SEMANTYKA POJĘCIA MORALNOŚCI
Należy pamiętać, że problem moralności towarzyszył cywilizacji ludzkiej od momentu jej ukształtowania na Ziemi, bowiem człowiek od zawsze dążył do poznania przyczyn swoich zachowań, myśli, przedsięwzięć. Jako istota myśląca, obdarzona dużym potencjałem inteligencji, odróżniającą ją od świata zwierząt, człowiek pragnął ukierunkować swoją egzystencję w odniesieniu do świata norm oraz wartości moralnych.
Mając na uwadze dorobek historyczny i cywilizacyjny ludzkości, należy podkreślić, że moralność zmieniała się, przyjmując różne oblicza. W naukach historycznych obecna jest moralność starożytna, moralność chrześcijańska, moralność rycerska, moralność mieszczańska, moralność plebejska, moralność Oświecenia.
Niegdyś czyny człowieka podlegały surowym karom, usankcjonowane zazwyczaj w kodeksach wierzeń religijnych, przepisach prawnych państw.
Obecnie konstruuje się wiele konotacji moralności, która staje się pojęciem „nieuchwytnym”, trudnym do zdefiniowania.
Trudne do zdefiniowania pojęcie moralności oraz różnorodna jej semantyka, wpływają na spór wokół terminu i na rozwój studiów nad moralnością.
Przedmiotami badań nad moralnością stały się:
normy moralne, oceny, wzory zachowania, wartości moralne, świadomość moralna, system moralny, system etyczny, etyka.
ROZWÓJ MORALNY CZŁOWIEKA
Rozwój człowieka to proces długotrwały, oparty na następujących po sobie systematycznych zmianach. Podstawowym celem rozwoju jest osiąganie wyższego poziomu dojrzałości, uwzględniając wszystkie czynniki zewnętrzne i wewnętrzne.
Aby dokonać głębszej analizy rozwoju człowieka, należy uwzględnić przede wszystkim standardy rozwojowe oraz ustalić, co rozumie się przez to pojęcie.
W badaniach empiryczno - teoretycznych nad rozwojem człowieka nie można uniknąć subiektywizmu, ponieważ jest on uzależniony od oddziaływania norm społecznych, które mogą ulegać zmianom. Określają one zwykle cechy, które powinny kształtować jednostkę ludzką. Standardy rozwojowe ulegają przemianie, pod wpływem wspomnianych powyżej norm społecznych oraz indywidualnych osiągnięć człowieka.
Czym jest więc rozwój moralny człowieka? Przez pojęcie rozwoju moralnego rozumie się stopniowe, systematyczne „...wrastanie jednostki w tę dziedzinę społecznej rzeczywistości, którą nazywamy moralnością.” (1983:10). Aby dokonać szerszej analizy rozwoju moralnego, należy poznać również problem zjawiska moralności.
Piaget stworzył po raz pierwszy stadium rozwoju moralnego człowieka, składające się z następujących etapów:
I STADIUM ANOMII MORALNEJ
II STADIUM HETERONOMII MORALNEJ
III STADIUM SOCJONOMII MORALNEJ
IV STADIUM AUTONOMII MORALNEJ
Fazy rozwoju moralnego:
A m o r a l i z m
E g o c e n t r y z m
K o n f o r m i z m
K o n w e n c j o n a l i z m m o r a l n y
P r y n c y p i a l i z m
R a c j o n a l i z m m o r a l n y
I d e a l i z m
W literaturze psychologicznej można spotkać także inne kryterium podziału na sześć faz rozwoju moralnego według Kohlberga. Przedstawiają się one następująco:
2