Tężec
Tężec jest chorobą występującą na całym świecie. Może się ona rozwinąć w wyniku ostrego skaleczenia, otarcia, uszkodzenia wywołanego drzazgami, gwoździami lub szkłem. Zakażenie tężcem wiąże się także z zanieczyszczeniem kikuta pępowiny, przewlekłymi zapaleniami ucha, przekłuwaniem uszu, obyczajami rytualnymi i obrzezaniem.
Etiopatogeneza
Tężec wywoływany jest przez bakterię - laseczkę tężca (Clostridium tetani). Jej zarodniki występują prawie wszędzie - w glebie, kurzu, wodzie. Jeżeli nie są wystawione na działanie promieni słonecznych, mogą przeżyć wiele lat. Po dostaniu się do rany zarodniki przekształcają się w dojrzałą formę bakterii.Zaczyna ona produkować toksynę, która poraża nerwy zaopatrujące mięśnie, w wyniku czego ulegają one niekontrolowanemu skurczowi.
Grupy ryzyka
Zwiększone ryzyko zakażenia tężcem występuje u osób z obniżoną odpornością poszczepienną i u chorych na cukrzycę. Czynnikami ryzyka są także złe warunki socjalne , utrudniony dostęp do służby zdrowia i w związku z tym do szczepień , a także dożylne zażywanie narkotyków zanieczyszczonymi igłami i strzykawkami.
Objawy i rozpoznanie
Objawy infekcji pojawiają się średnio 3 - 14 dni od zakażenia. Część zachorowań przebiega w sposób łagodny : w miejscu zranienia występuje ból oraz utrzymująca się sztywność i skurcz mięśni w jego okolicy. Objawy te mogą utrzymywać się tygodniami i znikać bez powikłań. Taki przebieg choroby to tężec miejscowy.
Jednak najczęstszą postacią choroby jest tężec uogólniony. Początek jest najczęściej podstępny. Do wczesnych objawów zalicza się niepokój, rozdrażnienie, bóle głowy, gorączka. Potem następuje szczękościsk, któremu towarzyszą sztywność mięśni karku oraz trudności w połykaniu. Skurcz mięśni szybko rozszerza się, zesztywnieniu ulegają mięśnie lędźwiowe i mięśnie brzucha.
Przewlekły skurcz mięśni grzbietu spowodować może charakterystyczne ułożenie odgięciowe chorego. Dochodzi do drgawek tężcowych, podczas których następują nagłe skurcze różnych grup mięśni. Początkowo trwają one kilka sekund i przerywane są okresami rozluźnienia. Z czasem czas skurczu się wydłuża.
Ataki mogą być wywołane bodźcami słuchowymi, wzrokowymi oraz dotykiem. Pacjent jest cały czas przytomny i w czasie napadu odczuwa bardzo silne bóle.W wyniku skurczu krtani oraz mięśni oddechowych wystąpić mogą znaczne trudności w oddychaniu. Nastąpić może także mimowolne oddawanie stolca i moczu.
Tężec rozpoznaje się tylko na podstawie objawów choroby oraz badania przeprowadzonego przez lekarza. Objawy tężca nasilają się w ciągu 3 - 7 dni. Osiągają największe natężenie w 2 tygodniu choroby i stopniowo ustępują. Całkowite wyzdrowienie następuje w 2- 6 tygodni.
Przebieg i powikłania
Do powikłań choroby należą: zapalenie płuc, krwiaki wewnątrzmięśniowe i złamania kręgów jako następstwo drgawek, zapalenie mięśnia sercowego i zaburzenia jego rytmu. Jeżeli infekcja wystąpiła w ciągu 3 -10 dni po urodzeniu (tężec noworodkowy), to powikłaniem może być uszkodzenie mózgu i upośledzenie umysłowe.
Leczenie i zapobieganie
Śmiertelność w tężcu waha się od 5 % do 35 % . Zależy ona od wielu czynników, z których najważniejszym jest szybkie rozpoczęcie skutecznego leczenia. Polega ono na podaniu choremu ludzkiej immunoglobuliny przeciwtężcowej, neutralizującej toksynę bakteryjną, antybiotyku, w celu eliminacji bakterii oraz środków zwiotczających mięśnie i leków przeciwbólowych. W związku z utrudnionym połykaniem stosuje się żywienie w postaci płynów podawanych dożylnie.
Profilaktyka przeciwtężcowa polega na stosowaniu szczepionek (np. DiTePer). Działania zapobiegawcze po urazie, w sytuacji wątpliwej odporności pacjenta, polegają na chirurgicznym oczyszczeniu rany oraz podaniu ludzkiej immunoglobuliny tężcowej lub antytoksyny tężcowej.