nowych poręczeń i gwarancji przez podmioty sektora finansów publicznych, w projekcie ustawy budżetowej na kolejny rok budżetowy nie zawiera się deficytu budżetu państwa, a budżety jednostek samorządu terytorialnego uchwala się nie zawierając w nich deficytu.
ZŁOŻONOŚĆ PODMIOTÓW POLITYKI FINANSOWEJ PAŃSTWA A JEJ SKUTECZNOŚĆ
Polityka finansowa oznacza działalność państwa, które dąży do osiągnięcia określonych celów za pomocą narzędzi pieniężnych (finansowych). Realizację tych celów utrudnia jednak problem złożoności podmiotów polityki finansowej - państwo jest podmiotem złożonym ze względu na jego funkcje ustrojowe oraz funkcje ekonomiczne. Polityka finansowa stanowi zatem wypadkową działania wielu subpodmiotów, których cele mogą być wewnętrznie sprzeczne.
ZE WZGLĘDU NA KRYTERIUM FUNKCJI EKONOMICZNYCH MOŻEMY PODZIELIĆ POLITYKĘ FINANSOWĄ PAŃSTWA NA:
- Politykę fiskalną,
- Politykę monetarną.
- Rozróżnienie to opiera się na:
- Odmiennych celach operacyjnych,
- Różnych rodzajach stosowanych instrumentów,
- Wyodrębnieniu w ramach instytucji państwa podmiotów odpowiedzialnych za prowadzenie polityki finansowej,
- Zróżnicowanej odpowiedzialności podmiotów za prowadzenie tych dwóch rodzajów polityk,
- Odmiennych reakcjach podmiotów gospodarczych na narzędzia monetarne niż na fiskalne.
- Pomiędzy polityką monetarną a polityką fiskalną występuje asymetria: celów, odpowiedzialności oraz narzędzi.
Polityka pieniężna musi być rozumiana jako część ogólnej polityki gospodarczej państwa, na którą się jeszcze składają polityka fiskalna, kursowa i dochodowa. Choć każdy z członów polityki gospodarczej realizuje swoje specyficzne cele, powinny się one zbiegać we wspólnych celach ostatecznych. Będąc jedynie celem pośrednim w perspektywie polityki gospodarczej jako całości, dla polityki pieniężnej cel niskiej inflacji i stabilizacji cen jest nadrzędny w jej obszarze aktywności. Z kolei cele nadrzędne innych dziedzin polityki gospodarczej są dla polityki pieniężnej drugorzędne i podlegają realizowaniu przez nią jedynie w stopniu, który nie koliduje z jej celem priorytetowym (niską, stabilną inflacją). Stabilny poziom cen jest najcenniejszym wkładem, jaki bank centralny może wnieść do polityki gospodarczej. W ramach jego osiągania wskazane jest jednak współdziałanie z rządem w realizacji całościowego programu gospodarczego rozumianego jako utrzymanie długotrwałego, stabilnego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego, wysokiej stopy zatrudnienia i na dłuższą metę korzystnego salda bilansu płatniczego. Polityka pieniężna powinna być rozumiana szerzej jako zapewnienie bezinflacyjnego wzrostu gospodarczego.
Ważnym aspektem, o którym trzeba pamiętać, jest również, że polityka monetarna i fiskalna działają w zupełnie odmiennych ramach czasowych, co powoduje opóźnienia i staje się istotne przy ocenie koordynacji działań. Efekty polityki pieniężnej należy rozpatrywać w krótkim okresie, a efekty polityki fiskalnej w długim. Polityka pieniężna odpowiada za bieżącą stabilizację sytuacji gospodarczej, podczas kiedy politykę fiskalną cechuje najdłuższe opóźnienie.
Kanał cen aktywów Umiejscowiony na rynku papierów wartościowych, nieruchomości i kredytów hipotecznych.
Kanał oczekiwań inflacyjnych Równie ważne jak samo kształtowanie krótkoterminowych nominalnych stóp procentowych jest kształtowanie oczekiwań inflacyjnych przez BC. W ten sposób wpływa on na „dłuższe” stopy procentowe
Kanał kursu walutowego Mierzący wpływ dysparytetu stóp procentowych w kraju i zagranicą na kurs walutowy oraz zmian w kształtowaniu premii za ryzyko. Następuje tutaj efekt przeniesienia zmian kursu na inflację (passthrough effect), którego siła zależy od tego czy mamy do czynienia z luką popytową ujemną (recesja) czy dodatnią (ekspansja gospodarcza).
METODY REGULOWANIA PODAŻY PIENIĄDZA
Podaż pieniądza - to ilość pieniądza wprowadzonego do obiegu, jest ona realizowana przez banki, przy czym pierwotna kreacja (podaż) pieniądza przebiega w banku centralnym, który udziela kredytów bankom komercyjnym. Te banki, udzielając kredytów swym klientom, dokonują wtórnej kreacji pieniądza. O wielkości podaży pieniądza decyduje wtórna kreacja pieniądza przez banki komercyjne. Ale bank centralny czuwa nad sumą podaży ( kreacji) pieniądza i oddziałuje na jej rozmiary instrumentami polityki pieniężnej.
Kształtowanie podaży pieniądza przez bank centralny ma na celu utrzymanie równowagi na rynku kredytowym i niedopuszczenie do nadmiaru pieniądza, co mogłoby wpływać niekorzystnie na stabilność cen. Podaż pieniądza stanowi istotny czynnik wpływający na kształtowanie globalnego popytu. Wzrost podaży pieniądza powoduje wzrost globalnego popytu, a tym samym ma wpływ na wzrost produktu krajowego brutto. Realny wzrost następuje zwłaszcza wówczas gdy w gospodarce występuje przymusowe bezrobocie i nie wykorzystane są zdolności produkcyjne. W tej sytuacji aktywna polityka pieniężna będzie sprzyjać ożywieniu gospodarczemu.
Instrumenty oddziaływania banku centralnego na podaż pieniądza:
Zmiany stopy rezerw obowiązkowych polega na ustaleniu stosunku minimalnego rezerw w gotówce w kasie banku i rezerw w banku centralnym do ogólnej sumy wkładów zgromadzonych w banku. Rezerwy obowiązkowe są w pewnym sensie formą podatku, który bankowi centralnemu płacić muszą banki komercyjne. Bank centralny może podwyższać lub zmniejszać stopy rezerw obowiązkowych, przez co skutecznie reguluje podaż pieniądza.
Zmiany stopy redyskontowej jest stopą procentową pobierana przez bank centralny od pożyczek udzielanych bankom komercyjnym pod zastaw poprzednio przez nie zdyskontowanych weksli lub innych papierów wartościowych. Wysokość stopy redyskontowej wpływa na wielkość pożyczek zaciąganych przez banki komercyjne w banku centralnym. Wzrost stopy redyskontowej podnosi koszt kredytu, prowadzi do spadku rezerw banków komercyjnych i ogranicza ich działalność kredytową. Odwrotne skutki przynosi obniżanie stopy redyskontowej. Następuje wtedy spadek kosztów kredytu, co skłania banki do rozszerzania działalności kredytowej i powiększania rezerw bankowych
Operacje rynku otwartego polega na tym, że bank centralny sprzedaje lub kupuje papiery wartościowe. Sprzedaż papierów wartościowych prowadzi do zmniejszenia ilości pieniędzy w obiegu, czyli podaży pieniądza. Skupowanie przez bank centralny papierów wartościowych zwiększa podaż pieniądza na rynku czyli ich ilości w obiegu.
Stopa procentowa może być wykorzystana jako instrument polityki pieniężno-kredytowej, jeżeli będzie spełniała funkcję zewnętrznego parametru, branego pod uwagę przy podejmowaniu decyzji ekonomicznych. Decyzje te powinny uwzględniać konieczność osiągnięcia przez kredytobiorcę co najmniej takich wyników finansowych, które by pozwoliły na spłacenie rat kapitałowych oraz odsetek od zaciągniętego kredytu.
Refinansowanie banków Kredyt refinansowy udzielany jest bankom przez NBP w celu uzupełnienia ich zasobów pieniężnych. Przy udzielaniu kredytu refinansowego NBP kieruje się zdolnością banku do spłaty tego kredytu wraz z odsetkami w umownych terminach spłaty, z tym, że kredyt ten może być także udzielony bankowi dla realizacji postępowania naprawczego banku.
Bank centralny wykorzystuje instrumenty oddziaływania na podaż pieniądza w celu prowadzenia polityki ekspansywnej lub restrykcyjnej.
BEZPIECZEŃSTWO FINANSÓW PUBLICZNYCH
Zależy w dużej mierze od wielkości długu publicznego. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej oraz Ustawa z dnia 26 listopada 1998 roku o finansach publicznych. Art. 216 ust. 5 Konstytucji mówi, że nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie, których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto a także regulacje UE w zakresie długu publicznego nakładają na kraje członkowskie obowiązek utrzymywania go na poziomie poniżej 60% produktu krajowego brutto (PKB). Minister Finansów ustala strategię zarządzania długiem Skarbu Państwa oraz państwowym długiem publicznym, obejmującą: stabilność makroekonomiczną gospodarki i jej zdolności do rozwoju, bezpieczeństwo finansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa, koszty obsługi długu Skarbu Państwa, kształtowanie struktury zadłużenia, wpływ prowadzonych operacji dłużnych na krajowy rynek finansowy. Jednym z najważniejszych wskaźników makroekonomicznych, jest relacja długu publicznego do