Tężec (łac.tetanus)

Etiologia

• Clostridium tetani (laseczka tężca)

• G (+)starsze łatwo ulegają

odbarwieniu

• beztlenowa przetrwalnikująca
• Na biegunie przetrwalniki - kształt :

„rakiety tenisowej”

• Orzęsiona , brak otoczki
• Wzrost na podłożu zwykłym

Antygeny

• Somatyczne O- podział na grupy

serologiczne

• Rzęskowe H- podział na serotypy
• Antygen przetrwalników-służy do

różnicowana gatunków

• Właściwości antygenowe posiada

również egzotoksyna

Wrażliwość zarazka

• Przetrwalniki mogą przeżyć do 10 lat (w

glebie nawożonej, zwłaszcza nawozem
końskim)

• Gotowanie : 1-3 h
• Autoklaw : 121C w 2 Atm.  20 minut
• Środki dezynfekcyjne -słabe działanie;
- najlepiej

JODYNA,

- 10% WAPNO CHLOROWANE niszczy po 10 minutach,
- 5% fenol – 15 minut,
- formalina 3% - 24 godziny

Występowanie

• w : glebie, nawozie, paszach, sianie,

kurzu,glebie

•

Cl. tetani

namnaża się w przewodzie

pokarmowym różnych gatunków
zwierząt i człowieka –obecność w kale

Patogeneza

Cl. tetani

wytwarza 3 rodzaje

egzotoksyn, uwalnianych do
środowiska rany:

• Tetanospazmina = neurotoksyna

działająca na OUN, termolabilna

• Tetanolizyna = hemotoksyna

powodująca hemolizę

• Fibrynolizyna

Zakażeniu sprzyjają:

• Rany
• Nie sterylne podawanie leków
• Poprzez pępowinę :

tężec noworodków

(tetanus neonatorum)

• poprzez drogi rodne w trakcie porodu :

tężec

połogowy(tetanus puerperalis)

• uszkodzenia kopyt (nagwożdżenie,

zagwożdżenie)

• skaleczenia błony śluzowej jamy ustnej
• skaleczenia, niewielkie otarcia, oparzenia

Spory

C.tetani

wnikają do organizmu przez ranę (tetanus

traumatica)

↓
Przejście w postać wegetatywną w sprzyjających warunkach

(głębokie rany, krew , martwica, obecność bakterii ropnych
zużywających tlen)

↓
Namnażanie w miejscu zakażenia i produkcja toksyn
↓
Wędrówka (toksyny) przestrzeniami limfatycznymi, drogą krwi do

rdzenia kręgowego i przedłużonego

↓
Hamowanie uwalniania Ach w motoneuronach rdzenia kręgowego i

przedłużonego i inhibicja neuronów hamujących i ich
mediatorów

↓
Stały przepływ impulsów pobudzajacych do kom nerwowych
↓
skurcze spastyczne

• Zaatakowanie mm szyi i żuchwy (szczękościsk

– koń), potem zstępuje na dalsze partie mięśni

–

TĘŻEC ZSTĘPUJĄCY

• U zwierząt mniej wrażliwych proces odwrotny,

najpierw „tężec miejscowy” w miejscu

skaleczenia, a później inne grupy mięśni

TĘŻEC WSTĘPUJĄCY

• W przebiegu tężca następuje także pobudzenie

układu przywspółczulnego i nerwu błędnego

stąd bradykardia , arytmie, ale ze względu na

okresowe wylewy katecholamin – także

tachykardia

Okres inkubacji

• Zależy od: miejsca wniknięcia C.

tetani:

- krócej: centralnie (1-2 dni)
- dłużej: obwodowo ( kilka dni-kilka

miesięcy)

- śmiertelność
- 50-90% -uszkodzenie ośr

oddechowego przez tetanospazminę

• Im

szybsze

wylęganie się choroby, tym

cięższy

przebieg:

• -

czas przedprężeniowy

(time of onset)

t.j. mierzony od wystąpienia objawów
choroby do pojawienia się pierwszych
kurczów:

1.

Do 48 h - ciężki

2.

3-4 dni- średnio ciężki

3.

Powyżej 4- lekki

Tężec ogólny (holetetanus)

• Pierwsze objawy są nietypowe tzw. syndorm aura tetanica
• Skurcz trzeciej powieki
• Pocenie
• Niepokój (anxietas)
• Zesztywnienie : od głowy, a później dalsze partie
• Koń przyjmuje postawę szczudłowatą,:
 powłóczy kończynami,
 trudność w zginananiu nóg,
 napięcie mięśni warg, żuchwy –trudności w pobieraniu

pokarmu,

 wypadanie trzeciej powieki,
 sztywność uszu

Tężec wyprostny (tetanus

orthotonus)

• Koń stoi nieruchomo na sztywnych wyprężonych kończynach tzw.

„postawa kozła do piłowania drzewa”

• Wyciągnięta szyja i odstający ogon
• Źrenice rozszerzone
• Nozdrza rozdęte
• Usta skurczowo zaciśnięte
• Kurcz bocznych mięsni tułowia (tatanus lateralis) odsłania rynienkę

jarzmową

• Przegięcie tułowia ku tyłowi – tężec grzbietowy (tetanus

opisthotonus)

• Tężec przedni (tetanus emprosthotonus )
• Szczękościsk (trismus)
• Duszność
• Tachykardia często z arytmią
• Skurcz zwieraczy odbytu i pęcherza moczowego
• bezgorączkowo

Śmierć

• Uszkodzenia ośr oddechowego (po 3-4

dniach od wyst pierwszych objawów)

• Zakłócenie funkcji mięśni

międzyżebrowych powoduje zaleganie
śluzu w drogach oddechowych sprzyja-

zachłystowemu zapaleniu płuc 

śmierć z uduszenia

• Zatrzymanie serca

Rokowanie

• Jeżeli w ciągu 24-48 godzin cały

koń wyraźnie stężały i szczękościsk
niemożliwy do pokonania –
rokowanie

złe

• Im dłużej koń stoi na nogach i może

pobierać pokarm tym szanse
większe.

śmiertelność

• Sporadycznie koń zdrowieje, ale

bardzo długo trwa

rekonwalescencja, przez długi okres

utrzymuje się  napięcie mięśni, bo

toksyna na trwałe wiąże się z

neuronami. Następuje stopniowy

powrót fizjologicznego tonusu

mięśniowego

Diagnostyka różnicowa

1. Enterotoksemia

2. Stany zapalne mózgu i opon mózgowych(

zaburzenia świadomości

)

3. Wścieklizna

(brak szczękościsku)

4. Zatrucie strychniną
5. Początek ochwatu

Zmiany AP

• Szybkie stężenie pośmiertne
• Słaba krzepliwość krwi
• Obrzęki krtani
• Obrzęk i przekrwienie płuc
• Zapalenie jelit
• Wybroczynowość bł śl i surowiczych

Clostridium perfringens

- jest to jeden z najbardziej
rozpowszechnionych w przyrodzie
beztlenowców ( kał, ziemia,
kompostownik, osady denne)
- flora fizjologiczna przewodu
pokarmowego człowieka i innych
kręgowców
- rezerwuar: koniowate (ich przewód
pokarmowy)

Morfologia

- beztlenowa laseczka, G(+), wytwarzająca
zarodniki, brak rzęsek
- wytwarza otoczkę w organizmie i na
podłożach białkowych
- czynniki zjadliwości:
->14 toksyn (toksyna alfa, która powoduje
lizę erytrocytów, leukocytów, płytek krwi,
komórek śródbłonka, co wpływa na
zwiększenie przepuszczalności naczyń
krwionośnych)
- inwazyjność wynika z bogatego zestawu
enzymów: kolagenaza, hialuronidaza,
neuraminidaza, deoksyrybonukleaza,
proteinazy, hemolizyny

Zrebięta



Atakuje młode do
10 dnia życia
(Cl.perfringens A, C)



Objawy: krwotoczna
biegunka, kolki,
nagła śmierć



Typ C – ostrzejsza
postać choroby,
wyższa śmiertelność
od typu A

Konie dorosłe



Zespół zapalenia
żołądka,
dwunastnicy,
początkowego
odcinka j. czczego



Stan zapalny
okrężnicy, kątnicy
(toksyna beta2)
powoduje ostre
biegunki



Sprzyja podawanie
środków p-zapalnych,
niektórych
antybiotyków

Zespół zapalenia żołądka,

dwunastnicy, początkowego

odcinka j.czczego

-

ból łagodny->ostry, zmniejsza się wraz z

obniżeniem napięcia jelit po wydaleniu gazu
- cofanie się treści pokarmowej z jelit do
żołądka
- hemokoncentracja, neutropenia, kwasica,
mocznica przednerkowa, hiponatremia,
hipochloremia, hipokaliemia, wzrost
aktywności enzymów wątrobowych
- w płynie otrzewnowym wzrost liczby
wszystkich komórek jądrzastych

Zmiany AP

- krwotoczne zapalenie jelit
- wybroczyny pod błoną surowiczą
- zwyrodnienie wątroby
- obrzęk płuc, opon mózgowych,
mózgu
- zażółcenie tkanek

Diagnostyka

Rozpoznanie wstępne:
- Objawy
Cl. tetani  charakterystyczne,
Cl. perfringens schorzenia jelitowe,

krwawe biegunki źrebiąt

- Wywiad
Podejrzenie tężca gdy wcześniej doszło

do zranienia z możliwością dostania

się do rany przetrwalników Cl. tetani.

Diagnostyka bakterii

beztlenowych

1) wykazanie bakterii beztlenowych w badanym materiale 

nie miarodajne bo Clostridia są szeroko

rozpowszechnione w środowisku!!!!

• badanie mikrobiologiczne krwi i kału
Materiał do badań:

- Kał (hodowla beztlenowa),

- tresc jelita,

- wyciąg tkanek, wątroby,

- wysięk przyranny,

- wyciąg paszy,

Obecność w kale dużych bakterii gram-, laseczek, powinno

sugerować klinicyście, że w grę wchodzi możliwość

zapalenia jelit na tle Clostridium

2) wykazac toksyny bakteryjne w badanym

materiale

• bad krwi: morfologia, profil biochemiczny,

stężenie fibrynogenu,

• komercyjne immunoenzymatyczne testy

diagnostyczne do wykrywania enterotoksyn

Cl. Perfringens

• ELISA
• Można też określic swoistość próby,

identyfikacje gatunku i typ zarazka poprzez

neutralizacje toksyn przy użyciu swoistych

gatunkowo i typowo antytoksyn

3) Bad biologiczne:
Toksyny stwierdza się na małych

zw.doświadczalnych (myszy), po
wprowadzeniu im dożylnie/
dootrzewnowo/ podskórnie
podejrzany materiał.

Leczenie

Tężec:

• Zlokalizowac rane przez którą doszło do zakażenia i

wydezynfekowac ją, w celu

zahamowania rozwoju

zarazka w

ranie i wstrzymanie wytwarzania toksyny poprzez jej

neutralizacje w stanie wolnym jeszcze przed związaniem w

gangliozydach.

Wycięcie tk. martwiczych, wyciągnięcie ciał obcych + przemycie

wodą utlenioną.

• Konia należy umieścic w cichym ciemnym pomieszczeniu,
• Podawac pokarm miękki,wilgotny, podawany na poziomie

głowy

• Sonda żołądkowa i podawanie płynów infuzji dożylnej (ciężkie

przypadki)

Cl. Perfringens:
Leczenie zwykle już póżno rozpoczęte

1) Podac antytoksynę, aby związała wolną,

krążącą we krwi toksynę i ją zoobojętniła.

• Antytoksyna = surowica= preparat

leczniczy zawierający swoiste przeciwciała

skierowane przeciwko egzotoksynom

wytwarzanym przez niektóre drobnoustroje.

• Należy pamiętac, że toksyna, która już

związała się z kom. nerwową jest niedostępna

dla surowicy antytoksycznej, stąd tak ważne

jest jak najszybsze zneutralizowanie toksyn,

które jeszcze nie osiągnęły komórek

docelowych!!!

2) Podac antybiotyki:
- z grupy penicylin

i.v.

(zmniejszenie powstawania toksyny,

ograniczenie stanów zapalnych)

- metronidazol,
- sulfonamidy

3) Leczenie objawowe:
Tężec:

- leki przeciwdrgawkowe

(antispasmolityca)

,

- rozkurczowe

(miorelaxantia)

,

- Przeciwlękowe

(anxiolityca),

- NSAIDS
- sztuczne odżywianie chorego konia przez sondę lub / i pozajelitowo,
- cewnikowanie pęcherza moczowego,
- usuwanie kału z prostnicy,
- odsysanie zalegającej w oskrzelach wydzieliny itp

- Podawanie płynów, wyrównanie i utrzymanie prawidłowego

poziomu płynów, elektrolitów i równowagi kwasowo- zasadowej

- terapia tlenem hiperbarycznym, który powoduje zahamowanie

wzrostu, rozwoju i tym samym uwalnianie toksyn przez bakterie

beztlenowe z równoczesnym szerokim nacięciem zmienionych

tkanek. W przeszłości taki rodzaj zakażenia można było ograniczyć

jedynie przez amputację kończyny lub kończyn

Zapobieganie

Przede wszystkim przy każdym

zaranieniu należy przeprowdzic
szybką i dokładną dezynfekcje ran
(najlepiej wodą utlenioną lub KMnO4).

W razie głębokich i

zanieczyszczonych ziemią 

profilaktycznie podac surowice
przeciwtężcową.

3)

szczepienia o typie anatoksyn

Anatoksyna =toksoid = toksyna bakteryjna, pozbawiona podczas obróbki

chemicznej swoich właściwości toksycznych. Anatoksyny zachowują jednak

zdolność stymulowania ukł. immunolog. do produkcji przeciwciał przeciwko

odpowiednim toksynom.

Ważny jest odpowiedni program szczepień!

SZCZEPIENIE PRZECIW TĘŻCOWI:
Szczepienie podstawowe:
- 1. i 2. szczepienie w odstępie 4-6 tyg (możliwosc przedłużenia do 8 tyg),
- 3. szczepienie po 12 mcach,
- następne już tylko co 24 mce.
+ Klacze hodowlane powinny być niezależnie od planu szczepione w 9 mcu ciąży

tj.na 4-6 tyg przed porodem w celu zapewnienia odpowiedniego poziomu

przeciwciał w siarze.

Odporność zwykle pojawia się w ciągu 2 tyg po 2. szczepieniu.

Podobno seria trzech szczepień utrzymuje odporność koni do 8 lat lub do końca

życia!

Stwierdzono, że prawidłowo zaszczepione konie pozostają odporne na

zakażenie nawet wówczas, kiedy miano przeciwciał w surowicy spada

poniżej wykrywalnego.

•

TĘŻEC: preparat

Anatetat

Szczepienie źrebiąt

Należy pamiętać, że:

- Ab siarowe działają supresyjnie na produkcję Ab kl. IgG w

przypadku szczepienia źrebiąt w 3. mcu życia.

- zjawiska supresji nie wykazano u źrebiąt w 6. mcu życia.
Dlatego zaleca się 3-krotne szczepienie źrebiąt od klaczy

szczepionych:

- w 6. i 7. mcu życia (1. i 2. dawka) oraz

- w 8. lub 9. mcu życia (3. dawka).

• Często zachodzi potrzeba podania surowicy (antytoksyny)

np. zranionym źrebiętom od nieszczepionych klaczy,

zwykle w dawce 1,500 IU. Wymieniona dawka surowicy daje

natychmiastową ochronę przez 2-3 tygodnie.

• Często w różnego rodzaju szczepionkach toksoid tężcowy jest

łączony z antygenami wirusa influenzy  szczepionka Equilis

Prequenza Te®

• Podobno anatoksyna tężcowa krajowej szczepionki Influtet® wpływa

niekorzystnie na immunogenność szczepionki w odniesieniu do

wirusów grypy. (Jednak hipiatrzy dość powszechnie po szczepieniu

podstawowym szczepią konie corocznie używają właśnie tą

szczepionkę)

• Obecnie na rynku są 2 szczepionki:

- Equilis Prequenza® (przeciwko grypie)

- Equilis Prequenza Te® (przeciwko grypie oraz tężcowi).

• Producent podaje, że szczepionka przeciw grypie daje odporność na

12 mcy, a przeciwko tężcowi – na 24 mce. Należy więc skontrolowac

program szczepień i szczepić przeciwko tężcowi przynajmniej co

drugi rok.

• Według producenta należy szczepić naprzemiennie: w jednym roku

tylko przeciwko grypie, a w następnym – przeciwko grypie i tężcowi.

SZCZEPIENIE PRZECIWKO Cl. Perfringens:

Ewentualnie szczepienie preparatami dla innych gatunków zwierząt.