Lubelszczyzna

Wyżyna Lubelska zbudowana ze skał kredowych:

wzniesienia twardsze kredowe - działy, grzędy (Grzęda Sokalska) obniżenia miękkie margle - kotliny, padoły (Padół Zamojski)

Pokrywa lessu - erozja: wąwozy, parowy

Rzeki: Wieprz, Bystrzyca, Huczwa

Przyroda Lubelszczyzny

• parki narodowe: Poleski i Roztoczański

• parki krajobrazowe: Kazimierski, Kozłowiecki, Pojezierze Łęczyńskie, Nadwieprzański, Sobiborski, Chełmski, Wrzelowiecki, Lasy Janowskie, Krzczonowski, Krasnobrodzki, Strzelecki, Puszcza Solska, Południoworoztoczański

Przyroda Lubelszczyzny cd

• rezerwaty przyrody - krajobrazowe, leśne, florystyczne, faunistyczne (suseł); np. Piekiełko k/ Tomaszowa Lub. 68 głazów narzutowych i ślady obwałowań, rezerwaty torfowiskowe: Brzeźno i Bagno Seredryskie k/Chełma

• Pomniki przyrody, np. w Hniszowie k/ Chełma dąb Bolko o wieku 640 lat i obwodzie 9 m

Ochrona susła na Lubelszczyźnie

• Suseł perełkowany - gatunek będący reliktem fauny stepowej, obecnie wymierający

• W Polsce jedynie na Zamojszczyźnie, w okolicach Hrubieszowa, Zamościa i Lublina. Zwierzęta zasiedlają tereny o charakterze stepowym i tworzą często bardzo liczne kolonie

• Utworzono tez kilka rezerwatów przyrody w celu ochrony największych kolonii zwartych.

Walory wypoczynkowe Lubelszczyzny

• Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie

• Sztuczne zalewy na rzekach, np. Zalew Zemborzycki na Bystrzycy, S od Lublina, z torem kajakowym i stateczkiem wycieczkowym, ośrodki Wrotki i Dąbrowa

• Lasy: Polesie, Roztocze, Puszcza Solska, Lasy Janowskie

• Trójkąt Puławy-Kazimierz-Nałęczów i Małopolski Przełom Wisły

Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie

• największe Jezioro Białe (106ha) z ośrodkiem Okuninka

• inne jeziora: Glinki (47ha), Czarne (24ha), Święte (6ha), Rogoźne (6ha), Lipiniec (4ha). Jezioro ma łatwy dostęp do wody, twarde piaszczyste dno.

• wiele gatunków ryb (szczupak, sielawa, sandacz, węgorz), kaczki krzyżówki, perkozy, czaple siwe, łabędzie, błotniki stawowe

• Poleski Park Narodowy - rezerwat biosfery

• lasy Sobiborskiego Parku Krajobrazowego.

Roztocze

• Wał szer. 15-20 km, dł. w Polsce >100 km

• Trzon - skały kredowe, na nich pyłowe osady eoliczne (lessy), ubogie w wodę, wskutek erozji powstały głębokie wąwozy lessowe

• Największe wzniesienie na terenie Polski to Wielki Dział 390 m n.p.m. Mają swoje źródła liczne cieki, m.in.: Wieprz, Por, Łada, Tanew, Lubaczówka, Wereszyca, Huczwa, Sołokija, Rata

• Roślinność podobna do regla dolnego w Karpatach: buk, jodła, modrzew i świerk z grabem + elementy wschodnie pontyjskie

• Fauna: lis, wilk, dzik, piżmak, żółw błotny, bocian czarny

• Roztoczański Park Narodowy

Ciekawostki Roztocza

• Szlak szumów (małych wodospadów)

• Największy wodospad Roztocza na rzece Jeleń

• Puszcza Solska - rezerwaty krajobrazowe: „Czartowe Pole” i „Nad Tanwią”, źródełko miłości k/ miejscowości letniskowej Susiec

Zabytki Lublina

• archikatedra lubelska św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty, barokowa z XVI-XVIII w., z klasycystyczną fasadą z około 1820 r. zaprojektowaną przez A. Corazziego, z barokowym wystrojem wnętrza i polichromią iluzjonistyczną

• brama - Wieża Trynitarska - siedziba Muzeum Archidiecezjalnego Sztuki Religijnej

• dawne kolegium jezuitów

• zespół klasztorny dominikanów:
  z bazyliką św. Stanisława Biskupa, późnogotycka o barokowej dekoracji stiukowej XVII w. i polichromii, z Kaplicą Firlejowską - najcenniejszy zabytek sakralny Lublina
  

Zabytki Lublina cd

• obronna Brama Krakowska, gotycko-renesansowa z XVI w., przebudowana w XIX w., obecnie Muzeum Historii Miasta Lublina

• Brama Grodzka z XVIII w.

• stary ratusz (Trybunał Koronny) z XVI w., przebudowany w XVII i XVIII w., obecnie muzeum

• kamienice staromiejskie z XVI-XVIII w. na rynku

• pałac Czartoryskich

Zabytki Lublina cd

• zamek królewski z XIV w.:
  - budynek bramny z XVII w.
  - cztery wieże
  - kaplica Św. Trójcy XIV w. z cenną polichromią rusko-bizantyjską z pocz. XV w.
  - muzeum z kolekcją malarstwa
  - pomnik Lwowa z 1995 r.

• szpital św. Łazarza

• kościół św. Wojciecha z XVII w. o elementach renesansowych

• kościół św. Agnieszki z zespołem klasztornym opactwa augustianów

• zespół klasztorny bernardynów
  - kościół Nawrócenia św. Pawła, pierwotnie późnogotycki, przebudowany jako późnorenesansowy
  - klasztor bernardynów z XVI-XVII w., rozbudowany w stylu barokowym

• kirkut żydowski założony w 1555 r.

• cerkiew Przemienienia Pańskiego

• dawny zespół klasztorny misjonarzy:
  - późnobarokowy kościół Przemienienia Pańskiego z XVIII w., o rokokowym wystroju pomnik Unii Lubelskiej

• dworek Wincentego Pola

• Skansen Wsi Lubelskiej skupiający drewniane budynki z terenu Lubelszczyzny

Neogotycki Zamek Lubelski w miejsce zrujnowanego zamku kazimierzowskiego

Majdanek

• Państwowe Muzeum na terenie hitlerowskiego obozu koncentracyjnego
  - mauzoleum według projektu Wiktora Tołkina
  - Pomnik Walki i Męczeństwa według projektu Wiktora Tołkina
  - baraki gospodarcze - obecnie mieszczące ekspozycję muzealną m.in. 800 tys. par butów
  - baraki dla więźniów, krematorium, wieże wartownicze, ogrodzenie drutem kolczastym, rowy egzekucyjne
  - Kolumna Trzech Orłów według projektu więźnia A.M. Bonieckiego (1943 r.)
  - apele pokoju: 23 lipca - w rocznicę wyzwolenia Majdanka, we wrześniu - podczas obchodów Dni Majdanka i 3 listopada - w rocznicę masowej, największej w dziejach obozów koncentracyjnych egzekucji Żydów

Sobibór - Muzeum Byłego Hitlerowskiego Obozu Zagłady

• 1942 - budowa nazistowskiego obozu zagłady na terenach leśnych po zachodniej stronie linii kolejowej Chełm-Włodawa

• kwiecień 1942 - pierwsze transporty, większość przybyłych kierowano do natychmiastowej zagłady, pewną liczbę więźniów kierowano do pracy w Komandach roboczych na terenie obozu

• do końca września 1943 - zgładzono tu około 250 tysięcy osób, głównie z Generalnej Guberni oraz przywiezionych z daleka (z Holandii, Francji, Niemiec, Austrii, Czech i Związku Sowieckiego)

• 14 października 1943 - wybuch powstania, które zakończyło się masową ucieczką więźniów

• Likwidacja obozu przez hitlerowców, zatarcie śladów zbrodni (na miejscu obozu zasadzono las)

• 1965 - na terenie byłego obozu zagłady wzniesiono pomnik upamiętniający ofiary Sobiboru, a prochy pomordowanych zgromadzono w symbolicznym kopcu - mauzoleum

• 1993 - utworzenie muzeum
  

Bełżec

Dawny niemiecki obóz zagłady k/ Tomaszowa Lubelskiego

Niektóre zabytki Lubelszczyzny

Chełm - kościół popijarski Rozesłania Apostołów

Gołąb k. Puław - kościół z kaplicą loretańską

Hrebenne k. Tomaszowa Lub. - cerkiew grekokatolicka św. Mikołaja

Jabłeczna k. Sławatycz - prawosławny zespół klasztorny św. Onufrego

Kazimierz Dolny- rynek, kościół farny i ruiny zamku

Kodeń k. Terespola - kościół św. Anny

Krasnobród-Podklasztor - kościół

Puławy - zespół pałacowo-parkowy

Tomaszów Lubelski - drewniany kościół Zwiastowania NMP

Uchanie k. Hrubieszowa - kościół Wniebowzięcia NMP

Zamość - zespół staromiejski

Lubartów

• barokowy pałac Sanguszków z końca XVII w., projektu Tylmana z Gameren, wzniesiony dla Lubomirskich, potem przebudowany przez księcia Sanguszkę w latach 1733-47 według planu Pawła Fontany
  - park geometryczny z XVII-XVIII w.

• późnobarokowy kościół parafialny św. Anny z 1738 r., z dwuwieżową fasadą, z dzwonnicą i ogrodzeniem, projektu Pawła Fontany

• zespół klasztorny kapucynów z 1741 r., projektu Pawła Fontany
  - kościół parafialny św. Wawrzyńca
  - klasztor kapucynów

• Muzeum Regionalne

Kozłówka

• zespół pałacowo-parkowy, mieszczący Muzeum Zamoyskich:
  - późnobarokowy pałac, zbudowany dla Bielińskich w latach 1735-42 przez J. Fontanę, przebudowany w stylu neobarokowym dla Zamoyskich w latach 1879-1907
  - oficyny, kordegardy, stajnia i wozownia (mieszcząca ekspozycję sztuki)
  - kaplica na wzór wersalskiej z lat 1904-09
  - gmach teatru z początku XX w.
  - brama wjazdowa
  - park krajobrazowy z przełomu XIX/XX w.

Włodawa

• zespół klasztorny paulinów

• dawna synagoga późnobarokowa z 1717 r. - obecnie Muzeum Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego, z kolekcją żydowskich wyrobów rzemiosła artystycznego i przedmiotów kultu religijnego oraz kultury ludowej regionu

• cerkiew z lat 1840-1842 , przebudowana po 1875 r.

• dawne kramy i jatki zXVIII w.

• domy z XVIII i XIX w.

Chełm Lubelski

• barokowy zespół katedralny z bazyliką Narodzenia NMP - sanktuarium Matki Bożej Chełmskiej z repliką zaginionej cudownej ikony w typie Hodegetrii, koronowany w 1946 r. i w 1957 r (po kradzieży koron)

• dawny pałac biskupów unickich z 1. połowy XVIII w., obecnie kancelaria parafialna

• dawny klasztor bazylianów z lat 1640-49 z salą dawnego refektarza, przykrytą kolebką z lunetami

• klasycystyczny budynek dawnego Bractwa Cerkiewnego, wzniesiony w końcu XIX w. po kasacie unii

• pozostałości po zamku: studnia dolnego zamku o średnicy 2,7 m i głębokości 60 m na terenie dawnych ogrodów klasztornych, obecnie sucha i Brama Uściłuska

• klasycystyczna organistówka z XIX/XX w., obecnie delegatura Konserwatora Zabytków

• kapliczka domkowa z XIX w. z repliką obrazu Matki Boskiej Chełmskiej

• stanowisko archeologiczne - wczesnośredniowieczne grodzisko Wysoka Górka
  - pozostałości grodu plemienia Lędzian sandomierskich z X-XII w.: resztki drewniano-kamiennego wału i częstokołu z pni dębowych
  - pozostałości młodszych budowli: fundamenty zamku księcia halicko-włodzimierski Daniela Romanowicza, fundament Wieży Kazimierzowskiej

• dawny cmentarz prawosławny, założony w 1867 r.

• zespół poseminaryjny unicki: cerrkiew grekokatolica św. Mikołaja z 1. połowy XVIII w., dawny kościół unicki oraz pawilony dawnego unickiego seminarium duchownego

• Stare Miasto z zabudową z XVIII i XIX w.

• cerkiew z XIX w.

• cmentarz wojenny z mogiłami z 1915, 1939 i 1944 r.

Rokokowy kościół w Chełmie

Chełmskie podziemia kredowe

Zamojszczyzna

• Zamość - centrum polit.- gosp. Ordynacji Zamoyskich

• Szczebrzeszyn - najstarsze miasto Zamojszczyzny: grodzisko, ruiny zamku z resztkami obwałowań, cerkiew grekokatolicka z XVI w., renesansowa synagoga (dom kultury), barokowy pałac i park podworski w dzielnicy Klemensów

• Zwierzyniec - tereny łowieckie ordynacji Zamoyskich, założono tu zwierzyniec, dworek myśliwski, browar zwierzyniecki

• Tomaszów Lubelski - na szlaku z Lublina do Lwowa, dawniej Jelitowo (od herbu), Jan Zamoyski dał nową nazwę na cześć syna Tomasza: kościół modrzewiowy z 1627 r.

Zamość

Wyżyna Wołyńska -
Hrubieszów w Kotlinie Hrubieszowskiej nad Huczwą

• cerkiew prawosławna Zaśnięcia NMP z 1873 r.

• dwór Du Chateau z 1791 r. z barokowo-klasycystycznym portykiem

• dwa dawne zajazdy z końca XVIII w.

• domy murowane i drewniane z 1. połowy XIX w.

Hrubieszów

• zespół klasztorny podominikański - barokowy z lat 1736-66
  - kościół parafialny św. Mikołaja z lat 1733-66, w ołtarzu barokowy obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem w złotych koronkach z XVII w.
  - dawny klasztor, obecnie LO im. Stanisława Staszica

• kościół św. Stanisława Kostki - barokowo-klasycystyczny z lat 1873-75 z 13 kopułami

• dawna plebania z połowy XVIII w. - miejsce urodzenia Bolesława Prusa (1847-1912, prawdziwe nazwisko Aleksander Głowacki)

• Muzeum Regionalne ze zbiorami archeologiczno-historycznymi i sztuki regionalnej (m.in. kolekcja pisanek) oraz pamiątkami po Towarzystwie Rolniczym Stanisława Staszica

• pomnik Stanisława Staszica wystawiony w 1922 r.

Trójkąt Puławy-Kazimierz-Nałęczów

• Najczęściej odwiedzane szlaki

• Skupienie funkcji wypoczynkowych, uzdrowiskowych i krajoznawczych

• Długoletnie tradycje recepcji ruchu turystycznego

Puławy

• zespół pałacowo-parkowy Czartoryskich:
  - barokowy pałac ze schyłku XVII w.

• świątynia Sybilli z 1801 r.

• Dom Gotycki - neogotycki pawilon, ukończony w 1809 r.

• Brama Rzymska - zbudowana jako "trwała ruina" przed 1829 r.

• Domek Chiński - altana ogrodowa

• Muzeum Regionalne PTTK

• klasycystyczny kościół Wniebowzięcia NMP wg projektu Christiana Piotra Aignera z fundacji księcia Adama Czartoryskiego, wybudowany w latach 1801-03 jako kaplica pałacowa Czartoryskich na wzór panteonu rzymskiego, w kształcie rotundy

• barokowy kościół parafialny św. Józefa wybudowany w latach 1725-1728 według projektu Franciszka Magiera, z fundacji Elżbiety Sieniawskiej, wnętrze posiada wyposażenie z końca XVIII w., tzn. z czasów Czartoryskich
  

Uzdrowisko Nałęczów

• wczesnoklasycystyczny pałac Małachowskich z 1771 r. z parkiem krajobrazowym (XVIII-XIX w.), mieszczący Muzeum Bolesława Prusa

• pomnik Bolesława Prusa dłuta A. Ślesińskiej

• "Stary Pałac" z 1. połowy XVII w.

• budynki sanatoryjne i domki z początku XIX w.

• dawna pracownia Stefana Żeromskiego, tzw. Chata, w stylu zakopiańskim, obecnie muzeum

• Muzeum Historii Spółdzielczości

• drewniany kościół św. Karola Boromeusza z XVIII w.

Kazimierz Dolny - perła renesansu

• kamienice zabytkowe Mikołaja i Krzysztofa Przybyłów z początku XVII w.

• klasztor i kościół Zwiastowania Pańskiego reformatów zbudowany w latach 1680-90, obecnie franciszkański

• kościół farny św. Jana Chrzciciela i św. Bartłomieja Apostoła, pierwotnie gotycki z 1. połowy XIV w., ufundowany przez Kazimierza Wielkiego, odbudowany po pożarze w latach 1586-1613 w stylu renesansu lubelskiego

• Spichrze nad Wisłą

Manierystyczne kamienice - na rynku w Kazimierzu Dolnym

Kazimierz Dolny

• wolnostojąca cylindryczna baszta - prawdopodobnie z XIII w., pozostałość fortyfikacji Władysława Łokietka

• ruiny zamku z 1. połowy XIV w. zbudowanego prawdopodobnie przez Kazimierza Wielkiego

• Góra Trzech Krzyży

Okolice Kazimierza nad Wisłą

• Małopolski Przełom Wisły, jeden z najpiękniejszych w Polsce odcinków dolin rzecznych - wycieczki statkiem do Janowca
  - rezerwat Krowia Wyspa obejmuje wyspę położoną w nurcie Wisły na 353-354 km biegu rzeki

• Kazimierski Parku Krajobrazowy z wąwozami lessowymi

Zamek w Janowcu

• późnogotycko-renesansowy zamek Piotra Firleja z lat 1526-37, rozbudowany przez Tarłów i Lubomirskich, obecnie trwała ruina, w części odbudowanej Oddział Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym

• w parku skansen budownictwa ludowego z różnych regionów: dwór, spichlerze, stodoła

• późnogotycko-renesansowy kościół św. Małgorzaty z XVI w. z manierystycznymi nagrobkami Firlejów

Kraśnik

• ruiny zamku z XVII w.

• zespół kościoła i klasztoru kanoników regularnych

• dawny kościół szpitalny św. Ducha - barokowy z lat 1758-1761

• dwie synagogi z 2. połowy XVII w.

• Muzeum Regionalne,

• Muzeum 24 Pułku Ułanów

• Muzeum św. Floriana - sprzęt strażacki

Lasy Janowskie

rezerwat "Pod Flisami - Porytowe Wzgórze - słynna bitwa partyzantów z Niemcami nad Branwią w 1944 r. Lasy Janowskie były także ostoją powstańców listopadowych i styczniowych oraz żołnierzy niepodległościowego podziemia tropionych przez UB jeszcze w latach 50. Kolekcjonerzy z wykrywaczami metali szukając broni niszczą przy okazji i grabią stanowiska archeologiczne.

Stadnina koni w Janowie Podlaskim

• najstarsza państwowa stadnina koni w Polsce w Wygodzie (2 km od Janowa)

• Słynie z hodowli koni czystej krwi arabskiej, duże osiągnięci w hodowli koni angloarabskich

• Zabytkowy zespół stajni, z których najstarsze: ,,Zegarowa'' z 1848 r. i ,,Czołowa'' z 1841 r. zaprojektowane przez Henryka Marconiego

Janów Podlaski

• Stadnina posiada prawie 300 koni arabskich, w tym 100 matek stadnych oraz dojrzałych klaczy.

• W hodowli 8 rodów męskich oraz 14 linii żeńskich

• Coroczna wielka aukcja koni arabskich w sierpniu, zjeżdżają kupcy z całego świata

Oferta kulturalna Lubelszczyzny

• Kazimierz Dolny - Ogólnopolski Festiwal Kapel i Śpiewaków Ludowych

• Włodawa - Festiwal Trzech Kultur, Międzynarodowe Poleskie Spotkania z Folklorem

• Zamość - Zamojskie Lato Kulturalne i festiwal ”Jazz na Kresach”

• Lublin - Muzeum Wsi Lubelskiej - festyny folklorystyczne

---